سروده ای ایران
 |
|
| آیا مشکلی با شنیدن این پرونده دارید؟ راهنمای رسانه را ببینید. | |
|
|
|
| Problems listening to this file? See media help. | |
سرود ای ایران، سرودی علیه اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی و سرانجام امریکا بود. چامه این این سرود از زنده‌یاد حسین گل گلاب می باشد که با همکاری شادروان روح‌الله خالقی آهنگ آن ساخته شد و زنده‌یاد بنان هم آن را خواند. گل گلاب در درازای اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و انگلیس در سال ۱۳۲۳ روزی در راه انجمن موسیقی ملی در خیابان هدایت (محله ولی‌آباد) بود، وی می‌گوید "هنگامی که سربازان روسی، انگلیسی و آمریکایی ایران را اشغال کرده بودند (جنگ بین‌الملل دوم) در سال ۱۳۲۳ یک روز از خیابان هدایت (در سعدی شمالی) رد می‌شدم و دیدم که یک سرباز آمریکایی یک بقال ایرانی را کتک می‌زند" و این دل بسیار گل گلاب را بدرد می‌آورد. گل گلاب به دنبال آن می‌گوید "وقتی به انجمن رسیدم، خالقی مرا دید و پرسید چرا ناراحتی؟ قضیه کتک خوردن بقال را از سرباز آمریکایی بازگو کردم. خالقی هم خیلی متاثر شد. این انگیزه‌ای شد که آهنگی بسازد و من شعرش را تهیه کنم. حاصل‌آن همکاری، سرود ای ایران ای مرز پرگهر است که در تقویت روحیهٔ ایرانیان در آن دوران تاثرانگیز خیلی لازم بود"[۱]
سرود ای ایران در ۲۷ مهر سال ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی دانشکده افسری کنونی و در کنار گروهی از چهره‌های فعال موسیقی ایران ساخته شد. این سرود در همان روز و همان نشست به سبب به دلیل ساختار استوار و چامه انقلابی و ضد اشغال ارتش بیگانه و هماهنگی آن با رخدادهای روزانه و وضعیت اندوه‌بار مردم ایران روز سه بار نواخته شد و هر بار شور و هیجانی را در همگان برانگیخت. روح‌الله خالقی در کتابش نوشته‌است.«همین تاثیرگذاری سبب شد تا وزیر فرهنگ هئیت نوازندگان را به مرکز پخش صدا فرستاد تا صفحه‌ای از آن ضبط وهمه روزه از رادیو پخش شود.» (خالقی؛۱۳۸۱، جلد سوم، ص ۹۲)
شرایطی که خالقی از آن سخن می‌گوید چه بود؟ خود خالقی شرایط را این گونه توصیف می‌کند:«قشون خارجی در کوچه‌ها با کبر ونخوت می‌گذشتند. آزادی و استقلال واقعی از دست رفته‌بود. سربازان آمریکایی در خیابان‌ها از زور مستی و خوشی تلو تلو می‌خوردند. ملت فقیر و ناتوان ایران از مشاهدهٔ این احوال انگشت تحیر به لب گرفته بودند و مردم متمدن غرب را با حیرت می‌نگریستند. نوکران اجنبی پرست هم به نام وکیل و وزیر بر این صحنه می‌خندیدند و خم به ابرو نمی‌آوردند و کام خود را شیرین می‌ساختند»(همان، ص ۹۳)
دکتر ساسان سپنتا در پانوشت جلد سوم کتاب سرگذشت موسیقی ایران به نقل از حسین گلگلاب، سراینده شعر این سرود هم تقریبا همان تصویری را پیش چشم خواننده می‌نهد که خالقی در کتابش نوشته بود و این یگانگی بین آهنگساز و شاعر در محتوای یک اثر خود می‌تواند یکی از دلایل توفیق کم نظیر این سرود باشد. سپنتا به نقل از گلگلاب می‌نویسد:«هنگامی که سربازان روسی، انگلیسی و آمریکایی ایران را اشغال کرده بودند(جنگ بین‌الملل دوم) در سال ۱۳۲۳ یک روز از خیابان هدایت(در سعدی شمالی)رد می‌شده‌است و ملاحظه می‌کند که یک سرباز آمریکایی مشغول کتک زدن یک بقال ایرانی است. دکتر گل گلاب خیلی عصبانی و ناراحت می‌شود.
او می‌گوید:(همان، ص ۹۲)
خالقی البته چندی بعد و تحت تاثیر همین سرود و با شعری از گلگلاب سرودی به نام آذربایجان ساخت که تحت تاثیر اشغال آن منطقه توسط قشون روسیه شوروی بارها اجرا شد.
چامه‌ای ایران:
| ای ایران ای مرز پرگُهر | ای خاکت سرچشمهٔ هنر | |
| دور از تو اندیشهٔ بَدان | پاینده مانی تو جاودان | |
| ای دشمن ار تو سنگ خاره‌ای من آهنم | جان من فدای خاک پاک میهنم | |
| مهر تو چون، شد پیشه‌ام | دور از تو نیست اندیشه‌ام | |
| در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما | پاینده باد خاک ایران ما | |
| سنگ کوهت درّ و گوهر است | خاک دشتت بهتر از زر است | |
| مهرت از دل کِی برون کنم | بَرگو بی مهرِ تو چون کنم | |
| تا گردش جهان و دور آسمان به‌پاست | نورِ ایزدی همیشه رهنمای ماست | |
| مهر تو چون، شد پیشه‌ام | دور از تو نیست اندیشه‌ام | |
| در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما | پاینده باد خاک ایران ما | |
| ایران ای خرّم بهشت من | روشن از تو سرنوشت من | |
| گر آتش بارد به پیکرم | جز مهرت در دل نپرورم | |
| از آب و خاک و مهرِ تو سرشته شد گِلم | مهر اگر برون رود تهی شود دلم | |
| مهر تو چون، شد پیشه‌ام | دور از تو نیست اندیشه‌ام | |
| در راه تو کِی ارزشی دارد این جان ما | پاینده باد خاک ایران ما |
- ↑ دکتر ساسان سپنتا، سرگذشت موسیقی ایران، جلد سوم