کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی

کنگره جهانی پیکار با بیسوادی - تهران ۱۷ تا ۲۸ شهریور ۱۳۴۴

اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر آریامهر

برنامه عمرانی سوم/سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵

والاحضرت اشرف در نشست کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی

کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی با فرمان شاهنشاه در ۱ دی ماه ۱۳۴۳ به ریاست عالیه شاهنشاه بنیان نهاده شد. هموندان کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی، والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی نایب رییس کمیته، نخست‌وزیر، وزیر دربار شاهنشاهی، وزیر امور خارجه، رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، وزیر دارایی، وزیر مشاور، وزیر آموزش و پرورش، رییس کمیسیون ملی یونسکو، مدیر عامل سازمان برنامه، رایزن فرهنگی و سخنگوی دربار شاهنشاهی (دبیر کل کمیته) بودند.

کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی دارای یک دبیرخانه، یک کمیته مرکزی و چندین کمیته فرعی می‌باشد. این کمیته‌های فرعی با بررسی کمیته‌های محلی در سراسر کشور برگزید و توانست در این راه با همه نیروها و کوشش و یاری همه نیکوکاران انسان دوست یک جنبش گسترده و همه سویه در کشور ایران بوجود آورد.

پیشینه

۲۷ مهر ماه ۱۳۴۳ با برگزاری سیزدهمین مجمع عمومی یونسکو در پاریس، اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در پیامی که به ۱۱۵ پادشاهان و رییس‌های جمهور و دیگر سران کشورهای جهان دادند، خواستار بسیج جهانی همه منبع‌های ملی و بین المللی برای مبارزه با بیسوادی و رهایی بیش از یک میلیارد تن بی سواد شدند و پیشنهاد فرمودند که بخشی از بودجه نظامی کشورها به جای هر پیکار دیگر در راه پیکار با بیسوادی به کار افتد.

شاهنشاه در پیام دیگری که به مدیرکل یونسکو رُنه ماهو درباره پیکار با بیسوادی نوشتند، یادآور شدند:

خوشوقتم که کشور من با اقدام به اجرای طرح ابتکاری "سپاه دانش" موفقیت‌های جالبی در زمینه مبارزه با بیسوادی در کلیه دهات و شهرستان‌ها به دست آورده است. البته خود شما اطلاعات لازم را در این باره از طرف مقامات مسئول فرهنگی ایران دریافت داشته و با کار این سازمان آشنایی دارید. تصور می‌کنم اصول این آزمایش ما بتواند در صورت تطبیق با شرایط و مقتضیات خاص در هر کشور در بسیاری از ممالک دیگر نیز در امر مبارزه با بیسوادی مورد استفاده قرار گیرد. به هر حال برای همکاری بیشتری با سازمان یونسکو در این مورد، و اصولاً به منظور امکان تبادل نظر کامل و وسیعی میان کلیه مسئولین امور آموزشی کشورها بر اساس آخرین مطالعات و نظریات یونسکو در امر تعمیم آموزش، به مقامات مسئول فرهنگی دولت خود دستور داده‌ام که آمادگی ایران را برای دعوت از وزرای فرهنگ همه کشورها و مقامات صلاحیت دار یونسکو و سازمان ملل متحد به منظور تشکیل یک کنگره جهانی مبارزه با بیسوادی در تهران اعلام دارند.

۲۸ مهر ماه ۱۳۴۳ در روز گشایش سیزدهمین مجمع عمومی یونسکو در پاریس پیام شاهنشاه به مجمع عمومی خوانده شد:

من صمیمانه آرزومندم که در سراسر جهان قسمتی از بودجه‌های نظامی به جای هر پیکار دیگری در راه این پیکار معنوی بکار افتد، و همکاری صمیمانه همه دُوَل و ملل توأم با راهنمایی‌ها و مساعی خستگی ناپذیر یونسکو راه را برای پیروزی بشریت مترقی در بزرگترین و مقدس‌ترین پیکار تاریخ انسانی هموار سازد.

۳۰ آبان ماه ۱۳۴۳ مجمع عمومی یونسکو پیشنهاد اعلیحضرت شاهنشاه ایران را درباره پیکار بین‌المللی با بیسوادی و برگزاری کنفرانس بین المللی وزیران فرهنگ کشورهای جهان را در تهران تصویب کرد. روز پسین ۱ آذر ماه ۱۳۴۳ این قطعنامه یونسکو در تهران به چاپ رسید.

۳ آذر ماه ۱۳۴۳ شاهنشاه در پیامی به ملت ایران در برگزاری کنگره جهانی مبارزه با بیسوادی فرمودند:

برای اینکه قدم اساسی در راه این کوشش جهانی برداشته شده باشد، ما از وزیران فرهنگ تمام کشورها برای تشکیل کنگره‌ای در تهران که بزرگترین کنگره نوع خود در تاریخ جهان خواهد بود دعوت کردیم. پاسخ مثبتی که رؤسای کشورهای جهان بدین پیام دادند، و نیز پاسخ مثبتی که از طرف سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد بدین دعوت داده شد، نشان داد که این اقدام بشردوستانه ما مورد تأیید و موافقت همه مردم نیک اندیش جهان است.

۱۰ آذر ماه ۱۳۴۳ در پیشگاه شاهنشاه نخستین نشست کمیته ملی پیکار با بیسوادی در کاخ مرمر برگزار شد. شاهنشاه که خود ریاست عالیه کمیته ملی پیکار با بیسوادی می‌باشند با اشاره به ارزشمندی والای مبارزه با بیسوادی در ایران و بایستگی کوشش روزافزون و همه سویه در این باره سخنان رسایی ایراد فرمودند.

۱ دی ماه ۱۳۴۳ با فرمان شاهنشاه کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی زیر ریاست عالیه شاهنشاه بنیاد شد.

با تاییدات خداوند متعال

ما

پهلوی شاهنشاه ایران

نظر به علاقه تام خود د رامر تعمیم آموزش و از میان بردن بیسوادی در ایران و به منظور بسیج کلیه نیروها و منابع انسانی و مالی کشور در راه تامین این هدف و همچنین از نظر ایفای نقش موثر کشور ایران در امر مبارزه بین‌المللی با بیسوادی مقرر می‌داریم که کمیته‌ای به نام کمیته ملی پیکار با بیسوادی تحت ریاست عالیه خود ما مرکب از افرادی که به موجب فرمان جداگانه بدین سمت تعیین می‌شوند تشکیل گردد.

کمیته موظف است بلافاصله اساسنامه کار خود را تهیه و پس از تصویب ما آن را به موقع اجرا گذارد

کاخ مرمر به تاریخ اول دیماه ۱۳۴۳

هم‌بندان کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی، والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی، نخست‌وزیر، وزیر دربار شاهنشاهی، وزیر امور خارجه، رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، وزیر دارایی، وزیر مشاور، وزیر آموزش و پرورش، رییس کمیسیون ملی یونسکو، مدیر عامل سازمان برنامه، رایزن فرهنگی و سخنگوی دربار شاهنشاهی (دبیر کل کمیته) بودند.

۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ کارشناسان یونسکو که از سوی سندوق ویژه سازمان ملل متحد و شورای مرکزی یونسکو برای نوشتن گزارش درباره مبارزه با بیسوادی در ایران به تهران آمده بودند در یک گفتگو با رسانه‌ها در تالار آیینه وزارت آموزش و پرورش شرکت کردند. این گروه با همکاری کارگزاران وزارت آموزش و پرورش و سازمان برنامه گزارشی از دزفول و پیرامون آن (سد محمدرضا شاه پهلوی)، اسپهان و شهرهای سازی، بابل و شاهی در مازندران فراهم کرده‌اند و هزینه مبارزه با بیسوادی در این جاها را نزدیک به ۹ میلیون دلار برآورد نموده‌اند که پس از تصویب ۳ میلیون دلار از سوی سندوق ویژه سازمان ملل و ۶ میلیون دلار دیگر از سوی دولت ایران پرداخت خواهد شد. ساختمان، آموزگار و دیگر آساینده‌هایی که در دست دولت ایران است در همین ۶ میلیون دلار به شمار آمده است.

۲۳ امرداد ماه ۱۳۴۴ به فرمان شاهنشاه نیابت ریاست کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی به والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی واگذار شد.

به موجب این دستخط والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی را بسمت نیابت ریاست کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی منصوب و مقرر می‌داریم که در انجام وظایف محوله اقدام نمایند

کاخ سفید سعدآباد به تاریخ بیست و سوم امرداد ماه ۱۳۴۴

اساسنامه کمیته پیکار با بیسوادی که بی‌درنگ پس از برگزاری آن نوشته شد و به تصویب شاهنشاه رسید، دربرگیرنده ۱۶ ماده بود:

ماده ۱ - کمیته مل پیکار با بیسوادی به منظور بسیج کلیه نیروها و منابع انسانی و مالی کشور و هماهنگ کردن فعالیت‌های آنها در راه مبارزه با بیسوادی در ایران و اجرای هدف‌های مبارزه با بیسوادی به فرمان مطاع اعلیحضرت همایون شاهنشاه تشکیل می‌گردد.

ماده ۲ - ریاست عالیه کمیته با شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاه است. اعضای کمیته از طرف معظم‌له تعیین و به فرمان ملوکانه منصوب می‌شوند.

ماده ۳ - کمیته یک سازمان فرهنگی غیرانتفاعی و دارای شخصیت حقوقی است. مرکز کار کمیته در تهران و می‌تواند در سایر نقاط کشور نیز کمیته‌های محلی داشته باشد.

ماده ۴ - وظایف کمیته عبارتست از:

- توسعه و تقویت فعالیت‌های سازمان‌های مختلف دولتی و ملی کشور در امر مبارزه با بیسوادی و همانگ کردن آنها

- جلب همکاری و تشریک مساعی عمومی و استفاده از همه عوامل و امکانات اداری و مالی و انسانی کشور در راه پیشرفت این مبارزه

- تامین شرکت موثر ایران در امر مبارزه جهانی با بیسوادی از کلیه جهات بخصوص از راه همکاری در برگزاری کنگره‌ها و کنفرانس‌ها و سمینارهای بین‌المللی آموزش در ایران و سایر کشورها علی‌الخصوص برگزاری کنگره جهانی وزرای آموزش و پرورش کشورهای عضو یونسکو که بر اساس قطعنامه مصوب ۱۹ نوامبر ۱۹۶۴ سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در شهریور ماه ۱۳۴۴ در تهران تشکیل خواهد شد.

۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۵ به فرمان شاهنشاه آریامهر بودجه نظامی یک روز ایران برای پیکار جهانی علیه بیسوادی ویژه شد و به یونسکو داده شد. شاهنشاه پیام‌هایی برای مدیر کل یونسکو و سران دیگر کشورها فرستادند و ابراز امیدواری فرمودند که همه ملت‌ها از این گام بزرگی که کشور ایران برداشته است دنباله‌روی کنند. در پی خوانده شدن پیام شاهنشاه آریامهر در شورای اجرایی یونسکو در پاریس نمایندگان کشورهای گوناگون در ستایش و پذیرش پیشنهاد والای شاهنشاه سخنانی ایراد کردند. رنه ماهو مدیر کل یونسکو در یک کنفرانس با رسانه‌های همگانی گفت بودجه نظامی کشورهای جهان بیش از ۱۷۰ هزار میلیارد دلار است اگر یک سیصد و شصت و پنجم این بودجه برای مبارزه با بیسوادی ویژه شود نیروی بُرنده و سهمگین در از میان برداشتن بیسوادی در جهان بوجود خواهد آمد.

۲۳ اردیبهشت‌ ماه ۲۵۳۶ والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی پس از نیمروز در روستای « کوشک بیدک » استان فارس از کلاس‌های سوادآموزی و فعالیت‌های کمیته ملی پیکار جهانی با بیسوادی بازدید کردند. والاحضرت در نشست ملی پیکار با بیسوادی استان فارس فرمودند:

با توجه به رشد جمعیت و تعداد بیسوادان در کشور، برای ریشه کم کردن بیسوادی به کوشش‌های به مراتب باز هم گسترده‌تر نیازمندیم. تا وقتی که همه کودکان لازم‌التعلیم در سر کلاس‌ها حضور نداشته باشند، نمی‌توانیم بیسوادی را ریشه‌کن کنیم. با توجه به اینکه حزب رستاخیز ملت ایران فراگیرنده همه طبقات مردم ایران است، کانون‌ها و تشکیلات حزبی باید در کلیه کارهای مربوط به پیکار با بیسوادی، به ویژه درمورد پیگیری پیکار با بیسوادی نقش بسیار مؤثری داشته باشند.

منبع

‎

نیز نگاه کنید به

• قانون موافقتنامه بین دولت ایران و یونسکو راجع به تاسیس مؤسسه بین‌المللی روش‌های تعلیم بزرگسالان
• قانون موافقت‌نامه اصلاحی مربوط به تاسیس موسسه بین‌المللی روش‌های سوادآموزی بزرگ‌سالان بین دولت شاهنشاهی ایران و یونسکو