نامه وزیر امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران به سفیر جماهیر شوروی در پاسخ به نامه ۸ شهریور ماه ۱۳۲۰
| قوانین نامگذاری و روزهای ویژه مصوب مجلس شورای ملی | تصمیم‌های مجلس | مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوازدهم |
| مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ شهریور ۱۳۲۰ نشست ۱۱۳ |
نامه وزیر امور خارجه دولت شاهنشاهی ایران به سفیر جماهیر شوروی در پاسخ به نامه ۸ شهریور ماه ۱۳۲۰
دولت شاهنشاهی ایران در جواب یادداشت هشتم شهریور ماه ۱۳۲۰ (۳۰ اوت ۱۹۴۱) دولت اتحاد جماهیر شوروی اشعار می‌دارد:
اینکه مرقوم شده‌است دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت اعلیحضرت پادشاه انگلستان هیچ قصدی بر علیه استقلال و تمامیت خاک ایران ندارد و عملیاتی که اخیرا واقع شده بر ضد ایران نیست و در صورتی که دولت ایران حاضر برای همکاری باشد عملیات خصمانه ادامه نخواهد یافت دولت ایران از این اظهار رسمی اتخاذ سند می‌نماید و با اعتماد کامل انتظار دارد از اقدامات آن دو دولت چنانچه صریحا وعده داده‌اند هیچ نوع لطمه‌ای به استقلال کامل و تمامیت خاک ایران وارد نخواهد آمد و اینکه اظهار کرده‌اند که دولت ایران تضمین کند که منافع حقه آنها را رعایت خواهد کرد دولت شاهنشاهی ایران کاملا اطمینان می‌دهد که نه در گذشته و نه در آینده هیچ قصدی نداشته و ندارد که منافع حقه آن دو دولت در ایران مختل شود یا اقدامی بر خلاف دوستی یا مناسبات همجواری که در بین بوده و هست بعمل آید.
لذا در باب تقاضاهایی که در یادداشت مزبور از دولت ایران نموده‌اند.
۱ـ اینکه تقاضا کرده‌اند دولت ایران قوای خود را بطرف جنوب خطی که از مشرق به مغرب از قطبه اشنو در جنوب غربی رضائیه و حیدرآباد و میاندوآب در جنوب دریاچه رضائیه و زنجان و قزوین و خرم‌آباد در جنوب دریای خزر و بابل و زیرآب و سمنان و شاهرود و علی‌آباد در مشرق می‌گذرد عقب بکشد و قوای شوروی موقتا در نواحی واقعه در شمال این خط اقامت کند و نیز دولت ایران بقوای خود امر دهد که بطرف شمال و مشرق خطی که از خانقین و کرمانشاه و خرم‌آباد و مسجد سلیمان و هفت گل و گچساران و رامهرمز و بندردیلم می‌گذرد عقب بکشد و قوای دولت انگلستان در نواحی جنوبی و غربی این خط اقامت کند اظهار می‌شود که دولت ایران اصولا این پیشنهاد را برای مدتی که اوضاع جنگ کنونی ایجاب می‌کند می‌پذیرد و ضمنا چون یقین دارد که خود دولتین هم قصد ندارد نواحی که بر آنجا قوای خود را موقتا اقامت می‌دهند وسیع باشدونیز نظر به ملاحظاتی که شفاها گفته شد تقاضا می‌کند که در قسمت شمال هم شهرهای قزوین و سمنان و شاهرود از این خط خارج شود و در قسمت جنوبی هم حدود ناحیه منظور طوری معین شود که شهرهای خرم‌آباد و دزفول در آن ناحیه واقع نشود در این موضوع لازم میداند نکات زیر را اشعار دارد:
- الف ـ دولت شاهنشاهی ایران تصور می‌کند دولت انگلستان موافقت دارد که قوای ایران شهر کرمانشاه را تخلیه نکند.
- ب ـ بنابر اصلی که آن دو دولت در آغاز نامه خود تصریح کرده‌اند مسلم است که در نواحی که قوای دولت شوروی یا بریتانیای کبیر یا شوروی اقامت خواهند کرد متعلقات دولت و ملت ایران کاملا محفوظ و اختیارات دولت ایران بر حسب استقلال تام خود راجع به وظایفی که نسبت به مامور کشور بر عهده دارد کاملا برقرار خواهد بود و از طرف قوای آن دو دولت بهیچوجه عملیاتی که منافی با آن اختیارات باشد واقع نخواهد شود و ادارات دولتی و ملی ایران آزادانه بوظایف خود مطابق مقررات کشور ایران عمل خواهندکرد و قوای شهربانی و امنیه نیز مشمول همین اصل خواهند بود.
- ج ـ قوای دولتین اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان هر جا اقامت دارند از حیث تدارکات خواربار و لوازم زندگانی و مسکن و سایر حوائج بر دولت ایران تحمیلی نخواهند داشت و تهیه لوازم مزبور بر عهده خودشان خواهند بود و از قسمتی که از داخله تهیه نماید باید مطابق مقررات کشور و بطریقی باشد که مضیقه أی پیش نیاید.
- دـ مامورین دولتین انگلستان و اتحاد جماهیر شوروی در نقاطی که قوای آنها اقامت دارد دستورهای لازم خواهند داد به اینکه قوای مذبور و افراد آنها حتی‌الامکان تماس با اهالی نداشته باشند تا از وقوع احتمالی قضایای نامطلوب احترازشود.
۲ـ اینکه تقاضا کردند دولت ایران در ظرف یک هفته تمام آلمانیها را به استثنای کارمندان کارمندان سفارت آلمان سفارت آلمان وبعضی متخصصین فنی که کار آنها مربوط بوسائل ارتباط یا اعمال نظامی نباشد از ایران خارج نماید اشعار می‌دارد دولت ایران موافقت خود را با این تقاضا اعلام می‌کند و چون خروج آنها از راههایی باید بشود که قوای آن دو دولت در آنجا اقامت دارند البته اقدام خواهند نمود که اتباع آلمان که خارج می‌شوند بدون مزاحمت از آن نواحی عبور نمایند و از طرف قوا و مامورین آن دو دولت تعرضی بآنها نشود.
۳ـ راجع باینکه بعد از این دولت ایران اجازه ندهد اتباع آلمانی بخاک ایران وارد شوند اشکالی نیست و بدیهی است که این قید محدود بمدتی است که مخاصمه فعلی بین آن دو دولت آلمان ادامه دارد.
۴ـ اینکه تقاضا کرده‌اند دولت ایران بهیچوجه اشکالی برای حمل اجناس و مهمات جنگی بمقصد بریتانیای کبیر و اتحاد جماهیر شوروی پیش نیاورد و حمل آنها را بوسیله راههای شوسه و راههای آهن و راههای هوائی تسهیل نماید دولت شاهنشاهی موافقت خود را در این باب اشعار می‌دارد البته تسهیلاتی که دولت ایران خواهد نمود در حدود تمکن و موجودیت وسایل خواهد بود بطوریکه مایه تضییقی برای دولت ایران و ایرانیان فراهم نشود.
۵ـ اینکه تقاضا کرده‌اند دولت ایران تعهد کند که بجهت ترقی عملیات راجع به نفت کویر خوریان و همچنین برای ترقی عمل شیلات در ساحل جنوب بحر خزر موافق عهدنامه ایران و شوروی راجع به شیلات تسهیلات بعمل آورد لزوما اشعار می‌شود که راجع به شیلات چنانچه استحضار دارند جریان عملیات موافق قراردادهای فیمابین برقرار است و هر اقدامی که برای ترقی استفاده از این سرچشمه ثروت ملی لازم باشد دولت ایران با حسن موافقت تلقی خواهد کرد.
اما در باب نفت خوریان در عین اشعار موافقت با همکاری دو دولت ایران و شوروی از استفاده از این منبع ثروت لازم است این نکته را متذکر گردد که در عهدنامه ایران و شوروی امتیاز نفت خوریان ذکری نشده‌است و اگر منظور قراردادهای دیگری است که بین دو دولت ایران و شوروی منعقد شده و با نفت کبیر خوریان مناسبت دارد چنانچه شفاها مذاکره شد هر قراردادی در این باب داده شده باشد چون چندین سال متروک مانده و عملی نشده و ممکن است با مقتضیات حقیقی وفق ندهد بنابراین اولیای دولت ایران حاضرند که با اولیای دولت شوروی برای عقد قراردادی راجع به نفت کویر خوریان داخل مذاکره شده استفاده هر دو طرف را از این حیث تامین نماید.
۶ـ اینکه اظهار داشته‌اند که دولت ایران تعهد کند که بیطرف مانده و اقدامی نکند که بمنافع دولت انگلستان و دولت شوروی در این منازعه آنها با دولت آلمان خلل وارد آورد لزوما اشعار می‌دارد که راجع به بیطرفی بطوریکه اطلاع دارند دولت ایران از آغاز جنگ اروپا به طیب خاطر بیطرفی خود را اعلام داشته و بهیچوجه از شرایط این بیطرفی تخلف نکرده بود و بعدها نیز در این تصمیم خود باقی خواهد بود و نیز دولت ایران هیچگاه راضی نبوده و نخواهد بود که به منافع حقه آن دو دولت در ایران خللی وارد آید و امیدوار است که اولیای آن دو دولت نیز در تفسیر این عبارت و تطبیق این معنی با موارد عمل حسن تفاهم را از مد نظر دور ندارند تا از بروز هر گونه مشکلات اجتناب شود.
۷ـ بطوریکه در یادداشت خود وعده داده‌اند که بدولت ایران از حوائج اقتصادی آن مساعدت نماید یقین است که در اجرای این مقصود خرید کالاهای صادراتی ایران را منظور داشته و نیز اقدام لازم بعمل خواهد آورد که اجناس متعلق بایران که اکنون یا در خاک دولت شوروی ویا در حدود متصرفات انگلستان موجود و متوقف مانده هر چه زودتر بایران حمل شود واز این حیث برای این کشور گشایش دست دهد.
۸ـ نسبت به وعده‌های صریحی که آن دو دولت داده‌اند که پیشرفت قوای انگلیس و شوروی را متوقف سازند و بهر زودی که اوضاع جنگ کنونی اجازه دهد آنها را خاک ایران بیرون ببرند دولت ایران از این فقره اتخاذ سند می‌نماید و اعتماد خود را نسبت باین اظهارات دو دولت اشعار می‌دارد.
۹ـ اینکه اظهار داشته‌اند دولت شوروی موافق قرارداد ایران با شوروی مورخ اول اکتبر ۱۹۲۷ حقوق دولت ایران را از بابت شیلات سواحل جنوبی بحر خزر کماکان خواهد پرداخت و حق‌الامتیاز نفت شرکت ایران و انگلیس مانند گذشته پرداخته خواهد شد موجب امتنان است.
۱۰ـ در خاتمه اشعار می‌دارد که چون ضمن عملیاتی که از روز سوم شهریور ببعد واقع شده ممکن است اسلحه و مهمات و اشیای از قوا و متعلقات ایران بدست قوای آن دو دولت افتاده باشد نظر به عوالم دوستی که فیمابین این دولت با دولت اتحاد جماهیر شوروی و دولت بریتانیای کبیر برقرار است دولت ایران انتظار دارد که آنها را مسترد سازند و نیز چون در ضمن عملیات دولت خسارت مالی و خرابیها واتلاف نفوس واقع شده‌است امیدوار است از طرف آن دو دولت نیات دوستانه و منصفانه درباره ترمیم آنها ابراز شود خواسته که قسمتی از قضایای ناگوار پس از آن روی داده‌است که دولت ایران بقوای خود امر ترک مقاومت هم نموده بود.