سفر محمدرضا شاه پهلوی به امریکا ۲۲ فروردین ۱۳۴۱ - ۱۰ اردیبهشت ۱۳۴۱
| دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران | تصمیم‌های مجلس | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
آماده سازی برای سفر به ایالات متحده امریکا
پرزیدنت کندی، مشاور ویژه خود چستر بولز را مامور کرد که به ایران سفر کند و گزارشی درباره پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران بنویسد و شاهنشاه ایران را برای یک دیدار رسمی از ایالات متحده امریکا دعوت نماید. چستر بولز ۱۴ - ۱۰ فوریه ۱۹۶۲ برابر با ۲۱ تا ۲۵ بهمن ۱۳۴۰ در تهران بود. بیش از سه ماه پیش از سفر شاهنشاه به آمریکا کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور نامه‌ای به پرزیدنت کندی نوشتند که در آن پیشرفت‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران را بسیار منفی و هیچ انگاشته بودند و اینکه ایالات متحده بیش از هشتصد میلیون دلار در ایران پول ریخته و این پول سراسر حیف و میل شده و منشاء هیچگونه پیشرفت اقتصادی برای مردم نبوده‌است.[۱] دولت کندی یک گروه کاری ویژه [۲] تشکیل داد که این گروه گزارش‌هایی درباره وضعیت سیاسی در ایران نوشتند. در این گزارش‌ها چنان وانمود شد که امریکا می‌بایستی یکی از دو سیاست پیشنهادی را در برابر ایران می‌بایستی در پیش گیرد. نخست امریکا از شاهنشاه و علی امینی پشتیبانی می‌کند و دیگری اینکه امریکا از اپوزیسیون یعنی جبهه ملی پشتیبانی می‌کند. اگر امریکا از جبهه ملی پشتیبانی کند سبب خواهد شد که ایران از پیمان سنتو بیرون رود و با کشورهای کمونیستی دنیا همکاری خواهد کرد. سرانجام گروه کاری پیشنهاد کردند که بهترین سیاست امریکا این است که از شاهنشاه ایران و سیاست رفورم ایشان پشتیبانی کند.
بازدید رسمی شاهنشاه از ایالات متحده امریکا
۲۱ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه و شهبانو برای یک بازدید دو هفته‌ای از امریکا و اروپا از تهران رهسپار نیویورک شدند.
روزنامه تایمز لندن در مقاله‌ای پس از ستایش از تقسیم از اراضی سلطنتی گرگان نوشت: "...برنامه اصلاحات ارضی ایران در نزدیکی مرزهای شوروی به مورد اجرا درآمده و شاهنشاه ایران با ابتکاری جالب و شجاعانه دست به چنین کاری زنده‌اند..."
روزنامه "فرانکفورتر آلگماینه" چاپ آلمان غربی نیز در نوشتار ستایش‌آمیزی درباره ایران از شاهنشاه به عنوان سرچشمه استقلال و حاکمیت سرزمین کهنسال ایران یاد کرد.
۲۲ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه و شهبانو از نیویورک به واشنگتن تشریف‌فرما شدند و از سوی پرزیدنت کندی، بانو ژاکلین کندی و شماری از سران برجسته امریکا مورد پیش‌باز قرارگرفتند. پرزیدنت کندی هنگام پیش‌باز از شاهنشاه در فرودگاه واشنگتن ابراز داشت:
شاهنشاه ایران زمامداری هستند که وظایف و مسوولیت‌های بزرگ و ارزنده‌ای را بر عهده دارند، ما نه تنها به گذشته تاریخی ملت ایران احترام می‌گذاریم، بلکه به آینده ایران با رهبری خردمندانه شاهنشاه نیز با ارج و ستایش می‌نگریم. هدف دو کشور ما مشترک است و این هدف همان نگهداری آزادی و صلح و فراهم ساختن زندگی بهتر برای ملت‌های ایران و امریکا است.
شاهنشاه در پاسخ پرزیدنت کندی فرمودند:
امروزه واژه "امریکا" برای افراد در دورافتاده‌ترین نقاط جهان مفهوم ویژه‌ای دارد، به طوری که پژواک این واژه در گوش‌ها، پژواک سدای آزادی، آبادانی، پیشرفت، نوع‌دوستی، جوانمردی و پدافند از حق و عدالت است.
از سوی پرزیدنت کندی و بانو، مهمانی با شکوه شام به افتخار شاهنشاه و شهبانوی ایران در کاخ سفید واشنگتن برگزار شد. در این مهمانی پرزیدنت کندی در بیانات خود ابراز داشت:
ما از شاهنشاه ایران به عنوان یک دوست مبارز و دلاور پیش‌باز می‌کنیم و معتقدیم که بدون وجود شاهنشاه شیرازه امور ایران مدت‌ها پیش از هم گسیخته شده بود. ایرانیان در درازای تاریخ پیوسته استقلال خود را در برابر روس‌ها، عثمانی‌ها و سایر دشمنان در شمال و جنوب کشور حفظ کرده‌اند، امروزه شاهنشاه ایران تنها نیروی اصلی و پایه‌ای برای پایداری استقلال و آزادی ایران به شمار می‌روند....
سفر شاهنشاه و شهبانو به ایالات متحده امریکا بازتاب گسترده‌ای در روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌های امریکا داشت. روزنامه نیویورک تایمز نوشت شاهنشاه ایران همه نیرو و توان خود را در راه بهبود اوضاع کشور و ملتشان بکار گرفته‌اند و امریکا با آغوش باز از چنین میهمان والا مقامی پیش‌باز می‌کند.
۲۳ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه با آیین ویژه‌ای به نشست مشترک مجلس سنا و مجلس نمایندگان امریکا تشریف‌فرما شدند و در سخنان خود برنامه‌های گسترده رفورم ایران را شناساندند و فرمودند:
ایران با انجام انقلاب ملی و ضد امپریالیستی خود، اینک با اراده‌ای پابرجا از حقوق و منافع خود دفاع می‌کند و از دیدگاه بین‌المللی راه اتحاد با غرب را در پیش گرفته‌است.
نشست‌ها و گفتگوهای شاهنشاه با پرزیدنت کندی و وزیرانش
۲۳ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه و پرزیدنت کندی در کاخ سفید واشنگتن درباره مسایل مهم گیتی گفتگو کردند. شاهنشاه درباره پیروزی‌های برنامه عمرانی دوم و برنامه‌ریزی برنامه عمرانی سوم و آرمان‌های آن به پرزیدنت کندی آگاهی رسایی دادند. پرزیدنت کندی به شاهنشاه در اجرای این برنامه سنگین با سانجام ارزنده تبریک گفت و برای انجام برنامه عمرانی سوم نیز قول کمک‌های مالی به ایران را داد. مطلب دوم درباره کمک‌های نظامی امریکا به ایران بود. شاهنشاه می‌خواستند که امریکا، نیروی ارتش ایران را نیرومندتر سازد ولی در آغاز کندی با این که ارتش ایران مجهزتر و نیرومندتر شود موافق نبود. شاهنشاه فرمودند که شوروی، کمک‌های باورنکردنی نظامی به سوریه و مصر به رهبری ناصر می‌نماید و این دو کشور بسیار نزدیک با کشورهای بلوک شرق همکاری می‌کنند و شاهنشاه افزودند که این سیاست شوروی به ثبات داخلی ایران آسیب می رساند زیرا که جنبش‌های کمونیستی در ایران با کارهای شوروی در خاورمیانه جان گرفته‌اند. کندی در کمک‌های نظامی شوروی به سوریه و مصر تنها تهدیدی برای اسراییل را می دید، ولی شاهنشاه توانستند که دامنه کمک‌های شوروی به مصر و سوریه، تهدید مستقیم برای ایران است. [۳]
کندی وزیر دفاع امریکا رابرت مک نامارا [۴] را برآن داشت که گزارشی درباره ارتش ایران و نیازمندهای آن به ابزار و تجهیزات نظامی بنویسد. دین راسک [۵] وزیر خارجه امریکا نیز مامور شد که کمک‌های مالی امریکا به ایران را با شاهنشاه بررسی نماید.
شاهنشاه پس از پایان گفتگوها رهسپار باشگاه ملی مطبوعات امریکا شدند و سپس درباره پیشرفت‌های داخلی ایران را سخن راندند.
۲۴ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه با اورل هریمن [۶] دیدار کردند. شاهنشاه برنامه اصلاحات ارضی که از سال ۱۳۲۹ با تقسیم املاک سلطنتی و زمین‌های خالصه دولتی آغاز شده بود و می‌رفت که برای از میان برداشتن رژیم ارباب و رعیتی به مرحله آخرین خود وارد شود را برای هریمن شناساندند. هریمن تبریک بسیار به شاهنشاه در اجرای برنامه اصلاحات ارضی و ایشان را ستود. هریمن افزود که امنیت ایران بیشتر از داخل با گسترش کمونیسم در خطر است تا از خارج. شاهنشاه فرمودند پیروزی‌های اقتصادی، برنامه‌های عمرانی آن قدر ارزنده و بزرگ خواهند بود که کمونیسم نخواهد توانست در ایران پیروزی بدست بیاورد.
پس از گفتگو با هریمن ، شاهنشاه دوباره نشستی با پرزیدنت کندی، مک نامارا و راسک داشتند. مک نامارا فهرستی از ابزارهای نظامی امریکا به ارتش ایران را به شاهنشاه داد و تکیه کرد که آنچه را که شاهنشاه برای ارتش ایران خواسته‌اند در اختیار ارتش ایران گزارده خواهد شد. پرزیدنت کندی دوباره به شاهنشاه درباره برنامه رفورم در ایران و دست‌آوردهای برنامه عمرانی دوم تهنیت گفت. شاهنشاه در پاسخ فرمودند که گسترش اقتصادی ایران آرمان اصلی ایشان است ولی کشور ایران نیاز به امنیت نظامی برای پیاده کردن و به انجام رساندن برنامه های عمرانی‌اش دارد.
از دیدگاه دولت ایران، سفر شاهنشاه به امریکا بسیار ثمربخش برای سیاست و اقتصاد ایران بود. شاهنشاه توانستند به دولت کندی وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران را بشناسند. پروپاگاندای پیوسته و منفی جبهه ملی و کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور علیه شخص شاهنشاه و سیاست ایشان بی‌سرانجام ماند.
۲۵ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه برای بازدید ار عملیات پیاده شدن تفنگداران دریایی امریکا به کمپ لوجون در ایالت کارولینای شمالی تشریف‌فرما شدند. به مناسبت پایان گفتگوهای رسمی شاهنشاه و پرزیدنت آمریکا اعلامیه مشترک دو کشور به چاپ رسید. در این اعلامیه از رد و بدل کردن دیدگاه‌های دو سویه درباره اوضاع سیاسی و نظامی گیتی، پیشرفت‌های ایران، مسایل پدافندی دو کشور و پیوند بسیار دوستانه ایران و امریکا یاد شد.
بازدید از نیویورک
۲۶ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه از مرکز پرتاب موشک‌های فضایی امریکا در کیپ کاناورال و یکان‌های نیروبر ارتش امریکا در "فوت براک" دیدن کردند و پس از آن رهسپار نیویورک شدند. علیاحضرت شهبانو نیز از اپرا موزیکال "کاملوت" در تاتر "ماجستیک نیویورک" دیدن فرمودند.
۲۷ فروردین ۱۳۴۱ به افتخار شاهنشاه و شهبانو آیین رژه "تیگرتیپ" که ویژه مهمانان والاجاه (عالیقدر) در نیویورک برگزار شد و همچنین علیاحضرت شهبانو اداره مرکزی کمک‌های امریکا به کشورهای گوناگون که "کاره" نامیده می‌شود در نیویورک مورد بازدید قراردادند. مدیر عامل این مرکز در جریان بازدید شهبانو به آگاهی رساند که سازمان "کاره" برای بنیان دوارده درمانگاه نوین در منطقه‌های روستایی ایران به وسیله سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی کمک ۲۵،۰۰۰ دلار به سازمان خواهند کرد.
شاهنشاه به باشگاه روزنامه‌نگاران برون مرزی تشریف‌فرما شدند و پس از سخنرانی درباره دوران پرآشوب اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی در جنگ جهانی دوم و بیرون نرفتن ارتش سرخ شوروی از ایران فرمودند:
سرانجام پس از آنکه آنها با کراهت و ناخشنودی بسیار و زیر فشار افکار عمومی ناچار شدند خاک کشور مرا ترک گویند، این درخواست در برابر من گذاشته شد که مقامات غیرملی و افسران خیانتکار و فراری را که نسبت به میهن وفادار نبودند در پست‌های حساس دولتی و نظامی نگهدارم، ولی من گفتم ترجیح می‌دهم دستم را قطع کنند اما چنین درخواست ناشایسته‌ای را امضا نکنم.
بازدیدها از ایالت‌های دیگر
۲۸ فروردین ۱۳۴۱ دیدار رسمی شاهنشاه و شهبانو از امریکا پایان یافت و اعلیحضرتین به بازدید غیررسمی از دیگر ایالت‌های امریکا پرداختند. بنیاد خاور نزدیک در امریکا به مناسبت سفر شاهنشاه و شهبانو به آن کشور پیام ویژه‌ای فرستاد که در آن گفته شد که :"هیچیک از هم‌بندان (اعضا) بنیاد خاورنزدیک از ایران بازنگشته‌اند مگر آنکه بخشی از قلب خود را نزد مردم والاگوهر و مهربان ایران بجای گذاشته‌اند."
همچنین بنیاد خاورنزدیک، شاهنشاه ایران را در یک آگاهی‌نامه رسمی برای رهبری خردمندانه و تلاش برای بهبهود وضع مردم و کوشش پیگیر در راه به انجام رسیدن اندیشه‌های آزادیخواهانه مورد گرامی‌داشت و ستایش قرارداد.
فیلم سفر شاهنشاه و شهبانو به امریکا که از سوی بنگاه رادیو تلویزیون "سی . بی . اس " ساخته شده بود از فرستنده‌های تلویزیون در سراسر امریکا نشان داده شد و میلیون‌ها تن از مردم امریکا این فیلم را دیدند. به هنگام نشان دادن فیلم، از زندگی شاهنشاه و نقش شاهنشاه در امور ایران آگاهی‌های رسایی (جامع) به تماشاگران داده شد.
۲۹ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه از نیویورک رهسپار فیلادلفیا شدند و در آیین باشکوهی دانشگاه پنسیلوانیا دکترای افتخاری حقوق خود را به پیشگاه معظم‌له پیشکش کرد. در این آیین شاهنشاه برای همکاری این دانشگاه در بنیان دانشگاه پهلوی شیراز در بیاناتشان فرمودند:
گسترش مناسبات فرهنگی، بی گمان از گام‌های بلندی است که در راه پایگیر شدن صلح، آزادی و عدالت اجتماعی برداشته می‌شود. برای نگهبانی از صلح جهان، هیچ راهی بهتر از گسترش این گونه مبادلات و همکاری‌های فرهنگی نمی‌شناسیم.
۳۰ فروردین ۱۳۴۱ گروهی از نمایندگان دانشجویان ایران در امریکا در هتل والدورف آستوریای نیویورک به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و معظم‌له نقش ارزنده آنان را در پیشبرد و پیشرفت آینده مملکت یادآور شدند.
۲ اردیبهشت ۱۳۴۱ شاهنشاه در یک گفتگوی تلویزیونی در امریکا درباره رخدادهای آغاز سلطنت خود و خاطرات کنفرانس سران سه دولت بزرگ در جنگ جهانی دوم در تهران و برنامه‌هایی که برای ترقی و تعالی مملکت خویش دارند و روابط ایران و شوروی سخن گفتند.
دنباله دارد
تاثیر گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی بر سیاست ایران و شوروی
پس از بازگشت شاهنشاه از ایالات متحده امریکا به ایران، شوروی هم‌چنان دنباله پروپاگانداهای خود علیه شاهنشاه را گرفت. شوروی، شاهنشاه را متهم کرد که در امریکا راکت‌هایی خریداری کرده‌است که به سوی شوروی کارگذاشته شده‌اند و شاهنشاه بودجه کشور ایران را به خریداری اسلحه ویژه ساخته‌است و چیزی برای گسترش اقتصادی نمانده‌است. علی امینی عروسکی در دست امریکایی‌هاست و شاه ایران تنها وی را به نخست‌وزیری گمارده‌است زیرا که امریکایی‌ها چنین می‌خواستند.این پروپاگاندا از سوی کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و جبهه ملی سالیان دراز کپی و پیوسته تکرار شد.
با آغاز بحران کوبا، سیاست شوروی با ایران از پایه دگرگون شد. ۲۱ شهریور ماه ۱۳۴۰ دولت شوروی از دولت ایران درخواست کرد که اگر دولت ایران آماده باشد اعلامیه مشترکی با شوروی به نوشتار درآورد که بر روی خاک ایران هیچگونه راکت خارجی کارگذاشته نخواهدشد. در روز ۲۴ شهریور ماه ۱۳۴۰ دولت ایران به آگاهی رساند که "در خاک ایران هیچ راکتی کارگذاشته نشده و نخواهد شد." با این اعلامیه دولت ایران نشان داد که خریداری اسلحه برای ارتش ایران علیه شوروی نیست و همچنین تصمیم‌های سیاسی در ایران آزاد و بدون دخالت امریکا گرفته می‌شوند.
با این اعلامیه پیوند میان ایران و شوروی دگرگون شد و دشمنی‌ها از سوی شوروی پایان یافت. در روز ۲۵ آبان ماه ۱۳۴۲ لئونید برژنف از ایران دیدار رسمی کرد. برژنف در سخنرانی خود به آگاهی رسانید که پیوند میان ایران و شوروی می تواند مدلی برای دیگر کشورها باشد. قرارداد مرزی میان ایران و شوروی دستینه شد، و همچنین شمار زیادی قراردادهای بازرگانی و فنی میان دو کشور بسته شد. شوروی ۳۰،۰۰۰،۰۰۰ دلار برای برنامه عمرانی سوم به ایران وام داد و در مسکو انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی بنیاد نهاده شد تا فرهنگ و تمدن میان دو کشور رد و بدل شود. برای کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و جبهه ملی ، بهبود و گشایش دوستی میان ایران و شوروی پتک گرانی بود که بر آنان فرود آمد زیرا که آنها همه امید خود را برای براندازی سلطنت در ایران بر روی شوروی سرمایه‌گذاری کرده بودند. از فشار بیچارگی و فروریختن آرمان‌های پلیدشان، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و جبهه ملی از سفر شاهنشاه به ایالات متحده امریکا، نوای دیگری ساز کردند که رفورم شاهنشاه و اصلاحات ارضی و انقلاب شاه و مردم با فشار پرزیدنت کندی در ایران انجام یافته است. ولی نامی از اینکه برنامه عمرانی و تقسیم اراضی ایران از سال ۱۳۲۹ آغاز شده است، نبردند و تا به امروز وابستگان به این دو سازمان اهریمنی هنوز هزاران وبگاه و کتاب و برنامه تلویزیونی دارند و همان سخنان ناروا را تکرار می کنند با اینکه همه اسناد و مدارک علیه سخنان بی‌پایه آنان است زیرا با اطمنیان از اینکه تنها دو در صد مردم ایران کتاب یا روزنامه می خوانند آنهم دو یا سه ساعت در هفته، هم‌چنان هم کسانی که از آن زمان وامانده‌اند و به دنبالشان فرزندانشان همان هیچ‌ها و پوچ‌ها را به گوش مردم داخل و خارج ایران می خوانند.
نگارخانه
پرزیدنت کندی ورود شاهنشاه و شهبانو را خوش‌آمد می‌گوید
شاهنشاه در پاسخ خوش‌آمدگویی پرزیدنت کندی بیاناتی ایراد می‌فرمایند
شاهنشاه و پرزیدنت کندی از فرودگاه واشنگتن به سوی بلر هاوس می‌روند
شاهنشاه و پرزیدنت کندی از فرودگاه به سوی شهر واشنگتن می‌روند
آیین پیش‌باز از شاهنشاه در واشنگتن
بلر هاوس
شاهنشاه و پرزیدنت وارد بلرهاوس می‌شوند
شاهنشاه و پرزیدنت کندی در برابر بلر هاوس
گفتگوهای شاهنشاه با وزیر خارجه مک‌نامارا درباره ارتش ایران و پیمان سنتو
گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی
دنباله گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی
گفتگوهای شاهنشاه و دولت پرزیدنت کندی
پانویس