سروده ای ایران
| روز نجات آذربایجان | اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
 |
|
| آیا مشکلی با شنیدن این پرونده دارید؟ راهنمای رسانه را ببینید. | |
سروده ای ایران، سروده‌ای انقلابی علیه اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی است. این قطعه را روح‌الله خالقی در سال ۱۳۲۳ در مایه دشتی بر روی چامه‌ای از دکتر حسین گل‌گلاب ساخت. ویژگی چامه "ای ایران" آن است که نزدیک به همه‌ی واژگان آن به زبان پارسی است و تنها چهار واژه‌ی تازی "فدا"، "دُر"، "دُوْر" و "نور" بکار رفته است. نخستین اجرای این سردوه نایاب است. اجراهای دیگر به سال‌های ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ به برنامه گلها برمی‌گردد که غلامحسین بنان این سروده را خواند. در سال ۱۳۵۰ نیز اُپرای راديویی این سروده ای ایران با همکاري ارکستر بزرگ راديو تلويزيون ملی ايران با رهبری فرهاد فخرالدینی و خوانندگی اسفندیار قره‌باغی انجام گرفت. زیباترین اجرای "سروده ای ایران" با صدای دلنشین زنده‌یاد بنان است. دو اجرای دیگر از این اثر نیز یکی با صدای حسین سرشار و دیگری با صدای رشید وطن‌دوست موجود است.
دکتر حسین گل گلاب در درازای اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی در سال ۱۳۲۳ روزی در راه انجمن موسیقی ملی در خیابان هدایت (محله ولی‌آباد) بود، وی می‌گوید "هنگامی که سربازان روسی، انگلیسی و آمریکایی ایران را اشغال کرده بودند (جنگ بین‌الملل دوم) در سال ۱۳۲۳ یک روز از خیابان هدایت (در سعدی شمالی) رد می‌شدم و دیدم که یک سرباز انگلیسی با یک افسر ایرانی بگو مگو می کند و کشیده‌ای به گوش افسر ایرانی زد" و این دل بسیار گل گلاب را بدرد می‌آورد. نواب صفا از قول گل گلاب می‌گوید "وقتی به انجمن رسیدم، خالقی مرا دید و پرسید چرا ناراحتی؟ قضیه کتک خوردن افسری از سرباز بیگانه را بازگو کردم. خالقی هم خیلی متاثر شد. این انگیزه‌ای شد که آهنگی بسازد و من شعرش را تهیه کنم. حاصل‌آن همکاری، سروده ای ایران ای مرز پرگهر است که در تقویت روحیهٔ ایرانیان در آن دوران تاثرانگیز خیلی لازم بود"
"سروده ای ایران" در ۲۷ مهر سال ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی دانشکده افسری کنونی در خیابان استانبول دو شب پشت سر هم نواخته شد و در همان روز و همان نشست به سبب ساختار انقلابی و ضد اشغال به وسیله ارتش بیگانه و هماهنگی آن با رخدادهای روزانه و وضعیت اندوه‌بار مردم ایران چنان در دل شنوندگان جای گرفت که در آن روز سه بار نواخته شد و هر بار شور و هیجانی را در همگان برانگیخت. روح‌الله خالقی در کتابش نوشته‌است.«همین تاثیرگذاری سبب شد تا وزیر فرهنگ وقت هئیت نوازندگان را به مرکز پخش صدا دعوت کرد تا صفحه‌ای از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود.» [۱]
روح‌الله خالقی چندی بعد و زیر تاثیر سروده "ای ایران" و سروده‌های دیگری پس از اشغال استان آذربایجان به وسیله ارتش روسیه شوروی و مزدوران حزب دموکرات آذربایجان با شعری از گل‌گلاب به نام سروده آذربایجان ساخت.
چامه‌‌ی ای ایران:
| ای ایران ای مرز پرگُهر | ای خاکت سرچشمه‌ی هنر | |
| دور از تو اندیشه‌ی بَدان | پاینده مانی تو جاودان | |
| ای دشمن ار تو سنگ خاره‌ای من آهنم | جان من فدای خاک پاک میهنم | |
| مهر تو چون، شد پیشه‌ام | دور از تو نیست اندیشه‌ام | |
| در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما | پاینده باد خاک ایران ما | |
| سنگ کوهت درّ و گوهر است | خاک دشتت بهتر از زر است | |
| مهرت از دل کِی برون کنم | بَرگو بی مهرِ تو چون کنم | |
| تا گردش جهان و دور آسمان به‌پاست | نورِ ایزدی همیشه رهنمای ماست | |
| مهر تو چون، شد پیشه‌ام | دور از تو نیست اندیشه‌ام | |
| در راه تو، کِی ارزشی دارد این جان ما | پاینده باد خاک ایران ما | |
| ایران ای خرّم بهشت من | روشن از تو سرنوشت من | |
| گر آتش بارد به پیکرم | جز مهرت در دل نپرورم | |
| از آب و خاک و مهرِ تو سرشته شد گِلم | مهر اگر برون رود تهی شود دلم | |
| مهر تو چون، شد پیشه‌ام | دور از تو نیست اندیشه‌ام | |
| در راه تو کِی ارزشی دارد این جان ما | پاینده باد خاک ایران ما |
منبع
- ↑ خالقی، روح‌الله. سرگذشت موسیقی ایران (جلد سوم به همراه خلاصهٔ جلد اول و دوم)، به کوشش ساسان سپنتا، تهران: مؤسسهٔ فرهنگی-هنری ماهور، ۱۳۷۷، ISBN 964-6409-17-2