نفت - برنامه عمرانی پنجم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی پنجم ۱۳۵۲ - ۱۳۵۶ |
نفت فصل یازدهم برنامه عمرانی پنجم است. سرمایه‌گذاری صنعت نفت در دوره برنامه پنجم عمرانی معادل ۳۳۰،۶ میلیارد ریال برآورد می‌شود که از ۱۳۰،۷ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی و ۶۰،۲ میلیارد ریال توسط شرکت ملی نفت ایران و ۱۳۹،۷ میلیارد ریال توسط شرکتهای عامل نفت ایران و سایر شرکتهای نفتی سرمایه‌گذاری خواهد شد.
- پاورقی: این برنامه قبل از سیاست جدید بهره‌برداری از منابع نفتی کشور تهیه گردیده و پیش‌بینی‌های این فصل با توجه به سیاست مذکور اجراخواهد گردید.
هدفهای اساسی
هدفهای اساسی صنعت نفت در برنامه پنجم عبارتند از:
- الف - تأمین فرآورده‌های نفتی مورد نیاز کشور و توزیع منظم آن در شهرها و روستاها.
- ب - کوشش در ایجاد توازن اقتصادی بین نسبتهای مصرف و تولید فرآورده‌های مختلف نفتی با تأکید و توجه مخصوص به استفاده از گاز طبیعی در‌جانشینی مواد میان تقطیر.
- پ - نفوذ مستقیم در بازارهای جهانی نفت خام و فرآورده‌های نفتی از طریق مشارکت در عملیات پالایش و بازاریابی و پخش و فروش فرآورده‌های‌نفتی در مراکز بزرگ مصرف دنیا.
- ت - حفظ ذخائر نفت و گاز از طریق نظارت دقیق بر توسعه و بهره‌برداری صحیح از مخازن زیرزمین کشور و حصول اطمینان از توسعه به موقع و‌حداکثر استفاده اقتصادی از منابع نفتی واقع در نواحی قراردادهای مختلف.
- ث - توسعه و تسریع برنامه‌های اکتشافی به منظور کشف هر چه بیشتر منابع جدید.
- ج - افزایش درآمد حاصل از صادرات نفت.
سیاست‌ها و خط مشی کلی
خط مشی‌ها و سیاستهای صنعت نفت در برنامه پنجم به شرح زیر می‌باشد:
تفحص و اکتشاف
تفحص و اکتشاف: تهیه و اجرای یک برنامه تفحص و اکتشاف به منظور افزایش و تعیین ذخائر ثابت شده نفت و نظارت دقیق و مستمر بر‌فعالیتهای شرکتهای نفتی در ایران به منظور حداکثر بهره‌وری از منابع نفتی کشور.
بهای اعلان شده نفت
بهای اعلان شده نفت: تعیین ضوابط مشخص برای جبران اثرات تورم و کاهش نرخ ارز که مبنای تعیین بهای اعلان شده نفت خام و محاسبه‌درآمد نفت ایران است با توجه به تغییراتی که احتمالاً در آینده در بازارهای پولی جهان به وجود خواهد آمد.
هدف‌ها و برنامه‌های مشخص
مصرف
مصرف: مصرف فرآورده‌های نفتی در کشور طی برنامه پنجم با رشد متوسط سالانه ۱۳٬۲ درصد از ۱۳٬۲ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۵۱ به ۲۴٬۵ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۵۶ برآورد می‌شود. قسمتی از فرآورده‌های نفتی مانند نفتا، قیر و روغن‌ها غیر انرژی‌زا بوده و مقدار آن از ۰٬۶ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۵۱ به ۲٬۵ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۵۶ افزایش می‌یابد. مصرف سرانه فرآورده‌های نفتی با رشد سالانه ۱۰ درصد از ۴۲۳ لیتر در سال ۱۳۵۱ به ۶۸۰ لیتر در سال ۱۳۵۶ افزایش می‌یابد.
پالایش
به منظور تأمین نیازمندیهای مصرف‌کنندگان مختلف توسعه تأسیسات پالایشگاهی در دوره برنامه پنجم عمرانی ضرورت دارد. استفاده‌از ظرفیت پالایشگاهی کشور در سال ۱۳۵۱ برای تأمین مصارف داخلی معادل ۱۴ میلیون متر مکعب نفت خام (۲۴۲ هزار بشکه در روز) است و‌پیش‌بینی می‌شود به ۲۸،۴ میلیون متر مکعب در سال ۱۳۵۶ (۴۹۰ هزار بشکه در روز) افزایش یابد. در این دوره علاوه بر پالایشگاه‌های در دست‌ساختمان مانند پالایشگاه‌های آبادان، تهران، کرمانشاه، شیراز و دستگاه تقطیر لاوان دو پالایشگاه جدید مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت و ساختمان‌دو پالایشگاه دیگر برای بهره‌برداری در برنامه ششم عمرانی آغاز خواهد شد.
حمل و نقل فرآورده‌های نفتی و نفت خام
در برنامه پنجم عمرانی خط لوله دوم نفت خام اهواز، تهران و خط لوله فرآورده تهران تبریز که‌اکنون در دست ساختمان است مورد بهره‌برداری قرار خواهد گرفت. علاوه بر آن یک رشته خط لوله نفت خام منشعب از خط لوله دوم نفت خام اهواز‌تهران باید ساخته شود و احداث یک خط لوله دیگر نفت خام آغاز گردد. احداث خط لوله فرآورده جدید جمعاً معادل ۱۱ هزار اینچ کیلومتر برآورد‌می‌گردد.
توزیع فرآورده‌های نفتی
توزیع فرآورده‌های نفتی: به منظور توزیع فرآورده‌های نفتی حدود ۸۶۰ هزار متر مکعب مخازن جدید احداث و تأسیسات سوخت‌رسانی‌متناسباً در فرودگاه‌ها و بنادر و جزایر خلیج فارس توسعه خواهد یافت.
تحقیقات و بررسی
هدف از این تحقیقات، بررسیهای کلی و اساسی در صنعت نفت، ایجاد ساختمانهای لازم برای توسعه آزمایشگاه‌های‌پژوهشی، و ایجاد ایستگاه‌های اندازه‌گیری آلودگی هوا و آب، تهیه زمین جهت تحقیقات کاربرد مالچ و فرآورده‌های مشابه در امور کشاورزی و هرزروی‌آب و تثبیت خاک خواهد بود.
اکتشاف
به منظور افزایش ذخائر ثابت شده نفت در کشور، فعالیتهایی توسط شرکت ملی نفت ایران و سایر شرکتهای نفتی طی برنامه پنجم به‌عمل خواهد آمد. فعالیتهای شرکت ملی نفت ایران شامل حفر حداقل ۱۰ حلقه چاه اکتشافی و عملیات زمین‌شناسی صحرایی و ژئوفیزیکی خواهد بود.
تولید و صادرات
پیش بینی می‌شود تولید نفت در دوره برنامه پنجم از ۳۰۲ میلیون متر مکعب (۵،۲ میلیون بشکه در روز) در سال ۱۳۵۱ به‌حدود ۴۸۲ میلیون متر مکعب (۸،۳ میلیون بشکه در روز)* در سال ۱۳۵۶ افزایش یابد. صادرات نفت ایران در دوره برنامه پنجم از ۲۸۸ میلیون متر‌مکعب (۴،۹ میلیون بشکه در روز) در سال ۱۳۵۱ به ۴۴۰ میلیون متر مکعب (۷،۶ میلیون بشکه در روز) در سال ۱۳۵۶ افزایش خواهد یافت**
- پاورقی: حداکثر امکان تولید.
- پاورقی: حداکثر حجم نفت قابل صدور.
فعالیتهای خارج از کشور
فعالیتهای خارج از کشور: شرکت ملی نفت ایران به منظور تحصیل بازارهای ثابت در مراکز مصرف در خارج از کشور اقدامات زیر را به عمل‌خواهد آورد:
- - اکتشاف و استخراج نفت در دریای شمال.
- - مشارکت در طرح پالایشگاه اروپای غربی به ظرفیت ۵٬۸ میلیون متر مکعب در سال (۱۰۰ هزار بشکه در روز).
- - مشارکت در پالایش و توزیع نفت در بازارهای جدید برای حداقل ۱۷٬۴ میلیون متر مکعب در سال (۳۰۰ هزار بشکه در روز).
- - تأمین قسمتی از نفت خام مورد نیاز پالایشگاه‌های مدرس و آفریقای جنوبی.
- - افزایش ظرفیت ناوگان نفتکش از ۱۸۳۵۰۰ تن به حدود یک میلیون تن.
- - استفاده از طرحهای خطوط لوله بین‌المللی نفت در کشورهای مصرف‌کننده.
سرمایه گذاری و اعتبارات عمرانی
سرمایه‌گذاری صنعت نفت در دوره برنامه پنجم عمرانی معادل ۳۳۰،۶ میلیارد ریال برآورد می‌شود که از ۱۳۰،۷ میلیارد ریال از محل اعتبارات عمرانی و ۶۰،۲ میلیارد ریال توسط شرکت ملی نفت ایران و ۱۳۹،۷ میلیارد ریال توسط شرکتهای عامل نفت ایران و سایر شرکتهای نفتی سرمایه‌گذاری خواهد شد.
جدول (۱) اعتبارات صنعت نفت و جدول (۲) سرمایه‌گذاری ثابت در نفت را طی برنامه پنجم نشان می‌دهد.
جدول: دوره ۲۳ - جلد ۸ - صفحه ۴۴۴۵ الی ۴۴۴۶