بنیاد فرهنگ ایران
| شهبانو فرح پهلوی | بنیاد فرهنگ ایران | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
بنیاد فرهنگ ایران در مهر ماه ۱۳۴۳ برای پاس، گسترش، و پیشبرد زبان فارسی به ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی بنیان شد. این سازمان غیر انتفاعی و دارای شخصیتی حقوقی بود. بنیاد فرهنگ ایران به عنوان نهادی پژوهشی دارای
- هیات موسسان
- هیات امنا (هیات موسسان و شانزده نفر به آرای اکثریت برای چهار سال) و
- خزانه داری بود.
این بنیاد را دکتر پرویز ناتل خانلری با پشتیبانی و زیر نظر مستقیم شهبانو فرح پهلوی برای پیشبرد و گسترش ادبیات و زبان فارسی و چامه سرایی، که میراث فرهنگی ایران می‌باشند ایجاد کرد تا با پژوهش زبان و ادبیات فارسی را در جهان پر آوازه نمایند.[۱]
سازمان
سازمان بنیاد فرهنگ ایران چهار بخش بود:
- - زبانشناسی تاریخی: که در مورد تغییرات از آغاز تا کنون پژوهش می‌کرد. با گردآوری ادبیات کلاسیک ایران بنیاد بر آن شد تا یک دانشنامه زبان فارسی را به چاپ رساند که در آن واژه‌ها با معنی و آوانگاری و ساخت دستوری نوشته شده‌اند
- - دستور زبان فارسی
- - زبان فارسی تخصصی: که در باره زبان تخصصی فارسی به ویژه در رشته‌های نفت، پزشکی، مدیریت و حقوق کوشش می‌کند
- - زبان پهلوی
هدف‌ها
بنیاد فرهنگ ایران در زمیته‌های زیر کوشش‌های فراوانی کرد و بیش از سد کتاب به چاپ رساند:
- نوشت و چاپ فرهنگ نامه‌های فارسی
- نوشت و چاپ واژه نامه‌های فارسی
- پژوهش و بررسی در دستور زبان فارسی
- برگردان و چاپ نوشتار‌های پژوهشی در باره فرهنگ ایران به زبان‌های دیگر و زبان فارسی
- گردآوری سند‌ها و منبع‌ها برای بررسی و پژوهش در زبان و فرهنگ فارسی، پیشبرد و یاری به نگارش و چاپ هر گونه نوشتار و یا خودآموزی که آموختن زبان فارسی روان را برای ایرانیان و خارجی‌ها ساده کند.
- یاری در بنیان کتاب خانه‌های همگانی و برانگیزاندن و پیشبردن زبانشناسان به پژوهش و بررسی در بهبود و درست نویسی خط فارسی برای ساده کردن خواندن و به یاد سپردن واژه‌ها.
در سال ۱۳۵۱ پژوهشکده فرهنگ ایران بنیان شد. پژوهشکده وابسته به بنیاد فرهنگ ایران بود که برنامه‌های جهانی پژوهشی در زبانشناسی فارسی را پشتیبانی مالی نموده و برنامه‌هایی برای دادن بورس تحصیلی به دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی داشت و بیش از سی لیسانسیه زبده زبان و ادبیات فارسی در این پژوهشکده با روش پژوهش آشنا می‌شدند و در شعبه‌های پژوهشی بنیاد با گرفتن کمک هزینه تحصیلی کارآموزی می‌کردند.
چاپ کتاب
بنیاد تا سال ۱۳۵۷ بیش از سیسد کتاب را از پژوهش‌ها به چاپ رساند و نشریه ماهانه‌ای به چند زبان را چاپ کرد.
بنیاد فرهنگ ایران کتاب خانه‌ای ویژه‌ای بر پا نمود که کلکسیون آن شامل کتاب‌های کمیاب و با ارزش بود. این کتابخانه ویژه بیش از ۱۵ هزار کتاب‌ها و نوشتارهایی درباره ایران را گردآوری کرد و نزدیک به یک سوم آن کتاب‌ها بسیار گرانبها و کمیاب بودند.
در برانگیزاندن و تشویق دانشمندان ایرانی بنیاد دست به خرید و چاپ پژوهش‌های بیش از پنجاه ایران شناس برجسته ایرانی و جهانی زد.
در باره تاریخ و جغرافیای ایران ۶۵ کتاب به زیر چاپ رفت.
کتاب‌های با ارزشی درباره ادیان و فلسفه و عرفان ایرانی و فرهنگ عامه در ۱۶ جلد کتاب با ارزش به چاپ رسید.
از همه مقاله‌ها و کتاب‌هایی که تا کنون در باره ایران به زبان‌های اروپایی در سه جلد چاپ شد.
انقلاب اسلامی
پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۶۰، بنیاد فرهنگ ایران و یازده موسسه فرهنگی و علمی دیگر با هم ادغام شد و از مجموع آنها موسسه‌ای به نام «موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی» وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی پدید آمد که آن را اکنون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی می‌نامند. در این زمان پژوهشکده فرهنگ ایران نیز منحل شد و دانشجویان آن به دانشکده‌ها و موسسات مشابه منتقل شدند.
در سال ۱۳۶۹ پس از تغییر تشکیلات سازمانی، این موسسه با تصویب شورای گسترش آموزش عالی به «پژوهشگاه» دگرگون شد که تشکیلات سازمانی آن در خرداد ماه ۱۳۷۲ به تصویب نهایی سازمان امور اداری و استخدامی کشور رسید. در این مدت نیز پژوهشگاه‌هایی به آن اضافه شده و یک مؤسسه از آن منشعب شد.
در سال ۱۳۷۳ شورای عالی پژوهشگاه برای تاکید بر گرایش علوم انسانی و مسایل فرهنگی در تحقیقات پژوهشگاه، عنوان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را برای این نهاد پیشنهاد کرد که مورد تصویب شورای گسترش آموزش عالی قرار گرفت.
منبع
- ↑ انتشارات دفتر مخصوص شهبانو، تهران، ۱۳۵۴، ص. ۱۲۲ - ۱۲۳