مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با خبرنگار هفته‌نامه اشپیگل چاپ آلمان غربی ۱۹ بهمن ماه ۱۳۵۳
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | تصمیم‌های مجلس |
مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با خبرنگار هفته‌نامه اشپیگل چاپ آلمان غربی ۱۹ بهمن ماه ۱۳۵۳
پیاده کردن نیرو در مناطق نفت خیز
پیاده شدن نیروهای آمریکایی در نواحی نفت خیز خلیج فارس بسیار بعید به نظر می‌رسد، زیرا اولاً این اقدام از جانب سازمان ملل متحد و جهان متمدن محکوم خواهد شد، ثانیاً با عکس‌العملی از جانب دولت‌های درگیر روبرو خواهد گشت. این سئوال نیز مطرح می‌شود که چه کشورهایی برای اشغال شدن انتخاب می‌گردند؟ آیا باید همه کشورها اشغال شوند یا اینکه فقط یک کشور؟ عکس‌العمل یک چنین اقدامی چگونه خواهد بود؟ من به موفقیت آمریکایی‌ها در این کار اعتقاد ندارم، زیرا قوای نظامی چند کشور برای مقاومت کافی است.
در مورد اینکه شوروی‌ها هم وقتی منافعشان در چکسلواکی به خطر افتاد، اقدام به لشکرکشی به آن کشور کردند، باید گفت که شوروی‌ها در آن جا خطوط ارتباطی زمینی و هوایی و راه‌آهن را در اختیار داشتند. بعلاوه چند جاده نیز در سایر کشورهای سوسیالیستی برای لشکرکشی در اختیارشان بود. بنابراین وضع شوروی در چکسلواکی با وضع آمریکا در خاورمیانه فرق دارد. بعلاوه ظرفیت حمل و نقل آمریکا برای نقل و انتقال نیز در خاورمیانه کافی به نظر نمی‌رسد. حتی برای عملیات هوایی نیز موقعیت لازم را ندارند. به یاد بیاورید که آن‌ها حتی در اثنای جنگ ۱۹۷۳ برای رسانیدن کمک دچار اشکال شده بودند تا چه رسد به اینکه نیرو در جبهه پیاده کنند، از خاور نزدیک تا پایگاه‌های آمریکا فاصله زیادی وجود دارد. با این وضع من تصور نمی‌کنم که این امر صورت بگیرد.
استفاده از موقعیت مستحکم
درباره اظهارات کیسینجر باید بگویم که اخیراً مذاکراتی پیرامون مسائل انرژی در واشینگتن انجام یافته است و در آینده نیز کشورهای تولید کننده و مصرف کننده نفت برای تفاهم گرد هم خواهند آمد. از این جهت شاید آمریکایی‌ها می‌خواهند در این مذاکرات از موقعیت مستحکمی برخوردار باشند، اما من تصور نمی‌کنم که این اظهارات منجر به تجاوز گردد.
دکتر کیسینجر گفته است که این امر زمانی اتفاق خواهد افتاد که غرب در معرض خطر و اختناق قرار گیرد و جریان نفت قطع شود و چرخ‌های زندگی آن‌ها از کار بیفتد. در این باره نیز من تصور نمی‌کنم که اعراب قصد ویران کردن غرب را داشته باشند، آن‌ها نسبت به ویران ساختن غرب علاقه‌ای ندارند، حتی برخی از آن‌ها دوستان خوب غرب می‌باشند. بعلاوه، نتیجه مداخلات نظامی تاکنون چه بوده است؟ در این مورد خوب است ویتنام را در نظر بگیرید. اگر چه ویتنام از آن‌ها تقاضای کمک کرده بود و کمک آمریکا هم کار خلافی نبود، زیرا یک اقدام قانونی محسوب می‌شد که بر پایه درخواست کمک استوار بود و این امر از لحاظ حقوق بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است.
مقاومت ایران
در مورد کشور من، ما هرگز در یک تحریم نفتی شرکت نخواهیم کرد. با این حال برای اینکه جوابی به شما داده باشم می‌توانم بگویم که هیچ کشوری با سلاح‌های معمولی و حتی تا سر حد سلاح‌های اتمی نمی‌تواند به کشور من حمله کند، بدون اینکه با مقاومتی مواجه شود. احتمالاً هیچ کشوری شاید به غیر از شوروی نمی‌تواند نیرو در خاک ما پیاده کند. به هر حال ما مقاومت خواهیم کرد. ما مطلقاً همه چیز را نابود خواهیم کرد. فکر نمی‌کنم که کسی علاقه‌ای به اشغال یک کویر خشک و خالی داشته باشد. منابع نفتی نیز به آسانی تقدیم کسی نخواهد شد.
ارزش واقعی انرژی ما
و اما منظور من از اینکه پرزیدنت فورد و کیسینجر را از برخورد با کشورهای نفت خیز برحذر داشتم یک برخورد نظامی نبود، بلکه برخورد قیمت‌ها بود. آیا ارزش واقعی انرژی ما چیست؟ بگذارید مقایسه کنیم و بعد قیمت را با شاخص قیمت بیست الی سی کالای دیگر مربوط سازید. چرا ما باید قدرت خرید خود را از دست بدهیم بخاطر اینکه تورم در کشورهای شما رواج دارد و هر روز قدرت خرید ما کاهش می‌یابد؟
در سال ۱۹۴۷ قیمت اعلام شده نفت در خلیج فارس هر بشکه دو دلار و هفده سنت بود و در سال ۱۹۵۹ این قیمت به یک دلار و هفتاد و نه سنت کاهش یافت، در حالی که در همین مدت قیمت کالاهای صنعتی افزایش یافته بود.
بیماری اقتصاد غرب ریشه دیرینه دارد و این بیماری سال‌ها قبل از افزایش نفت آغاز گردید.
نفت فقط سبب افزایش نیم درصد از تورم آمریکا و دو درصد از تورم اروپا و ژاپن شده است، یعنی دو درصد در زمانی که تورم در ژاپن به بیست و هفت درصد رسیده بود.
کمک به کشورهای فقیر و کشورهای صنعتی
برای جبران کسری موازنه پرداخت‌ها پیشنهادهایی دارم، ما تأسیس صندوق کمک ویژه‌ای را به سازمان ملل پیشنهاد کرده‌ایم. فرض کنیم دوازده کشور از ما می‌توانند پنجاه میلیون دلار و یا بیشتر به این صندوق کمک کنند. دوازده کشور صنعتی نیز باید در این امر شرکت نمایند. دوازده کشور دریافت کننده هم همینطور. این سی و شش کشور در مورد پروژه‌های کشورهای در حال توسعه در یک شورای نظارت تحقیق خواهند کرد. برای پروژه‌هایی که مورد تأیید قرار بگیرد وامی با بهره دو و نیم درصد و به مدت بیست و پنج سال به این کشورها داده خواهد شد. این بهره تقریباً بسیار ناچیز است. ولی برای کمک به کشورهای صنعتی که بتوانند بر مشکلات خود در اندک زمانی فائق آیند باید وام‌های طویل‌المدت از جانب تولید کنندگان نفت در اختیار آنان قرار گیرد و این کمک دهندگان شامل کشورهایی می‌شود که از فروش نفت مازاد موازنه پرداختی دارند. این امر شامل حال ما نمی‌شود. ما سفارش‌های زیادی به فرانسه و انگلیس و آلمان داده‌ایم. مسئله آن اضافه پولی است که بعضی از کشورها قادر به خرج کردن آن نیستند.
بازگرداندن پول‌های اضافی برای کمک به اقتصاد غرب چندان دشوار نخواهد بود، زیرا اولاً این کشورها باید مقداری از این پول‌ها را برای داخل کشور خود مصرف کنند، ثانیاً آن‌ها باید به کشورهای اسلامی دیگر هم کمک نمایند. آن‌ها می‌توانند به دوستان خود وام بدهند و به این ترتیب بخش اعظم پول‌های آن‌ها به مصرف خواهد رسید و بقیه برای کمک به اقتصاد جهانی سرازیر خواهد شد.
اکنون این سئوال را مطرح می‌کنم که آن میلیاردها دلار اروپایی چه شده است؟ آیا آن پول‌ها اقتصاد اروپا را ویران کرده است؟ چند میلیارد دلار اروپایی وجود داشت؟ بیش از صد و پنجاه میلیارد دلار.
هنگامی که ما با یک سیستم پولی ناسالم مواجه هستیم با افزایش قیمت طلا نمی‌توانیم کاری انجام دهیم، زیرا چه کسی از آن استفاده می‌کند؟ مسلماً کشورهای ثروتمند نه فقیر. هند طلا ندارد و کشورهای پرجمعیت آسیا و آمریکای جنوبی نیز فاقد طلا هستند. بدین ترتیب باز هم اختلافاتی با کشورهای ثروتمند غرب بروز خواهد کرد.
کشف منابع جدید انرژی
اگر مصرف نفت به همین صورت که می‌بینیم ادامه یابد، این ماده حیاتی ظرف سی تا پنجاه سال دیگر تمام خواهد شد، از این رو هرگونه کوشش برای کشف منابع جدید انرژی مفید و ثمربخش خواهد بود. در مورد اظهارات یمانی وزیر نفت عربستان سعودی درباره کاهش قیمت نفت نمی‌دانم که آیا آقای یمانی منافع عربستان سعودی را در نظر دارد یا منافع شرکت‌ها را؟
خرید سهام شرکت‌های خارجی
درباره شایعات مربوط به خرید شرکت‌های متعدد بوسیله ما این موضوع حقیقت ندارد. ما کارخانه هواپیماسازی گرومن را نخریده‌ایم، ما فقط به آن‌ها وام داده‌ایم. سئوال می‌کنید چرا؟ زیرا ما از آن‌ها هواپیما خریداری می‌کنیم. ما مایلیم که گرومن به تولید خود ادامه دهد و این یک قسمت از سیاست دفاعی ما را تشکیل می‌دهد.
مسئله خریدن شرکت پان آمریکن نیز مطرح نیست، بلکه منظور حفظ منافع مشترک است و اینکه یک شرکت، مسافر شرکت دیگر را از چنگش بیرون نیاورد.
همچنین ما فیات را نخواهیم خرید، اما فیات این شانس را دارد که در کشور ما محصولات خود را تولید کند. آن‌ها نظیر فولکس واگن به این امر علاقه‌ای نداشتند، ولی امروز آن‌ها تقاضا دارند و ما جواب منفی می‌دهیم. البته موضوع انتقام گرفتن در میان نیست، بلکه بطوری که می‌بینید ما اتومبیل می‌سازیم. کارخانه رنو اتومبیل‌های مدل هزار سانتی متر مکعب می‌سازد. ایران ناسیونال کارخانه خود ما هم مدل‌های هزار تا هزار و هشتصد سانتی متر مکعب می‌سازد. بنابراین ما دیگر کارخانه‌هایی وارد نخواهیم کرد که اتومبیل‌های هزار تا هزار و هشتصد سانتی متر مکعب بسازد.
فولکس واگن نیز در همین ردیف قرار دارد، ما از این پس به ساختن اتومبیل‌هایی بالای هزار و هشتصد سانتیمتر مکعب علاقمند هستیم.
درباره هواپیمای کنکورد ما تاکنون دو فروند از این نوع هواپیما خریده‌ایم، و امتیاز خرید یک فروند دیگر را نیز داریم.
برد هواپیماهای کنکورد زیاد نیست، و ظرفیت آن نیز کافی نمی‌باشد، اما برای مسافرت‌های خصوصی در صورتی که «یاتا» با افزایش قیمت بلیط هواپیما موافقت کند می‌توان از آن استفاده کرد. به هر حال با کنکورد پرواز کردن بسیار عالی است.
من در کابین خلبان کنکورد نشسته‌ام، اما آن را هدایت نکرده‌ام. اکثر اوقات هدایت هواپیما اتوماتیک صورت می‌گرفت. من از مارسی تا تهران طی دو ساعت و سی و شش دقیقه پرواز کردم. هنگامی که از هواپیما پیاده شدم هیچگونه خستگی احساس نمی‌کردم. خیلی‌ها حاضرند که برای پرواز با این نوع هواپیما پول بیشتری بپردازند.
ایران و بازار مشترک
مذاکرات صاحبان صنایع آلمان با ایران با عدم موفقیت روبرو نشده است. همه چیز بخوبی پیش می‌رود، اما ما هنوز منتظر تصمیم آلمان در مورد پالایشگاه بوشهر هستیم. درباره مشکلاتی که آلمان با گمرک کشورهای بازار مشترک دارد، این مسئله‌ای است که شما باید آن را با سازمان‌های خود حل کنید. کشور من در آینده روش سخت تری در مقابل بازار مشترک اتخاذ خواهد کرد، زیرا ما حق داریم که امتیاز خاصی خواستار شویم. ما در سال‌های آینده پنجاه درصد گاز اروپا را تأمین خواهیم کرد. سرنوشت اروپا به سرنوشت کشور من بستگی دارد و همچنین برعکس.
فرانسه قول داده است که برای ما در حوزه بازار مشترک امتیازاتی قائل شود. اگر آلمان نیز از این امر حمایت کند دیگر مشکلی وجود نخواهد داشت.
پالایشگاه و تأسیسات پتروشیمی
پروژه پالایشگاه یک پروژه مشترک است. مالکیت تأسیسات به ما تعلق خواهد داشت و میزان سرمایه پس از پانزده سال باز پرداخت خواهد شد.
این تأسیسات تنها شامل یک پالایشگاه نیست، بلکه شامل تأسیسات پتروشیمی نیز خواهد بود و بدین ترتیب می‌توان با تولید فرآورده‌های دیگر درآمد بیشتری کسب کرد. همه این‌ها به این موضوع بستگی دارد که این تأسیسات اتوماتیک و مدرن باشند مسلماً سود سرشاری عاید خواهد شد.
سهام شرکت‌های آلمانی
وظیفه جدید شرکت ایران و کروپ که در سوییس تشکیل شده آن است که این شرکت به معاملات مشترک بپردازد، مثلاً با آمریکای جنوبی و با کشورهای دیگر. ما میل داشتیم که در سهام شرکت‌های درجه اول دیگر آلمان نیز سهیم شویم. از جمله سعی کردیم که سهام دایملر بنز را به قیمت بازار خریداری کنیم، ولی یکباره این سهام در جای دیگر به فروش رفت، اما کویت چه کاری می‌تواند برای مرسدس انجام بدهد؟
اگر ما سهام مرسدس را خریداری می‌کردیم می‌توانستیم کلیه سفارش‌های خود را به این کارخانه بدهیم، زیرا در این صورت یک تأسیسات ایرانی می‌شد و ما برای آن امتیازات زیادی قائل می‌شدیم.
وضع مرسدس هنوز خوب است، اما معلوم نیست که سال ۱۹۷۵ و بعد از آن چطور بشود. ما می‌توانستیم یکصد هزار اتومبیل در سال به مرسدس سفارش بدهیم. البته این رقم را به عنوان یک رقم رسمی تلقی نکنید. ما امروز می‌توانیم با قدرت خرید ملت خود همه چیز را خریداری کنیم. اگر دویچه بانک آلمان بیست و نه درصد سهام مرسدس بنز را خریداری کرده است ما دیگر سخنی برای گفتن نداریم. ما اکنون در کشور خود جنرال موتورز را داریم که اتومبیل‌های باری سنگین تولید می‌کند. اما شما بازار یکصد هزار اتومبیل را در ایران از دست داده‌اید.
خرید تأسیسات اتمی
در مورد شایعه خرید پنجاه درصد از سهام شرکت «کرافت ورک یونیون» سازنده نیروگاه‌های اتمی باید بگویم که ما هرگز در این اندیشه نبوده‌ایم. من با صدراعظم آلمان موافقم که گفته است هر کشوری باید صنایع مهم حیاتی خود را در کنترل دولت و یا کنترل مردم آن مملکت داشته باشد. اگر ما یک چنین کارخانه‌هایی می‌خریم بهیچوجه نمی‌خواهیم که به کشوری رخنه کنیم و یا بر آن‌ها تسلط یابیم. من بخوبی به یاد می‌آورم که با شرکت‌های خارجی که در کشور ما موقعیت‌های حساسی کسب کرده بودند چه کردیم. ما آن‌ها را ملی نمودیم. شما نیز می‌توانید همین کار را بکنید.
ما روابط نزدیکی با فرانسه داریم و در مورد دادن سفارش اورانیوم به آن‌ها با توجه به اینکه آن‌ها پر تحرک هستند فوراً در این باره تصمیم گرفتند و به ما نگفتند که در این امر مشکلی داریم. آن‌ها آمدند و قراردادها را امضاء کردند و اکنون همه کارها بخوبی پیشرفت می‌کند. ما حاضریم در صورتی که آلمان حاضر باشد همین معامله را با آلمان نیز بکنیم.
سیستم تلویزیون رنگی
درباره انتخاب سیستم تلویزیون رنگی سکام فرانسه، کارشناسان ما واقعاً سیستم پال آلمان را بهتر نمیدانستند، یک سال قبل آن‌ها می‌گفتند که پال امتیازاتی دارد و در مورد نشان دادن تصویر برای امور آموزشی مناسب است، اما این کار اکنون با سکام نیز انجام می‌شود. به هر حال انتخاب سکام یک امر عادی است. علاوه بر این فرانسه در مورد سیاست نفت روش کاملاً بیطرفانه‌ای دارد.
فرانسه هرگز نخواسته است که به اختلافات خود با ما دامن بزند. آلمان هم با آنکه ظاهراً چنین نکرده است، ولی ترجیح می‌دهم که در این باره توضیحی ندهم. من هرگز احساسات را با سیاست و اقتصاد درنمی‌آمیزم.
تولید انرژی هسته‌ای
ما علاقه‌ای نداریم که بمب اتمی داشته باشیم، اما برنامه‌های عظیمی برای تولید انرژی هسته‌ای داریم. هدف اولیه ما تولید بیست و سه هزار مگاوات است. داشتن چند بمب اتمی چه نتیجه‌ای دارد؟ ما هرگز نمی‌توانیم آنقدر از آن بمب در اختیار داشته باشیم که بتوانیم با قدرت‌های بزرگ اتمی مبارزه کنیم، اما اگر همه دنیا دیوانه شود و کشورهای کوچک سعی کنند که چند تا از این بمب‌ها دست و پا کنند، در این صورت موقعیتی بوجود می‌آید که ما را نیز برای تهیه آن در اندیشه فرو خواهد برد.
خرید سلاح‌های جنگی
ما اکثر سلاح‌های خود را مخصوصاً برای نیروی هوایی از آمریکا خریداری می‌کنیم. اینکه گفتید ما سالانه در حدود چهار میلیارد دلار برای این امر اختصاص داده و هشتاد فروند هواپیمای اف- ۱۴ و پانصد فروند هلیکوپتر جنگی و هشتصد تانک چیفت تین خریداری کرده‌ایم صحیح است، اما این‌ها سفارش‌های فعلی ما است. با این حال باید متوجه باشید که عراق در حال حاضر با ده میلیون نفر جمعیت بیش از ما هواپیما و تانک دارد.
جنگ جدید در خاورمیانه
خطر وقوع جنگ جدیدی میان اسرائیل و اعراب وجود دارد، ظاهراً موقعیت فعلی بسیار حساس و خطرناک است. باید توجه داشت که پرزیدنت سادات فرد بسیار با هوشی است. او مردی است که می‌تواند بجنگد همانطور که در سال ۱۹۷۳ نشان داد و مردی است که می‌تواند صلح کند. به نظر من پرزیدنت سادات سیاستمداری است که احساس مسئولیت زیاد می‌کند. حمایت ما در جنگ احتمالی آینده نظیر حمایتی است که در سال ۱۹۶۷ از آن‌ها کردیم. ما نیز مانند اکثر کشورهای عضو سازمان ملل متحد که از اعراب طرفداری کردند از آن‌ها جانبداری می‌نماییم. در مورد درخواست کمک نظامی مصر از ما، در مسافرت اخیر من به قاهره حتی اشاره‌ای هم به این موضوع نشده است.
تحریم نفتی اعراب
و اما درباره کمک نظامی به ملک حسین، ما باید او را به خاطر شهامتش دوست داشته باشیم، همچنین کشور و ملتش را. من فکر نمی‌کنم که از هم پاشیده شدن این کشور پادشاهی سودی برای هیچیک داشته باشد. درباره تصمیم سران کشورهای عرب دائر بر اینکه در صورت وقوع یک جنگ جدید فوراً تحریم نفتی را عملی خواهند کرد، باید بگویم که در این مورد واقعاً اطلاعات زیادی ندارم، اما معتقدم که آن‌ها قبل از دست زدن به چنین اقدامی، نخست درباره آن دقیقاً فکر خواهند کرد. اگر به هنگام وقوع جنگ کشورهای عضو اوپک خواستار تحریم نفت شوند من نمی‌توانم این حق کشورهای مذکور را نادیده بگیرم، اما اگر از جنبه بی‌طرفی به این امر توجه کنیم باید ببینیم که این اقدام چه اثری خواهد داشت؟ آیا این کار واقعاً به نفع اعراب خواهد بود؟
جنگ‌های امروزه مدت درازی طول نمی‌کشد. کشورهای غرب مسلماً نفت ذخیره برای یک جنگ ده روزه یا سی روزه دارند، از این رو تحریم نفتی به علت ذخیره آن‌ها اثری نخواهد داشت. در سال ۱۹۷۳ در روزهای نخست برای اینکه به غرب نشان داده شود که نفت هم حربه‌ای بشمار می‌رود این کار خوب بود، اما ادامه این امر مسئله دیگری است. بعلاوه این اقدام یک بار صورت گرفته، مرتبه دوم دیگر اثری نخواهد داشت.