موافقتنامه همکاری بین دولت ایالات متحده امریکا و دولت ایران راجع به استفاده‌های غیر نظامی از انرژی اتمی
| قوانین و قراردادهای انرژی اتمی مصوب مجلس شورای ملی | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی دوم |
موافقتنامه همکاری بین دولت ایالات متحده امریکا و دولت ایران راجع به استفاده‌های غیر نظامی از انرژی اتمی - امضا شده پنجم مارس سال ۱۹۵۷ برابر با ۱۴ اسفند ۱۳۳۵
از آن جایی که استفاده‌های از انرژی اتمی نوید بزرگی برای کلیه ابناء بشر در بر دارد و از آن جایی که دولت ایالات متحده آمریکا و دولت ایران مایل به‌همکاری با یکدیگر در توسعه چنین استفاده‌های صلح‌جویانه از نیروی اتمی می‌باشند و نظر به این که طرح و توسعه چندین نوع از راکتورهای‌تحقیقاتی به خوبی پیشرفت نموده و نظر به این که راکتورهای تحقیقاتی فنی در تهیه مقادیر تحقیقی رادیوایزوتوپها و معالجات رادیوتراپی و فعالیتهای‌تحقیقاتی متعدد دیگر مفید بوده و در عین حال وسیله‌ای است برای تمرینات و آزمایشهای ذیقیمت در علم خواص هسته ذرات و مهندسی که درپیشرفت سایر استفاده‌های صلح‌جویانه از نیروی اتم من جمله از قدرت غیر نظامی هسته ذرات مفید می‌باشد و نظر به این که دولت ایران مایل است‌یک برنامه تحقیقاتی و توسعه‌ای به منظور درک استفاده‌های صلح‌جویانه و نوع پروانه از نیروی اتمی تعقیب نماید و مایل است که جلب کمک دولت‌ایالات متحده آمریکا و کارخانجات صنعتی آن درباره این برنامه بنماید و از آن جایی که دولت ایالات متحده آمریکا مایل است از طریق کمیسیون نیروی‌اتمی ایالات متحده آمریکا به دولت ایران در اجرای چنین برنامه‌ای کمک نماید.
طرفین با مراتب زیر توافق می‌نمایند:
ماده ۱ - از لحاظ این موافقتنامه:
الف - کلمه (کمیسیون) عبارت است از کمیسیون نیروی اتمی ایالات متحده آمریکا یا نمایندگان مجاز آن.
ب - اصطلاح (تجهیزات و ادوات) عبارت است از هر گونه آلت یا دستگاه وسایل راکتورهای تحقیقاتی که در این موافقتنامه تعریف شده و اجزای‌متشکله آن می‌باشد.
ج - اصطلاح (راکتور تحقیقاتی) عبارت است از راکتوری که برای تولید نیوترونها و سایر تشعشعات به منظور تحقیقات کلی و پیشرفت معالجات‌رادیوتراپی یا تمرینات علمی و مهندسی ذرات طرح شده‌است. این اصطلاح شامل راکتورهای نیرویی - راکتورهای نمایش نیرو یا راکتورهایی که‌بالاخص برای تولید مواد هسته‌ای بخصوص ساخته شده‌است نمی‌گردد.
د - اصطلاحات (اطلاعات محرمانه) (سلاح اتمی) (مواد هسته‌ای مخصوص) که در این موافقتنامه به کار برده شده به همان معنی می‌باشد که در قانون‌نیروی اتمی ایالات متحده آمریکا مصوبه ۱۹۵۴ تعریف شده‌است.
ماده ۲ - درباره اطلاعات محرمانه در صورتی که انتقال این گونه مواد با تجهیزات و
آلات و ادوات یا مهیا نمودن این قبیل خدمات منتهی به مبادله‌اطلاعات محرمانه شود
به موجب این موافقتنامه اطلاعی داده نخواهد شد و هیچ گونه مواد و تجهیزات و آلات و
ادوات انتقال داده نخواهد شد و هیچ‌گونه خدماتی به موجب این موافقتنامه به دولت
ایران یا اشخاص تحت اختیار قانونی آن انجام نخواهد یافت.
ماده ۳ - ۱ - با رعایت مقررات مذکور در ماده ۲ طرفین این موافقتنامه اطلاعات
مربوط به امور زیر را مبادله خواهند نمود:
الف - طرح ساختمان کار کردن راکتورهای تحقیقاتی و به کار بردن آنها به شکل وسایل تحقیقاتی توسعه و مهندسی و در معالجات رادیوتراپی.
ب - مسایل بهداشتی و استحفاظی مربوط به کار کردن و استفاده از راکتورهای تحقیقاتی.
ج - استفاده از ایزوتوپهای رادیواکتیو در تحقیقات فیزیکی و زیست‌شناسی معالجات رادیوتراپی - کشاورزی و صنعتی.
۲ - به کار بردن یا استفاده از هر گونه اطلاعات یا معلومات به هر نوع و شکل به انضمام نقشه‌ها و مشخصاتی که به موجب این موافقتنامه مبادله‌می‌شود به مسئولیت طرفی خواهد بود که چنین اطلاعات یا معلومات را دریافت و استفاده می‌نماید و بدیهی است که طرف دیگر صحت کامل بودن وثبات این گونه اطلاعات یا معلومات را جهت استفاده یا استعمال خاص تضمین نمی‌نماید.
ماده ۴ - ۱ - طبق شرایط و مقررات این موافقتنامه کمیسیون اورانیومی را که دارای
مقدار زیاد ایزوتوپ یو ۲۳۵ (U. , ۲۳۵) است به هر مقدار که به‌عنوان ساخت بدوی و
علی‌البدل در به کار انداختن راکتور تحقیقاتی لازم باشد و دولت ایران با مشورت یا
کمیسیون تصمیم به ساختن آن می‌گیرد و درآزمایشهای مربوطه که مورد موافقت قرار
گرفته به آن احتیاج باشد به دولت ایران به عنوان اجاره واگذار خواهد کرد. همچنین
طبق شرایط و مقررات این‌موافقتنامه کمیسیون اورانیومی که دارای مقادیر زیاد
ایزوتوپ یو ۲۳۵ (U. ۲۳۵)است به هر مقدار که به عنوان سوخت بدوی و علی‌البدل در به
کارانداختن این قبیل راکتورهای تحقیقاتی لازم باشد و دولت ایران بخواهد با مشورت
یا کمیسیون اشخاص یا مؤسسات تحت اختیار قانونی خود را مجازبه ساختن و کار کردن آن
بنماید، به دولت ایران به عنوان اجاره واگذار خواهد نمود مشروط بر این که دولت
ایران در تمام مواقع مواد و کار کردن راکتوررا طوری تحت نظارت کامل خود قرار دهد
که بتواند مقررات این موافقتنامه و ترتیبات مقرره در اجاره‌نامه را رعایت کند.
۲ - مقدار اورانیوم دارای ایزوتوپ یو ۲۳۵ (U. ۲۳۵) که از طرف کمیسیون به موجب این ماده انتقال یافته و در حفاظت دولت ایران قرار می‌گیرد هیچ‌گاه از شش کیلو گرام اورانیوم محتوی یو ۲۳۵ (U. , ۲۳۵) که حداکثر بیست درصد ۲۰% اورانیوم یو ۲۳۵ (U.۲۳۵) داشته باشد به علاوه آن مقداراضافی دیگری که به عقیده کمیسیون برای کار کردن مستمر و مؤثر راکتور یا راکتورها ضروری می‌باشد مادامی که مواد سوختی به شکل رادیواکتیو درایران سرد می‌شود یا مادامی که مواد سوختی در ترانزیت می‌باشد تجاوز خواهد کرد.
منظور کمیسیون از مراتب فوق این است که حداکثر استفاده از شش کیلوگرم ماده مذکور را ممکن سازد.
۳ - هنگامی که هر یک از مواد سوختی حاوی یو ۲۳۵ (U. ۲۳۵) که از طرف کمیسیون به اجاره واگذار می‌شود احتیاج به تبدیل داشته باشد موادمزبور کمیسیون عودت داده خواهد شد و جز در مواردی که توافق شده باشد در شکل و محتویات مواد سوختی که تشعشع آن زایل شده باشد پس ازبرداشتن آن راکتور و قبل از تحویل آن که کمیسیون تغییر داده نخواهد شد.
۴ - شرایط حمل و تحویل اورانیوم دارای ایزوتوپ یو ۲۳۵ (U. ۲۳۵) که طبق این ماده به اجاره واگذار می‌شود به ترتیبی خواهد بود که مورد توافق‌طرفین و منطبق با شرایط مندرجه در ماده‌های ۸ و ۹ باشد.
ماده ۵ - چنان که مواد مورد استفاده طرحهای تحقیقاتی معین مربوط به استفاده‌های
صلح‌جویانه از نیروی اتم که دولت ایران به عهده می‌گیرد و شامل‌مواد اصلی و مواد
هسته‌ای مخصوص و ماده محصول فرعی و سایر رادیوایزوتوپهای ثابت است و از مجرای
تجارتی به دست نمی‌آید به مقادیر وتحت قیود و شروطی که ممکن است نسبت به آن توافق
نمود به وسیله کمیسیون به دولت ایران فروخته یا به نحو دیگر انتقال داده خواهد شد
اما هیچ‌گاه مقدار مواد هسته‌ای مخصوص که به موجب این ماده در اختیار دولت ایران
قرار می‌گیرد دفعتاً واحده از ۱۰۰ گرم محتوی یو ۲۳۵ (U. ۲۳۵) و ده‌گرم پلوتونیوم و
ده گرم یو ۲۳۵ (U. ۲۳۵) تجاوز نخواهد کرد.
ماده ۶ - کمیسیون مواد مورد لزوم ساختمان و کار کردن راکتورهای تحقیقاتی در ایران
را به استثنای مواد هسته‌ای مخصوص چنان چه در دسترس‌داشته باشد و تهیه آن در بازار
میسر نباشد به توافق طرفین به وسایلی که مقتضی بداند به دولت ایران یا به اشخاص
تحت اختیار قانونی آن فروخته به‌اجاره واگذار خواهد شد. فروش و اجاره این مواد با
شرایطی که توافق شود صورت خواهد گرفت.
ماده ۷ - به موجب مقررات این ماده در نظر است که اشخاص و مؤسسات تحت اختیار قانونی در ایالات متحده آمریکا یا ایران بتوانند به طور مستقیم بااشخاص و مؤسسات خصوصی در کشور دیگر وارد معامله شود بنا بر این دولت ایالات متحده آمریکا درباره مبادله اطلاعات مورد توافق مندرجه درماده ۳ به اشخاص تحت اختیار قانونی خود اجازه خواهد داد که مواد و تجهیزات و آلات و ادوات را به دولت ایران و اشخاص تحت اختیار قانونی‌دولت ایران صادر و منتقل نموده و خدماتی برای دولت ایران و اشخاص تحت اختیار قانونی آن انجام دهد تا آن که دولت ایران و اشخاص مذکور بارعایت مقررات زیر این قبیل مواد را دریافت و تملک نموده و از خدمات مزبور بهره‌مند بشوند:
الف - مراتب مقرره در ماده ۲.
ب - قوانین جاریه و آیین‌نامه‌ها و مقررات جاریه مربوط به صدور پروانه در دولت متحده و دولت ایران.
ماده ۸ - ۱ - دولت ایران موافقت می‌نماید که احتیاطات لازم را به عمل آورد تا اطمینان حاصل شود مواد هسته‌ای مخصوص را که از کمیسیون دریافت‌می‌نماید منحصراً برای مقاصدی که طبق این موافقتنامه توافق شده‌است به کار برد و آن را مطمئناً محفوظ نگاهدارد.
۲ - دولت ایران موافقت می‌نماید که احتیاطات لازم را به عمل آورد تا اطمینان حاصل شود کلیه مواد راکتوری دیگر که شامل تجهیزات و ادواتی را که‌به موجب این موافقتنامه به وسیله دولت ایران به اشخاص تحت اختیار قانونی آن از ایالات متحده آمریکا خریداری می‌شود منحصراً برای تهیه طرح وساختمان و کار کردن راکتورهای تحقیقاتی که دولت ایران تصمیم به ساختن و به کار انداختن آن می‌گیرد جز در مواردی که به نحو دیگری توافق شود به‌کار اندازد.
۳ - درباره راکتورهای تحقیقاتی که متعاقب این موافقتنامه ساخته می‌شود دولت ایران موافقت می‌نماید که اطلاعات مربوط به میزان و سطح قدرت‌عمل و مقدار مصرف سوخت راکتورها را یادداشت و نگاهداری نموده و گزارشهای سالیانه در این باب به کمیسیون بدهد و اگر کمیسیون بخواهد دولت‌ایران به نمایندگان کمیسیون اجازه خواهد داد که گاه به گاه وضعیت و نحوه استعمال مواد مورد اجاره را بررسی نموده و عملکرد راکتور را که در این مواددر آن به کار می‌رود نظارت نماید.
۴ - چون پاره مواد نیروی اتمی که دولت ایران ممکن است تقاضای تهیه آن را از کمیسیون طبق این موافقتنامه بنماید برای اشخاص و اشیاء زیان‌آوراست مگر آن که با دقت مورد استعمال و استفاده قرار گیرد دولت ایران پس از تحویل گرفتن این قبیل مواد مسئولیت استفاده و به کار بردن صحیح وسالم آن را تا جایی که به دولت ایالات متحده آمریکا ارتباط دارد عهده‌دار خواهد بود. نسبت به هر گونه مواد هسته‌ای مخصوص یا مواد سوختی که‌کمیسیون ممکن است متعاقب این موافقتنامه به دولت ایران یا به هر شخص یا مؤسسه خصوصی تحت اختیار قانونی آن اجاره دهد دولت ایران درمقابل هر گونه خساراتی از جمله (خسارات وارده به طرف ثالث) که به هر علتی از تولید یا ساختن و مالکیت و اجاره و تصرف و استعمال چنین موادهسته‌ای یا مواد سوختی پس از تحویل به وسیله کمیسیون به دولت ایران یا به هر شخص یا مؤسسه خصوصی تحت اختیار قانونی آن ناشی گرددجبران خسارات وارده به دولت ایالات متحده آمریکا را نموده و رفع مزاحمت از آن خواهد کرد.
ماده ۹ - دولت ایران تضمین می‌نماید که:
الف - احتیاطات مقرره در ماده ۸ معمول گردد.
ب - هیچ ماده‌ای از جمله تجهیزات و ادواتی که متعاقب این موافقتنامه به دولت ایران یا به اشخاص مجاز تحت اختیار قانونی آن از طریق اجاره یافروش یا به نحو دیگر انتقال می‌یابد برای سلاح اتمی یا تحقیق درباره بسط و توسعه سلاح اتمی یا هر گونه مقاصد نظامی دیگر به کار نرود و هیچ یک‌از این مواد از جمله تجهیزات و آلات و ادوات به اشخاص غیر مجاز یا خارج از حوزه اختیارات قانونی دولت ایران انتقال داده نشود مگر آن که‌کمیسیون با چنین انتقال به کشور دیگر موافقت نماید و آن هم فقط در صورتی خواهد بود که به عقیده کمیسیون چنین انتقالی منطبق با مدلول یک‌موافقتنامه همکاری بین ایالات متحده و کشور دیگر باشد.
ماده ۱۰ - طرفین امید و انتظار دارند که این موافقتنامه بدوی برای همکاری منتهی
به جلب همکاری بیشتری درباره توسعه ایجاد طرح و ساختن و به‌کار انداختن راکتورهای
مولد نیرو گردد بدین مناسبت طرفین راجع به امکان انعقاد موافقتنامه دیگر به منظور
همکاری در مورد تولید نیرو از انرژی اتم درایران گاه به گاه با یکدیگر مشورت
خواهند نمود.
ماده ۱۱ - ۱ - این موافقتنامه از روزی که هر یک از دولتین از دولت دیگر اعلامیه
کتبی دریافت نماید دایر بر این که کلیه مراحل قانونی و اساسی اجرای‌موافقتنامه طی
شده‌است به مورد اجرا گذارده خواهد شد و برای مدت پنج سال به قوت خود باقی خواهد
ماند.
۲ - پس از انقضای این موافقتنامه یا پس از انقضای هر تمدید دولت ایران کلیه عناصر سوختی محتوی سوختهای راکتور و هر گونه مواد سوختی دیگررا که به وسیله کمیسیون به اجاره واگذار شده‌است به ایالات متحده آمریکا تحویل خواهد داد. این قبیل مواد و عناصر سوختی در محلی در ایالات‌متحده آمریکا که توسط کمیسیون معین می‌شود به هزینه دولت ایران به کمیسیون تحویل داده خواهد شد. و عمل تحویل و تحول با تدابیر استحفاظی‌مقتضی در مقابل تشعشعات احتمالی در حین ترانزیت صورت خواهد گرفت.
بنا بر مراتب فوق طرفین موافقت نمودند که این موافقتنامه پس از آن که قدرت قانونی یافت به موقع اجرا گذارده شود.
در واشنگتن در دو نسخه تنظیم گردیده در تاریخ پنجم مارس سال ۱۹۵۷.
از طرف دولت ایالات متحده آمریکا.
رییس کمیسیون انرژی اتمی ایالات متحده آمریکا.
از طرف دولت ایران.
متن موافقتنامه فوق که مشتمل بر یک مقدمه و یازده ماده‌است ضمیمه قانون مربوط به موافقتنامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات‌متحده آمریکا راجع به استفاده‌های غیر نظامی از انرژی اتمی بوده و صحیح است.