شجاعالدین شفا
بنیاد فرهنگ ایران | درگاه زندگینامهها | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
شجاع الدین شفا
چهره سرشناس فرهنگ و ادب ایران، شجاع الدین شفا در سال ۱۲۹۸ خورشیدی برابر با ۱۹۱۷ میلادی در شهر قم به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات متوسطه در تهران، تحصیلات عالی خود را در ایتالیا، لبنان و فرانسه ادامه داد و در بازگشت به ایران زندگی کاری خود را، پیش از آنکه به نوشتن و ادبیات روی آورد، نخست به عنوان روزنامه نگار آغاز کرد. زندگی فرهنگی و ادبی او با برگردان آثار برگزیده چامهسرایان و نویسندگان جهان به زبان پارسی و شناساندن آنها به ایرانیان آغاز شد. نخستین این آثار در سن ۱۸ سالگی با برگردان چامههای لارمارتین به زبان پارسی شروع شد، که پس از آن پیوسته بصورت ۶۵ جلد ادامه پیدا کرد که همگی برای زیبایی و نوشتار روان آنها که ویژه خود او بود به عنوان یکی از بهترین نگارشهای زبان پارسی تعیین شده و نمونههایی از آنها در درسهای ادبی دبیرستانها و دانشگاههای کشور تدریس میشد، و امروز هم همچنان بیشترین این ترجمهها در ایران کماکان چاپ شده و به فروش میرسند.
زندگی سیاسی شفا با سمت رییس اداره تبلیغات (اداره رادیو وقت) در دولت محمد مصدق شروع شد، که در درازای آن در سفر نخست وزیر به سازمان ملل برای روبرویی با دولت انگلستان او را همراهی کرد. مدتی پس از آن این همکاری با کنارهگیری شفا به پایان رسید، و پس از چند سال به عنوان سخنگوی دربار شاهنشاهی، زیر نظر وزیر وقت دربار، حسین علا شروع به کار کرد.
در این سمت شفا فعالیت اداری و کار فرهنگی خود را همزمان انجام میداد، تا هنگامی که به عنوان مشاور و معاون فرهنگی ارتقا پیدا کرد، و از آن پس با استفاده از امکاناتی که شغل جدید او برایش فراهم کرده بود، و به ویژه بهره گیری از حمایت شاهنشاه ایران برای اعتلای هرچه بیشتر فرهنگ و ادب ایران، فعالیتهای خود را به سازندگی فرهنگی و اعتلای تاریخ و هنر ایران اختصاص داد و با کوشش فراوان و همکاری بسیاری از بزرگان تاریخ و فرهنگ کشور تلاش بی همانندی را در راه جدیدی که پیش گرفته بود با بزرگ نگری ویژهای که لازمه بازسازی عظمت تاریخ و فرهنگ ایران بود آغاز کرد، بزرگ نگری که انجام آن به جز با پشتیبانی کامل پادشاه ایران که او خود به دنبال سرافرازی همه جانبه میهن بود امکان نداشت، سرافرازی که فرهنگ و تاریخ ایران بخش مهمی در آن داشت.
یکی دیگر از نمودهای همبستگی و همنظری این دو میهن پرست برگزاری جشنهای ۲۵۰۰ سال شاهنشاهی ایران و بزرگداشت بنیادگذار آن کورش کبیر بود، اولین و تنها آیین در تاریخ جهان که در آن بیش از ۶۰ رهبر و رییس کشور با بودن در یک جا و در یک زمان بنیادگذاری تاریخ کشوری را جشن گرفتند و بنیادگذارش را ارج نهادند.[۱]
شفا همزمان با فعالیتهای سیاسی خود در دربار شاهنشاهی، به عنوان مدیر عامل کتابخانه پهلوی برگزیده و آغاز به کار کرد،[۲] این یک کتابخانه همگانی نبود، و برای آن بنیاد شده بود که همه آثار و مدارک دست نوشته به زبان پارسی و یا درباره ایران را، به صورت اصل و یا رونوشت و کپی آن به ایران آورده و گردآوری و نگهداری کند و برای استفاده در اختیار کارشناسان و پژوهشگران ایران و جهان بگذارد، و در همین راستا، مرکزی باشد برای همکاری با منابع و سازمانهای دانشگاهی و علمی سراسر جهان که در باره ایران پژوهش و همکاری داشتهاند و یا دارند، و با تشویق آنان برای فراختر ساختن این فعالیتها سبب گسترش هرچه بیشتر آن بشود. فرنام "سفیر سیار شاهنشاه آریامهر در امور فرهنگی" تایید دیگری بود از سوی شاهنشاه ایران برای آسان ساختن فعالیتهای برون مرزی استاد شجاعالدین شفا.
کارهای گسترده کتابخانه پهلوی در گِرد هم آوری ایرانشناسان جهان، و برگزاری شمار بسیاری کنگرههای فرهنگی و ایران شناسی در ایران[۳][۴] و در جهان، به سرپرستی دکتر شفا با سمت دبیر کّل، راه را برای گسترش بی همانند مطالعات ایران شناسی در سراسر جهان باز کرد و به آن جلوه و اهمیت ویژه بخشید. هزارها کتاب دست نوشته پارسی از سراسر جهان خریداری و به ایران آورده شد، و نمونههای بیهمانند تاریخ و فرهنگ ایران در همه موزههای جهان نسخه برداری و نمونه برداری شده و به ایران آورده شد.
مرکزهای ایران شناسی در سراسر جهان به پیشنهاد و از راه کتابخانه پهلوی مورد مرحمت و تشویق شاهنشاه ایران قرار گرفتند و همین گونه، تا آنجا که شدنی بود با آنها همکاری و به آنها کمک شد تا کارهای خود را در زمینه مطالعات ایرانی هرچه بیشتر گسترش دهند.
برنامه بی سابقه دیگری که از سوی شجاع الدین شفا پیشنهاد شد ایجاد یک کتابخانه ملی پیشرو در سطح جهانی بود که طرح ساختمانی آن به مسابقه بین المللی گذارده شد و بیش از ۶۰۰ دفتر معماری از سراسر جهان در آن شرکت کردند، ولی اجرای آن با بحران ایران برخورد کرد و منتفی شد.
چند سال بعد سازمان یونسکو درخواست کرد که بتواند از بررسیهای بسیار پیشرفتهای که برای کتابخانه بزرگ پهلوی[۵] انجام شده بود برای ایجاد کتابخانه اسکندریه در مصر استفاده کند. آشکار است که این درخواست با استقبال و تایید کامل شفا روبرو شد و به این ترتیب هم اکنون کتابخانه مدرن اسکندریه را میتوان نمونه کوچک کتابخانه بزرگ پهلوی به حساب آورد.
پروژه بزرگ زندگی شجاع الدین شفا نوشتن دانشنامه فرهنگی بود با فرنام "جهان ایران شناسی"، درباره نمودهای ۳۰۰۰ سال درخشش فرهنگ ایران بر جهان. پنج پوشینه نخست این مجموعه بزرگ در سال ۱۹۷۶ میلادی برابر با ۲۵۳۵ شاهنشاهی در تهران به چاپ رسید ولی فتنه سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی نوشتن آنرا بازایستاند، و تنها یک جلد جدید در اسپانیا از سوی استاد شجاع الدین شفا با فرنام "از ایران تا اسپانیای مسلمان، تاریخی تحریف شده" پژوهش و نوشته شد.
این کتاب پژوهشی روشن میکند که چگونه فرهنگ ایران، ولی به نام فرهنگ تازی، از راه اسپانیای مسلمان در فرهنگ و تاریخ غرب تاثیری بزرگ و همه سویه گذاشت. نسخه اصلی این کتاب به زبان اسپانیایی چاپ شد و برگردان آن به زبان پارسی نیز در ایران به چاپ رسید. امید است در آینده نزدیک نگارش و چاپ آن به زبان فرانسه نیز انجام شود.
شجاع الدین شفا پس از فتنه اسلامی ۲۵۳۷ شاهنشاهی به کشور فرانسه رفت، کشوری که با فرهنگ آن آشنایی نزدیک داشت، و از آغاز خود او پیشگام و مسئول آشنا کردن جامعه ایرانی با این فرهنگ بود و آن را به عنوان دومین میهن احساسی خود مینامید
از آن زمان قلم ظریف نگار و پر احساس او که چندین نسل از ایرانیان با لطافت و نرمی آن آشنا بودند، بنا بر نیازهای روز میهنش با چرخشی ۱۸۰ درجه به تیغ آتشین و بُرندهای دگرگون شد که پردههای کلفت چهارده قرن تاریکی و نادانی را که به دور ایران بسته شده بود پاره کرد و به آتش کشید و حقایق ناگفته و ناآشکار آن را برای نسل نوی ایران روشن کرد. در همه این سالهای تبعید اجباری که او آنها را "سالهای بی وطنی" مینامید، تمامی معلومات و اطلاعات بیکران خود را، همراه با انرژی بی پایانی که از عشقش به میهن سرچشمهٔ میگرفت در راه مسولیتی عظیم برای روشن کردن جوانان سازنده فردای ایران، در مبارزه با آنهایی که "دکانداران دین" معرفیشان میکرد به کار گرفت. مسئولیتی که خود او آنرا در جمله بسیار معروفش به این شکل تعریف و توجیه میکرد
"برای آزادی و سربلندی ایران تنها یک راه وجود دارد، روشنگری، روشنگری، و باز هم روشنگری"
نوشتههای او در این دوره دربرگیرنده ۱۳ کتاب و در ۱۸ جلد است. آخرین کتابش "معمای ادیان" که پس از درگذشت او به چاپ رسید، سیری است تحلیلی در ادیان سه گانه ابراهیمی، و نیز در منشأ الهی قرآن.
دکتر شجاعالدین شفا در ۱۷ آوریل ۲۰۱۰ درگذشت. به سپارش او پیکرش سوزانده شده و خاکسترش در گورستان مونپارناس پاریس به امانت سپرده شد تا پس از آزادی ایران به میهنش برده شود و بر روی خاک پاک آن پخش شود.
شجاعالدین شفا
۱۳۸۹-۱۲۹۷
کارنامه یک زندگی
مشاغل گذشته
- ـ معاون فرهنگی وزارت دربار شاهنشاهی
- ـ سفیر ایران در امور فرهنگی بینالمللی
- ـ مدیر عامل کتابخانه پهلوی
- ـ دبیر کل اتحاد بینالمللی ایرانشناسها
- ـ دبیر کل شورای فرهنگی سلطنتی ایران
- ـ دبیر کل کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی
- ـ رییس کنگره جهانی ایران شناسی (تهران، ۱۳۴۶)
- ـ رییس کنگره جهانی ایران شناسی ایتالیا (رم، ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰)
- ـ رییس کنگره ایران شناسی اتحاد جماهیر شوروی (لنینگراد و مسکو، ۱۳۵۰)
- ـ رئیس کنگره جهانی ایران شناسی به مناسبت دوهزار و پانصدمین سال کوروش کبیر (شیراز، ۱۳۵۰)
سمتهای افتخاری
- ـ دکتر افتخاری دانشگاه رم
- ـ دکتر افتخاری دانشگاه مسکو
- ـ عضو وابسته فرهنگستان سلطنتی تاریخ اسپانیا
- ـ عضو وابسته فرهنگستان هامر پور گشتال اتریش
- ـ عضو افتخاری انستیتوی روابط فرهنگی ایتالیا
- ـ برنده جایزه بینالمللی «دانته آلیگییری» فلورانس (۱۹۷۱)
- ـ برنده جایزه «فردوسی» آکادمی علوم اتحاد شوروی (۱۹۷۵)
نشانهای سیاسی و فرهنگی
- ـ ایران، تاج
- ـ ایران، همایون
کـ فرانسه، لژیون دونور
- ـ فرانسه، پالم آکادمیک
- ـ فرانسه، هنر و ادب
- ـ آلمان، صلیب عالی شایستگی
- ـ انگلستان، ویکتوریا
- ـ ایتالیا، نشان شایستگی جمهوری
- ـ ایتالیا، نشان طلای فرهنگی
- ـ اتریش، نشان شایستگی
- ـ واتیکان، سن گرگوار کبیر
- ـ سوئد، ستاره قطبی
- ـ دانمارک، دانه بروگ
- ـ هلند، اورانژ نا سا او
- ـ بلژیک، لئوپولد
- ـ مجارستان، پرچم جمهوری
- ـ لهستان، پولونیا رستیتوتا
- ـ یوگسلاوی، نشان ژوس گنسلا
- ـ یوگسلاوی، زاستاو سا لنتوم
- ـ پاکستان، نشان اس. پک جمهوری
- ـ برزیل، صلیب جنوب
- ـ آرژانتین، لیبرتا سن مارتین
- ـ مکزیک، نشان همبستگی
- ـ تایلند، ماهاپارام پن شانگ فووک
- ـ مالزی، سیتا ما هکوتا
- ـ اتیوپی، نشان امپراتوری «منیلیک»
- ـ مصر، وسام الجمهوریه
- ـ تونس، جمهوریه
- ـ مراکش، نشان علوی
- ـ سوریه، ال استحقاق
- ـ قطر، ال استحقاق
- ـ سنگال، نشان شایستگی
چاپ شدهها در ایران
۱. ۶۴ کتاب منتشره در سالهای ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۷، که دوره کامل آنها در سالهای ۱۳۵۰ و ۱۳۵۴ در تهران در مجموعهای ۲۴ جلدی به چاپ رسیده است.
۲. نغمههای شاعرانه لامارتین نخستین اثر ترجمه شده شجاعالدین شفا شامل ۳۳ قطعه برگزیده از دیوانهای شعر Alphonse de Lamartine.
۳. دیوان شرقی، ترجمه از West-Östlicher Diwan گوته (Goethe)، با مقدمة مفصل در باره گوته و اثر او، شرح حال حافظ توسط گوته، و تطبیق اشعار او با سرودههای حافظ.
۴. بهترین اشعار بایرن، Lord G. Byron، برگزیدههایی از Pilgrimage Childe Harold و Don Juan و Giaour، اشعار و دیوانهای او.
۵. بهترین اشعار ویکتورهوگو، Victor Hugo، برگزیدههایی از La Légende des Siècles و Contemplations و Les Orientales و دیگر آثار منظوم او.
۶. بهترین اشعار هاینه Heinrich Heine برگزیدههایی از Intermezzo و «کتاب ترانهها» Romancero و دیوانهای سهگانه معروف او.
۷. بهترین اشعار نیچه Friedrich Nietzsche، برگزیدههایی از So sprach Zarathustra (چنین گفت زرتشت) و مجموعه کلی اشعار او.
۸. بهترین اشعار موسه Alfred de Musset، برگزیدههایی از Les Nuits و دیگر آثار شاعرانه او.
۹. بهترین اشعار کنتس دونوآی Anna de Noailles، برگزیدههایی از دیوانهای اشعار او، Le Cœur Innombrable و L’Honneur de Souffrir و L’Ombre des Jours. شامل ۵۶ قطعه منظوم که با «باغ دلگشای شیراز» آغاز میشود.
۱۰. ترانههای بیلیتیس Les Chansons de Bilitis، ترجمه از اثر معروف Pierre Louÿs. اثری که انتشار آن آغازگر فصل تازهای در ادبیات معاصر ایران بود. شامل ۱۱۴ ترانه اصلی، با مقدمههایی از استاد سعید نفیسی، مطیعالدوله حجازی و پژمان بختیاری، و برگردان شماری از ترانهها به شعر فارسی توسط پژمان بختیاری، رهی معیری، احمد گلچین، نواب صفا، فریدون مشیری و ایرج دهقان، همراه با دوازده تابلوی هنری...
۱۱. نغمههای یونانی، ترجمه از Anthologie grecque جُنگ شاعرانه یونان کهن، شامل اشعار آناکرتون و سافو و ملئاگروس شعرای نامی یونان باستان.
۱۲. نغمههای چینی، ترجمه ترانههای Li-po شاعر چینی قرن دهم، همراه با مقدمهای جامع در بارة ادبیات چهار هزار ساله چین.
۱۳. نغمههای ایرانی، برگزیدهای از بهترین اشعار شعرای مختلف جهان در ارتباط با ایران: اشیل، هراس، درایدن، گوته، توماس مور، بایرن، روکرت، مارسلین دبرد والمور، هاینریش هاینه، پوشکین، امرسن، ماتیو آرنلد، لیهنت، لوکنت دولیل، آناتول فرانس، نیچه، فرانسوا کوپه، بدنشتدت، ژرم و ژان تارو، کنتس دونوآی، یسنین، پلفور، پرنسس بیبسکو، یونکر، گابریلا میسترال، آلماروبنس، گارسیاکالدرون، ژرمن بومون، ایساهاکیان.
۱۴. برگزیدههایی از شاهکارهای شعر جهان، جامعترین اثر ادبی نوع خود در زبان فارسی، شامل ترجمههائی از ۱۰۶ سخنسرای نامی انگلستان، فرانسه، آلمان، روسیه، ایتالیا، اسپانیا، پرتقال، نروژ، سوئد، لهستان، چک، مجارستان، اتریش، یونان، هلند، بلژیک، سویس، امریکا و امریکای لاتین، با مقدمه و شرح مربوط به یکایک این سخنوران. ۱۵. بهترین اشعار امریکائی، شامل ۵۱ قطعه برگزیده از آثار شاعرانه ۲۵ سخنور امریکایی، از قرن هفدهم تا به امروز، با مقدمه مبسوطی در بارة ادبیات امریکائی.
۱۶. شاعرهها، برگزیدهای از اشعار شاعرههای نامی جهان از سافوتا به امروز (۹۲ اثر از ۲۶ شاعره متعلق به ۱۴ کشور)، نخستین اثر نوع خود در ادبیات پارسی.
۱۷. برگهای زرین ادبیات جهان، برگزیدههای تازهای از آثار نظم و نثر نویسندگان و سخنوران جهان غرب، از همر و سوفکل در یونان تا نویسندگان و شعرای قرن بیستم، عمدتاً در ارتباط آثار آنها با ایران.
۱۸. ایران در ادبیات فرانسه، برگزیده از آثار منظوم و منثور کلیه بزرگان ادب این کشور در ارتباط به ایران، چاپ دو زبانی شامل متن فرانسه و ترجمه فارسی اشعار و نوشتهها.
۱۹. رنه، ترجمه از اثر معروف Chateaubriand.
۲۰. افسانههای راز و خیال، ترجمه ده داستان برگزیده از داستانهای Edgar Allan Poe نویسنده نامی امریکایی.
۲۱. کونیگسمارک، ترجمه از رمان معروف Pierre Benoit.
۲۲. داستان یک مومیائی، ترجمه از رمان معروف Théophile Gautier.
۲۳. پل سن لوئی، The San-Louis-Re Bridge، اثر Thornton Wilder، نویسنده نامی امریکایی.
۲۴. برفهای کیلیمانجارو، ترجمه از رمان معروف Ernest Hemingway.
۲۵. «کاندیدا» و «مرد تقدیر»، ترجمه از دو اثر G. Bernard Shaw نویسنده معروف ایرلندی.
۲۶. داستانهای کوتاه از نویسندگان بزرگ، در ۸ جلد، شامل متن یا خلاصه داستانهای برگزیده یکصد نویسنده از پنجاه کشور مختلف. در این مجموعه که بخش اعظم آن در طول چند سال در «اطلاعات ماهانه» منتشر شد و از همان آغاز با موفقیت بسیار مواجه گردید، شمار بسیاری از نویسندگان جهان غرب برای نخستین بار به ایرانیان شناسانیده شدهاند. مجموعه این داستانها بعداً بصورت کتابهای جداگانهای با عناوین «آهنگ روستائی»، «شراب شیراز»، «زیر شکوفههای سیب»، «عشق نخستین» و غیره بچاپ رسیده است.
۲۷. افسانه خدایان
۲۸. خود را بشناس، Jean Finot
۲۹. باورها و اندیشهها، Gustave Lebon
۳۰. دلدادگان. مجموعة شش داستان
۳۱. بررسیهای تاریخی، ادبی و هنری، مجموعهای از ۱۵ مقاله در زمینه مسائل مربوط به تاریخ ایران، ۱۸ مقاله در زمینه مسائل مربوط به ادبیات ایران، و ۴ مقاله مربوط به مسائل هنری ایران. این مقالات در سالهای پیش از انقلاب در هفتهنامهها یا ماهنامههای مختلف پایتخت به چاپ رسیده و هرکدام از آنها منعکس کننده جالبترین نوشتههای مورخان یا پژوهشگران جهان غرب در ارتباط با ایران بودهاند.
۳۲. کمدی الهی La Divina Commedia، اثر معروف دانته آلیگیری، در سه جلد: دوزخ، برزخ و بهشت. ترجمه از متن ایتالیایی، با مقدمهها و حواشی و تابلوهای هنری. جلد اول: دوزخ، شامل مقدمهای در ۷۶ صفحه. جلد دوم: برزخ با ۳۶ صفحه مقدمه. جلد سوم: بهشت با ۱۰۶ صفحه مقدمه. جمعاً شامل ۱۶۳۵ صفحه همراه با ۸۰ تابلو از نقاش معروف فرانسوی Gustave Doré.
۳۳. بهشت گمشده Paradise Lost اثر John Milton. ترجمه از متن انگلیسی با مقدمه در بارة میلتن و اثر او و ترجمه سه کتاب اول و دوم و سوم «بهشت گمشده».
۳۴. Acta Iranica، مجموعه پایهگذاری شده توسط شجاعالدین شفا، مدیر عامل کتابخانة پهلوی، سردبیر: پروفسور Pr. Jacques Duchesne-Guillemin. انتشار ۵۴ جلد از سال ۱۹۷۱، Brill، لیدن.
۳۵. مدیر انتشار «گاهنامه پنجاه ساله شاهنشاهی پهلوی»، در ۵ جلد، کتابخانة پهلوی، تهران ۱۳۵۶.
۳۶. جهان ایرانشناسی، بخش اول از فرهنگنامه (دائرةالمعارف) نقش فرهنگ ایران در تمدن و فرهنگ جهان از سه هزاره پیش تا به امروز، در ارتباط با یکصد کشور قدیم و جدید جهان. این بخش که در سال ۱۳۷۶ انتشار یافت شامل بررسیهای مربوط به سه کشور آلمان، اتریش و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود که هر یک از آنها ۵۰۰ صفحه را شامل میشدند و هر سه بخش در یک جلد ۱٫۵۰۰ صفحهای گرد آمده بودند.
- * *
میان مجموعه آثاری که از آنها نام برده شد، سه کتاب بصورتی کاملاً استثنایی از جانب مراکز فرهنگی مختلف بینالمللی مورد تجلیل قرار گرفتهاند.
یکی از این سه اثر، کتاب ایران در ادبیات فرانسه است که بصورت دو زبانی در سال ۱۳۳۲ در تهران به چاپ رسید و در پی انتشار آن، سه تن از شخصیتهای ادبی برجسته فرانسه André Malraux و Jules Romains و André Maurois تقریظهایی بر آن نوشتند که در چاپهای بعدی کتاب به چاپ رسید. بدنبال آن آکادمی فرانسه نیز کتاب را مورد تقدیر قرار داد و وزارت فرهنگ فرانسه نشان درجه اول «هنر و ادب» را به مترجم کتاب اهدا کرد.
دومین اثر، ترجمه دوره کامل کمدی الهی دانته است که نخستین چاپ آن در سال ۱۳۳۴ در تهران صورت گرفت. این اثر شامل ترجمه سه جلد دوزخ، برزخ و بهشت است و جمعاً ۱۶۳۶ صفحه را در بر میگیرد گه ۲۲۲ صفحه از آن به سه مقدمه مترجم اختصاص یافته است و مهمترین بخش این سه مقدمه، بخش مربوط به بهشت آن است که به تنهائی شامل ۱۱۸ صفحه است. در این سه مقدمه، گذشته از ارزیابیهای مبسوط در زمینه دیدگاههای فلسفی و عرفانی دانته و حافظ (که تقریباً همزمان یکدیگر بودهاند) توجه خاص به ارداویرافنامه زرتشتی و شباهت شگفتآور آن با کمدی الهی دانته شده و به عنوان نمونه موارد متعددی ارائه شده است که در آن دوزخیان بابت گناهان مشابه کیفرهایی مشابه میبینند، بطوریکه میتوان احتمال داد که نسخهای از ارداویرافنامه از راهی نامعلوم در دسترس سخنور ایتالیایی قرار گرفته باشد. ترجمه فارسی کمدی الهی مورد بررسی و توجه خاصی در ایتالیا قرار گرفت که بدنبال آن دانشگاه رم دکترای افتخاری خود را به مترجم اعطا کرد و به پیشنهاد آن دانشگاه نشان عالی «شایستگی جمهوری» ایتالیا به شفا تعلق گرفت و دانشگاه ناپل مقدمههای این ترجمه را جزو کنفرانسهای علمی این دانشگاه قرار داد و شهر فلورانس نیز جایزه بینالمللی معروف خود را که هر دو سال یکبار به یک شخصیت خارجی دوستدار فرهنگ ایتالیا تعلق میگیرد بدو اهدا کرد. آقای جووانی گرونکی رئیس جمهوری ایتالیا در سفر رسمی خود به ایران در سال ۱۹۵۷، یک نسخه نایاب شده از نخستین چاپ کتاب دانته را که در آغاز قرن شانزدهم در ونیز انجام گرفته بود به مترجم کتاب هدیه کرد. اخیراً، بخش «دوزخ» این ترجمه موضوع تز دکترای بانو مهزاد شیخالاسلامی دانشجوی دانشگاه بینالمللی شهر Siena با عنوان La traduzione persiana dell’ Inferno di Dante قرار گرفته که کار تحقیقی استادانهای در ۱۳۳ صفحه است و هیئت داوران دانشگاه بینالمللی سینا آنرا پایاننامهای ممتاز شناختهاند.
سومین اثر نویسنده که بصورتی کاملاً استثنایی از جانب مراجع فرهنگی بینالمللی مورد تجلیل قرار گرفته، کتاب ۱٫۵۰۰ صفحهای جهان ایران شناسی است که در سال ۱۳۵۶ در تهران به چاپ رسید و نسخههایی از آن براساس قاعدهای که میان کتابخانههای بزرگ جهان وجود دارد از طرف کتابخانه پهلوی به ۱۲۰ کتابخانه ملی یا آکادمیک یا دانشگاهی یکصد کشور اهدا شد و چندی پس از آن اظهارنظرهای آنها توسط این کتابخانه دریافت شد که در همانوقت خلاصهای از هرکدام از آنها از طرف کتابخانه پهلوی بصورت جزوهای مستقل به چاپ رسید. فهرستی کلی از مراکز فرستنده این اظهارنظرها چنین است: سازمان UNESCO، آکادمیهای فرانسه، ایتالیا، اتحاد شوروی، پنج آکادمی علوم آلمانی (برلن، گوتینگن، ماینتس، هایدلبرگ، باویر)، آکادمیهای سوئد، نروژ، بلژیک، اتریش، اسپانیا، برزیل و آرژانتین؛ دانشگاههای پاریس، کلژ دوفرانس، استراسبورگ و لیون در فرانسه؛ اکسفورد، کمبریج، لندن، ادینبرو در انگلستان؛ برلین، هامبورگ، ماربورگ، گوتینگن، فرایبورگ، مونستر، مونیخ، وورتسبورگ در آلمان؛ آمستردام، لیدن، اوترخت در هلند؛ بروکسل، گنت (گان)، لوون و لیژ در بلژیک؛ وین در اتریش؛ رم، ناپل، و نیز در ایتالیا؛ ورشو در لهستان؛ بوداپست در مجارستان؛ اوبسالا، اسلو، کپنهاگ در سوئد و نروژ و دانمارک؛ هلسینکی در فنلاند؛ مادرید در اسپانیا؛ مکگیل و تورنتو و کبک در کانادا؛ هاروارد، کلمبیا، پرینستن، پنسیلوانیا، جرج واشینگتن، شیکاگو، ایلینویز، یوتاه و کتابخانه کنگره در امریکا؛ ریودژانیرو در برزیل؛ سالوادور در آرژانتین؛ توکیو در ژاپن؛ سیدنی و ملبورن در استرالیا؛ دهلی نو و حیدرآباد در هند؛ قاهره در مصر؛ زیتونیه در تونس؛ دانشگاه عبری اورشلیم در اسرائیل. سازمانهای مستقل فرهنگی و ادبی: انجمن آسیایی فرانسه، انجمن آسیایی سلطنتی انگلستان، شورای فرهنگی بریتانیا، انستیتوی مطالعات ایرانی بریتانیا، انستیتوی گوته آلمان، انجمن خاورشناسی آلمان، انجمن شرقی ایتالیا، انستیتوی ایتالیایی روابط فرهنگی با خاورمیانه و خاور دور، انجمن خاورشناسی فنلاند، انجمن خاورشناسان اسپانیا، انستیتوی خاورمیانه امریکا، اتحادیه بینالمللی خاورشناسان.
آثار منتشر شده در خارج از ایران
۱. اصول سیاسی. فلسفی و مذهبی آیتالله خمینی. اولین انتشار به زبان فرانسه: «Principes Politiques, Phulosophiques et Religieux de l’Ayatollah Khomeini». Jean-Marie Xavière alias Shojaeddin Shafa..
۲. انتشارات Hallier/Albin Michel، پاریس، ۱۹۷۹. این کتاب به ۸ زبان ترجمه شده است.
۳. ایران در چهارراه سرنوشت، نامهای سرگشاده به همه فرزندان ایران
۴. نخستین کتاب فارسی در ارتباط با روشنگریهای مربوط به انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ (چاپ اول، واشنگتن، ۱۳۵۸/۱۹۸۰. فرزاد ۱۳۷۹/۲۰۰۱).
۵. در پیکار اهریمن. مبارزه هزار ساله فرهنگ ایران با مکتب دکانداران دین.
۶. برگزیدههائی از اشعار و نوشتههای ۲۲۵ شاعر و نویسنده نامی ایران، از فردوسی تا به امروز (ناشرها: ایرانشهر، ۱۳۶۱/۱۹۸۳. فرزاد ۱۳۷۹/۲۰۰۱).
۷. توضیح المسائل، از کلینی تا خمینی پاسخهائی به پرسشهای هزار ساله در باره تشیع دینداران و تشیع دکانداران دین
۸. بررسی انتقادی در باره تشیع در ایران، از آغاز تا به امروز، بر مبنای ده هزار حدیث برگزیده از معتبرترین کتابهای حدیث جهان تشیع. کاملترین کتابی از این نوع که تاکنون در ایران و در تمام جهان اسلام تألیف شده است. (ناشرها: ایرانشهر، ۱۳۶۱/۱۹۸۳. فرزاد، ۱۳۷۸/۲۰۰۰. البرز ۱۳۸۹/۲۰۱۰.)
۹. جنایت و مکافات: ۱۳۵۷-۱۳۷۹
۱۰. سیری در نخستین انقلاب سیاه تاریخ جهان. بررسی انتقادی در زمینه انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران و عوامل شناخته شده و ناشناخته سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی آن، بر مبنای چند صد منبع داخلی و خارجی (چهار جلد ـ ناشر ایرانشهر، ۱۳۶۷-۱۳۶۵/۱۹۸۸-۱۹۸۶ ـ یک جلد با تجدیدنظر کامل و مقدمة ویژه ـ ناشر فرزاد، ۱۳۷۹/۲۰۰۱).
۱۱. مدیر و سردبیر روزنامه ایرانشهر، پاریس، ۱۳۷۳-۱۳۷۱.
۱۲. تولدی دیگر. ایران کهن در هزارهای نو. گفتگوئی ضروری با نسل سازندة ایران فردا در بارة واقعیتهای غالباً ناشناخته ایران دیروز و امروز
۱۳. کتابی که تاکنون بیش از دو میلیون ایرانی آنرا خواندهاند و همچنان دست بدست میگردد. (ناشرها: فرزاد، ۱۳۷۸/۱۹۹۹ و البرز، ۱۳۸۸/۲۰۰۹).
۱۴. پنج نقد بر کتاب تولدی دیگر.
۱۵. در نشریات برون مرزی در سالهای ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ (رهآورد و ایرانشهر در لوس آنجلس، مهرگان در واشینگتن، کاوه در مونیخ و پاسخهای آنها، منتشره در همان مجلات) با پیشگفتاری از شجاعالدین شفا. نشریه سازمان انتشارات فرزاد، شهریور ۱۳۸۰ (ناشر: البرز ۱۳۸۰/۲۰۰۱).
۱۶. سی گفتار
۱۷. برگزیدهای از مقالاتی که در فاصله سالهای ۱۳۶۰ و ۱۳۸۰ به امضای شجاعالدین شفا در هفتهنامهها و ماهنامههای فارسی زبان چاپ خارج از کشور، بیشتر بصورت نامههای سرگشاده و نیز بصورت سرمقاله در ماهنامه «ایرانشهر» (که به مدت یکسال به مدیریت خود او انتشار یافت) به چاپ رسیدهاند. این مقالهها بدون استثناء از پرخوانندهترین مطالب مطبوعات فارسی برون مرزی در سالهای پس از انقلاب بودهاند (ناشر فرزاد، ۱۳۸۰/۲۰۰۱).
۱۸. فروغهایی در تاریکی
۱۹. برگزیدهای از مجموعه آثار تألیف شده استاد شجاعالدین شفا در سالهای برون مرزی (ناشر فرزاد، ۱۳۸۳/۲۰۰۳).
۲۰. نقش فرهنگی ایران در تمدن و فرهنگ جهان غرب از طریق اسپانیای مسلمان.
۲۱. یک تاریخ نگاشته شده، مستقیماً به ایران و اسپانیا جای پای ۲۵۰۰ ساله فرهنگ ایران در اسپانیای باستانی، اسپانیای مسلمان، اسپانیای نو، بازنگاری زبان اسپانیایی «De Persia a la España musulmana. La Historia recuperada» (دانشگاه Huelva، اسپانیا، ۱۳۷۹/۲۰۰۰) در ۶۰۰ صفحه. ترجمه فارسی این کتاب توسط شادروان دکتر مهدی سمسار انجام گرفته است (ناشر فرزاد، ۱۳۸۴/۲۰۰۵).
۲۲. پس از هزار و چهارصد سال. آنچه هر ایرانی هزاره سوم میباید در باره واقعیتهای چهارده قرن تاریخ اسلامی کشورش بداند.
۲۳. در دو جلد و ۱۴۰۰ صفحه، بر مبنای چهار صد کتاب و رساله فارسی و عربی و نزدیک به ششصد کتاب و رسانه به زبانهای مختلف اروپایی. نخستین کتاب تحقیقی از این نوع که در دنیای اسلامی به چاپ رسیده است و استاد شفا آنرا مجموعه آگاهیهایی دانسته است که «هر ایرانی هزاره سوم میباید در باره واقعیتهای ناشناخته چهارده قرن تاریخ اسلامی کشورش داشته باشد» (ناشر فرزاد، ۱۳۸۳/۲۰۰۳).
۲۴. پیامهایی از دوران ظلمت برگزیدهای از مجموعه آثار منتشر شده شجاعالدین شفا در بیست و چهار ساله پس از انقلاب
۲۵. توضیحالمسائل، در پیکار اهریمن، جنایت و مکافات، ایران در چهارراه سرنوشت، سیگفتار، تولدی دیگر، پس از هزار و چهارصد سال با پیشگفتاری از مؤلف به اهتمام دکتر آذر ابتهاج (مرکز فرهنگی داوود) (ناشر فرزاد، ۱۳۸۲/۲۰۰۳).
۲۶. حقوق بشر، قانون بیضه و بمب اتمی. اسلام ناب محمدی در ایران سال۱۳۸۵/۲۰۰۷
۲۷. اسلام ناب محمدی در ایران امروز. بررسی قانون مجازات اسلامی، حدود و قصاص و دیات، که از سال ۱۹۹۰ پیش بصورت قانون جزائی ایران اجراء میشود (ناشر فرزاد).
۲۸. معمای ادیان (آخرین کتاب مؤلف که پس از درگذشت او منتشر شد) سیری تحقیقی در باره ادیان توحیدی و در باره منشاء الهی قرآن (نگاشتن این کتاب تنها ساعاتی قبل از درگذشت شجاعالدین شفا به پایان رسید و استاد در بستر مرگ آنرا به «جوانان سازنده ایران سربلند فردا» پیشکش کرد) (ناشر البرز، ۱۳۸۹/۲۰۱۰).
منبع