نامه وزیر امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران به سفیر شوروی در ۱۷ شهریور ۱۳۲۰ در پاسخ به نامه ۱۵ شهریور ۱۳۲۰
نامه وزیر امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران به سفیر شوروی در ۱۷ شهریور ۱۳۲۰ در پاسخ به نامه ۱۵ شهریور ۱۳۲۰
تاریخ ۱۷/۶/ ۱۳۲۰
آقای سفیر کبیر
در پاسخ نامه به تاریخ ۱۵ شهریور ماه جاری (۲ سپتامبر ۱۹۴۱) شما، در تعقیب نامه ۱۰ شهریور ماه جاری شماره ۳۶۱۴ این‌جانب راجع به حل مسائلی که بر خلاف انتظار بر اثر ورود قوای نظامی دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت انگلستان به خاک ایران پیش آمده و مطرح گردیده‌است این‌جانب اختیار دارد مطالب زیر را که دلیل منتهای حُسن ارادة دولت شاهنشاهی ایران بر اصلاح ذات البین می‌باشد باستحضار آنجناب برساند.
۱- راجع به برچیدن سفارتخانه‌های آلمان و ایتالیا و رومانی و مجارستان و اقداماتی که در نامة آنجناب خواسته بودند، نسبت به آن سفارت خانه‌ها و اتباع آلمان بعمل آید خاطر شما را مستحضر می‌دارد که برای ابراز کمال حُسن نیت و مساعدت نسبت به رفع نگرانی دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت انگلستان دولت شاهنشاهی ایران نظر به وضعیت فعلی ناگزیر موافقت نموده و اقدام فوری بعمل آورده که ترتیب انجام تقاضاهای آن دو د ولت در این قسمت برای مرتفع ساختن هر سوء تفاهمی هر چه زودتر داده شود ولی لازم می‌داند متذکر گردد که علاوه بر پیش‌بینی‌های گذشته با اقداماتی که از طرف دولت در همین چند روزه نیز برای جلوگیری از هرگونه سوء اتفاقی بعمل آمده، تغییری در اوضاع محلی رخ نداده و مشکلاتی بر اثر اقدام‌ها آلمان‌ها و ایتالیائی‌های مقیم تهران برای دولت ایران ایجاد نشده‌است تا جای آن باشد که موضوع عدم ورود قوای دولتین شوروی و انگلستان را به تهران که هیچگونه سبب و بهانه‌ای هم برای آن نبود و نیست تذکر دهند.
۲- دولت شاهنشاهی ایران متأسف است که دولت انگلستان و دولت اتحاد جماهیر شوروی نخواسته‌اند مختصر تقاضای دولت ایران را حتی در خارج ساختن شهرهای سمنان و شاهرود و قزوین و خرم آباد و دزفول از خطی که در یادداشت اولی خود معین کرده بودند بپذیرند هر چند بنظر دولت ایران موجبی برای رد این تقاضا نبوده‌است.
و نسبت به اینکه موافقت نموده‌اید در نقاط خرم آباد و دزفول و کرمانشاهان ترتیبی بین مأمورین نظامی انگلیس و مأمورین وابستة ایران داده شود که بر طبق آن عده‌ای از ارتش با امنیه ایران برای ایجاد نظم و آرامش در دزفول و خرم آباد و کرمانشاهان بوده باشند، دولت شاهنشاهی ایران با اطمینان از اینکه خود نظم و آرامش در همه جا مورد توجه و علاقة دولت انگلستان می‌باشد امیدوار است موافقت خواهند نمود که همین رویه در نقاط دیگر هم که طبق یادداشت اول شما قوای آن دولت موقتاً در آنجاها متوقف می‌گردند، برقرار شود. ضمناً به این نکته نیز جلب توجه می‌نماید که موضوع لزوم وجود امنیه در سایر نقاط محل توقف قوای دولتین هم همواره مورد موافقت بوده و محرز می‌باشد.
۳- راجع به معاضدت متقابل ادارات کشوری دولتی از جمله امنیه و شهربانی با قوای نظامی دولتین در نقاطی که محل توقف آن‌ها می‌باشد، دولت ایران امیدوار است رویه حُسن تفاهم برآورده شود و مأمورین ایرانی هم مطابق مقررات کشور بدون مانع از عهدة وظایف خود برآیند.
۴- راجع به جبران خسارت وارده، که باستناد مقاومت قوای ایران در مقابل قوای شوروی اظهار داشته‌اند، نمی‌توانند استرضای خاطر دولت ایران را از این جهت فراهم نمایند، لازم می‌داند این نکته را تذکر بدهد که چون آغاز مخاصمه از طرف قوای ایران بعمل نیامد و ورود قوای شوروی هم بدون اطلاع قبلی بوده و مقاومت بدوی پادگان‌ها هم برای دفاع خویش طبعاً صورت گفته که دولت ایران باقتضای حُسن نیت خود و صلح طلبی و حافظ مناسبات دیرینه با آن دو دولت بلافاصله دستور ترک مقاومت داده‌است و قسمت مهم خسارات وارده هم پس از اعلان ترک مقاومت بود. بنابراین دولت ایران حتا انتظار دارد که موضوغ غرامت مورد تجدید نظر و توجه خاص دولت شوروی واقع شود.
۵- با حُسن مناسبات موجود و ترتیباتی که اینک بر قرار می‌گردد دولت شاهنشاهی برای نگاهداری اسلحه و مهمّاتی که از قوای ایران گرفته شده‌است موجبی نمی‌بیند. با این حال اگر دولت اتحاد جماهیر شوروی اصراری در این نگاهداری موقت داشته باشد اکتفا دارد فهرستی از اسلحه و مهمات مزبور با حضور نمایندگان طرفین تنظیم گردد تا بعد از جنگ یا در موقع مناسب دیگری پیش از پایان جنگ به دولت ایران مسترد گردد.
بنا بر مراتب بالا، دولت شاهنشاهی یقین دارد اکنون که از هر جهت وسائل اطمینان خاطر دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان و دولت اتحاد جماهیر شوروی فراهم گردیده‌است، اوامر فوری مؤثر به قوای آن دولت صادر خواهند نمود که در حدود موافقت‌های حاصله عمل نمایند تا مأمورین دولت ایران در آن نقاط برای اعادة وضعیت عادی و انجام وظایف خود منظماً اقدام نمایند.
موقع را مغتنم شمرده احترامات فائقه را تجدید می‌نماید.