کارخانه‌های دولت شاهنشاهی ایران

رضا شاه پهلوی - ایران نوین

اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی

درگاه رضا شاه پهلوی

سفرهای رسمی رضا شاه پهلوی

رضا شاه بزرگ و ولیعهد از کارخانه پارچه‌بافی وطن بازدید می‌کنند

رضا شاه بزرگ در کارخانه

رضا شاه بزرگ به همراهی ولیعهد کارخانه دخانیات را می‌گشایند روز ۵ مهر ماه ۱۳۱۶

دختران ایران پشت دستگاه حریربافی پرنیان‌های رنگارنگ می‌بافند ۱۳۱۶

کارخانه نخ‌ریسی اسپهان

کارخانه نخ‌ریسی یزد

کارخانه نخ‌ریسی اسپهان

کارخانه‌ها با مواد محلی ساخته می‌شوند

و کارخانه دیگر

به کوشش و اراده اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ کارخانه تولید برق، کارخانه سیمان سازی، کارخانه قند و شکر، بلورسازی، کارخانه ذوب آهن، صنایع راه آهن و هواپیماسازی در ایران نوین بنیان و به راه انداخته شدند. کشور ایران ویرانه‌ای با مردمی بیسواد، بیمار و اسیر و بنده قاجاریان مغول بیگانه که کشور ایران را میان خود بخش کرده بودند و خود را زمینداران بزرگ^[۱] می‌نامیدند. با برچیده شدن سلطنت استبدادی قاجاریان از سوی مجلس شورای ملی و برقراری شاهنشاهی پارلمانی ایران گوهری که با جنبش مشروطه، جنبشی مردمی و ایرانی به سرکردگی ستارخان و باقرخان به دست مردم ایران رسید و با شاهنشاهی رضا شاه بزرگ مشوطه شکوفا شد و سرانجام در ایران پیاده شد.

کان‌های فلز و دیگر مواد معدنی پایه صنایع و کارخانه‌های ایران، کشوری که یکی از توانگرترین کشورهای جهان در داشتن مواد گران بهای معدنی است. ساختن کارخانه‌ها یکی از پایه‌های پیشرفت و شکوفایی اقتصاد کشور از آرمان‌های اعلیحضرت رضا شاه بزرگ بود که نه تنها نیازها داخلی را برآورده کنند بلکه با گسترش و پیشرفت آنها روزی کشور ایران صادر کننده تولیدات این کارخانه‌ها بشود. بیش از ۵۰ کارخانه بزرگ بافندگی و ریسندگی نخ و پشم، ۸ کارخانه بزرگ قند، ۷ کارخانه چرم سازی، و ۶ کارخانه کبریت سازی، ۲۸ کارخانه صابون سازی، ۴۵ کارخانه پنبه پاک کنی در سراسر کشور بکار افتادند. هم چنین کارخانه‌های حریر بافی چالوس، دخانیات، ریسمان ریسی، چای سازی، کاغذ سازی، ابزار سازی، هواپیما سازی، پالایش و ذوب مس، بلورسازی و دیگر کارخانه‌ها یکی پس از دیگری به کار افتادند. بیشتر این کارخانه با فراخواندن کارشناسان خارجی بنیان گزارده شدند.

یکی از پیروزی‌های بزرگ صنعتی ایران که در پرتو اراده آهنین اعلیحضرت رضا شاه بزرگ ساخته شد، کارخانه هواپیما سازی شهباز است که ده‌ها هواپیماهای ساخت خود را بیرون داده است. بنیاد این کارخانه در کشور ایران نه تنها از دیدگاه صنعتی ارزشمند است بلکه از دیدگاه نیرومندساختن نیروی هوایی ارتش شاهنشاهی نیز بسیار ارزنده است زیرا آشکار است که هر کشوری خود بتواند این پرندگان پولادین را تولید نماید، هستی و استقلال آن کشرو در میدان‌های کشمکش و کارزار به خطر نمی‌افتد و کامیابی و پیروزی ازآنِ آن کشور است.

در بازدید اعلیحضرت رضا شاه پهلوی از تبریز در روز ۹ شهریور ماه ۱۳۰۶ معظم‌له از کارخانه کبریت سازی تبریز بازدید کردند. کارگران کارخانه یک قوطی کبریت طلا به شاهنشاهشان پیشکش کردند.

۱۴ دی ماه ۱۳۰۶ وزارت امور خارجه به سفارت‌های دولت شاهنشاهی ایران در برلین، پاریس و لندن دستور داد که اگهی مناقصه بنیان کارخانه ذوب آهن ایران را برای آگاهی شرکت‌ها و کارخانه‌های بزرگ اروپا در روزنامه‌های مهم آلمان، فرانسه و انگلستان به چاپ برسانند.

۱۹ فروردین ماه ۱۳۰۸ هیات وزرا بر پایه پیشنهاد وزارت تجارت و فلاحت و فواید عامه تصویب کردند که هزینه چغندرکاری و آزمایش آنها برای بنیان کارخانه قندسازی را از صدی دوی بودجه اداره فلاحت پرداخت نمایند.

۵ خرداد ۱۳۰۸ برای فراهم ساختن تراورس و غیره وزارت فواید عامه دستور بنیان کارخانه اره‌کشی در جنگل‌های مازندران را داد. بهای کارخانه که قرار است خریداری شود ۶۰٬۰۰۰ تومان خواهد بود و برابر ۹۵٬۰۰۰ اصله تراورس و ۲۰۰۰ متر مکعب چوب بازده آن خواهد بود.

۳ شهریور ۱۳۰۸ دو کارخانه برای تعمیر ابزار راه‌آهن و تعمیر ابزار کشتی رانی از بودجه درآمد ۵ ساله راه‌آهن جلفا و کشتی‌رانی رضاییه از کشور سوئد خریداری شد. کارخانه‌ها گنجایش تعمیر ۱۰ دستگاه لوکوموتیو و چند دستگاه کشتی خواهد داشت و بهای آن نزدیک به یک سد هزار تومان می‌باشد.

۶ مهر ماه ۱۳۰۸ چون بازده دستگاه کوبیدن سکه‌های نقره و طلا بسنده نمی‌کند، دولت برآن است که کارخانه بزرگی که بتواند همه سکه‌های فلزی ایران را بکوبد را خریداری و وارد کند. کارخانه نوین در جای ضرابخانه کار گذارده خواهد شد.

۲۳ بهمن ماه ۱۳۰۸ کارخانه پشم ریسی قزوین گشوده شد این کارخانه روز به روز گسترش می‌یابد و برای کامل کردن این کارخانه ماشین‌های پشم ریسی و نخ بافی ساخت آلمان با کشتی از راه خلیج فارس به اهواز و سپس به قزوین ترابر شده است.

۸ بهمن ماه ۱۳۱۰ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی کارخانه قندسازی کهریزک را گشودند. این کارخانه با ماشین‌های نوین و مدرن آغاز به کار کرد. کارخانه قند کهریزک با گنجایش ۵۰ خروار قند در روز به کار افتاد. با بنیان این کارخانه کشت چغندرقند در ایران گسترش یافت. خرید این کارخانه پس از آزمایش‌هایی که بر روی کاشت چغندرقند در ایران شد، انجام شد. آزمایش‌ها نشان داد که چغندرها مواد قندی خالص آن زیاد و خوب بوده است. کارخانه قند کهریزک از چک اسلواکی خریداری شده است و به فرم شرکت سهامی می‌باشد و هر ایرانی می‌تواند از سهام این شرکت خریداری کند.

۲۵ بهمن ماه ۱۳۱۰ کارخانه ریسندگی و بافندگی شاهی که به امر اعلیحضرت رضا شاه پهلوی بنیان شده بود گشوده شد.

در اسفند ماه ۱۳۱۰ گشایش کارخانه ضرابخانه بود که با ماشین‌های مدرن و نوین به راه افتاد. این کارخانه گنجایش ذوب روزانه ۲۵۰۰ کیلوگرم نقره و ضرب ۱۴۳۰۰۰ سکه را داشت.

۸ آذر ماه ۱۳۱۱ اعلیحضرت رضا شاه پهلوی دومین کارخانه قند ایران، کارخانه قند کرج را گشودند. گنجایش و توانایی این کارخانه دو برابر کارخانه قند کهریزک بود.

۱۱ خرداد ماه ۱۳۱۲ لایحه استخدام سه تن مهندس آلمانی برای کارخانه گودرن سازی از تصویب مجلس شورای ملی گذشت.

۲۵ فروردین ماه ۱۳۱۳ کارخانه کیسه بافی رشت گشوده شد. این کارخانه که از سوی شرکت واردات و صادرات گیلان و مازندران بنیان شد و گنجایش بافتن پارچه‌های کیسه‌ای چون کیسه برنج، کیسه آرد، کیسه قند و شکر، کیسه سیمان، لفاف‌های عدل بندی پنبه و جعبه‌های خشکبار را داشت.

۲۰ شهریور ماه ۱۳۱۳ نخستین سنگ بنای کارخانه حریربافی دهنو (نوشهر) به نام اعلیحضرت رضا شاه پهلوی نهاده شد.

۵ مهر ماه ۱۳۱۶ کارخانه دخانیات ایران به دست اعلیحضرت رضا شاه در تهران گشوده شد.

۲۳ مهر ماه ۱۳۱۶ نخستین سنگ بنای کارخانه ذوب آهن پس از سال‌ها بررسی در کرج به دست اعلیحضرت رضا شاه گزارده شد. ۲۱ آبان ماه ۱۳۱۶ نخستین قرارداد برای بنیان کارخانه ذوب آهن ایران در کرج با کمپانی دماگ کروپ آلمان بسته شد. ^[۲] . شوربختانه با آغاز جنگ جهانی دوم و بمباران و اشغال ایران از سوی دو کشور استعماری شوروی و انگلستان بخش‌هایی از کارخانه ذوب آهن که در کشتی به سوی ایران ترابر می‌شدند هیچگاه به ایران نرسید و دولت ایران آسیب مالی زیادی دید و ساختن کارخانه سالیان بسیار فرافکنده شد. درهمین روز پنجمین کارخانه قندسازی کشور در شاه‌آباد غرب کرمانشاه به نام اعلیحضرت رضا شاه پهلوی از سوی نخست وزیر گشوده شد.

۲۹ مهر ماه ۱۳۱۳ کارخانه قند شاهی به دست اعلیحضرت رضا شاه گشوده شد.

۲۹ مهر ماه ۱۳۱۴ کارخانه قند مرودشت در استان فارس به نام اعلیحضرت رضا شاه پهلوی گشوده شد.

۷ آبان ماه ۱۳۱۵ کارخانه قند آبکوه در شش کیلومتری مشهد، هفتمین کارخانه قند کشور به نام اعلیحضرت رضا شاه پهلوی از سوی نخست‌وزیر گشایش یافت.

۱۵ آبان ماه ۱۳۱۵ کارخانه قند میاندوآب هشتمین کارخانه قند کشور آغاز به کار کرد.

۱۶ امرداد ماه ۱۳۱۶ کارخانه حریر بافی چالوس به دست اعلیحضرت همایون رضا شاه بزرگ با بودن والاحضرت ولیعهد محمدرضا پهلوی گشوده شد.

کارخانه هواپیماسازی شهباز

کارخانه‌ها یکی پس از دیگری گشوده می‌شوند

۳ اسفند ماه ۱۳۱۶ در آیین سان و رژه دانش آموزان و نیروهای نظامی در سالگرد روز سرنوشت ساز سوم اسفند^[۳]، نخستین دسته هواپیماهای ساخت کارخانه شهباز ایران از برابر اعلیحضرت رضا شاه در آسمان تهران به پرواز درآمدند. ۱ امرداد ماه ۱۳۱۷ کارخانه هواپیماسازی شهباز از سوی اعلیحضرت رضا شاه پهلوی و والاحضرت ولیعهد بازدید شد و به آگاهی رسانده شد که دومین دسته از هواپیماهای ساخت این کارخانه آماده پروازند.

اردیبهشت ماه ۱۳۱۷ نخستین کارخانه یخ سازی و سردخانه از سوی شرکت سهامی ارزاق آلمان وارد شد. تولید روزانه این کارخانه سه تا پنج تن یخ بود.

۴ آبان ماه ۱۳۱۷ کارخانه قند شاه زند نزدیک اراک به نام اعلیحضرت رضا شاه پهلوی گشایش یافت.

۳ آذر ماه ۱۳۱۷ کارخانه ریسندگی قم گشوده شد.

۱۱ شهریور ماه ۱۳۱۸ کارخانه بلورسازی تهران به دست اعلیحضرت رضا شاه پهلوی گشوده شد. این کارخانه با هنبازی (مشارکت) بخش خصوصی و دولت بنیان شد.

۱۷ اسفند ماه ۱۳۱۹ کارگذاشتن ماشین‌های کارخانه ذوب آهن ایران در نزدیکی کرج آغاز شد.

۳۱ فروردین ماه ۱۳۲۰ قانون کیفر بزه‌های مربوط به راه آهن از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد.

۱۸ آذر ۱۳۳۳ اولین کلنگ ساختمان کارخانه جدید سیصد تنی سیمان که ماشین‌آلات آن از دانمارک خریداری شده است به وسیله حسین علاء وزیر دربار شاهنشاهی در نزدیکی کارخانه ذوب مس غنی‌آباد در شهر ری بر زمین زده شد.

۳۰ بهمن ۱۳۳۳ کمیسیون برنامه مجلس شورای ملی با پرداخت ۲۴۲۰ میلیون ریال برای راه‌سازی موافقت کرد و بررسی‌های خود را درباره کارخانه ذوب‌آهن و تهیه پروژه و چگونگی آن را به پایان رسانید.

۱ اسفند ماه ۱۳۳۳ کارخانه شیر پاستوریزه تهران از سوی سازمان یونیسف با همکاری وزارت بهداری که یکی از مجهزترین و بهترین کارخانه شیر پاستوریزه در خاورمیانه است بنیاد نهاده شد.

۲۱ اسفند ۱۳۳۳ نخستین کلنگ بنای کارخانه کبریت‌سازی در شهر صنعتی کرج به زمین زده شد.

۱۷ اردیبهشت ۱۳۳۴ کارخانه نوین سیمان ری به گنجایش سیصد تن آغاز به کار کرد. این کارخانه با همکاری مهندسان ایرانی و آلمانی ساخته شد.

۷ خرداد ۱۳۳۴ کارخانه سیمان فارس در پیشگاه شاهنشاه گشایش یافت این کارخانه مجهزترین کارخانه سیمان ایران است و گنجایش آن دویست تن به چهارصد می‌باشد که آن را تا ششصد تن می‌توان افزایش داد. هزینه خرید و نصب ماشین‌ها و دیگر هزینه‌ها رویهم رفته نزدیک به سی میلیون ریال شده است.

۱۵ شهریور ۱۳۳۴ کارخانه گونی‌بافی بندر پهلوی با سرمایه پنجاه میلیون ریال بنیاد شد.

۱۴ آذر ۱۳۳۴ قرارداد خرید کارخانه سیمان دورود به گنجایش ششصد تن در روز میان مدیر عامل سازمان برنامه و کمپانی انگلیسی ادگار آلن بسته شد.

۱۲ اسفند ۱۳۳۴ کارخانه چرم‌سازی ایران در تبریز که سال‌ها بسته بود بار دیگر به راه افتاد.

۶ خرداد ۱۳۳۵ دومین بخش از ماشین‌هایی که برای گسترش کارخانه قند مرودشت خریداری شده بود به بندر خرمشهر رسید. سازمان برنامه ۱،۵۹۰،۰۰۰ ریال هزینه ترابری و راه‌اندازی ماشین‌ها را پرداخت.

۷ تیر ۱۳۳۵ کارخانه بزرگ برق پالایشگاه آبادان که در خاورمیانه بی‌همتا است با گاز نفت آغاجاری که در درازای پنجاه سال در بیابان‌ها به هدر می‌رفت بکار افتاده شد.

۱۱ امرداد ۱۳۳۵ موتور برق کارخانه سیمان منجیل به مبلغ پنجاه میلیون و یکصد و چهل هزار و سیصد و هفتاد ریال از انگلستان خریداری شد.

۲۳ امرداد ۱۳۳۵ ساختمان و دستگاه‌های کارخانه قند مرودشت نیز به پایان رسید و آماده بهره‌برداری شد.

۵ شهریور ۱۳۳۵ کارخانه قند بردسیر کرمان به پایان رسید و بهره‌برداری از آن آغاز شد.

۱۱ شهریور ۱۳۳۵ دو کشتی ترابرکننده ماشین‌های کارخانه پیت سازی تهران و کارخانه نساجی شاهی وارد بندر خرمشهر شدند.

۹ مهر ۱۳۳۵ کارخانه سیمان تهران گشایش یافت. این کارخانه در آغاز کار روزانه سیصد تن سیمان تولید می‌کند.

۸ آبان ۱۳۳۵ ساختمان خانه‌های کارمندان و کارگران کارخانه شیر پاستوریزه و دبستان حرفه‌ای پارچین آغاز شد.

۱۴ آبان ۱۳۳۵ برای بنیاد یک کارخانه روغن‌کشی در رودبار از سوی سازمان برنامه ۳۲،۱۹۶،۰۰۰ ریال اعتبار داده شد.

۱۵ آبان ماه ۱۳۳۶ کارخانه شیر پاستوریزه تهران در پیشگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی گشایش یافت. در سال‌های نخستین گنجایش کارخانه پنج تُن بود که کم کم افزایش یافت تا آنجا که در سال ۱۳۴۴ در برنامه عمرانی سوم گنجایش کارخانه به ۱۰۰ تن رسید.

۲۱ آبان ۱۳۳۵ از سوی سازمان برنامه ۴۴ میلیون ریال برای بنیاد کارخانه شیرپاستوریزه تهران داده شد.

۲۱ آبان ۱۳۳۶ کارخانه شیر پاستوریزه تهران مورد بهره‌برداری قرارگرفت و نخستین فرآورده‌های آن پخش شد.

۷ آذر ۱۳۳۵ برای خرید کارخانه چاپ و رنگرزی پارچه مبلغ ۳۴۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال داده شد. جای این کارخانه در شهر شاهی کنار کارخانه گونی‌بافی و پارچه‌بافی شاهی خواهد بود.

۱۷ فروردین ۱۳۳۶ بخش نوین کارخانه کنسروسازی بندرعباس که با کارگزاری دستگاه‌های نوین از سوی سازمان برنامه گسترش یافته بود گشایش یافت و بهره‌برداری از آن آغاز شد.

۱۵ اردیبهشت ۱۳۳۶ شاهنشاه با بریدن نوار سه رنگ کارخانه قند چناران را گشودند.

۱ تیر ۱۳۳۶ سازمان برنامه به آگاهی رساند که از مهر ماه سه سال پیش تاکنون در اجرای پروژه‌های برنامه عمرانی دوم چهارده قرارداد با کمپانی‌های خارجی بسته شده‌است: ساختمان شش هزار کیلومتر از شاه‌راه اصلی کشور، بنیاد کارخانه ذوب‌آهن نوین، تجهیز بندرهای پهلوی، خرمشهر و شاهپور، کارهای شهرسازی در سراسر کشور، بنیاد دو کارخانه سیمان در منجیل و دورود، عمران خوزستان، ساختمان سد سفیدرود، بنیاد کارخانه‌های نوین پارچه‌بافی (نساجی) در بهشهر و شاهی، گسترش و بهبود کارخانه‌های بهشهر و شاهی، بنیاد شرکت مختلط شیلات جنوب، ساختمان کارخانه‌های نوین قند و گسترش و افزایش گنجایش آنها، ساختمان پنج کارخانه کنسروسازی، بهره‌برداری از معدن‌های خمین.

۳۱ تیر ۱۳۳۶ استخدام چهار کارشناس خارجی برای کارخانه‌های قند و سه تن برای گسترش کارهای عمرانی دشت مغان از مجلس شورای ملی گذشت.

۲۳ شهریور ۱۳۳۶ قرارداد ساختمان سد بزرگ دز و هم‌چنین قرارداد اجرای چهار پروژه کشاورزی و صنعتی دربرگیرنده سیم ترابر نیروی برق میان آبادان و اهواز، بنیاد یک کارخانه پلاستیک سازی در اهواز، لوله‌کشی گاز از بخش نفت‌خیز آغاجاری به اهواز، ساختن کارخانه پالایش قند و ایجاد مزرعه‌های نیشکر در اهواز میان مدیر عامل سازمان برنامه و سازمان عمران خوزستان و لی لینتال و کلاب مدیران انستیتوی عمران آمریکا دستینه شد. هزینه ساختمان سد دز ۵۹،۳۰۰،۰۰۰ دلار برآورد شد.

۲۵ شهریور ۱۳۳۶ ساختمان کارخانه قند چناران در ۶۶ کیلومتری مشهد پایان یافت. گنجایش این کارخانه ۳۵۰ تن چغندر در روز و ۶۰۰۰ تن قند در سال است.

۲ مهر ۱۳۳۶ قرارداد ساختمان و کارگزاری کارخانه کاغذسازی در ایران میان نمایندگان گروه "آلن" سرمایه‌دار امریکایی و سازمان برنامه بسته شد. سرمایه این کارخانه از سوی ایران و آلن پرداخته می‌شود.

۲۱ آبان ۱۳۳۶ کارخانه شیر پاستوریزه تهران مورد بهره‌برداری قرارگرفت و نخستین فرآورده‌های آن پخش شد.

۲۲ آبان ماه ۱۳۳۶ کارخانه خانه‌سازی ایران مورد بازدید شاهنشاه قرارگرفت و درباره گسترش آن شاهنشاه اوامری صادر کردند.

۱۸ دی ۱۳۳۶ شاهنشاه از کارخانه شیرپاستوریزه و بلورسازی تهران بازدید فرمودند و برای گسترش کار این کارخانه‌ها دستورهایی دادند.

۱۸ دی ۱۳۳۶ شاهنشاه از کارخانه بطری‌سازی تهران بازدید کردند و درباره بهبود وضع کارگران و گشودن کارخانه‌های همانند این کارخانه در شهرستان‌ها دستوراتی دادند. ۱۲ بهمن ماه ۱۳۳۹ بهره‌برداری کارخانه شیر پاستوریزه رشت در آیین باشکوهی آغاز شد.

۲۳ بهمن ۱۳۳۶ کارخانه جهان چیت در چهل و دو کیلومتری جاده قزوین مورد بازدید شاهنشاه قرارگرفت.

۳۰ بهمن ۱۳۳۶ شاهنشاه از کارخانه ارج و کارخانه ریسندگی و بافندگی شهر ری بازدید کردند. در این بازدید معظم‌له نخستین کلنگ بنای یک کارخانه بافندگی بیست هزار دوکی به نیروی تولید ۱۸ میلیون متر پارچه را به زمین زدند و سپس از بخش‌های گوناگون ریسندگی و بافندگی و رنگرزی کارخانه بازدید کردند. شاهنشاه در پایان بازدید این دو کارخانه دستور دادند که برای پیشرفت کارخانه‌ها هر گونه کاری که مورد نیاز است انجام شود.

۲۷ فروردین ۱۳۳۷ شاهنشاه کارخانه داروسازی "تولید دارو" در جاده جنوبی کرج را گشودند.

۱۱ شهریور ۱۳۳۷ دکتر منوچهر اقبال نخست‌وزیر به همراه چند تن از وزیران هنرستان صنعتی و کارخانه سیمان سپاهان در استان اسپهان را گشودند.

۲۷ مهر ۱۳۳۷ نخستین کارخانه نان ماشینی تهران با تولید یک تن نان در هر ساعت گشایش یافت.

۵ آذر ۱۳۳۷ شاهنشاه از کارخانه‌های کوی مکانیز در ونک بازدید کردند و برای رفاه کارگران کارخانه‌های ونک اوامری دادند.

۲۱ آذر ۱۳۳۷ سازمان برنامه به آگاهی رساند که در سال جاری تولید کارخانه‌های قند کشور بیش از ۳۷،۷۰۰ تن بوده که از این مقدار ۲۲،۰۰۰ تن آن قند و بقیه شکر بوده است.

۷ بهمن ۱۳۳۷ پروانه بنیاد هفت کارخانه تراشکاری، پلاستیک‌سازی، ساخت‌مایه‌ها یا سازه‌ها (مصالح ساختمانی)، فلزکاری، گراورسازی، نمک‌کوبی و شیر و فرآورده‌های شیر پاستوریزه در تهران و شهرستان‌ها از سوی وزارت صنایع و معادن داده شد.

۲۰ بهمن ۱۳۳۷ سازمان برنامه پرداخت سی و پنج میلیون ریال برای گسترش کارخانه سیمان ری را تصویب کرد. تولید کارخانه سیمان از روزی ۲۲۰ تن به ۵۵۰ تن افزایش یافته است. با تصویب کمیسیون مشترک برنامه مجلس سنا و شورای ملی کارخانه‌ها، ماشین‌ها و یدکی‌های وارد شده برای اجرای برنامه عمرانی کشور از گمرک ورودی و دیگر هزینه‌های گمرکی برکنار هستند.

۲۷ فروردین ۱۳۳۸ کارخانه سیمان لوشان در آیینی گشوده شد. گنجایش سالانه این کارخانه صد هزار تن سیمان خواهد بود.

۲۹ اردیبهشت ۱۳۳۸ دکتر منوچهر اقبال نخست‌وزیر نخستین کلنگ کارخانه قند اسپهان را بر زمین زدند. گنجایش آغازین این کارخانه یک هزار تن در روز است.

۴ تیر ۱۳۳۸ کارخانه نوین گونی‌بافی شاهی از سوی دکتر منوچهر اقبال نخست‌وزیر گشوده شد.

۷ تیر ۱۳۳۸ با سرمایه‌گذاری ایران و سازمان عالی بین‌المللی، پروژه ساختن یک کارخانه کاشی سازی در ایران، با سرماینه ۵۲۵،۰۰۰ دلار از سوی ایران و ۳۰۰،۰۰۰ دلار از سوی انستیتو مالی بین‌المللی به راه افتاد. این کارخانه می‌تواند روزانه ده هزار کاشی تولید کند.

۱۵ تیر ۱۳۳۸ به فرمان شاهنشاه کارخانه حریربافی چالوس که بسته شده بود با سازمان و دستگاه‌های نوین آغاز بکار کرد. سازمان برنامه نیز در چنین روزی برای بهره‌برداری از کارخانه سیمان دورود در شش ماهه دوم سال ۱۰۵،۹۸۶،۰۰۰ ریال ویژه ساخت.

۳۱ تیر ۱۳۳۸ کارخانه بزرگ چیت‌سازی شهر ری مورد بازدید شاهنشاه قرارگرفت. ساختمان این کارخانه در زمان زمامداری رضا شاه بزرگ آغاز شده بود ولی به سبب اشغال ایران به وسیله ارتش شوروی و بریتانیا بازایستاد، تا اینکه کار ساختمان آن بار دیگر آغاز و به پایان رسید.

۸ امرداد ۱۳۳۸ کارخانه کنسروسازی آذرشهر با گنجایش روزانه دو هزار قوطی کنسرو گشایش یافت. این کارخانه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ساخته شده است.

۲۱ امرداد ۱۳۳۸ بر پایه تصمیم دولت، دستگاه‌ها و ابزار کارخانه‌های قندسازی، پارچه بافی، لوله سازی، کفش سازی، صندلی سازی، ریسندگی و بافندگی از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی برکنار شدند. این کارخانه‌ها پس از آغاز بهره‌برداری، اگر در تهران باشند از پنجاه درصد برکناری مالیاتی و اگر در شهرستان‌ها باشند تا پنج سال از برکناری مالیاتی برخوردار خواهند بود. در پانزده روز نخست امرداد ماه ۲۵۳ وام صنعتی به مبلغ ۱۴ میلیارد و پانصد میلیون ریال به صنایع پارچه‌بافی و قند و امور معادن داده شد.

۲۴ امرداد ۱۳۳۸ از سوی دولت به آگاهی رسید که بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران با شرکت بیست و سه انستیتوی ارزشمند گیتی به فرم یک بانک خصوصی بنیاد خواهد شد تا در پدیدآوردن صنعت‌های نوین، گسترش و بهبود کارخانه‌ها و بهره‌برداری از کان‌های (معادن) کشور نیروی انگیزنده‌ای باشد. سرمایه آغازین این بانک یک میلیارد ریال خواهد بود. سهام این بانک برای خرید در دسترس همگان قرارگرفت. روز پسین در نشست شورای اقتصاد در پیشگاه شاهنشاه اساسنامه پولی و بانکی کشور مورد تصویب قرارگرفت و شاهنشاه درباره کارهای بانکی و گسترش امور تولیدی و صنعتی و معدنی دستورهایی دادند.

۲۱ شهریور ۱۳۳۸ شاهنشاه کارخانه سیمان دورود را گشودند و پروانه بهره‌برداری از آن را دادند.

۱۱ مهر ۱۳۳۸ قرارداد خرید و کارگذاری کارخانه برق ماکو با هزینه نه میلیون ریال بسته شد.

۱۴ مهر ۱۳۳۸ شاهنشاه کارخانه جیپ ویلیز نخستین کارخانه اتومبیل‌سازی ایران را گشودند.

۲۵ مهر ۱۳۳۸ کارخانه تولید تراورس بتونی در شهر کَن کار خود را آغاز کرد. تولید روزانه این کارخانه یک هزار و دویست تراورس است.

۲۷ مهر ۱۳۳۸ آموزشگاه صنعتی پارچه‌بافی سپاهان (نساجی اصفهان) گشایش یافت. کارشناسان مورد نیاز کارخانه‌های پارچه‌بافی کشور در این آموزشگاه آموزش می‌بینند.

۱۱ آبان ۱۳۳۸ کمیسیون مشترک برنامه مجلس سنا و مجلس شورای ملی برای ساختن کارخانه خرمای جهرم شصت و پنج میلیون ریال ویژه ساخت.

۲۰ آذر ۱۳۳۸ دومین کارخانه تولید نان ماشینی تهران از سوی نخست‌وزیر گشایش یافت.

۱۵ بهمن ۱۳۳۸ بهره‌برداری از کارخانه قند فریمان در نزدیکی مشهد آغاز شد. در همین روز بهره‌برداری از سه دستگاه موتور تولید کننده برق به نیروی پانصد و پنجاه کیلو وات در شهر زاهدان آغاز شد و زاهدان شبانه روز دارای برق شد.

۱۸ بهمن ۱۳۳۸ جعفر شریف‌امامی وزیر صنایع و معادن به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شد و گزارشی درباره ساختن کارخانه ذوب آهن به وسیله شرکت دماگ کروپ آلمان را به آگاهی رسانید.

۱۵ اسفند ۱۳۳۸ شاهنشاه کارخانه پالایش شکر اهواز را گشودند در این کارخانه روزانه صد تُن قند تولید می‌شود.

۱۶ اسفند ۱۳۳۸ شاهنشاه و علیاحضرت از اهواز رهسپار دزفول و اندیمشک شدند و سپس از خانه‌های روستایی و کشتزارهای نیشکر حسن‌آباد و کارخانه برق و بخش‌های گوناگون موسسه عمران خوزستان که در هفت تپه بنیاد شده بود بازدید کردند.

۲۱ فروردین ماه ۱۳۳۹ شاهنشاه از مشهد رهسپار فریمان شدند و کارخانه قند فریمان را گشودند.

۲۵ فروردین ماه ۱۳۳۹ دومین کارخانه خودرو ساری ایران به نام شرکت سهامی اتومبیل سازی خاور با سرمایه بیست و شش میلیون ریال دفترینه شد (به ثبت رسید).

۳۱ فروردین ماه ۱۳۳۹ کارخانه نوین برق گرمسار از سوی سازمان برنامه به شهرداری این شهر واسپرده شد و مورد بهره‌برداری قرارگرفت.

۲ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ نخستین کارخانه دولتی چای سازی کلارآباد واقع در بین راه چالوس و شهسوار گشوده شد.

۱۷ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ دکتر اقبال نخست‌وزیر کارخانه برق و هنرستان صنعتی شهرستان قزوین را گشود.

۱۸ اردیبهشت ماه ۱۳۳۹ کارخانه نخ‌ریسی شهر مشهد در آیینی گشایش یافت.

۱۴ خرداد ماه ۱۳۳۹ قرارداد بنیاد کارخانه داروسازی ایران با یکی از کارخانه‌های بزرگ انگلستان بسته شد و ساختمان کارخانه در تهران آغاز شد.

۳۱ تیر ماه ۱۳۳۹ نخستین کلنگ کارخانه قند همدان در قریه حسین‌آباد واقع در بیست و پنج کیلومتری آن شهر بر زمین زده شد.

۲۷ شهریور ماه ۱۳۳۹ کارخانه نوین برق و درمانگاه راه‌آهن از سوی شاهنشاه گشایش یافت.

۴ آذر ماه ۱۳۳۹ نخست‌وزیر کارخانه لوله و بتون‌سازی و کارخانه پیسی‌کولا در رشت را گشود.

۱۳ دی ماه ۱۳۳۹ کارخانه پارچه‌بافی ممتاز در نزدیکی شهر ری از سوی شاهنشاه گشوده شد. هزینه این یکان صنعتی که با سرمایه خصوصی و کمک‌های مالی دولت ایجاد شده ۱۱۰ میلیون تومان بوده است.

۲۰ دی ماه ۱۳۳۹ شاهنشاه از کارخانه‌های تولیدی تهران و سازمان صنعتی پشم‌باف تهران بازدید کردند و کارخانه‌های کاشی‌سازی و چینی سازی ایرانا و هم‌چنین کارخانه بخاری‌سازی علاءالدین را گشودند.

۸ بهمن ماه ۱۳۳۹ با به پایان رساندن تاسیسات برق دیلم، آخرین فاز پروژه برق بندرهای جنوب به پایان رسید و با بهره‌برداری از این کارخانه، کاراجرای شش پروژه آبادانی بندرهای و جزیره‌های چاه‌بهار، جاسک، هنگام، لنگه و قشم نیز به پایان خواهد رسید.

۱۱ بهمن ماه ۱۳۳۹ کارخانه کشمش تاکستان که با دوازده میلیون تومان سرمایه ساخته شده و مورد بهره‌برداری قرارگرفته بود از سوی شاهنشاه گشایش یافت.

۱۲ بهمن ماه ۱۳۳۹ بهره‌برداری کارخانه شیر پاستوریزه رشت در آیینی آغاز شد.

۲ اسفند ماه ۱۳۳۹ کارخانه آزمایش مورد بازدید شاهنشاه قرارگرفت.

۴ اردیبهشت ۱۳۴۰ هیات وزیران با سرمایه‌گذاری یک شرکت آلمانی برای ساختن کارخانه مونتاژ دستگاه‌های گیرنده رادیو و تلویزیون موافقت کرد.

شاهنشاه از کارخانه لاستیک سازی بی اف گودریچ بازدید می‌کنند

شاهنشاه از کارخانه چای دیدن می‌کنند

شاهنشاه از کارخانه گاوصندوق سازی دیدن می‌نمایند

شاهنشاه و شهبانو کارخانه نوین پارچه‌بافی را می‌گشایند و شاهنشاه دفتریادبود کارخانه را دستینه می‌فرمایند

شاهنشاه کارخانه لوله‌های آب را می‌گشایند

شاهنشاه از تعمیرگاه اتوبوس‌های شرکت واحد بازدید می‌کنند

۵ اردیبهشت ۱۳۴۰ شاهنشاه نخستین کارخانه لاستیک‌سازی ایران را به نام بی. اف. گودریچ را گشودند و پروانه بهره‌برداری از آن را دادند.

۲۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه کارخانه مونتاژ فیات را گشودند.

۹ خرداد ماه ۱۳۴۰ بهره برداری از کارخانه‌های ریسندگی و بافندگی بارش، نوریس و بهریس که با هزینه‌ای برابر با ۴٬۵۰۰٬۰۰۰ دلار ار سوی بخش خصوصی در اسپهان بنیاد شده بود آغاز گردید.

۷ تیر ماه ۱۳۴۰ کارخانه یخچال سازی جنرال استیل از سوی نخست وزیر گشوده شد.

۱۵ تیر ماه ۱۳۴۰ کارخانه روغن نباتی ناز اسپهان با گنجایش روزانه ۱۰ تُن در آیینی گشایش یافت.

۲۴ تیر ماه ۱۳۴۰ هیات دولت سرمایه گذاری یک شرکت انگلیسی برای بنیاد کارخانه کاغذ کاربن و نوار ماشین تحریر و نوشت افزار را پذیرفت.

۳۰ تیر ماه ۱۳۴۰ نخستین بازده کارخانه لاستیک سازی بی - اف - گودریچ ایران وارد بازار ایران شد.

۱۲ شهریور ماه ۱۳۴۰ بازده کارخانه کبریت ممتاز که ۴۰ سال پیش در شهر تبریز ساخته شده بود به روزانه ۶۰۰ هزار جعبه افزایش داده شده است.

۸ مهر ماه ۱۳۴۰ کارخانه پارچه بافی (نساجی) شوش در آیین باشکوهی در ساحل رود کارون گشایش یافت.

۱ آبان ماه ۱۳۴۰ نخستین فرآورده نیشکر هفت تپه خوزستان به وزارت دارایی فروخته شد. در هفت تپه ۲٬۵۰۰ هکتار زیر کشت نیشکر رفت و بیش از ۲۵ هزار تن فرآورده آن است. هزینه کارگزاری (نصب) کارخانه، آسیاب و پالایش نیشکر دوازده میلیون دلار گردیده است.

۳ آبان ماه ۱۳۴۰ کارخانه برق ۲۲۰۰ کیلوواتی کرمانشاه در آیینی گشایش یافت. این کارخانه در پهنه‌ای به بزرگی ۱۰٬۰۰۰ متر مربع با هزینه‌ای برابر با ۵۰ میلیون ریال ساخته شده است و بزرگترین کارخانه تولید برق در غرب کشور است.

۱۸ آبان ماه ۱۳۴۰ کارخانه ۱۴۰۰۰ دوکی مخمل و ریسندگی کاشان وابسته به بخش خصوصی با بودن نخست وزیر علی امینی گشایش یافت. بازده روزانه این کارخانه بیش از ۷۰٬۰۰۰ متر در روز پیش‌بینی شده است.

۲۳ آبان ماه ۱۳۴۰ در پیشگاه شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو کارخانه پشمبافی مقدم گشایش یافت.

۲۹ آبان ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه از تهران رهسپار اسپهان شدند و کارخانه قند اسپهان به گنجایش ۱۰۰۰ تن را که با هزینه‌ای برابر ۴۰۰ میلیون ریال برپاشده بود را گشودند. سپس شاهنشاه رهسپار شیراز شدند. در شیراز شاهنشاه در آیینی ویژه لوله گاز گچساران به شیراز را گشودند. این لوله گاز می‌تواند ۴۰۰ هزار متر مکعب گاز پالایش شده را به استان فارس برساند. شاهنشاه در این روز پس از بازدید از بخش‌های گوناگون کارخانه سیمان فارس، با پیچاندن شیر ویژه، پروانه بهره‌برداری از لوله گاز این کارخانه را دادند. برای دگرگون کردن دستگاه‌های سوخت نفتی کارخانه به گازسوز نزدیک به ۷ میلیون ریال هزینه شد.

۳۰ آبان ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه کارخانه نوین قند پارس را در "گوار" ۵۷ کیلومتری شیراز گشودند. این کارخانه با سرمایه گذاری بنیاد پهلوی و شماری از بازرگانان و کشاورزان و صاحبان صنایع بنیاد شد. گنجایش این کارخانه ۱۰۰۰ تن و هزینه ساختن و راه اندازی آن ۶۰۰ میلیون ریال گزارش شد.

۳ آذر ماه ۱۳۴۰ کارخانه ریسندگی و بافندگی فخر ایران در هشتگرد کرج از سوی نخست وزیر علی امینی گشایش یافت.

۹ آذر ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه کارخانه لوله‌سازی آب تهران را در کن گشودند. این کارخانه که برای گسترش لوله‌کشی آب شهر تهران بنیاد شده است سالانه ۱۰۰٬۰۰۰ تن لوله‌های بتونی در سه گونه می‌سازد.

۱۱ آذر ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه و شهبانو به بیرجند رفتند و کارخانه قند قهستان این شهر را گشودند. گنجایش این کارخانه ۵۰۰ تن چغندرقند در روز است و ۳۰۰ میلیون ریال هزینه ساختن آن شده است.

۱۵ آدر ماه ۱۳۴۰ کارخانه کبریت سازی سعادت آباد زنجان پس از ۸ سال بسته بودن با ابزار و دستگاه‌های نوین با گنجایش روزانه ۲۵ صندوق ۵۰۰۰ عددی از سوی بخش خصوصی بهره برداری شد.

۱۸ آذر ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه برای گشایش کارخانه قند هفت تپه رهسپار خوزستان شدند و پس از گشایش آن کارخانه از بخش‌های گوناگون کارخانه بازدیدکردند. گنجایش کارخانه قند هفت تپه سه هزار تن در روز است و بازده آن روزانه ۳۰۰ تن شکر می‌باشد.

۲۴ آذر ماه ۱۳۴۰ هیات دولت سرمایه‌گذاری یک کمپانی امریکایی برای بنیاد کارخانه داروسازی در ایران با همکاری سرمایه‌گذاران ایرانی را پذیرفت.

۲ دی ماه ۱۳۴۰ ساختمان کارخانه قند همدان با گنجایش ۶۰۰۰ تن چغندرقند پایان یافت. با به راه انداختن این کارخانه رویهم رفته ۱۵ کارخانه قند در سراسر کشور بنیاد شده است.

۵ بهمن ماه ۱۳۴۰ شاهنشاه کارخانه‌های خرم را گشودند و از بخش‌های گوناگون کارخانه بازدید فرمودند.

۱۳ بهمن ماه ۱۳۴۰ شمار کارخانه‌ها و کارگاه‌های بزرگ صنعتی شهرها که در ۵ سال پیش به ۶۹۴ کارخانه رسیده بود در سال ۱۳۴۰ به ۱۱۹۱ کارخانه رسید و کارگاه‌های کوچک نیز در همین زمان از ۱۵۴۰ به ۷۳۲۹ کارگاه افزایش یافت.

۲۲ بهمن ماه ۱۳۴۰ شمار کارخانه‌ها و کارگاه‌های کشور در زمینه کشاورزی، تولید برق و صنایع در سال ۱۳۳۵ خورشیدی ۲۴۷۳ کارگاه بود و در سال ۱۳۴۰ به ۸۹۵۹ کارخانه و کارگاه رسید.

۵ اسفند ماه ۱۳۴۰ هیات وزیران سرمایه گذاری دو شرکت خارجی برای ساختن کارخانه لامپ سازی را پذیرفت.

۱۴ اسفند ماه ۱۳۴۰ به آگاهی همگان رسانده شد که شمار کارخانه‌های برق کشور که ۲۱ سال پیشتر ۱۱۵ کارخانه بود در سال ۱۳۴۰ به ۳۴۵ کارخانه برق رسید و بازده برق کشور در سال ۱۳۴۰ به ۹۲۱٬۰۰۰٬۰۰۰ کیلووات در ساعت افزایش یافت.

۲۴ اسفند ماه ۱۳۴۰ قرارداد ساختن یک کارخانه بزرگ قند در بیستون کرمانشاه میان رییس هیات مدیره شرکت قند بیستون و رییس کارخانه صنایع فولاد آلمان دستینه شد.

۲۲ فروردین ماه ۱۳۴۱ صادر کردن ۱۲ میلیون متر متقال و ۸ میلیون متر چیت فرآورده کارخانه چیت سازی تهران به خارج از کشور از سوی هیات وزیران پذیرفته شد.

۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۱ هیات وزیران ۵۰۰ میلیون ریال سرمایه گذاری خارجی برای بنیاد کارخانه داروسازی و بهره برداری از کان‌های فلزهای غیرآهنی از سوی یک شرکت ایتالیایی را پذیرفت.

۱۳ خرداد ماه ۱۳۴۱ در آیینی با بودن نخست وزیر کارخانه شن و ماسه خلیج فارس گشایش یافت. این شرکت با سرمایه ۴۰ میلیون ریال در پهنه‌ای برابر با ۴۰۰ هزار متر مربع بنا شده است.

۲۲ خرداد ماه ۱۳۴۱ کارخانه آجرسازی بانک رهنی برای فراهم ساختن نیازهای ساختمانی این بانک در زمین‌های فیروزآباد ورامین گشایش یافت.

۲۷ خرداد ماه ۱۳۴۱ کارخانه نوین برق خرمشهر در آیینی گشایش یافت بازده این کارخانه ۱۱۰۰۰ کیلووات برق در ساعت می‌باشد.

۲۶ تیر ماه ۱۳۴۱ در آیینی با بودن استاندار اسپهان کارخانه برق اسپهان که ۸۰ میلیون ریال هزینه آن شده و دارای ۴۴۵۰۰ متر کابل فشارقوی و ۴۲ ترانسفورماتور است گشایش یافت.

۳۰ تیر ماه ۱۳۴۱ از سوی شرکت پنبه و نوغان وابسته به وزارت صنایع و معادن ۲۰ میلیون ریال به کارخانه‌ها و شعبه‌های شرکت پنبه واریز شد تا میان کشت‌کاران بخش شود.

۲۴ امرداد ماه ۱۳۴۱ ده هزار متر مربع از زمین‌های کارخانه پنبه پاک کنی جیرفت کرمان برای ساختن کارخانه روغن سازی به سازمان برنامه داده شد.

۵ شهریور ماه ۱۳۴۱ هیات وزیران سرمایه گذاری یک کمپانی هندی برای هنبازی (مشارکت) با کمپانی سهامی آیینه برای ساختن ورق مس، و ورود سرمایه یک کمپانی هلندی برای بنیاد کارخانه مونتاژ رادیو و تلویزیون و ورود سرمایه یک کمپانی انگلیسی برای خرید سهام شرکت صنعتی علاءالدین را پذیرفت.

۲۷ شهریور ماه ۱۳۴۱ وزیر کار به همراه هیات مدیره سندیکای صنایع فلزی ایران در کاخ سعدآباد به پیشگاه شاهنشاه باریافتند. در این باریابی شاهنشاه درباره بهره بردن کارگران از سود کارخانه‌ها دستوراتی دادند. در این روز شاهنشاه از کارخانه و تاسیسات شرکت نفت پارس در جاده کرج بازدید فرمودند.

۷ مهر ماه ۱۳۴۱ هیات دولت بنیاد کارخانه گاز استیلن در بندر شاهپور از سوی سازمان بنادر و کشتیرانی را پذیرفت.

۹ مهر ماه ۱۳۴۱ نخستین کلنگ ساختمان کارخانه قند کرمانشاه از سوی وزیر صنایع و معادن بر زمین زده شد.

۲۱ دی ماه ۱۳۴۱ مرکز آمار ایران به آگاهی رساند که شمار کارخانه‌های برق کشور که در سال‌های پایانی شاهنشاهی رضا شاه بزرگ به ۱۱۵ کارخانه رسیده بود در سال ۱۳۴۱ به ۳۶۰ کارخانه برق افزایش یافته است.

۱ اسفند ماه ۱۳۴۱ شرکت سهامی کارخانه‌های دولتی کار خود را آغاز کرد.

دنباله دارد