تفاوت میان نسخههای «پیمان سنتو»
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
||
خط ۱۶۱: | خط ۱۶۱: | ||
پرونده:CENTO Anakra 1959.jpg|امریکا با کمک های پدافندی و اقتصادی به عنوان همبند ناظر، به سازمان پیمان مرکزی در نشست سنتو در آنکارا میپیوندد. | پرونده:CENTO Anakra 1959.jpg|امریکا با کمک های پدافندی و اقتصادی به عنوان همبند ناظر، به سازمان پیمان مرکزی در نشست سنتو در آنکارا میپیوندد. | ||
پرونده:CENTO March1960 Tehran.jpg|سران نظامی پنج کشور همبند سنتو در تهران اسفند/فروردین ۱۳۳۹/۱۳۳۸ از چپ: ژنرال عبدالله هدایت از ایران، ژنرال موسی از پاکستان، ژنرال روستو اِردِلهون از ترکیه، آدمیران لرد مانتبَتون از انگلستان و ژنرال توماس وایت از امریکا | پرونده:CENTO March1960 Tehran.jpg|سران نظامی پنج کشور همبند سنتو در تهران اسفند/فروردین ۱۳۳۹/۱۳۳۸ از چپ: ژنرال عبدالله هدایت از ایران، ژنرال موسی از پاکستان، ژنرال روستو اِردِلهون از ترکیه، آدمیران لرد مانتبَتون از انگلستان و ژنرال توماس وایت از امریکا | ||
− | پرونده:CENTO Communication.jpg| شبکه ماکروویو کامیونیکیشن | + | پرونده:CENTO Communication.jpg| شبکه ماکروویو کامیونیکیشن سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان را بهم میپیوندد. ۱۱۷ ایستگاه رِلِه با ژنراتورهای دیزلی و پَنلهای اتوماتیک برق که ۲۴۰ ایستگاه تلفن رادیویی را در این سه کشور دربر میگیرد. |
</gallery> | </gallery> |
نسخهٔ ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۲، ساعت ۱۷:۴۲
محمدرضا شاه پهلوی | تصمیمهای مجلس | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
از سال ۱۳۲۷ شاهنشاه در سفرهای رسمی و چند سفر غیر رسمی از کشورهای آسیایی و اروپایی و امریکا دیدن کردند و با سران این کشورها دیدار و گفتگو نمودند. بیانات خردمندانه و دادوریهای فرزانه شاهنشاه درباره مسایل گیتی و پیوندهای میان کشورها و پیوندهای میان ایران با دیگر کشورها، شاهنشاه را در ردیف نخست سیاستمداران بزرگ دنیا قرار داد. سفرهای شاهنشاه به کشورهای گوناگون یکی از ارزندهترین کنشها در سیاست خارجی کشور و بستن یک سری قراردادهای دو جانبه با بیشتر کشورها و برقراری دوستی و پیوندهای بازرگانی و فرهنگی میان ایران و دیگر کشورها شد.
پیمان بغداد
پیمان بغداد، پیمان همکاری نظامی و اقتصادی میان کشورهای همبند (عضو) این پیمان برای نگاهبانی از استقلال و تمامیت ارضی و یاری به صلح و امنیت در این کشورها، با پشتیبانی و همکاری ایالات متحده امریکا میباشد. همبندان این پیمان کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، انگلستان بودند و ایالات متحده امریکا عضو ناظر. ۵ اسفند ۱۳۳۳ برابر با ۲۴ فوریه ۱۹۵۵، پیمان همکاری دوسویه میان دو کشور پادشاهی عراق و جمهوری ترکیه، در بغداد به امضا رسید و بدین روی پیمان بغداد نامیده شد. دولت انگلستان در ۱۵ فروردین ۱۳۳۴ برابر با ۴ آپریل ۱۹۵۵ و سپس دولت پاکستان در تاریخ ۱ مهر ۱۳۳۴ برابر با ۲۳ سپتامبر ۱۹۵۵ به پیمان بغداد پیوستند. پیامهای دوستانهای از سوی دولتهای انگلستان، عراق، ترکیه و پاکستان دایر بر فراخوان پیوستن ایران به پیمان پدافند خاورمیانه به دولت ایران فرستاده شد. ۱۹ مهر ۱۳۳۴ حسین علاء نخستوزیر لایحه پیوستن ایران به پیمان همکاری دو سویه میان دو کشور ترکیه و عراق را به مجلس شورای ملی داد. این قانون در نشست ۲۶ مهر ۱۳۳۴ مجلس سنا و ۳۰ مهر ۱۳۳۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و پس از توشیح شاهنشاه برای انجام آن به دولت حسین علاء داده شد.[۱]
پیوستن دولت ایران به پیمان بغداد یکی از ارزندهترین تصمیمات مجلس شورای ملی برای نگاهبانی تمامیت ارضی و استقلال ایران پس از رهایی از دهها سال اشغال به وسیله دولت روسیه و سپس شوروی بود. آشکار بود که دولت شوروی نسبت به پیوستن ایران به پیمان دفاعی ترکیه و عراق آغاز به واخواهی (اعتراض) کرد و نامهای در این باره به کاردار دولت شاهنشاهی ایران در مسکو برای فرستادن به تهران داده شد.
پیمان بغداد در برگیرنده هشت مادهاست. بنا بر ماده هفتم، اعتبار قانونی پیمان پنج سال از تاریخ امضای آن است و برای پنج سال دیگر میتوان آن پیمان را نو کرد (تجدید). هر یک از همبندان پیمان میتوانند شش ماه پیش از پایان این زمان، درخواست نوشته شده خود را درباره گرایش به بیرون رفتن از پیمان به آگاهی دیگر همبندان برسانند و پیمان برای دیگر همبندان پایدار خواهد ماند.
در پیمان بغداد، اگر چهار دولت همبند پیمان شوند، برگزاری شورایی از وزیران کشورهای همبند، پیشبینی شدهاست. بدین روی پیوستن دولت ایران که چهارمین همبند پیمان از کشورهای خاورمیانه بود، بر پایداری و ارزشمندی آن افزود. حسین علاء نخستین نخستوزیر ایران بود که به فرمان شاهنشاه در شورای وزیران پیمان بغداد شرکت جست. دولت امریکا که پیشنیاز برقراری صلح در گیتی را در آرامش و پایداری سیاسی و امنیت خاورمیانه می دید، گرایش خود را به هنبازی (شرکت کردن) در گفتگوهای وزیران و کمیسیونهای وابسته به پیمان ابراز کرد و چندی پس از آن نمایندگان امریکا نیر در برخی از کمیتهها همچون نگرنده (ناظر) و در برخی از کمیتهها همچون همبند شرکت کردند. دولت امریکا برآن شد که تا جایی که میشود با کمکهای اقتصادی و فنی به همبندان پیمان بغداد، آنها را نیرومند ساخته و در زمینههای دیپلماسی نیز از دولتهای همبند، با مادههای نوشته شده در پیمان پشتیبانی کند.
شاهنشاه در ماموریت برای وطنم درباره سفر خود به اتحاد جماهیر شوروی ۴ تیر ۱۳۳۵ تا ۲۲ تیر ۱۳۳۵[۲] و گفتگوها با خروشچف و دیگر رهبران شوروی چنین نوشتهاند:
خروشچف درباره آنچه به نظر وی جنبه تهاجمی و نظامی پیمان بغداد بود صحبت میکرد و میگفت که وی در اوایل امر پنین استنباط می کردهاست که پیمان مزبور کیفیت نظامی ندارد ولی بعدا متوجه شدهاست که تصورش خطا بودهاست. در جواب توضیح دادم که در جلسات پیمان مذاکرات مربوط به دفاع در اطراف جبال البرز و الوند بودهاست و هیچیک از این دو سلسله کوه در خاک روسیه واقع نشده و هر دو در ایران است.
خروشچف بالاخره تصدیق کرد که ایران قصد تجاورزی به کشور روسیه ندارد ولی اظهار داشت که دولت معظمی ممکن است ما را بر خلاف میل خود وادار سازد که کشور خود را برای حمله به روسیه در اختیار آن بگذاریم و اظهار نظر کرد که شاید ما برای انجام همین منظور اجبارا به این پیمان ملحق شده باشیم. من با کمال تاکید پاسخ دادم که ما به پیمان بغداد به صرف اراده خود و به عنوان شریک متساویالحقوق ملحق شدهایم و اضافه کردم که ما هرگز اجازه نخواهیم داد که کشور ما برای اجرای مقاصد تجاوزکارانه برخلاف روسیه شوروی مورد استفاده قرارگیرد و به خروشچف قول سربازی دادم که تا مدتی که من بر تخت سلطنت ایران هستم کشور من به هیچوجه با تقاضای تجاوزکارانه برخلاف روسیه شوروی موافقت نخواهد کرد و شریک در چنین عملی نخواهد شد.
پس از کودتای سرهنگ عبدالکریم قاسم با پشتیبانی شوروی، و کشتن پادشاه عراق ملک فیصل دوم، گام دوم بیرون رفتن عراق از پیمان سنتو بود. هر چند که این رخداد به صلح خاورمیانه پیوند داشت ولی به استوار شدن و پیشرفت پیمان در زمینههای همکاری منطقهای و کمک به صلح جهانی ردپای چندانی برجای نگذاشت. نشستها و گفتگوهای شورای وزیران سنتو، که هر چند ماهی یک بار در تهران، کراچی، آنکارا و هر از چند گاهی در لندن برگزار میشد، گسترش همکاریهای اقتصادی، فنی، شبکههای ارتباطی و مخابراتی و آسان ساختن ترانزیت کالا میان ایران، پاکستان و ترکیه را به بار آورد و بخش بزرگی از پروژههای اقتصادی و پدافندی نیز به انجام رسید.
۱۹ مهر ۱۳۳۴ حسین علاء نخستوزیر لایحه پیوستن ایران به پیمان همکاری دو سویه بسته شده میان کشور ترکیه و عراق را به مجلس شورای ملی داد و قانون اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقده بین دولتین عراق و ترکیه در ۳۰ مهر ۱۳۳۴ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.[۳]
۲۴ آبان ۱۳۳۴ حسین علاء نخستوزیر در مجلس سوگواری مصطفی کاشانی پسر آیتالله کاشانی و نماینده مجلس هدف گلوله مظفر ذوالقدر عضو فدائیان اسلام قرارگرفت ولی گلوله در لوله تپانچه گیر کرد و شلیک نشد و ذوالقدر تپانچه را بر سر علاء کوبید و وی را زخمی کرد. حسین علاء با وجود زخمی که بر سر داشت همان روز رهسپار بغداد برای شرکت در پیمان بغداد که پس از زمانی به پیمان سنتو نامیده شد گردید. با سیاست جهانخواری شوروی و زیر پا نهادن پیمان سه دولت و ماندگار شدن ارتش شوروی در ایران که به سرانجام به شکایت دولت ایران از شوروی به شورای امنیت سازمان ملل متحد کشیده شد[۴][۵] برای نگهبانی از تمامیت ارضی کشور، و جلوگیری از توطئه حزب توده، عامل شوروی در ایران، دولت ایران به "پیمان بغداد" پیوست.
۲۵ فروردین ۱۳۳۵ نوری سعید نخستوزیر عراق، سر والتر مونکتون وزیر دفاع انگلستان، لوئی هندرسن رییس هیات نظارت امریکا، همچنین نخستوزیران ترکیه و پاکستان برای شرکت در کنفرانس شورای وزیران پیمان بغداد وارد تهران شدند. ۲۷ فروردین شاهنشاه همبندان اصلی هیاتهای نمایندگی کشورهای عضو پیمان بغداد را در کاخ مرمر پذیرفتند. ۳۰ فروردین شورای وزیران پیمان بغداد با به چاپ رساندن آگاهینامهای در سیزده ماده به کار خود پایان داد که در آن نمایندگان پنج کشور همبند پیمان به آگاهی رساندند که آرمان پیمان بغداد کمک به رسیدن به هدف اساسی منشور ملل متحد در نگهبانی امنیت و صلح بینالمللی و بهبود رفاه بشر است. در پایان این اعلامیه گفته شد که نشست آینده شورای وزیران پیمان بغداد در ژانویه ۱۹۵۷ برابر با دی ماه ۱۳۳۵ در کراچی خواهد بود.
۲ تیر ۱۳۳۵ کنفرانس کشاورزی پیمان بغداد که در کاخ وزارت امور خارجه ایران برگزار شده بود پس از گرفتن تصمیمهایی درباره گسترش امور کشاورزی و همکاری کشورهای عضو پیمان بغداد به کار خود پایان داد.
۱۲ تیر ۱۳۳۵ جمال عبدالناصر با پشتیبانی شوروی، کودتا کرد و رژیم پادشاهی مصر را برانداخت و یک حکومت سوسیالیستی دموکرات در مصر برپا کرد.
۱۴ آبان ۱۳۳۵ کنفرانس نخستوزیران و وزیران امور خارجه کشورهای همبند پیمان بغداد برای گفتگو درباره وضع خاورمیانه در کاخ نخستوزیری برگزار شد. روز پسین در پیشگاه شاهنشاه و رییس جمهوری پاکستان حضرت اسکندر میرزا نشست وزیران خارجه ایران و عراق و پاکستان در کاخ مرمر برپا شد. ۱۵ آبان رادیو کراچی به گفته رییس جمهوری پاکستان به آگاهی رساند که شاهنشاه ایران از روز ۳۱ اکتبر ۱۳۳۵ فرنام ژنرال افتخاری در ارتش پاکستان را خواهند داشت. ۱۶ آبان کنفرانس نخست وزیران و وزیران امور خارجه کشورهای همبند پیمان بغداد بار دیگر در پیشگاه شاهنشاه و رییس جمهور پاکستان در کاخ مرمر برگزار شد. ۱۷ آبان نخستوزیران ایران و پاکستان و ترکیه و عراق به دنبال نشست خود در تهران و گفتگو درباره وضع ناگوار خاورمیانه، با چاپ آگاهینامهای یورش اسراییل به مصر را مورد محکوم و همچنین از دولتهای فرانسه و انگلستان خواستند که نیروهای خود را از مصر بیرون برند و حاکمیت و استقلال و تمامیت ارضی مصر را ارج بدارند. در این روز حسین علاء نخستوزیر در یک گفتگو با خبرنگاران ابراز داشت که کنفرانس پیمان بغداد که به ابتکار شاهنشاه در تهران برگزار شد، در کاهش آشفتگی خاورمیانه بسیار کارساز بوده است. آگاهینامه این کنفرانس به همراه نامهای که به امضای نمایندگان چهار دولت ایران، عراق، ترکیه و پاکستان رسیده بود به سفارت کبرای انگلستان فرستاده شد. سرانجام دولت انگلستان نیز اعلامیهای بیرون داد و یادآور شد که پیشنهاد چهار کشور همبند پیمان بغداد با دیدگاههای دولت انگلستان همسو می باشد و اکنون زمان آن رسیده است که برای همه دشواریهای خاورمیانه راه حلی پیدا شود و کشورهای همبند پیمان بغداد رل ارزندهای در از میان برداشتن این دشواریها بر عهده گیرند و پایهگذار یک صلح و آرامش دایمی در خاورمیانه باشند.
۲۶ آبان ۱۳۳۶ نشست کمیته کشاورزی پیمان بغداد در دبیرخانه پیمان و با بودن نمایندگان ایران، عراق، ترکیه، پاکستان، انگلستان و امریکا برگزار شد. این کنفرانس درباره همکاری میان کشورهای همبند پیمان را در پیشرفت و گسترش کشاورزی و دامپروزی مورد بررسی و گفتگو قراردادند.
۱۹ آذر ۱۳۳۶ میان وزیران خارجه چهار کشور غیر عرب همبند پیمان بغداد در ترکیه پیرامون وضع سیاسی گیتی به ویژه دگرگونی های پسین خاورمیانه و رخدادهای کشورهای افریقای شمالی گفتگوهایی انجام شد.
۴ بهمن ۱۳۳۶ کمیته نظامی پیمان بغداد کار خود را با نمایندگان همبند پیمان در آنکارا آغاز کرد. در درازای دو روز، در نشت هایی وضع پدافندی خاورمیانه مورد بررسی قرارگرفت و در زمینه نیروی پدافند هر یک از کشورهای همبند تصمیمهایی گرفته شد و سپس در پایان روز دوم کمیته به نشت های خود در آنکارا پایان داد.
۷ بهمن ۱۳۳۶ چهارمین نشست شورای وزیران پیمان بغداد در آنکارا گشایش یافت.
۲۳ تیر ۱۳۳۷ برابر با ۱۴ ژوییه ۱۹۵۸ سرهنگ عبدالکریم قاسم با پشتیبانی شوروی کودتا کرد و ملک فیصل پادشاه عراق، ولیعهد، و شمار بسیاری از سران آن کشور را اعدام کرد و رژیم سلطنتی را برانداخت. بیدرنگ دولت نوین عراق بیرون رفتن این کشور را از "پیمان بغداد" به آگاهی رساند. بدین روی دفتر مرکزی پیمان از بغداد به آنکارا و نام پیمان بغداد به "سازمان پیمان مرکزی" یا سنتو[۶] دگرگون شد.
۷ فروردین ۱۳۳۷ به پاس همبستگیهای ایران و پاکستان و آرمان های والای شاهنشاه در پایدار ساختن و گسترش پیوندهای دو کشور یکی از خیابان های بزرگ شهر کراچی به نام محمدرضا شاه پهلوی نامگذاری شد.
پیمان سنتو
آنکارا ۲۴ تیر ۱۳۳۷
۲۴ تیر ۱۳۳۷ کنفرانس سران کشورهای همبند (عضو) پیمان بغداد در آنکارا برگزار شد. در این کنفرانس از دولت عراق به سبب کودتایی که در آن کشور انجام شده بود، نمایندهای نبود. شاهنشاه، جلال بایار رییس جمهور ترکیه، اسکندر میرزا رییس جمهور پاکستان، نخستوزیران ایران و ترکیه و وزیران امور خارجه ترکیه و معاون وزارت امور خارجه پاکستان در این کنفرانس شرکت جستند. سران سه کشور همبند پیمان بغداد درباره وضع خاورمیانه، به ویژه رویدادهای لبنان و عراق و دیگر مسایل سه کشور به گفتمان نشستند. روز پسین شاهنشاه و جلال بایار و اسکندر میرزا به سبب وضع ناگوار خاورمیانه بار دیگر همه دشواری های منطقه را مورد بررسی قراردادند و به کنفرانس پایان دادند. آگاهینامه (اعلامیه) پایان کنفرانس به چاپ رسید که در آن یادآور شده بود که سران کشورهای همبند "پیمان بغداد" درباره وضع خاورمیانه به ویژه درباره رخدادهای لبنان و عراق با گفتمان در چارهجویی برای از میان بردن دشواریهای منطقه هستند. سپس در پیامی که شاهنشاه و سران پاکستان و ترکیه برای پرزیدنت آیزنهاور فرستادند گرامیداشت خود را از اینکه دولت امریکا برای پایان دادن به رخدادهای هولناک لبنان در آن کشور نیروی نظامی فرستادهاست ابراز داشتند. شاهنشاه روز ۲۶ تیر به تهران بازگشتند. ۲۸ تیر از سوی دربار شاهنشاهی آگاهینامه ای دایر بر ابراز اندوه از رویداد هولناک کشته شدن اعلیحضرت ملک فیصل پادشاه عراق به چاپ رسید و اینکه بدین سبب یک هفته پرچم سلطنتی ایران نیمافراشته خواهد بود.
لندن ۲ امرداد ۱۳۳۷
۲ امرداد ۱۳۳۷ دکتر اقبال نخستوزیر با هیات نمایندگی ایران از تهران برای شرکت در کنفرانس کشورهای همبند پیمان بغداد رهسپار لندن شدند. در این کنفرانس نمایندگان کشورهای همبند پیمان، گفتگوهایی درباره دگرگون ساختن نام پیمان بغداد به سبب کودتا و تغییر رژیم و بیرون رفتن دولت عراق از پیمان انجام یافت. ۷ امرداد شورای وزیران پیمان بغداد با بودن دالس وزیر امور خارجه امریکا به پایان رسید و آگاهینامه کنفرانس چاپ شد. در این کنفرانس خودداری دولت عراق و نیامدن به کنفرانس پیمان بغداد پس از کودتا و همچنین وضع خاورمیانه مورد بررسی قرارگرفت. ۹ امرداد وزارت امور خارجه ایران آگاهینامه ای دایر بر شناسایی رژیم نوین عراق از سوی دولت شاهنشاهی ایران چاپ کرد. ۱۲ امرداد سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که به سفارت ایران در بغداد دستور داده شد تا درباره تصمیم ناشایسته و نادرست دولت عراق در نامیدن خلیج فارس به مجمول خلیج عربی به سختی اعتراض نماید.
هفتمین شورای وزیران واشنگتن ۱۴ مهر ۱۳۳۸
هفتمین نشست سازمان پیمان مرکزی (سنتو) در واشنگتن دی. سی. ۱۴ مهر ۱۳۳۸ برگزار شد. هفتمین نشست در آیین رسمی، در سالن وزارت خارجه با سخنان ریچارد نیکسون، معاون پرزیدنت امریکا گشوده شد. نیکسون به هیاتهای نمایندگی کشورهای همبند خوشآمد گفت. دکتر منوچهر اقبال نخستوزیر در این مراسم نیز بیاناتی درباره بهبود پیوندها و پیشرفتها و نزدیکتر شدن کشورهای همبند سنتو به یکدیگر ایراد کرد.
هشتمین شورای وزیران سنتو تهران ۷ خرداد ۱۳۳۹
هیات نمایندگیهای کشورهای همبند سازمان پیمان مرکزی در تهران گرد هم آمدند. در این نشست کریستیان هترتر وزیر امور خارجه امریکا، دکتر منوچهر اقبال نخستوزیر ایران، سلوین لوید وزیر خارجه انگلستان، عباس آرام وزیر امور خارجه ایران، فتین روستو زورلو وزیر خارجه ترکیه و مظفر قدیر وزیر خارجه پاکستان و دیگران سران این پنج کشور بودند.
سیزدهمین شورای وزیران سنتو در ۱۸ فروردین ۱۳۴۴ در تهران با بودن وزیران خارجه ایران و پاکستان، ترکیه ، انگلستان و امریکا در تهران به گفتمان نشست. شاهنشاه در پیامی به این شورا چنین ابراز داشتند:
با کمال خوشوقتی به نمایندگان برجسته کشورهای دوست خودمان که برای شرکت در سیزدهمین شورای وزیران سازمان پیمان مرکزی به تهران آمدهاند خیرمقدم می گوییم. برای ما جای مسرت است که این شورا برای سومین بار در طول حیات ده ساله آن در پایتخت کشور ما منعقد میگردد. ایران و پاکستان و ترکیه، که جامعه بزرگی را با منافع مشترک و سنن و هدفها و آرمانهای مشابه تشکیل میدهند، با همکاری متخدین غربی خود توانستهاند این مناسبات را هر چه بیشتر تحکیم بخشیند و آنها را به صورتی عملی و مشخص در آورند.سیاست اتحاد ما با غرب و انعقاد پیمان دفاعی مسترک نقش موثری در تقویت امنیت دسته جمعی بینالمللی داشته و در عین خال، جنانچه ایجاب می کرده، سازمان پیمان مرکزی اهمیت خاصی برای توسعه سریع اقتصادی سرزمین های این منطقه قائل شده است. با ایمان راسخ به اینکه توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی اساس هر امینت پایدار و واقعی است، ما این خط مشی جدید را با خوشوقتی کامل تلقی می کنیم.
... رجاء واثق داریم که خلع سلاح عمومی و کامل هر چه زودتر به صورت یک واقعیت جهانی درآید تا از این راه کلیه ملل بتوانند همه نیروها و منابع خویش را در راه پیشرفت خلاقه و توسعه اقتصادی که خود ضامن صلح و رفاه است، بکار اندازند.
در نخستین نشست شورای وزیران در دوره سیزدهم، پس از آن که پیام شاهنشاه به وسیله وزیر دربار شاهنشاهی خوانده شد، دکتر خلعتبری دبیر کل سنتو، گزارشی از کارهای سنتو را خواند. نماینده پاکستان و وزیران امور خارجه انگلیس و امریکا و ایران نیز سخنانی ایراد کردند. دین راسک وزیر خارجه امریکا گفت:
شاهنشاه ایران در تاریخ سازمان پیمان مرکزی جایگاه ویژه ای دارند. اگر چه معظمله هنوز جوان بوده و بهار زندگی را می گذرانند ولی برای مدت بیش از بیست سال است که امور کشور و ملت را به خوبی رهبری کرده اند. ده سال اخیر سلطنت معظمله، که همزمان با تشکیل پیمان مرکزی بوده است، اعلیحضرت شاهنشاه ایران ایران گرایش زیادی به همیاری ما در فراهم ساختن امنیت و پیشرفت این منطقه به طور کلی نشان داده اند. ما همه از پشتیبانی و نظرات شاهنشاه و دولت معظمله برای رسیدن به این هدف ها نیرو گرفته ایم.
و همچنین روی کار آمدن جمال عبدالناصر در کشور مصر با پشتیبانی شوروی، پیمان پیوستن ایران به همکاری متقابل (دوسویه) عراق و ترکیه (سنتو) در بغداد امضا شد. این پیمان دربرگیرنده هشت مادهاست. ۲۴ فوریه ۱۹۵۵
پیمان بغداد
پیمان همکاری متقابل بین ترکیه و عراق
نظر به این که روابط دوستانه و برادرانه موجود بین عراق و ترکیه پیوسته در حال توسعهاست و به منظور تکمیل عهدنامه دوستی و حسن جوار منعقدبین اعلیحضرت پادشاه عراق و حضرت رییس جمهور ترکیه که در تاریخ ۲۹ مارس ۱۹۴۶ در آنکارا به امضاء رسیدهاست و به موجب آن طرفین تصدیقنمودهاند که صلح و امنیت بین دو کشور تفکیکناپذیر از صلح و امنیت جهانی و به خصوص ملل خاورمیانه بوده و این امر اساس سیاست خارجی آنهارا تشکیل میدهد.
نظر به این که ماده ۱۱ عهدنامه دفاع مشترک و همکاری اقتصادی بین دولتهای جامعه عرب حاکی است که هیچ ماده از آن معاهده به هیچ نحو طوریطرحریزی یا انتخاب نشده که تأثیری در حقوق و تعهدات طرفین به مناسب امضای منشور ملل متحد داشته باشد.
و با اعتراف به مسئولیتهای بزرگی که از لحاظ عضویت در سازمان ملل متحد به منظور استقرار صلح و امنیت در ناحیه خاورمیانه برای آنها ایجاد شدهو انجام اقدامات مقرر در ماده ۵۱ منظور ملل متحد را به عهده آنها گذاشتهاست لزوم انعقاد یک پیمانی که هدفهای بالا را تأمین کند تشخیص داده وبرای این منظور نمایندگان مختار خود را به ترتیب ذیل معین کردهاند:
اعلیحضرت فیصل دوم پادشاه عراق.
جناب آقای الفریق نوریالسعید نخستوزیر.
جناب آقای برهانالدینباشاعیان کفیل وزارت امور خارجه.
حضرت جلال بایار ریاست جمهوری ترکیه.
جناب آقای عدنان مندرس نخستوزیر.
جناب آقای پروفسور فؤاد کوپرلو وزیر امور خارجه.
نمایندگان مزبور پس از مبادله اعتبارنامههای خود که آنها را صحیح و معتبر یافتند در مراتب ذیل موافقت حاصل کردند:
ماده ۱ - طرفین معظمین متعاهدین برای امنیت و دفاع مطابق ماده ۵۱ منشور ملل متحد تشریک مساعی خواهند نمود. اقداماتی که برای عملی ساختناین تشریک مساعی درباره آنها موافقت میکنند ممکن است موضوع موافقتنامههای خاصی قرار گیرد.
ماده ۲ - برای تحقق و اجرای تشریک مساعی پیشبینی شده در ماده ۱ مقامات صلاحیتدار طرفین متعاهدتین معظمتین اقداماتی را که میبایست بهمحض این که پیمان فعلی به مرحله اجرا درآید تعیین خواهند نمود.
ماده ۳ - طرفین متعاهدتین معظمتین متعهد میشوند که از هر گونه دخالت در امور داخلی یکدیگر خودداری کنند و هر گونه اختلاف فیمابین را با روشمسالمتآمیز بر طبق منشور ملل متحد حل نمایند.
ماده ۴ - طرفین متعاهدتین معظمتین اعلام میدارند که مقررات این پیمان با هیچ یک از تعهدات بینالمللی ناشی از قرارداد هر یک از طرفین با دولت یادول ثالثی مغایرت نداشته و نمیتواند از تعهدات بینالمللی مذکور بکاهد و یا ناقض آنها محسوب شود.
طرفین متعاهدتین معظمتین متعهد میشوند کههیچگونه تعهد بینالمللی که منافی با پیمان فعلی باشد قبول نکنند.
ماده ۵ - این پیمان برای الحاق هر یک از دول اتحادیه عرب یا هر یک از کشورهای دیگری که به امنیت و صلح این ناحیه علاقمند هستند و طرفینمتعاهدتین معظمتین آن کشور را به رسمیت کامل شناخته باشند باز خواهد بود.
الحاق از تاریخی رسمیت دارد که سند الحاق به وزارت امور خارجه عراق تسلیم شده باشد.
هر دولت عضو که به پیمان فعلی ملحق شود میتواند بر طبق ماده ۱ با یک یا چند دولت عضو پیمان قراردادهای خاص منعقد سازد. مقاماتصلاحیتدار دول مزبور بر طبق ماده ۲ اقدامات لازمه را تعیین خواهند کرد و به محض آن که اقدامات مزبور به تصویب دول مربوطه رسید قابل اجراخواهد شد.
ماده ۶ - همین که حداقل چهار دولت به عضویت این پیمان در آمدند شورایی مرکب از وزرای دول مزبور تشکیل خواهد شد که در حدود مقاصد اینپیمان کار کند. شوری آیین کار خود را تنظیم خواهد کرد.
ماده ۷ - این پیمان برای مدت پنج سال قابل اجرا است و برای پنج سال دیگر قابل تجدید است هر یک از اعضاء پیمان شش ماه قبل از انقضاء ادوارمذکور در بالا ممکن است کتباً تمایل خود را به خارج شدن از پیمان به اعضای دیگر اطلاع دهد در چنین صورت پیمان برای اعضای دیگر معتبرمیماند.
ماده ۸ - این پیمان به وسیله طرفین متعاهدین به تصویب خواهد رسید اسناد تصویب هر چه زودتر در آنکارا مبادله خواهد شد و از تاریخ مبادله اسنادتصویب به مرحله اجرا در میآید.
برای گواهی مراتب بالا نمایندگان مختار مذکور این پیمان را به عربی - ترکی و انگلیسی امضاء نمودهاند هر سه متن متساویاً معتبر هستند و در صورتپیدایش اختلاف متن انگلیسی مرجع خواهد بود. تهیه شده در دو نسخه در بغداد دومین روز رجب ۱۳۷۴ هجری مطابق بیست و چهارم روز فوریه۱۹۵۵.
(امضاء شده) نوریالسعید. (امضاء شده) عدنان مندرس.
از طرف اعلیحضرت پادشاه عراق از طرف ریاست جمهوری ترکیه.
(امضاء شده) برهانالدینباشاعیان. (امضاء شده) فؤاد کوپرلو.
از طرف اعلیحضرت پادشاه عراق. از طرف ریاست جمهوری ترکیه.
بغداد ۲۴ فوریه ۱۹۵۵.
نگارخانه
منبع
- ↑ قانون اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقده بین دولتین عراق و ترکیه
- ↑ سفر محمدرضا شاه پهلوی به اتحاد جماهیر شوروی ۴ تیر ۱۳۳۵ - ۲۲ تیر ۱۳۳۵
- ↑ قانون اجازه الحاق دولت ایران به پیمان همکاری متقابل منعقده بین دولتین عراق و ترکیه
- ↑ اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی
- ↑ روز نجات آذربایجان
- ↑ Central Treaty Organization - CENTO