قانون تشکیل خانه انصاف

‌

تصمیم‌های مجلس

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم

‌قانون تشکیل خانه انصاف - مصوب ۲۲ فروردین ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۴ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۴۴ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.

این قانون تشکیل خانه انصاف دارای بیست و نه ماده و یک تبصره‌است و در جلسه روز یکشنبه بیست و دوم فروردین ماه یک هزار و سیصد و چهل و چهار به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید.

رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی

قانون فوق در جلسه روز شنبه ۱۳۴۴.۲.۱۸ به تصویب مجلس سنا رسیده‌است

دولت مأمور اجرای این قانون است.

ماده ۱

به منظور رسیدگی و حل و فصل اختلافات میان ساکنان روستاها وزارت دادگستری به تدریج و با اعلام قبلی شورایی به نام خانه انصاف‌برای یک یا چند ده تشکیل می‌دهد.

ماده ۲

شورای مذکور در ماده ۱ مرکب از پنج نفر از معتمدان محل است که از طرف ساکنان حوزه خانه انصاف برای مدت سه سال انتخاب‌خواهند شد سه نفر از اعضاء خانه انصاف اعضاء اصلی و دو نفر دیگر اعضاء علی‌البدل می‌باشند.

ماده ۳

انتخاب کنندگان باید دارای شرایط زیر باشند.

۱ - تابعیت ایران.

۲ - داشتن لااقل بیست سال تمام سن.

۳ - اقامت در محل.

۴ - نداشتن سابقه محکومیت کیفری مؤثر.

۵ - دارا بودن اهلیت قانونی.

ماده ۴

شرایط انتخاب‌شوندگان به قرار زیر است:

۱ - داشتن لااقل ۳۵ سال تمام سن.

۲ - معروفیت به دیانت و صحت عمل و امانت.

۳ - متأهل بودن.

۴ - داشتن سایر شرایط مقرر در ماده سوم.

تبصره - کدخدا حق انتخاب شدن در خانه انصاف را ندارد مگر از سمت کدخدایی استعفا نماید.

ماده ۵

امر انتخابات خانه انصاف به وسیله بخشدار با همکاری دو نفر از معتمدان محل به تعیین رییس دادگاه بخش و تحت نظارت او انجام‌می‌گیرد. ترتیب انجام انتخابات و تشخیص حائزین اکثریت به موجب آیین‌نامه‌ای که وزارتخانه‌های دادگستری و کشور تنظیم می‌نمایند معین خواهدشد.

ماده ۶

پس از خاتمه انتخابات بخشدار کسانی را که برای عضویت خانه انصاف انتخاب شده‌اند به رییس دادگاه بخش محل معرفی می‌نماید ورییس دادگاه در صورت احراز صحت انتخابات اعتبارنامه اعضاء خانه انصاف را صادر و به آنان تسلیم می‌نماید.

ماده ۷

اعضاء خانه انصاف در اولین جلسه از بین یک نفر را برای ریاست و دو نفر را برای عضویت اصلی و دو نفر دیگر را برای عضویت‌علی‌البدل معین می‌نماید در انتخابات اعضاء اصلی کسانی که دارای سواد هستند اولویت خواهند داشت و در صورتی که هیچ یک از اعضاء دارای سوادنباشند یک نفر دیگر از معتمدان محل را که دارای سواد باشد برای عضویت اصلی خانه انصاف انتخاب می‌نمایند. در این صورت شخصی که رأی کمتری داشته سمت عضویت علی‌البدل را خواهد داشت اعضاء علی‌البدل در صورت غیبت و یا معذوریت اعضاءاصلی به جای آنان انجام وظیفه خواهند نمود.

ماده ۸

عضویت در خانه انصاف افتخاری و مجانی است.

ماده ۹

در صورت مشاهده بی‌نظمی و تقصیر در انجام وظایفی که به عهده خانه انصاف محول گردیده‌است وزارت دادگستری می‌تواند هر یک ازآنها را منحل یا عضو مختلف را از سمت خود برکنار نماید در صورت انحلال انتخابات خانه انصاف باید منتهی ظرف یک ماه پس از انحلال به عمل آید.

در صورت برکناری یا فوت یا استعفاء یکی از اعضاء خانه انصاف چنانچه بیش از شش ماه به تجدید انتخابات باقی مانده باشد عضو جدید از بین ساکنان‌ده که واجد شرایط باشند بر طبق مقررات مربوط انتخاب خواهند شد. وظایف و صلاحیت خانه انصاف

ماده ۱۰

در کلیه اختلافات و دعاوی بین ساکنان ده خانه انصاف سعی می‌کند که اختلافات را به صلح و سازش خاتمه دهد.

ماده ۱۱

در دعاوی مدنی صلاحیت خانه انصاف محدود به موارد زیر است:

۱ - رسیدگی به دعاوی مالی در صورتی که خواسته دعوی بیش از مبلغ پنج هزار ریال نباشد.

۲ - در دعاوی راجع به اموال منقول که خواسته آن تا مبلغ بیست هزار ریال باشد چنانچه طرفین دعوی کتباً رضایت خود را اعلام داشته باشند.

۳ - رسیدگی به دعوی تصرف عدوانی و رفع مزاحمت و ممانعت از حق در حدود ماده یک اصلاحی قانون جلوگیری از تصرف عدوانی و صدوردستور مقتضی.

دستور خانه انصاف در این مورد تأثیری در تشخیص مالکیت طرفین دعوی نخواهد داشت. در مواردی که دعوی مربوط به مالکیت اراضی و ابنیه و موقوفات یا تصرف عدوانی مربوط به اراضی مورد اختلاف بین دو یا چند ده باشد خانه انصاف‌صلاحیت رسیدگی نخواهد داشت.

ماده ۱۲

در دعوی تصرف عدوانی و رفع مزاحمت و ممانعت از حق چنانچه خانه انصاف شکایت را صحیح تشخیص دهد دستور لازم بر رفع‌مزاحمت و ممانعت و اعاده تصرف صادر می‌نماید و کدخدای ده مکلف است فوراً دستور را اجراء نماید و کدخدا می‌تواند از مأمورین انتظامی استمدادنماید. ذینفع می‌تواند ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ از دستور خانه انصاف به دادگاه بخش محل شکایت نماید و در این صورت چنانچه دادگاه‌شکایت را وارد تشخیص دهد دستور مزبور را الغاء کرده و طبق مقررات قانونی به موضوع رسیدگی و حکم صادر می‌نماید رأی دادگاه بخش قطعی‌است.

ماده ۱۳

در مورد صغار و سایر محجورین و غایب مفقودالاثر خانه انصاف مکلف است مادام که از طرف مراجع قضایی ترتیب اداره اموال آنان داده نشده اقداماتی را که برای حفظ دارایی اشخاص مذکور لازم می‌داند به عمل آورده مراتب را فوراً به رییس دادگاه بخش محل اعلام و طرقی را که‌برای حفظ منابع آنان مفید تشخیص دهد پیشنهاد نماید.

ماده ۱۴

در امور جزایی صلاحیت خانه انصاف به شرح زیر است:

۱ - رسیدگی و صدور حکم در امور خلافی طبق آیین‌نامه‌ای که وزارت دادگستری و وزارت کشور با رعایت عرف روستاها با جزای نقدی حداکثردویست ریال تنظیم خواهند کرد.

۲ - مراقبت در حفظ آثار جرم.

۳ - جلوگیری از فرار متهمین در جرایم مشهود و اعلام فوری مراتب به نزدیک‌ترین مرجع قضایی یا مأمورین انتظامی کدخدای ده مکلف است‌ دستور خانه انصاف را برای جلوگیری از فرار متهمین اجرا کرده و بلافاصله موضوع را به نزدیک‌ترین مرجع قضایی یا مأمورین انتظامی گزارش داده متهم‌را معرفی و تحویل نماید.

ماده ۱۵

رسیدگی به دعوی در خانه انصاف بدین ترتیب است که بدواً شاکی شکایت خود را کتباً یا شفاهاً نزد سپاهی دانش مقیم محل عنوان‌می‌کند سپاهی دانش شرح شکایت را در پرونده قید کرده و به هر ترتیب مقتضی بداند طرف دعوی را احضار و شکایت شاکی را به او اعلام و تفهیم‌می‌نماید و پاسخ او را نیز در پرونده قید و پرونده را برای رسیدگی به خانه انصاف ارسال می‌دارد.

ماده ۱۶

در جلسه رسیدگی بنا به دعوت خانه انصاف سپاهی دانش حضور یافته و اوراق پرونده را قرائت کرده و خلاصه جریان رسیدگی و اظهارات طرفین و تصمیمات خانه انصاف را در پرونده ثبت می‌نماید.

ماده ۱۷

در صورت غیبت یا معذوریت و یا به هر جهتی که استفاده از سپاهی دانش میسر نباشد رییس دادگاه بخش محل می‌تواند وظایف او را به‌آموزگار یا به هر یک از اعضاء خانه انصاف و یا کدخدا و یا شخص مورد اعتمادی محول نماید.

ماده ۱۸

هر گاه یکی از اعضاء خانه انصاف با طرفین دعوی قرابت نسبی و یا سببی از موارد رد داشته باشد و مورد ایراد واقع شود و همچنین درصورتی که یکی از اعضاء مزبور طرف دعوی باشد نمی‌تواند در رسیدگی شرکت نماید.

در این صورت عضو علی‌البدل در رسیدگی شرکت خواهد کرد و اگر اکثریت اعضاء مردود باشند رییس یا عضو خانه انصاف که مردود نباشد به نظر خودیک یا دو نفر از افراد مورد اعتماد محل را برای شرکت در رسیدگی دعوت خواهد نمود.

ماده ۱۹

اگر دعوی مربوط به ساکنان دو یا چند حوزه خانه انصاف باشد خانه انصاف هر حوزه از بین خود یک نفر نماینده معین می‌نمایند. نمایندگان مزبور از خانه انصاف نزدیک‌ترین حوزه‌ای که دعوی متوجه ساکنین آن نیست درخواست می‌نماید که یک نفر نماینده برای شرکت در رسیدگی‌معین نماید.

نمایندگان مزبور از بین خود یک نفر را برای ریاست خانه انصاف انتخاب و به دعوی رسیدگی و رأی صادر می‌نمایند در مورد این ماده ترتیب تشکیل‌خانه انصاف از طرف رییس دادگاه بخش مربوطه داده خواهد شد.

ماده ۲۰

رسیدگی به دعوی در خانه انصاف مجانی است و تابع تشریفات آیین دادرسی نیست و خانه انصاف می‌تواند به طریقی که مقتضی بداندطرفین دعوی را احضار و اظهارات و مدافعات آنان را استماع کرده و هر گونه تحقیقی را که لازم بداند مانند استماع گواهی گواهان و معاینه محل و جلب‌نظر خبره مورد اعتماد به عمل آورده و یا انجام آن را به یکی از اعضاء خود محول نمایند.

عدم حضور اصحاب دعوی با اطلاع از وقت جلسه مانع رسیدگی و صدور حکم نخواهد بود مگر آن که طرف غایب عذر موجهی برای عدم حضورداشته باشد.

ماده ۲۱

جلسات خانه انصاف در یکی از امکنه عمومی ده مانند مسجد یا مدرسه یا تکیه یا محل دیگری که رییس خانه انصاف مقتضی تشخیص‌دهد در موقع لزوم تشکیل خواهد یافت.

ماده ۲۲

خانه انصاف می‌تواند انجام تحقیقات مذکور در ماده ۲۰ و اموری را که مربوط به تهیه مقدمات رسیدگی و مرتب کردن دلایل و مستندات‌ رأی است برای تنظیم به یکی از اعضاء خود محول نماید و همچنین وظایف خانه انصاف را در حفظ آثار جرم و محافظت اموال صغار و محجورین به‌یکی از اعضاء خود محول کند.

ماده ۲۳

در موقع صدور رأی خانه انصاف باید به دلایل دعوی و مدافعات طرفین و نتیجه تحقیقات توجه نموده و با رعایت مقتضیات عدالت وانصاف و عرف و عادت محل به طور کدخدا منشی در حل و فصل دعوی و صدور رأی اقدام نماید.

رأی خانه انصاف در هر حال حضوری محسوب و اکثریت آراء مناط اعتبار است.

ماده ۲۴

پس از صدور رأی از طرف خانه انصاف مأمور سپاه دانش یا قائم‌مقام او طبق ماده ۱۷ رأی را در ورقه‌ای ثبت نموده و به امضاء یا مهراعضاء می‌رساند و به هر طریقی که مقتضی بداند رأی را به طرفین دعوی ابلاغ و تفهیم می‌نماید و چنانچه اظهاراتی داشته باشند ثبت نموده و کلیه‌اوراق را به دادگاه بخش محل ارسال می‌دارد.

ماده ۲۵

پس از وصول اوراق به دادگاه در صورتی که رییس دادگاه رأی را از لحاظ صلاحیت و رعایت سایر مقررات مذکور در این قانون صحیح‌تشخیص دهد به درخواست ذینفع دستور اجراء آن را صادر و عملیات اجرایی را به متصدی اجراء دادگاه یا کدخدای محل یا هر یک از اعضاء خانه‌انصاف که مقتضی بداند محول کرده و تعلیمات لازم را در نحوه اجراء حکم خواهد داد و در غیر این صورت پس از رسیدگی رأی خانه انصاف را فسخ‌کرده و به درخواست ذینفع طبق مقررات قانونی اقدام به رسیدگی می‌نماید و رأی دادگاه بخش در این موقع قطعی است.

ماده ۲۶

دعاوی که در صلاحیت خانه انصاف است چنانچه قبل از تشکیل خانه انصاف طرح شده باشد کماکان در مرجعی که قبلاً صالح بوده است‌جریان خواهد داشت.

ماده ۲۷

در مورد کلیه مسایلی که به موجب مقررات اصلاحات ارضی تعیین تکلیف شده همان مقررات عمل خواهد شد و رسیدگی به موضوعات‌مزبور از صلاحیت خانه انصاف خارج است.

ماده ۲۸

آیین‌نامه‌های لازم برای اجرای مقررات این قانون را وزارت دادگستری تنظیم کرده و به موقع اجراء خواهد گذاشت.

ماده ۲۹