الگو:نوشتار برگزیده
روز راهآهن ۲۳ مهر ماه - در روز ۲۳ مهر ماه ۱۳۰۶ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی و والاحضرت محمدرضا پهلوی ولیعهد ایران در آیین پرشوری و با بودن هیات دولت، نمایندگان مجلس و شماری از بزرگان کشوری و لشکری نخستین کلنگ راه آهن سراسری را در جای گمرک تهران بر زمین زدند. جایی که ایستگاه راه آهن تهران در آنجا ساخته شد. در این زمان در شهر تهران ۲۰۰٬۰۰۰ تن زندگی میکردند.
دولت نخستوزیر رضا خان پهلوی و فرمانده کل قوا لایحه قانون انحصار قند و چای را به مجلس برد و در روز ۹ خرداد ماه ۱۳۰۴ قانون انحصار دولتی قند و شکر و چای به تصویب رسید. بر پایه این قانون: خرید و فروش و صدور کلیه چای و قند و شکر و هر چه از قند و شکر ساخته میشود که وارد خاک ایران میشود منحصر به دولت است و به هیچ کس و به هیچ دولت و به هیچ شرکتی اعم از داخله و خارجه قابل انتقال نیست. با درآمد دولت از دریافت مالیات قند و شکر و چای، کشیدن راه آهن سراسری ایران سرمایه گذاری شد. با این قانون سنت کهن قاجاری که از بیگانگان وام گرفته شود، شکسته شد. هم چنین سنت قاجاری که امتیاز به بیگانه بدهد تا پروژهای سرمایهگذاری شود نیز به پایان رسید. پروژه کشیدن راهآهن نخستین پروژهای بود که ایرانیان، آن را با پول خود و با تصویب قانون پروانه ساختن خطهای راه آهن اصلی و مهم کشور به انجام رساندند.
با اراده آهنین اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران و پدر ایران نوین راهآهن سراسری ایران از جنوب تا شمال ایران کشیده شد. این راه دشوار با هزینهای نزدیک به سه میلیارد ریال با سرمایه و دست ایرانی ساخته و پرداخته شد و بانگ لکوموتیوهایی که دشتها و کوهها و جلگهها و درهها را درنوردید، پیام دریای مازندران را به خلیج فارس رساند، این بانگ گوش جان ایران پرستان را به نوازش درآورد و این راهآهن، بندر شاهپور در کناره خلیج فارس را به بندر شاه در کناره دریای مازندران پیوند داد. در روز ۲۳ مهرماه ۱۳۰۶ نخستین کلنگ ساختمان راهآهن سراسری در تهران جایی که ایستگاه راهآهن تهران ساخته شد، برزمین زده شد و از همان زمان ساختمان راهآهن از سه سوی، شمال، جنوب و مرکز آغاز گردید. راهآهن سراسری در ۲۷ امرداد ماه ۱۳۱۷ به پایان رسید و دو خط شمال و جنوب به یکدیگر پیوستند. راهآهن سراسری در روز سوم شهریورماه ۱۳۱۷ در آیین ویژهای به دست رضا شاه بزرگ گشوده شد و بهرهبرداری از آن آغاز گردید. راهآهن سراسری ایران یکی از شاهکارهای بزرگ صنایع و ساختمانی میباشد و درازای آن بیش از ۱۳۹۴ کیلومتر است. بیش از ۲۵۱ پل بزرگ و ۴۰۰۰ پل کوچکتر و ۲۴۵ تونل و ۹۰ ساختمان ایستگاه راهآهن در راستای راهآهن بنا گردید که همه آنها بسیار زیبا و باشکوه میباشد. بیش از ۵۵٬۰۰۰ کارگر، راهآهن سراسری ایران را ساختند. بیش از ۲۰ میلیون متر مکعب خاک جا به جا شد و بیش از ۴۰۰۰ دینامیت ترکانده شد. بیش از ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ متر مکعب سنگهای طبیعی و سنگهای ساختمانی و بیش از ۵۰۰ تن سیمان بکار برده شد. ۴۶ ایستگاه راهآهن که دارای چندین ساختمان بودند، با سالن مسافران، تعمیرگاه برای لکوموتیو و واگنها، تانکهای آب برای لکوموتیو و دستگاههای مولد الکتریسیته برای روشنایی ساخته شدند.
در سال ۱۳۰۳ کمپانی مهندسی هنری اولن نخستین ارزیابی و بررسی برای ساختمان راهآهن در ایران را به دستور نخستوزیر رضا پهلوی را به انجام رسانید. در روز ۲۰ بهمن ماه ۱۳۰۴ قانون اجازه ساختن خطوط آهن اصلی و مهم مملکت به تصویب رسید که هزینه آن از مالیات قند و شکر و چای فراهم میشد و برای آهن ذوب آهن کارشناسانی از امریکا و آلمان به ایران فراخوانده شوند. در ۲۸ دی ماه ۱۳۰۵ پلند مهندس کارشناس راهآهن که از زمانی پیش به فرمان اعلیحضرت رضا شاه مامور بررسی راهآهن سراسری ایران شده بود به پیشگاه اعلیحضرت باریافت و گزارش بررسیهای خود را به آگاهی معظم له رسانید. در روز ۴ اسفند ماه ۱۳۰۵ قانون اجازه ساختمان راهآهن مابین خورموسی و بندر محمره و بندر جز به تصویب مجلس شورای ملی رسید. مجلس شورای ملی به دولت پروانه داد که راهآهن مابین خورموسی و بندر محمره و بندر جز از راه همدان - تهران در راستای خطی کشیده شود که از سوی مهندسین کمپانیهای امریکایی و آلمانی تعیین میگردد.
در روز دوشنبه ۱۳ آبان ماه ۱۳۰۸ راه آهن شمال گشایش یافت. در این روز اعلیحضرت همایونی و همراهان ساعت هفت و سی دقیقه بامداد ساری را پشت سر نهاده و در ایستگاه راهآهن در سر پل تجن فرود آمدند. حکمران و رییس ادارههای دولتی نیز در رکاب همایونی بودند. شاهنشاه نخست به چادر ویژهای که از سوی سندیکای راهآهن برای پذیرایی برپا شده بود وارد شدند و پس از کوتاه زمانی درنگ به بازدید پل رود تجن که ساختمان آن به پایان رسیده بود رفتند. مهندسالدوله سپاهی بازرس سرپرستی و بازرس راهآهن به پرسشهای شاهنشاه پاسخ گفت. اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از همه بخشهای راهآهن و ترن بازدید فرمودند. سپس اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ و والاحضرت ولیعهد و وزیر دربار و پیشکار والاحضرت ولیعهد در کوپه ویژه ترن نشستند و همراهان نیز در ۴ کوپه دیگر جای گرفتند. ترن در ساعت هشت و نیم به سوی بندر جز به راه افتاد. شماری از نمایندگان مجلس شورای ملی، سفیر ترکیه، و برخی از سفیرهای دولتهای دیگر نیز در رکاب شاهانه بودند. فیلمهایی از رضا شاه بزرگ و ولیعهد و همراهان برداشته شد که شادمانی شاهنشاه ایران را در چهره ایشان نشان میداد.
روز ۱۵ دی ماه ۱۳۰۸ ساعت هشت بامداد راه آهن جنوب به دست اعلیحضرت رضا شاه در صالحآباد نزدیک به شهر دزفول گشوده شد.
۷ دی ماه ۱۳۰۸ اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ برای گشودن راه آهن خوزستان رهسپار جنوب کشور شدند. سردار اسعد وزیر جنگ، حاج آقا رضا رفیع، دکتر امیراعلم پزشک ویژه شاهنشاه، امیرنظام رییس تشریفات سلطنتی، شکوهالملک رییس دفتر مخصوص، سرتیپ یزدان پناه رییس امنیه و گروهی از نمایندگان مجلس شورای ملی در رکاب اعلیحضرت بودند. نمایندگان در رکاب همایونی خلیل فهیمی، حسین موقر، احمد اعتبار، مهدوی (رییس التجار) عزیزالله فولادوند، امیر حسین ایلخان، جواد بوشهری، مرتضی قلی خان بیات، دیوان بیگی افخمی، اورنگ شیخ الملکی، محمود ناصری، پور محسن عراقی، خان محمد (سالار فاتح) بودند. اعلیحضرت همایونی نزدیک به ساعت ۱۸ روز ۸ دی ماه به شهر قم فرود آمدند. بزرگان شهر و رییس ادارههای دولتی تا چند فرسخی به پیشواز آمده بودند. اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و همراهان شب را در قم ماندند و روز ۹ دی ماه قم را پشت سر نهادند و روانه جنوب کشور شدند. موکب همایونی و همراهان روز ۱۰ دی ماه وارد ملایر و پس از خوردن ناهار در ملایر رهسپار بروجرد شد. بسیاری از رییسهای ادارههای دولتی، دانشآموزان، ملایان، بازرگان و بزرگان شهر و مردم در نیم فرسخی بروجرد چشم به راه ورود اعلیحضرت همایونی با هلهله و شادمانی و غریو "زنده باد شاهنشاه" به پیشواز مرکب شاهانه آمدند.
راه آهن سراسری ایران - ۴ شهریور ماه ۱۳۱۷ در این روز اعلیحضرت اعلیحضرت رضا شاه بزرگ و ولیعهد ایران محمدرضا پهلوی در آیین باشکوهی که مهندسان سازنده راه آهن و دیگر مسولان بودند شرکت کردند تا پیوستن راه آهن شمال و جنوب در ایستگاه چشمه سپید در نزدیکی اراک را جشن بگیرند. اعلیحضرت رضا شاه پهلوی با محکم کردن آخرین پیچ و مهره راه آهن و قطع نوار سه رنگ در "سفید چشمه اراک" راهآهن سراسری ایران را گشودند و در این روز نخستین ترن از بندرشاهپور به سوی تهران روی ریلهای نوین راه آهن سراسری روانه شد. درازای راه آهن ایران از بندرشاه تا بندر شاهپور ۱۳۹۴ کیلومتر میباشد و از دیدگاه دگرگونی آب و هوا و پستی و بلندی به پنج منطقه کوهستانی، صحرایی و غیره بخش میشود. هزینه ساختمان این راه بیش از ۲۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال یا ۲۵ میلیون پوند انگلیسی شد که از پول ایرانی یعنی مالیات قند و شکر و چای فراهم شد. در این روز اعلیحضرت رضاشاه فرمودند:
- امروز یکی از روزهای پرافتخار ملت ایران است و بسیار جای خوشوقتی است که راه آهن سراسری کشور اکنون به پایان رسیده است امروز یکی از روزهای بزرگ تاریخ حیات ملت ایران به شمار میرود، زیرا آرزوی هشتاد ساله ایرانی طی هفده سال همراه به اصلاحات گوناگون به منصه ظهور رسیده است.