بازدیدهای داخلی شهبانو فرح پهلوی
| درگاه علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی | علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی | درگاه محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
بازدیدهای داخلی علیاحشرت شهبانو فرح پهلوی چکیده و دست‌چینی از بازدیدهای شهبانوی ایران در چهارچوب فعالیت‌های ایشان از استان‌های ایران است که نمایانگر بخشی از دستاوردهای انقلاب شاه و مردم و برنامه‌های عمرانی کشور و سازمان‌های زیر ریاست عالیه شهبانو فرح پهلوی به ویژه در فرهنگ، سنت، لباس و موسیقی ایران می‌باشد. این بازدیدها برای آگاه شدن از چگونگی زندگی مردم بومی و پیاده کردن پروژه‌های نوین اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی، عمرانی و رفاهی و سرپرستی انجام آن بود. استان‌ها، شهرستان‌ها، شهرها، روستاها و قریه‌های بسیاری از سوی علیاحضرت شهبانو بازدید شده بوسیله ایشان بدین قرار هستند:[۱][۲][۳][۴][۵]
بازدید از استان سیستان و بلوچستان
نخستین سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی روز سه شنبه ۱۵ آذر ۱۳۴۴ به سوی سیستان و بلوچستان بود. پس از ساعتی پرواز از تهران شهبانو گام بر فرودگاه زاهدان گذاشتند. زاهدان همسایه کویر لوت پیش از این دزدآب نام داشت و رضا شاه بزرگ نام آن را تغییر دادند. زاهدان در پایان خطی قرار دارد که به شبه قاره هندوستان می‌پیوندد. شهبانو فرح پهلوی در تالار فرهنگیان با دانش آموزان و فرهنگیان دیدار کردند و دریافتند که زاهدان با کمبود دبستان رو به رو نیست. شهبانو فرح پهلوی از دو بازار زاهدان دیدن کردند و در همان روز فرستنده یک سد کیلو واتی رادیو زاهدان را گشودند و به مردم بلوچ قول دادند که از این پس نماینده مردم بلوچ باشند. در روز ۱۶ آذر ماه علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی وارد زابل شدند و با رییس ایل ریگی به گفتگو پرداختند. در بازگشت به زاهدان از نمایشگاه صنایع دستی زنان بلوچ سوزن‌دوزی و کلاس مبارزه با بیسوادی دیدن کردند. در ۱۷ آذر ماه شهبانو فرح پهلوی به خاش رفتند و از درمانگاه شیر و خورشید بازدید نمودند و سپس رهسپار ایرانشهر شدند. ایرانشهر پیش از سامانه پهلوی " پیله" نام داشت. از دهکده مرزی قاسم آباد از دبستانی دیدن کردند و گروه هنرمندان بلوچی برای اجرای برنامه‌هایشان به حضور شهبانو آمدند و موسیقی بلوچی با سازهای رباب و سرود نواختند. در راه بازگشت از قاسم آباد به بمپور رفتند و از دانشسرای کشاورزی و مدرسه روستایی دیدن کردند و سپس راهی چابهار شدند. استاندار از گسترش شیلات و بنیاد سردخانه مجهز و ابزار بهتر یخ‌سازی گزارش داد. مردم اعزام سپاه دانش بیشتری از شهبانو می‌خواستند و هم چنین شهبانو قول داد که سپاه بهداشت بیشتری به یاری مردم سیستان و بلوچستان اعزام شوند. در این سفر شهبانو فرح پهلوی دادگاه بخش چابهار نیز گشودند و در سفرهایی که پس از سال ۱۳۴۴ شهبانو فرح پهلوی به این استان کردند ساختمان یک پایگاه دریایی و هوایی برای پیوند با اقیانوس هند و بندرگاه و اسکله دریایی، فرودگاهی برای پرواز و فرود جت به گمنامی چابهار پایان داد. دستور برای خانه سازی و رفاه مردم در این منطقه داده شد. پس از بررسی‌های کارشناسان در بستر خشک یک رودخانه مته به آب شیرین رسید و سبب ساخت کارخانه‌ها، سردخانه‌ها و سیلوها شد. آمار نشان می‌دهد که از سال ۱۳۵۲ میلیون‌ها دلار سالانه دستمزد نیروی کار بومی بوده است.
بازدید از استان هرمزگان
نخستین بار که علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از استان هرمزگان بازدید کردند سال ۱۳۴۴ بود. بندرعباس بزرگترین اسکله ایران و در شمار مجهزترین اسکله خاورمیانه است این بندر با درازای ۱۰۵۰ متر و ۱۸ سکوی بارگیری است که هم زمان شش کشتی به ظرفیت ۱۵ هزار تن می‌توانند در آن بارگیری کنند. بندرعباس در گذشته بندر گمبرون نامیده می‌شد، شاه عباس آن را آباد کرد و نام خود را بر آن نهاد. در بندرعباس شهبانو فرح پهلوی از یک مهد کودک دیدن کردند که بیشتر کودکان کارکنان نیروی دریایی در آن جا نگهداری می‌شدند. و سپس به دیدن ناو بایندر که به نام دریادار بایندر افسر شهید در شهریور ۱۳۲۰ نامگذاری شده بود رفتند. دومین بازدید شهبانو از استان هرمزگان ۱ اردیبهشت ۱۳۵۶ بود. دستاوردهای این سفر بازرسی‌های بیشمار بر اجرای پروژه‌های عمرانی بود. بندرعباس با طرح سبز کردن کویر اینک پس از یازده سال با کاشتن گیاهان بومی و جنگل‌کاری بسیار سبز شده بود و سبب ایستا شدن شن‌های روان. برکه‌ها یا آب انبارهای کهن که جای رشد میکرب بیماری پیوک بود به موزه و کارگاه‌ها، تاتر و فروشگاه و چای‌خانه سنتی و زورخانه، کتابخانه و اکواریوم تغییر یافته بودند. شب نخست جشن نوروز ۲۵۳۶ شاهنشاهی زلزله سختی بندر عباس را لرزاند و شهبانو بی درنگ به دیدار زلزله زدگان در کپرهای حصیری که برای بندرنشینان بر پا شده بود و خنک و بی خطر بود رفتند. پس از آن به بازدید از رادیو تلویزیون بندر عباس پرداختند. ساختمان رادیو تلویزیون بندرعباس، ساختمانی است بی همتا که در بنیاد آقا خان در ژنو و نیویورک ثبت گردید. این ساختمان با الهام از سنت و تکنیک مدرن در سراسر گیتی جایگاه سوم را به دست آورد. رادیو تلویزیون بندرعباس با نیروی بیست کیلو وات آغاز به کار کرد و در کوتاه زمانی همه کرانه خلیج فارس را زیر پوشش گرفت. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی هم چنین از مهد کودک شماره دو جمعیت بهزیستی و از جمعیت خیریه فرح پهلوی در بندرعباس که به ویژه مادران تنها را زیر چتر حمایت خود داشت بازدید کردند. علیاحضرت هم چنین از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دیدن کردند و سپس راهی جزیره هرمز شدند. دبستان راهنمایی هرمز که جالب‌ترین ساختمان دبستان را در ایران داشت نیز مورد بازدید شهبانو فرح پهلوی قرار گرفت.
بازدید از بنادر جنوب ایران
در سفری دیگر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از بندرلنگه و جزیره ابوموسی و بندر کنگ و شهر میناب و روستای حاجی خادمی بازدید کردند. بندر لنگه، بندر مرواریدهای غلطان از قرن نوزدهم یعنی دوران سلطه بیگانگان بر این بندر خاطرات تلخی را دارد در آن زمان نخستین فرودگاه ایران در بندرلنگه ساخته شد که شهبانو و همراهان در آن جا فرود آمدند و از درمانگاه جمعیت شیر و خورشید سرخ و نیز کشتی بیمارستانی فارور وابسته به جمعیت که در آن پنج پزشک جوان و سی متخصص و بهیار و پرستار خدمت می‌کردند بازدید کردند. علیاحضرت شهبانو در بندرلنگه از دبیرستان پهلوی بازدید کردند و سپس راهی بازار شدند و در ادامه به بازدید از سردخانه شیلات جنوب که در بنادر جاسک، جزیره خارک، بندر دیر، و بندر بوشهر و اروندکنار در کناره اروندرود و جزایر ابوموسی، سری و قشم که سبب رفاه مردم بومی شده بود پرداختند. علیاحضرت شهبانو در بندر کنگ به دیدار لنج‌سازان رفتند و سپس رهسپار جزیره ابوموسی و میناب شدند. در دوازده کیلومتری میناب ساختمان سدی که بر روی رودخانه میناب زده شده بود که بیش از ده هزار هکتار زمین کشاورزی را زیر کشت می‌برد، کارهای ساختمانی دانشسرای مقدماتی و گردایه مسکونی کارگران مورد بازدید و بررسی علیاحضرت قرار گرفت. همچنین علیاحضرت شهبانو از مهد کودک سازمان زنان، نمایشگاه نقاشی کودکان و مرکز مادران و نوزادان دیدن کردند. دهکده خادمی با دبستان پنج کلاسه و کلاس مبارزه با بیسوادی، خانه بهداری و بهزیستی و خانه‌های فرهنگ روستایی را علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی روستایی نمونه و آباد یافتند. مرکز شرکت تعاونی و روستایی مهرگان با بیش از هزار تن هموند در این روستا قرار داشت. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سال ۱۳۵۰ خورشیدی برای نخستین بار به جزیره کیش پرواز کردند و در اوایل دهه پنجاه، سازمان عمران کیش دستور یافت که از جزیره کیش یک مرکز جهانگردی و گردشگری جهانی برای ایجاد بندری آزاد و جذب سرمایه‌های خارجی بسازد. خانواده شاهنشاهی ایران روزهای جشن نوروز و زادروز والاحضرت لیلا پهلوی را در کیش می‌گذراندند.
بازدید از جزیره خارک
در روز ۱۳ آبان ماه ۱۳۵۱ علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به همراه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر وارد جزیره خارک بزرگترین اسکله نفتی ایران شدند. این چهارمین دیدار برای گشایش پروژه‌های انجام شده در خارک و یکی از بزرگترین پروژه‌های صنعتی شدن کشور بود. در این روز شاهنشاه آریامهر در اسکله خارک، "آذرپاد " دوم، در کنار آذرپاد اول و مرحله چهارم پروژه "گسترش خارک" و پایان بخشی از پروژه "چم" را گشودند. بدین سان خارک در رده بزرگترین اسکله بارگیری نفت خام گیتی درآمد. جزیره دریایی و اسکله چهار پهلوی آذرپاد در بالاترین سطح دریا قرار داشت که می‌توانست بزرگترین نفت کش‌های دنیا را در کنار خود جای دهد. بیش از دویست میلیون دلار برای ساختمان این سیستم مدرن بارگیری و ذخیره و صادرات نفت پرداخت شده بود. شهریار شفیق فرمانده هوا ناو به فرمان شاهنشاه آریامهر فرماندار جزیره خارک بودند. زندگی در جزیره کیش با بنیاد کمپانی‌های نفتی دگرگون شد. در وسط دریا در قسمت فلات قاره سکوهای نفتی به نام "داریوش" و "سیروس" به وجود آمده بود. از پروژه‌های رفاه مردم نصب دستگاه‌های تبدیل آب شیرین بود که به یاری مهندسین و متخصصین محیط زیست دانشگاه آریزونا به وجود آمده بود. تاسیسات شیلات زندگی مردم بومی را رونق بخشیده بود. ایرانی‌های نسطوری (عیسوی) پس از زرتشتیان ایرانی در جزیره خارک زندگی می‌کردند.
بازدید از بندر بوشهر
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سال ۱۳۵۴ از بندر بوشهر بازدید کردند. در آن زمان در نزدیکی بوشهر بنای بزرگترین نیروگاه اتمی ایران یکی از بزرگترین نیروگاه انمی جهان بود در دست ساختمان بود. پنج هزار کارگر ایرانی و چهار سد کارشناس خارجی از جمله آلمانی‌ها در شش کیلومتری شهر آن نیروگاه را بنا می‌کردند. در بازدید علیاحضرت از پایگاه نیروی دریایی بندر بوشهر آخرین مدل هلی کوپترها را که نیروی دریایی ایران خریداری کرده بود به نمایش گزارده شد و گفته شد که پایگاه نیروی دریایی به زودی به بندر عسلویه جا به جا خواهد شد. علیاحضرت شهبانو در بوشهر از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و جمعیت بهزیستی و آموزشی فرح پهلوی دیدار کردند و سپس رهسپار بندر ماهشهر، بندر شاهپور، لاوان، خورزنگی و خور موسی شدند و از مرکزهای فرهنگی و بهداشتی و پروژه‌های رفاهی و خانه سازی این بندرها بازدید فرمودند.
بازدید از خوزستان
نخستین سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به خوزستان پس از سفر رسمی ایشان به پاکستان به همراه شاهنشاهی ایران در سال ۱۳۳۸ خورشیدی بود. در این سفر اعلیحضرتین از کراچی وارد آبادان شدند. در آن روز شهبانو فرح پهلوی گواهینامه دانش آموختگان آموزشگاه پرستاری آبادان را به پرستاران دادند. سپس علیاحضرت شهبانو به دبیرستان رازی رفتند و از غرفه‌های کاردستی دانش آموزان شماری از دبیرستان‌ها بازدید کردند. اعلیحضرتین روز بعد از پالایشگاه آبادان و اتاق کنترل دستگاه "کت کراکر " بازدید کردند و پس از آن به دانشکده فنی نفت که در آن روز برابر با بیستمین سال برپایی این دانشکده بود رفتند. اعلیحضرتین در این سفر پل ۶۰۰ متری خرمشهر را که پیوند میان خرمشهر و آبادان و برفراز رود کارون زده شده‌بود گشودند. سپس محمدرضا شاه و شهبانو فرح پهلوی تلویزیون خرمشهر و اسکله خرمشهر را گشودند. در درازای این سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی پرورشگاه سد تختخوابی جمعیت خیریه فرح پهلوی را گشودند و سپس اعلیحضرتین از تاسیسات نیروی دریایی جنوب در خرمشهر دیدار کردند. اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو رهسپار اهواز شدند و از تاسیسات راه‌آهن جنوب دیدن کردند. شاهنشاه آریامهر دستور دادند که همه لکوموتیوهایی که در راه‌های گوناگون کار می‌کنند به لکوموتیوهای الکتریکی دگرگون شوند. در ۱۸ آذر ماه ۱۳۴۰ اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر کارخانه قند خوزستان را در هفت تپه گشودند. بازده این کارخانه در روز ۳۰۰ تن قند بود. اعلیحضرتین در سال ۱۳۴۲ در دزفول سد محمد رضا شاه را گشودند. این سد که ۲۰۳ متر بلندای آن است ۵۲۵ مگا وات برق تولید می‌کرد و یک میلیون هکتار زمین‌های دور و نزدیک را زیر کشت برده بود. در سفری دیگر در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به خوزستان علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی وارد خرمشهر شدند و به همراهی والاگهر شهریار شفیق از شهر دیدن کردند. در این سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از موزه هفت تپه بازدید فرمودند. چیزهایی را که در موزه برای نمایش گذاشته بودند دستاورد کاوش‌های باستان‌شناسان بود و به هشت هزار سال پیش تمدن کهن ایرانی پیوند داشت. روی دیگر هفت تپه خرابه‌های شهر قدیمی شوش بود. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در شوش به زیارت آرامگاه دانیال نبی رفت. سپس علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در این سفر به سوی دشت میشان مرکز سوسنگرد با هلی کوپتر پرواز کردند و با هفتاد دختر سپاه دانش در دانشسرای تربیت معلم گفتگو کردند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از شهر دزفول که در دشت پهناوری در کنار رود دز قرارد دارد و هم چنین از آرامگاه یعقوب لیث صفاری دیدن کردند. در سال ۱۳۴۷ خورشیدی دانشگاه جندی شاپور در اهواز به فرمان اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی آریامهر و در پیشگاه اعلیحضرتین گشایش یافت. آخرین سفر شهبانو به اهواز هفته آخر اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی بود.
بازدید از کردستان
برای بازدید از کردستان علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی روز ۱۵ امرداد ۱۳۴۷ وارد سنندج شد. در مهد کودک شهبانو فرح پهلوی از ۴۸ کودک ۴ تا ۶ ساله دیدن کرد و سپس بودجه ساخت کتابخانه کودک و گسترش مهد کودک را افزود. پس از آن به بازدید از کلینک و آزمایشگاه دامپزشکی و بیمارستان شیر و خورشید شهر سنندج رفت. بعد از ظهر همان روز شهبانو برای گشایش یازدهمین شرکت سهامی زراعی کشور راهی دهکده موچش در ۶۰ کیلومتری سنندج شد. در آن روز ۳۴۰ کشاورز سهامدار شرکت در پیروی از مقررات تشکیل شرکت‌های سهامی کشاورزی بر اساس ارزش زمین‌های خود سهام شرکت را دریافت کردند. روز بعد شهبانو فرح پهلوی برای بازدید راهی مریوان شد و از بیمارستان رضا پهلوی و بیماران دیدن کرد. هم چنین در ادامه سفر شهبانو فرح پهلوی پس از ورود به سقز به بیمارستان شیر و خورشید سرخ برای عیادت بیماران رفت و از آن جا راهی بانه شد. در بوکان استاندار به شهبانو خیر مقدم گفت و سپس شهبانو اعضای سازمان زنان و مدیران سازمان‌های دولتی و مردم عادی را به حضور پذیرفت.
بازدید از آذربایجان غربی
از این جا شهبانو سفر خود را به آذربایجان غربی آغاز کرد. از بوکان تا میاندوآب از دوازده روستا گذر کرد و از هفت روستای آن بازدید نمود. پس از میاندوآب رهسپار مهاباد یا همان ساوجبلاغ قدیمی شد و از سد مهاباد که در سال ۱۳۴۹ روی رودخانه مهاباد بسته شده بود بازدید کرد. این سد بیش از بیست هزار هکتار زمین کشاورزی مهاباد را آبیاری می‌کند. در مهاباد رییس ایل کنگور به همراه نمایندگان سایر عشایر به دیدن شهبانو آمدند. همان روز شهبانو فرح پهلوی در ساعت نه شب از مهاباد به سوی نقده رفت و در بین راه در قریه قشلاق از سپاهی دانش قریه دیدن کرد. در ورود به رضاییه شهبانو فرح پهلوی با استقبال گرم مردم روبه رو شد. نخستین برنامه، گشایش تلویزیون رضاییه بود در اتاق فرمان درست در ساعت هفده و چهل دقیقه با فشار دادن تکمه‌ای برنامه تلویزیون رضاییه با سرود شاهنشاهی آغاز به کار کرد. سپس شهبانو فرح پهلوی به شیرخوارگاه جمعیت خیریه فرح پهلوی رفت. در آن جا بیش از سد کودک بی سرپرست نگاهداری می‌شدند. ساعتی بعد به هنرستان حرفه‌ای دختران وارد شد و با آنها به گفتگو پرداخت. در همان روز شهبانو فرح پهلوی ساختمان نو بنیاد بانک‌های رهنی و کشاورزی را گشود و از آموزشگاه بهیاری ۲۵ شهریور و بیمارستان هفتاد تختخوابی شیر و خورشید سرخ دیدن کرد و در استادیوم ورزشی شهر به تماشای مسابقات قهرمانی ژیمناستیک کشور نشست. در پایان بازدید از رضائیه شهبانو نماینده آسوریان را به حضور پذیرفت. سپس شهبانو فرح پهلوی به شهرهای مرزی خانه و اشنویه پرواز کرد و از ۱۴ سپاهی دانش در این منطقه نیز دیدار کرد. روز بعد شهبانو فرح پهلوی رهسپار خوی شد و از فرودگاه به ساختمان جمعیت شیر و خورشید سرخ رفت. پس از آن ماکو در انتظار شهبانو فرح پهلوی نشسته بود. نخستین جای مورد بازدید و گشایش بیمارستان شیر و خورشید سرخ ماکو بود و مدیر عامل شیر و خورشید درخواست کرد که بیمارستان به نام "امداد فرح پهلوی" نام گذاری شود. سپس شهبانو فرح پهلوی به دیدن خانه‌های ارزان قیمتی که وزرارت آبادانی و مسکن برای اهالی ساخته بود رفت. شب را شهبانو در ماکو در باغ چاچوق قصر افسانه‌ای سردار ماکو سپری کرد. در روز بعد راهی دشت چالداران شد سپس به ارس نقطه مرزی بین ایران و شوروی وارد شد. در ارس شهبانو فرح پهلوی از سد خاکی ارس که بر روی رودخانه ارس که برای جلوگیری از هرز رفتن آب با یاری مهندسین ایرانی و روس بر پا شده بود بازدید کرد. این سد ۳۸ متر بلندا داشت و سدها هکتار از زمین‌های منطقه را زیر کشت برده بود.
بازدید از کردستان
شهبانو فرح پهلوی بار دیگر ۲ مهر ۱۳۵۲ برای دیدار از مردم کردستان و آذربایجان غربی و بازدید از کندن زمین‌های تخت سلیمان به وسیله باستان‌شناسان به این سرزمین پرواز کرد. حفاری‌های تخت سلیمان یکی از مهم‌ترین باقی مانده‌های باستانی غرب ایران است. آن روز شهبانو در اجتماع کارگران منطقه تخت سلیمان و با روستاییانی که گرد هم آمده بودند گفتگو کرد و از نیازمندی‌های آنان آگاه شد. سپس شهبانو فرح پهلوی به سنندج پرواز کرد و در دومین روز سفر با نمایندگان کشاورزان بیجار و گروس در کاخ استانداری به گفتگو نشستند. در همین روز از شرکت سهامی زراعی فرح آباد در ۶۲ کیلومتری سنندج دیدن نمود. منطقه در این دیدار از یک صحرا به یک روستایی سبز و خرم بدل گشته بود و دختران سپاهی گزیده شده برای خدمت در شرکت سهامی فرح نمونه‌های فداکاری در کشور بودند. در کتابخانه فرهنگ روستایی بیش از هزار و دویست کتاب گردآوری شده بود. کتاب‌هایی که در آموزش حرفه‌ای کشاورزان اثری ژرف داشت. در بازدید از درمانگاه شرکت سهامی زراعی به آگاهی شهبانو فرح پهلوی رساندند که روستاییان با پرداخت یک ریال بیمه می‌شوند و به این ترتیب هزینه دارو و درمان آنها و خانواده‌هایشان را سازمان بیمه‌های اجتماعی روستاییان با همیاری دولت می‌پردازد. هم چنین شهبانو از بیمارستان دویست تختخوابی سنندج بازدید نمود و درباره تجهیزات بیشتر و تکمیل بیمارستان دستور دادند. سپس شهبانو فرح پهلوی به مهد کودک دبستان شرکت سهامی دیدن کردند و آسوده خاطر شدند که در نبودن مادر، کودکان در جای پاکیزه‌ای نگهداری می‌شوند. شهبانو به هزینه خود دستور به اسفالت بیست کیلومتر راه فرعی شرکت زراعی فرح‌آباد تا جاده سنندج را داد و هم چنین استفاده از روش آبیاری قطره‌ای در باغ میوه شصت هکتاری شرکت سهامی زراعی.
بازدید از کرمانشاهان
نیمه دوم آذر ماه ۱۳۴۲ شهبانو فرح پهلوی همسرش محمد رضا شاه را به کرمانشاهان همراهی کرد. در این سفر پادشاه ایران کارخانه قند کرمانشاه را گشود. کارخانه قند در دامنه کوه بلند بیستون و در کنار کتیبه بیستون ساخته شده بود. قبل از ورود به کارخانه، زوج سلطنتی از آثار باستانی بیستون دیدن کردند. در سفری دیگر که شهبانو فرح پهلوی به کرمانشاه کرد، از کرمانشاه، قصر شیرین، سرپل ذهاب، روانسر، قره بلاغ و روستای شیخ مراد دیدن کرد. در این سفر شهبانو فرح پهلوی بارها از خودرو پیاده شد و به میان مردم رفت. از قره بلاغ همه سوار مینی بوس شدند تا از شرکت سهامی رضا پهلوی بازدید کنند. روستاییان گفتند که تا پیش از بنیان شرکت سهامی درآمد آنها از کشاورزی سالی هزار تومان بوده است و اکنون پس از هفت سال در آمدشان نزدیک یه چهل هزار تومان می‌شود. آن روز در کرمانشاه شهبانو فرح پهلوی شیرخوارگاهی که هزینه آن را مرد نیکوکاری به نام آقای معتضدی پرداخته بود گشود. هم چنین در کنار ساختمان شبانه‌روزی که برای نگاهداری ۵۶ دختر ۶ تا ۱۸ ساله بی سرپرست بود قرار شد که برای پسرها هم یک شبانه‌روزی ساخته شود. پس از بازگشت به کرمانشاه شهبانو فرح پهلوی از سرای کودک انجمن ملی حمایت کودکان، خانه زن کرمانشاه، و آموزشگاه پرستاری فرح بازدید کرد.
بازدید از آذربایجان شرقی
در نخستین سفر به آذربایجان شرقی شهبانو فرح پهلوی در ۲۵ فروردین ۱۳۴۴ برای گشایش کنگره جمعیت خیریه فرح پهلوی وارد تبریز شد. این سفر به ویژه برای دیدار از شرایط بد بیماران جذامخانه بابا باغی به این روستا بود.
صبح روز دوشنبه ۱ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی پادشاه ایران به همراه همسرش شهبانو فرح پهلوی به کارخانه تراکتورسازی تبریز وارد شدند. تراکتورسازی تبریز نخستین واحد از پنج واحد بزرگ صنعتی ایران بود. دیگر کارخانه‌ها ذوب آهن ایران، ماشین سازی تبریز، ماشین سازی اراک و کارخانه تولید شمش آلومینیوم بودند. بعد از ظهر همان روز زوج سلطنتی از هزاران خانه ارزان بها وابسته به وزارت مسکن و شهرسازی دیدن کردند. این پروژه ۲۸ میلیون تومان هزینه برداشته بود و در اختیار مردم کم درآمد و کارمندان گذاشته شده بود. هم چنین از پروژه عمرانی تبریز بران مدرن کردن شهر و نگاهداری ساختمان‌های کهن دیدن کردند. همان روز پادشاه و شهبانو فرح پهلوی پس از بازدید از مرکز رفاه خانواده تبریز به کانون کارآموزی تبریز رفتند. در چهارمین روز سفر زوج سلطنتی رهسپار مراغه شدند. این سفر برای بازدید از رصدخانه مراغه نخستین مرکز ستاره شناسی ایران ترتیب داده شده بود. در این جا شهبانو فرح پهلوی مراغه را به سوی اسکو پشت سر گذاشت. شهبانو با هنر باتیک این شهر آشنایی داشت و با میل لباس‌های طرح اسکو را می‌پوشید. زوج سلطنتی سپس رهسپار خاصه‌بان شدند و از شرکت سهامی زراعی و خانه فرهنگ روستایی و سازمان‌های دامداری آنجا دیدن کردند و سپس راهی کندوان شدند. در شصت کیلومتری جنوب تبریز و بیست کیلومتری اسکو، روستای کندوان قرار دارد. این روستا برای داشتن غارهایی که هنوز قابل زندگی بودند و در ایران همتا ندارد شناخته شده است. این غارها در رده آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده و اداره کل حفاظت آثار تاریخی از آنها نگاهداری می‌کند. پس از آن محمد رضا شاه پهلوی و شهبانو فرح پهلوی در روز پنجم سفرشان از پروژه بزرگ کشت و صنعت و دامداری دشت مغان بازدید کردند. با اجرای گسترده این پروژه بیش از بیست هزار هکتار از زمین‌های آن زیر کشت صنعتی رفته بود و در بخش دوم پروژه بیش از یک سد هزار هکتار از زمین‌های دشت مغان با همکاری همسایه شمالی زیر کشت رفت. با شبکه آبرسانی که پیاده شده بود و پادشاه و شهبانو از آن بازدید کردند کشاورزان می توانستند بیش از ششسد میلیون متر مکعب آب را که در گذشته به دریای مازندران می‌ریخت مهار کرده و برای کشاورزی بکار گیرند. آخرین روز سفر به دیدار از دهکده اولتان در کنار قلعه اولتان و دشت جالداران در آن سوی رود خانه ارس ۲۴ کیلومتری جلفای آذربایجان گذشت.
در سال ۱۳۵۶ شهبانو فرح پهلوی دوباره از جذامخانه بابا باغی دیدن کرد در آسایشگاه بابا باغی وزیر بهداری و بهزیستی و کارکنان جمعیت کمک به جذامیان و ۴۰۷ نفر از بیماران جذامی زیر درمان به استقبال وی آمدند. از بیمارستان پنجاه تختخوابی که چند ماه پس از آن بهره برداری شد دیدن کرد و با دختر سپاه دانش که داوطلب خدمت در آسایشگاه شده بود گفتگو کرد.
بازدید از زنجان
سفر شهبانو فرح پهلوی به زنجان برای بازدید از پروژه‌های عمرانی و عملیات بازسازی گنبد مسجد سلطانیه انجام گرفت. در ورود به زنجان شهبانو در کاخ استانداری با نمایندگان مردم زنجان در مجلس سنا و مجلس شورای ملی به گفتگو نشست. سپس به رختشوی‌خانه کهن شهر که به یک موزه مردم شناسی دیگرگون شده بود رفت. معماری رختشوی‌خانه جالب بود تاق‌های ضربی، دوازده ستون، بیست و چهار پنجره و هواکش دیواری و نود هواکش سقفی داشت. پس از آن رهسپار دیدن کتابخانه سهروردی شد و سپس از سبزه میدان وارد بازار گردید و همچنین از کارخانه‌های کبریت سازی زنجان بازدید کرد. شهبانو فرح پهلوی در این سفر رهسپار سلطانیه شد. در سلطانیه دو هزار تن از اهالی به استقبال آمده بودند سلطانیه در چهل کیلومتری زنجان قرار دارد. شهرک جدیدی در جنوب سلطانیه ساخته شده بود و قرار بود مردم به این شهرک جا به جا شوند. شهبانو فرح پهلوی قول داد که این به بهترین راه انجام شود.
بازدید از همدان
سفر دو روزه شهبانو فرح پهلوی به همدان برای گشایش کارهای ساختمانی دانشگاه بوعلی سینا دیدار از آرامگاه باباطاهر عریان و آرامگاه بو علی سینا و دهکده لالجین بود. شهبانو فرح پهلوی در روز یکشنبه ۱۶ خرداد ۱۳۵۵ وارد فرودگاه همدان یا اکباتان و نام کهن آن هگمتانه شد. محمد رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۳۱ برای هزاره بوعلی سینا و پرده‌برداری از ساختمان نوین آرامگاه بوعلی سینا و بار دیگر ۱۳۴۳ از همدان بازدید کرده بود. از فرودگاه، شهبانو فرح پهلوی به آرامگاه باباطاهر رفت و سپس همان روز ۱۶ خرداد ۱۳۵۵از کمپ دانشگاه که آغاز کار ساختمانی و پی‌ریزی دانشگاه بوعلی سینا بود بازدید کرد. دانشگاه بوعلی سینا در ۱۷۲ هکتار زمین با دو قنات و یک رودخانه ساخته شد. دانشگاه بوعلی سینا دارای چهار مجتمع گسترش کشاورزی، علوم تندرستی، و علوم محیط زیست و علوم آموزشی است. در دانشگاه قرار شد که موزه‌ای به نام فرزانه ایرانی بوعلی سینا بنیان شود و کارهای این دانشمند در آن گردآوری و نگاهداری شود. شهبانو فرح پهلوی پس از آن به دیدار از هنرستان صنعتی همدان رفت. این هنرستان در سال ۱۳۳۲ بنیان شده بود. در سال ۱۳۵۵ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان دارای ۱۳۵ کانون در سر تا سر ایران بود. در آن روز شهبانو فرح پهلوی کتابخانه کانون با ۱۵۰۰۰۰ کتاب را گشود و سپس به مرکز خانواده سازمان زنان و مهدکودک رفت. در ۸۵ کیلومتری شمال غرب همدان روستای علی صدر قرار دارد که چند سال پیش از آن شاهنشاه ایران محمد رضا شاه پهلوی از آن دیدار کرده و دستور سیم‌کشی برق همه غارها، پروژه بهره‌برداری از آب دریاچه برای کشاورزی و پروژه آب آشامیدنی روستاهای نزدیک را داده بود. بازدید از اسدآباد همدان با ایستگاه‌های زمینی و ۶۰۶ میلیون تومانی که در دشت بشقابی شکل آن دو بشقاب بزرگ ماهواره بر پا بود، برنامه بعدی بود. شبکه ماکروویو تهران - اسدآباد در ۶۵ کیلومتری همدان در ۱۳ مهر ۱۳۴۸ هم زمان با گشایش دومین نمایشگاه بازرگانی آسیایی آغاز بکار کرد. در همان روز شهبانو فرح پهلوی در دره عباس آباد در کنار رودخانه جاماسب با همراهان و روستاییان ناهار رسمی خورد. روز بعد ۱۷ خرداد شهبانو فرح پهلوی به لالجین در ۲۵ کیلومتری شهر همدان رفت. از دوازده هزار تن مردم بخش بهار ۸۰۰ تن کوزه‌گر و سفال‌گر بودند. سپس در لالجین به کارگاه کوچک قالی بافی رفت و نزدیک ظهر صاحب خانه شهبانو را به نان و پنیر و ماست دعوت کرد و شهبانو از آن خورد (عکس)،
بازدید از گیلان
شهبانو فرح پهلوی چندین بار به بازدید از استان گیلان رفت. این بار با بازدید از سازمان چای سفر خود را آغاز کرد که سبب رفاه بیشماری از کشاورزان و باغداران و صاحبان صنایع کوچک چای شده بود. این سازمان از سال ۱۳۳۷ بر پا شده است. شهبانو فرح پهلوی در پارک محتشم رشت از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کوشک کهن پارک و نمایشگاه نقاشی هنرمندان گیلان دیدن کرد. کانون از سال ۱۳۴۸ در منطقه گیلان فعال است و در آن روز بیش از ۱۲ کتابخانه در شهرهای رشت، لاهیجان، بندرپهلوی، غازیان، رودبار، فومن، صومعه سرا، کتالم، لشت نشا، آستانه اشرفیه، کوچصفهان و آستارا داشت هم چنین یک واحد سیار شهری و یک واحد سیار روستایی ۵۰ مدرسه را در حومه رشت و ۶۵ مدرسه در سطح شهرستان زیر پوشش خود برده بود. در کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رشت بچه‌ها دو قطعه موسیقی کوچصفهان و لشت نشا آهنگ زرد ملیجک کار استاد ابوالحسن صبا را اجرا کردند. شهبانو سپس از کتابخانه عمومی شهر رشت که شاید قدیمی‌ترین کتابخانه ایران است رفت. دفتر مخصوص شهبانو یک میلیون و پانسد هزار ریال برای خرید کتاب در اختیار این کانون فرهنگی گذاشت. در سفری که چند سال پیش به رشت داشتند مهد کودک را به شیرخوارگاه شبانه‌روزی دیگرگون ساختند. در رشت شهبانو فرح پهلوی به دیدار زنان گونی باف در کارخانه گونی‌بافی کنعانی رفت. در گردش شبانه شهبانو از زندان رشت بازدید کرد. روز دیگر در لاهیجان با دیدار از کتابخانه "امجد السلطان " که بیش از سه هزار کتاب داشت آغاز شد. یکی از نیک‌اندیشان لاهیجان به نام غلام علی صفاری پانزده هزار متر زمین رادر باغ نمکیه لاهیجان برای بنیان آموزشگاه کودک‌یاری جمعیت خیریه فرح پهلوی هدیه کرد. شهبانو فرح پهلوی از آنجا به دیدار مسجد تاریخی چهار پادشاه رفت. روزی دیگر شهبانو فرح پهلوی در لنگرود به سوی اسکله نیروی دریایی که تالاب پهلوی به پهنه بیست هزار هکتار در جنوب و غرب بندرپهلوی گسترده بود رفت روز آخر به دیدار از ماسوله گذشت رقص زن‌های جواهر دشتی و صدای ساز و نقاره پایانی خوشی برای این سفر بود.
بازدید از مازندران
در روز ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۶ خورشیدی یکی دیگر از سفرهای شهبانو فرح پهلوی به استان مازندران یا طبرستان پیشین بود. در درازای سفرهای بی شمار برای دیدارهای رسمی شهبانو از شهرهای شاهی، رامسر، رودسر، چابکسر، بابل، بابلسر، نوشهر دیدن کرده بود و این بار به بازدید از دره لار رفت و سپس رهسپار شهر ساری شد. در مرکز بهزیستی و آموزش فرح پهلوی شهر ساری، دخترها با طبل، سنج و شیپور به استقبال شهبانو فرح پهلوی آمدند. ۴۹ دختر در این مرکز نگاهداری می‌شدند. پسرها و دخترهای جمعیت خیریه فرح پهلوی دیگر بزرگ شده بودند و تا سال ۱۳۵۶ سی دختر و پسر ازدواج کرده بودند. مجسمه پادشاه ایران کار و هدیه سه برادر آذربایجانی را شهبانو در میدان ولیعهد محله مورچه باغ پرده برداری کرد. این مجسمه از برنز بود و به بلندای بیست متر. در نیم‌روز دوم در ساری شهبانو فرح پهلوی از مرکز جوانان شیر و خورشید سرخ ایران بازدید کردند. شمار این مرکز به ۱۹ تا آن روز می‌رسید که در آن کلاس‌های کاراته، پانتومیم و ده‌ها رشته ورزشی و هنری به روی جوانان گشوده بود. سپس شهبانو فرح پهلوی از چالوس دیدن کردند. در سفری به این شهر ۱۵ خرداد ۱۳۵۵ مرکز رفاه خانواده را گشودند و در این دیدار از کلاس‌های کاردستی کودکان مرکز دیدن کردند. در پروژه سال ۱۳۴۵ طرح عمرانی سفید رود دگرگونی گسترده‌ای در کشاورزی، دامداری و پرورش ماهی منطقه به وجود آورد و بیش از ده هزار هکتار از زمین‌های بیشه‌زار از سد شهبانو آبیاری شده بود. پس از آن شهبانو به دیدار نمایشگاه "همیشگی دوران پهلوی" در سورک علی بین ساری و دشت ناز رفتند. شهبانو فرح پهلوی همچنین از منطقه محافظت شده محیط زیست گلستان در البرز مرکزی دیدار کردند و از فرح آباد، سفید رود، محمودآباد، کلاردشت را یک به یک بازدید کردند و با اهالی به گفتگو پرداختند.
بازدید از خراسان
سفرهای سالانه شهبانو به خراسان از سال ۱۳۳۹ آغاز شد. در سفر سال ۱۳۴۳ شهبانو فرح پهلوی همسرش محمد رضا شاه پهلوی را همراهی کردند. پادشاه ایران به شهر جدید آبکوه و از پروژه‌های شهرسازی و خانه‌سازی در این منطقه بازدید کردند و شهبانو فرح پهلوی رهسپار آسایشگاه جذامیان محراب‌خان در سه کیلومتری مشهد شدند. نخستین جشنواره توس در روز دوشنبه ۲۳ تیر ۱۳۵۴ در حضور شهبانو فرح پهلوی برگزار شد. شهبانو فرح پهلوی تا سال ۱۳۵۷ هر سال از این جشنواره در شهر توس دیدن کردند. در سال ۱۳۴۰ به ریاست عالیه فرح پهلوی بهکده راجی جذامیان بنیان شد و شهبانو در سفرهای خویش یه استان خراسان از بهکده بازدید می‌کردند.
بازدید از حاشیه کویر
نخستین سفر شهبانو فرح پهلوی در سال ۱۳۴۷ بود که پس از زلزله فردوس به بازدید از شهرهای حاشیه کویر رفتند. در روز ۱۶ آذر ۱۳۵۳ سمنان نخستین منزلگاه شهبانو فرح پهلوی بود و سپس رهسپار صوفی آباد شدند. این روستا سپاه دانش و سپاه بهداشت و سپاه ترویج و آبادانی و خانه انصاف داشت و شهبانو با سپاهیان به گفتگو نشستند و سپس به دیدن کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفتند. مرکز رفاه خانواده و خانه‌های تعاونی و کارخانه نخ‌تابی سمنان هم جنین مورد بازدید قرار گرفت. آموزشگاه و نمایشگاه فولکلوریک دختران آموزشگاه روستایی آخرین برنامه آن روز بود. روز دوم به بازدید از روستای قلعه امیر رفتند و سپس رهسپار دامغان شدند و از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازدید کردند. پس از نیم‌روز به شاهرود وارد شدند و از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازدید کردند و شب را در میهمانسرای شهر گذراندند. روز سوم جمعه ۱۸ آذر ۱۳۵۳ به بیارجمند که سی و سه قریه را بر می‌گرفت وارد شدند. پس از نیم‌روز راهی بسطام شدند و در آنجا با رییس سازمان صنایع دستی کفتگو کردند سپس رهسپار سبزوار گشتند و به بازدید از شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی و مرکز شیر و خورشید سرخ و سازمان‌های رفاهی و اجتماعی سبزوار پرداختند. پس از آن از پروژه ایستا ساختن شن‌های روان که نخستین بار در سال ۱۳۴۴ در حارث آباد آغاز شده بود و پس از ۹ سال در سال ۱۳۵۳ سرزمین پهناور در حاشیه کویر را به جنگلی زیبا از درختان تنومند تاغ دیگرگون کرده بود. کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ریشه‌ای ژرف در زندگی مردم پیدا کرده بود. مرکزهای رفاه خانواده با ابتکار آرشیتکت کویری دکتر نصرالله پرنگی در زمینی به پهنه ۲۲۵۰ متر مربع ساخته شده‌بود. در روز پنجم ۲۰ آذر شهبانو فرح پهلوی از سبزوار راهی کاشمر شدند و از دو بیمارستان شهر و بیماران دیدن کردند و پس از خوردن ناهار به گناباد رفت واز پرورشگاه و شبانه‌روزی‌های شهر بازدید کردند. پس از دیدن ده بیدخت در این سفر از شرکت سهامی زراعی شاه آباد قائنات که در سال ۱۳۴۷ بنیان و یکی از شرکت‌های سهامی کشاورزی پیشرفته به شمار می‌آمد و هم چنین از خانه فرهنگ روستایی و مهد کودک و قالی بافی‌ها بازدید کردند. در بیرجند از باغ زرشگی که به شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی دیگرگون شده بود رفتند و در کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با کودکان به گفتگو نشست. هنرمندان بومی در شب با رقص‌های سوری و سه دسته و سینه‌چاک دست افشانی می‌کردند. در جنوب بیرجند کارخانه ذوب مس و تولید کننده‌های برق و سیستم آبرسانی و خانه سازی برای کارگران و مهندسان کان مس بهره برداری اش آغاز شده بود را شهبانو بازدید کردند. شهبانو فرح پهلوی نیز در این سفر به بازدید از فردوس رفتند. شهر دارای دو بافت قدیم که در زلزله از بین رفته بود و بافت جدید که به وسیله سازمان نوسازی کشور بنیان شده بود، دارای ۷۷۲ خانه مدرن بود. ۵۰ میلیون تومان هزینه خانه‌سازی نوی و ضد زلزله شده بود. پس از بازدید از نوسازی شهر شهبانو فرح پهلوی به مهدکودک رفتند. در بخش بشرویه که پارچه برک و پشمی آن پرآوازه بود مردم و بخشدار به استقبال شهبانو فرح پهلوی آمده بودند در این شهر از مرکز بهداشت که به وسیله سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی در سال ۱۳۵۱ ایجاد شده بود و زیر نظر یک سپاه بهداشت پزشک یا یک ستوان یکم اداره می‌شد. از فرودگاه طبس شهبانو فرح پهلوی به میهمانسرای شهر رفتند و در درازای روز از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در سال ۱۳۵۱ بنیان شده بود دیدن کردند. در سال ۱۳۵۷ زلزله‌ای طبس را ویران کرد که محمد رضا شاه پهلوی و شهبانو فرح پهلوی به یاری مردم شتافتند. آخرین روز سفر شهبانو فرح پهلوی به بازدید از نایین و سپس از زواره گذشت.
بازدید از یزد
شهبانو فرح پهلوی در دیدار از یزد به سازمان زنان با ۱۵۰ عضو رفتند این سازمان با ایجاد ۳۵ کلاس مبارزه با بیسوادی به تلاش گسترده‌ای دست زده بود. یزد بیش از ۵۰ دختر سپاه دانش داشت. پس از آن، به دیدار از مرکز رفاه خانواده یزد رفتند که زیر سرپرستی سازمان مددکاری و خدمات اجتماعی اداره می‌شد و در سال ۱۳۴۱ آغاز به کار کرده بود. این مرکز بیش از ۷۰۰ کمک هزینه تحصیلی به کودکان آماده آموزش و ۱۵۰ کمک هزینه به دختران نوآموز داده بود. طرح جامع شهر یزد که به وسیله شورای عالی شهرسازی به روشی تهیه شده‌بود که نگاهبان تاریخ ایران از زمان ساسانیان و بافت کهن و فرهنگی شهر باشد و هم چنین رفاه و آسایش مردم را فراهم سازد. شهبانو فرح پهلوی سپس رهسپار تفت در سی کیلومتری یزد و به آبادی کوجکی به نام فهرج شدند.
بازدید از کاشان
۱۲ خرداد ۱۳۵۳ سفر شهبانو فرح پهلوی به کاشان با دیدار از ساختمان کاروانسرای شاه عباسی و بازار شهر آغاز شد. سپس از پلی‌کلینیک حاج سید عباس گلابچی و بانک خون کاشان که زیر سرپرستی جمعیت شیر و خورشید سرخ بود دیدن کرد. پس از نیم‌روز با صاحبان صنایع و رییس کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی کاشان، کارخانه مخمل و ابریشم‌بافی کاشان و کارخانه‌های کاموابافی دیدار و گفتگو کرد. آنان از شهبانو فرح پهلوی درخواست کردند که یک مجتمع آموزش صنعتی همانند "دانشکده کار بلژیک" برای آموزش مهندس و تکنسین بنیان شود. قرار شد که بسیار تند وزارت علوم با دفتر مخصوص شهبانو در اجرای این پروژه همکاری کند. شهبانو فرح پهلوی از کارخانه مخمل و ابریشم کاشان نیز دیدن کرد که بیش از ۲۵۰۰ کارگر و بیش از ۱۰۰ مهندس و تکنسین در آن کار می‌کردند هم چنین همین شمار کارگر و مهندس و تکنسین در کارخانه‌های حریر بافی وابسته به کارخانه‌های مخمل و ابریشم کار می‌کردند. پس از آن شهبانو فرح پهلوی به بازدید از شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی که ۷۳ کودک در آن جا زندگی می‌کردند رفت و قرار شد ساختمان مدرنی و مجهزی با هزینه یک میلیون و سیسد هزار تومان برای کودکان ساخته شود. شهبانو فرح پهلوی از قمصر و باغ فین نیز دیدار کرد.
بازدید از کرمان
بهار ۱۳۵۰ بازدید علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از استان کرمان با ورود به شرکت سهامی فرش آغاز شد. در کرمان بیش از هشتاد هزار کارگر قالی‌باف کار می‌کردند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از نمایشگاه فرش کرمان و نمایشگاه صنعت پته‌دوزی، شال‌بافی، گیوه‌دوزی، بافت پارچه‌های ابریشمی و نخی و برک و سفال‌کاری و کاشی‌های زیبا دیدن کردند. با بنیاد شرکت‌های تعاونی، اجرای قوانین کارگاه‌ها، بیمه کارگران، و جلوگیری از بافتن فرش‌های نامرغوب صنعت فرش در کرمان روح تازه‌ای پیدا کرد. در این سفر مهندس علیرضا افضلی‌پور که هزینه ساختمان دانشگاه کرمان را به گردن گرفته بود به پیشگاه علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در کاخ استانداری کرمان باریافت. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در همان روز مرکز رفاه کارگران کرمان را گشودند . علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی شامگاه برای دیدن برنامه هنری به خانه شهر کرمان و کاخ جوانان کرمان رفتند و هنرمندان کرمانی موسیقی و دست افشانی بومی را به نمایش گذاشتند. هم چنین در این سفر علیاحضرت شهبانو از پایگاه مرکزی عملیات شرکت ملی ذوب‌آهن بازدید کردند. کارشناسان ایرانی و شوروی از علیاحضرت پیشباز باشکوهی کردند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از زرند و کان‌های پابدانا، باب نیروز و مس سرچشمه (شهر) دیدن کرد و سپس به سوی بم پرواز فرمودند و به ارک بم رفتند. پس از آن علیاحضرت شهبانو و همراهان به جیرفت وارد شدند. بازدید از هنرستان صنعتی جیرفت، شرکت تعاونی باغداران، گشایش تصفیه‌خانه آب و تکمیل لوله‌کشی، خوابگاه هنرآموزان و کتابخانه کودک در بالای پهرست برنامه آن روز بود. پس از به پایان رساندن این بازدیدها، علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی رهسپار بافت و سیرجان شدند. در بافت از آموزشگاه شبانه‌روزی جمعیت خیریه فرح پهلوی و شیر و خورشید سرخ بازدید فرمودند. مردم از شهبانو فرح پهلوی درخواست ساختمان سد بر روی رودخانه بافت را کردند. شهبانو سپس به سیرجان شهر ساسانی کهن ایران که پیشتر شایگان نام داشت فرود آمدند. علیاحضرت در سیرجان بیمارستان امدادی و جراحی کوروش کبیر وابسته به جمعیت شیر و خورشید سرخ را گشودند. روز بعد به سرچشمه رفتند و از کان‌های مس و سیلیس و طلا و نقره بازدید فرمودند. علیاحضرت و همراهان روزی دیگر به روستای باغین رفتند و از شرکت سهامی زراعی آن دیدن کردند. سفر دوم شهبانو فرح پهلوی به کرمان در ۲۱ مهر ۲۵۳۶ شاهنشاهی بود در این سفر از جنگل‌های مصنوعی بیرون شهر به پهنه ۱۰۰ هزار هکتار و پارک جنگلی که بیش از ۴۵ کیلومتر مربع را زیر پوشش فضای سبز قرار داده بود دیدن کردند. در این شهر درختان جنگلی هر یک سه تا چهار متر شده بودند و بادشکن‌هایی برپا شده بود که شهر را از توفان شن نگاهداری کند. شهبانو فرح پهلوی در تالار خورشید از نمایشگاه صنایع دستی کرمان دیدن کردند، در کنار آن نیز فرآورده‌های منطقه عمرانی جیرفت به نمایش گذاشته شده بود. پس از آن شهبانو فرح پهلوی به دیدن دو یخچال قدیمی شهر رفتند. داخل یخچال پس از بازسازی به یک تماشاخانه سنی درآمده بود. یخچال مویدی بزرگترین کوزه ساخت دست بشر است که در آن بیش از ۲۵۰ تن می‌توانند برنامه‌های هنری را تماشا کنند. روز سوم سفر شهبانو فرح پهلوی از کرمان با بازدید از ماهان آغازشد. علیاحضرت شهبانو در پایان این سفر رهسپار رفسنجان شدند و از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شهر بازدید کردند.
بازدید از سپاهان (اصفهان)
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی یازده بار به سپاهان سفر کردند. یازدهمین سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به سپاهان در سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی برای شرکت در جشن هنرهای مردمی اصفهان بود. در درازای هفت شبانه روز جشن ده‌ها نمایشگاه در گوشه و کنار سپاهان بر پا شده بود. در این سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی دانشگاه فارابی را گشودند. در این سال سومین نمایشگاه صنایع دستی ایران برپا شده بود. برنامه دیگر بازدید از آسایشگاه مسلولین، دو مهد کودک برای کودکان کارگران، یک بیمارستان و گشایش باغ و پارک کودک بود. علیاحضرتشهبانو فرح پهلوی همچنین به بازدید از کارخانه کارخانه ذوب آهن آریامهر رفتند. در کنار ذوب آهن شهرک آریاشهر برای زندگی پنج هزار تن از کارکنان ذوب آهن با همه وسیله رفاهی یک شهر مدرن ساخته شده بود. پروژه آریاشهر در کنگره بین المللی آرشیتکت‌های گیتی در برازیلیا برنده جایزه نخست شد. در کنار شهر ذوب‌آهن دریاچه مصنوعی که در آن قایقرانی می‌توان کرد ایجاد شده بود. هم چنین علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از گلشهر و نجف آباد دیدن کردند.
بازدید از استان چهار محال بختیاری
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی از سپاهان به شهر کُرد مرکز ایل و استان چهار محال بختیاری پرواز کردند. اهالی زانیان، اشکفته و چالشتر بر سر راه شهبانو فرح پهلوی به زایشگاه بنگاه حمایت مادران و نوزادان چالشتر پایکوبی می‌کردند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی شب نخست در شهر کرد در میهمانسرای شهر ماندند و در پیشگاه شهبانو هنرمندان ایل بختیاری دست افشانی‌های (رقص) بومی ایل بختیاری را اجرا کردند و آواز سر دادند. مردان رقص چوبی کردند، دست افشانی ده نفر به ده نفر اجرا می‌شد و با ساز و دهل همراه بود. علیاحضرت شهبانو در شهر سامان از شرکت سهامی زراعی، کمیته ملی پیکار با بیسوادی دیدن کردند. در سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی بیش از ۱۵۶۰۰ دختر روستایی درس می‌خواندند و مهارت در زمینه برق و مکانیک و کارکردن با ماشین‌های شخم زنی و تراکتورهای سنگین را هم می‌آموختند. علیاحضرت شهبانو روز دوم به دیدار مردم زلزله زده ناغان رفتند و قول دادند که خانه‌ها هر چه بازسازی و خانه‌های مدرن ضد زلزله ساخته شود. سپس علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از بروجن بازدید فرمودند و رهسپار لرستان شدند و از خرم آباد بازدید فرمودند. علیاحضرت شهبانو در خرم آباد از مرکز پژوهش‌های جذام وابسته به جمعیت کمک به جذامیان که در آنجا بیش از ۲۷ پزشک و پرستار کار می‌کردند، بازدید فرمودند. بیشتر بیماران جذامی از روستای کوچکی به نام نورآباد در ناحیه پیشکوه می‌آمدند. سپس علیاحضرت شهبانو از دره الشتر و دره تنگه علیا و سراب امیر بازدید کردند و از روستای سراب امیر به اردوگاه پیشاهنگی در ده کیلومتری خرم آباد با بیش از ۲۰۰۰ تن از دانش آموزان مدرسه‌های عشایری که در یک اردوی هفت روزه آموزشی گرد آمده بودند، پیوستند. روز آخر با دیدار از بروجرد و نوژیان در غرب خرم آباد به پایان رسید.[۶]
بازدید از استان کهکیلویه و بویراحمد
شهریور ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی برای بازدید از استان کهگیلویه و بویراحمد سرزمینی که از روز ۶ دی ۲۵۳۵ شاهنشاهی استان نامیده می‌شد به یاسوج مرکز استان وارد شدند. علیاحضرت شهبانو از سازمان‌های عمران شهری و از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بازدید کردند. سپس از درمانگاه اورژانس کودکان و اردوگاه دانش آموزان عشایری دیدن فرمودند. تا سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی بیش از دویست مدرسه عشایری با پنج هزار دانش آموز در منطقه ساخته شده بود. سپس علیاحضرت شهبانو برای دیدن خانه فرهنگ روستایی رهسپار تل خسرو شدند و از مهد کودک و نمایشگاه صنایع دستی دیدن کردند. نخستین سفر شهبانو فرح پهلوی به این استان به نیمه سال‌های چهل بازمی‌گردد که گام‌های نخستین پیشرفت و نوسازی پایان یافته بود. چهره شهر دیگرگون شده بود و ۹۶٪ کودکان به مدرسه می‌رفتند. علیاحضرت شهبانو سپس از راه یاسوج به سوی نورآباد ممسنی پرواز کردند. از سوی دفتر مخصوص شهبانو، برنامه ویژه‌ای برای گردآوری نامه‌های مردم برپا شده بود و در ساختمان استانداری مردم عرایض خود را به دفتر شهبانو می‌دادند. در این زمان، شهرستان نورآباد (فارس) بیش از سی هزار نوآموز و بیش از هشت هزار دانش آموز داشت. علیاحضرت شهبانو در روز یکشنبه ۲۷ شهریور پس از خوردن ناهار در فرمانداری نورآباد ممسنی، در نشستی که با نخست وزیر و وزیر راه و رییس دانشگاه پهلوی شیراز برگزار شد، کمبودها و نارسایی‌های منطقه بررسی کردند. در درازای این سال‌ها ۱۸ درمانگاه روستایی و خانه بهداشت، ۵ درمانگاه شهری، یک درمانگاه و اورژانس کودکان و بیمارستان شیر و خورشید و سه مرکز بهداشت ساخته شده بود. هم چنین ۱۴ خانه فرهنگ روستایی و ۲۱۸ کلاس پیکار با بیسوادی و ۸۶۳ دبستان و دبیرستان و آموزشگاه‌های گوناگون حرفه‌ای و غیر حرفه‌ای در استان کهکیلویه وجود داشت.
بازدید از استان فارس
پانزدهمین سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی به شیراز شهری که سهم شایسته‌ای از پیشرفت‌ها برده بود انجام پذیرفت. تا این سال دانشگاه پهلوی شیراز دومین دانشگاه بزرگ ایران با ۵۰۰۰ دانشجوی ایرانی و ۳۰۰ دانشجوی خارجی و هم چنین شمار بسیاری از کارخانه‌های بزرگ کود شیمیایی، تلفن‌سازی، پارچه بافی، در نزدیکی شیراز بنیاد شده بود. هشت سد بزرگ در استان فارس بر روی رودخانه‌ها زده شده بود. شیراز از نخستین شهرهایی بود که لوله کشی آب شد و از شبکه گازرسانی بهره مند گردید. شیراز به مرکز فرهنگی، هنری و جهانگردی بزرگ ایران دیگرگون شده بود. هم چنین جشن هنر شیراز یک سنت سالانه در شهر شیراز شده بود که در درازای یازده سال برگزار شد. استان فارس با تخت جمشید، مرودشت و پاسارگاد مرکز شاهنشاهی ایران و نخستین میراث فرهنگی گیتی نگاهدار فرهنگ ایران است. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در این سفر نخستین کنفرانس طب سنتی را در تالار پهلوی گشودند. در این سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی برای دیدار از آموزشگاه روستایی تربیت بهدار رهسپار کوار در ۶۰ کیلومتری شیراز شدند. در این آموزشگاه ۷۶ دختر و پسر آموزش می‌دیدند تا بهدار و بهورز روستای خود شوند. سپس علیاحضرت شهبانو و همراهان با اتوبوس برای بازدید از خانه بهداشت روستایی به قریه قلعه فرنگی رفتند. در یکی از سفرها به استان فارس علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی دستور بازسازی رصدخانه ابوریحان بیرونی در شیراز که کهن‌ترین رصدخانه گیتی است را داده بودند و در سفری دیگر نزدیک ساعت سه بامداد بنای تازه رصدخانه را گشودند و بدین سان علیاحضرت دانش ستاره‌شناسی بار دیگر در ایران زنده کردند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در هر سفری، در هر کجای ایران بنای نیمه ویرانی که نیازمند به بازسازی داشت را می‌دیدند، دستور به بازسازی آن بنا را می‌دادند، همانند کاروانسرای مشیر که قهوه‌خانه شد و یا باغ دلگشا که پارک عمومی و گردشگاه شد و یا باغ عفیف‌آباد که به باشگاهی دیگرگون شد. به کوشش علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی حمام وکیل نوسازی و موزه‌ای ارزشمند شد و ارگ کریم خان به موزه صنایع دستی.
بازدید از ترکمن صحرا
سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به ترکمن صحرا با شهر گرگان آغاز شد. مردم، نمایندگان مردم و مردم کردکوی به پیشباز علیاحضرت آمده بودند. در گرگان شهبانو فرح پهلوی نخست از تالار نمایشی فخرالدین اسعد گرگانی که پس از تالار رودکی بزرگترین تالار نمایش در ایران است دیدن کردند. سپس به دیدار از کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان رفتند. در بازگشت به اقامتگاه، هموندان انجمن شهر به پیشگاه علیاحضرت باریافتند. شهردار درباره گردشگاه ناهارخوران در ۸ کیلومتری گرگان گفت و از سوی مردم درخواست کرد که شعبه‌ای از دانشگاه فرح پهلوی در گرگان گشوده شود. روز دوم علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی رهسپار مرکز رفاه خانواده وابسته به سازمان زنان شدند. این مرکز دارای کلاس‌های خیاطی، ماشین نویسی، برق و مکانیک می‌باشد. سپس شهبانو فرح پهلوی به دشت گرگان که به ترکمن صحرا شناخته شده است وارد شدند. کارخانه‌های پنبه پاک کنی گرگان و دشت به شمار ۳۵ رسیده بود با وجود این، منطقه به کارخانه‌های بیشتری نیاز دارد. علیاحضرت در گرگان از مرکز سپاه دانش دختران دیدن کردند. از سال ۱۳۵۱ بیش از ۳۰۰۰ دختر سپاهی این مرکز به روستاها فرستاده شده بودند. روز بعد علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از گنبد قابوس دیدن فرمودند و یک استادیوم ورزشی، کتابخانه شماره ۲ کانون و یک استخر شنا را گشودند. نیم روز علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به « شاه مزرعه » در ۴۲ کیلومتری گرگان وارد شدند و ناهار را در میهمانسرای مزرعه خوردند. آنگاه شهبانو از سازمان و تجهیزات و تعمیرگاه ماشین‌های کشاورزی، انبارهای کود و سم گیاهی دیدن کردند. همچنین از خانه‌های سازمانی گردایه آموزشی شاه مزرعه بازدید فرمودند. سفر شهبانو فرح پهلوی در میان دست‌افشانی و پایکوبی با نوای سنتی سازهای سنتی مردم ترکمن و با لباس‌های بومی رنگارنگ آنان به پایان رسید.
نگاه کنید به
- درگاه:شهبانو فرح پهلوی
- شهبانو فرح پهلوی
- قوانین انقلاب شاه و مردم
- قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی
منابع
- ↑ منصوره پیرنیا: سفرنامه شهبانو، انتشارات مهر ایران، پاریس، ۱۳۷۱، ص. ۱۲ - ۴۲۶
- ↑ روزنامه کیهان از آغاز چاپ تا اسفند ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی
- ↑ روزنامه اطلاعات از آغاز چاپ تا اسفند ماه ۲۵۳۷ شاهنشاهی
- ↑ قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی
- ↑ وزارت دربار - پروتکل و برنامه سفرهای داخلی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
- ↑ روزنامه اطلاعات روز یکشنبه ۸ خرداد ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی شماره ویژه سفر علیاحضرت شهبانو به چهارمحال بختیاری