مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با خبرنگاران رسانه‌های همگانی و رادیو تلویزیون انگلستان در سفارت ایران لندن ۳ تیر ۱۳۵۱
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | تصمیم‌های مجلس |
مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با خبرنگاران رسانه‌های همگانی و رادیو تلویزیون انگلستان در سفارت ایران لندن ۳ تیر ۱۳۵۱
فعالیت‌های نفتی
ملی کردن منابع طبیعی، از جمله ملی کردن صنایع نفت حق هر کشور است و با منشور ملل متحد که منابع ملی هر کشور را ثروت و ملک آن ملت می‌داند مطابقت دارد. از این رو ملی شدن صنعت نفت در عراق با حق حاکمیت آن کشور مربوط می‌باشد.
ما در سال ۱۹۵۱ نفت خود را ملی کردیم و غرامت نیز به شرکت سابق پرداختیم، بنابراین مسلماً ما نمی‌توانیم مخالف ملی شدن باشیم. اکنون پس از مذاکراتی با شرکت‌های نفتی یعنی شرکت‌های نفتی خارجی به توافق رسیده‌ایم، چون آن‌ها به عنوان شرکت‌های عامل برای ما فعالیت می‌کنند، بعلاوه ما توافق‌های درازمدتی در مورد مسئله تأمین و تهیه نفت و بهای آن برای مصرف کنندگان خارجی کرده‌ایم که به نحوی با قیمت کالاها در آینده انطباق خواهد داشت. در فوریه ۱۹۷۱ ما یک موافقتنامه پنجساله امضاء کردیم، پس از انقضای این مدت موضوع قیمت‌ها باید ضمن یک توافق روی میزان و معیار بین‌المللی حل شود تا اعتماد کامل نسبت به تهیه نفت حاصل شود و بیم و هراسی از قطع آن بوجود نیاید و یا اینکه هیچگونه تحمیل یکطرفه قیمت‌ها روی ندهد که اثرات آن متوجه مصرف کنندگان گردد. از سوی دیگر ما همچنین با گسترش عملیات همه جانبه نفتی در کشور خود و مشارکت در فعالیت‌های نفتی در خارج از کشور تا حد عرضه و فروش و مشارکت با پاره‌ای از کشورها چه در نیمکره شمالی و یا اروپا و چه به عنوان شریک و همکار شرکت نفت بریتیش پترولیوم در کوشش مربوط به اکتشاف منابع زیر دریایی نفت در دریای شمال به موفقیت‌های مثبتی دست یافته‌ایم. بنابراین بطوری که توضیح داده شد وضع و موقع ما کاملاً با موقع دیگران فرق می‌کند، بدین معنی که ما نفت خود را ملی کردیم و سپس غرامت آن را پرداختیم و سرانجام به یک دوران همکاری و اشتراک مساعی کامل و نزدیک با شرکت‌های نفتی رسیدیم که به نظر من به سود طرفین است و مسلماً به نفع ایران نیز می‌باشد.
عملیات اکتشافی در دریای شمال
ما در عملیات اکتشافی منابع نفتی دریای شمال با شرکت بریتیش پترولیوم (B-P) مشارکت می‌کنیم و امیدواریم که در آینده در این منطقه به نفت برسیم.
نفت در دریای شمال کشف شده و منابع گاز نیز در آن جا به دست آمده است، البته بعضی از منابع در حد استحصال بازرگانی است و برخی دیگر کمتر از این حد هستند، ولی نکته مهم و قابل توجه این است که در این منطقه نفت وجود دارد.
مناسبات ایران با شرکت‌های نفتی
مناسبات ما با شرکت‌های نفتی از نوع مناسبات جدیدی است که بین شرکاء آزاد وجود دارد، بدین معنی که آن‌ها به حقوق و منافع ما احترام می‌گذارند و ما نیز همین رفتار را با آن‌ها دنبال می‌کنیم، کوشش ما این است که فعالیت‌های موجود در کشور خود و همچنین در خارج را به حداکثر افزایش دهیم. مثلاً سعی می‌کنیم در امر کشتیرانی و حتی در عملیات توزیع نفت در کشورهای خارج شرکت کنیم، در برخی از موارد ممکن است حتی در توزیع و فروش مواد نفتی تا حد پمپ بنزین شرکت داشته باشیم. بنابراین ملاحظه می‌شود که اقدامات و کوشش‌های فعلی ما کاملاً با اقدامات و کوشش‌های گذشته ایران تفاوت دارد، آنچه که فعلاً در رأس برنامه‌های نفتی ما قرار دارد نوعی مشارکت متقابل و سودمند با دیگران است که بی شک سرانجام دوران تازه‌ای در روابط کشورهای تولید کننده نفت و شرکت‌های نفتی که بین کشورهای تولید کننده و ممالک مصرف کننده نقش واسطه را بازی می‌کنند بوجود خواهد آورد.
حق ملی کردن منابع طبیعی
در مورد حمایت ایران از ملی کردن صنعت نفت در عراق این امر بستگی به این دارد که کلمه حمایت چگونه تعبیر شود. آن‌ها حق دارند نفت خود را ملی کنند و ما از این امر حمایت می‌کنیم. مسلم است که هر کشوری محقّ است مبادرت به این کار بکند و در منشور ملل ماده‌ای وجود دارد که منابع ملی هر کشور ملک آن کشور محسوب می‌شود، لذا حق ملی کردن امری غیر قابل انکار است، خاصه اینکه ما خود نیز این کار را کرده‌ایم، ولی ما برای حقوق دیگران نیز احترام قائلیم. ما در اِزای ملی کردن صنعت نفت خود غرامت دیگران را پرداخته‌ایم و این موضوعی است که باید بین عراق و شرکت‌های نفتی طبق قوانین بین‌المللی حل شود. تا آنجائی که مربوط به ملی کردن می‌شود ما راهی جز حمایت از آن نداریم، لیکن در صورتی که آن‌ها بکوشند هرگونه اقدامی جز این به عمل آورند در این صورت مسئولیت آن متوجه خود آن‌ها خواهد بود.
مشارکت نفت تا پمپ بنزین
ما مایلیم بیش از پیش در کلیه عملیات نفتی از استحصال تا عرضه در پمپ بنزین شرکت داشته باشیم و بهره برداری از منابع نفت به ما امکان خواهد داد که در چنین عملیاتی در داخله ایران و همچنین در خارج از کشور دست داشته باشیم.
حجم مقدار نفت جهت این منظور نیز برای ما مشخص است و با توجه به ذخائر نفتی تعیین شده در ایران استخراج نفت در کشور ما به حد معینی محدود خواهد شد تا با ذخائر نفتی ما انطباق پیدا کند.
بزرگترین ذخائر نفتی
تاکنون ثابت شده است که بزرگترین ذخائر نفتی در عربستان سعودی قرار دارند، ولی امیدواریم در صورتی که بیشتر کوشش کنیم ذخائر نفتی عظیمی در ایران پیدا کنیم. ما در این زمینه اقداماتی به عمل خواهیم آورد و ضمن برنامه احیای منابع نفتی خویش در صورتی که به طریق صحیحی عمل کنیم می‌توانیم در حدود چهارده میلیارد بشکه نفت خام به دست بیاوریم و این رقم قابل توجه‌ای است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
ایران قبل از همه نفت خود را ملی کرد
کشورهای ذینفع درباره مسئله مشارکت با هم گفتگو می‌کنند و این موضوع به ما ارتباطی ندارد، زیرا همانطوری که قبلاً گفتیم ما در سال ۱۹۵۱ نفت خود را ملی کردیم و با شرکت‌های نفتی نیز به توافق رسیدیم، لذا مسئله مشارکت بوسیله ما دنبال نمی‌شود، زیرا چگونه ممکن است که پس از ملی کردن نفت خود در آن مشارکت کنیم؟ ما در حالیکه نفت خود را قبلاً ملی کرده‌ایم و غرامت آن را نیز پرداخته‌ایم آیا درست است که شریکی برای خود پیدا کنیم و بار دیگر پولی بپردازیم؟
خرید اسلحه
در مورد خرید اسلحه امکانات زیادی برای ما وجود دارد، زیرا ما می‌کوشیم بهترین سلاح‌های غیر اتمی را که موجود باشد خریداری کنیم. ما در این زمینه با دو حقیقت روبرو هستیم، نخست اینکه جنگ بین قدرت‌های بزرگ غیر ممکن است و این موضوع کاملاً صحبت دارد، چون اگر آن‌ها واقعاً به جنگ و ستیز بپردازند دنیا منهدم خواهد شد، ولی این امر خطر دیگری را ممکن می‌سازد و آن این است که کشورهای بزرگ بوسیله برخی کشورهای کوچکتر ماجراهایی در گوشه و کنار جهان برپا کنند و ضمن آن به سبب ناتوانی سازمان ملل متحد کشوری که آمادگی مقابله با چنین ماجراها را نداشته باشد با شکست روبرو شود، این جا است که ما سیاست مستقل خارجی خود را انتخاب کرده‌ایم و بر اساس آن ابتدا متکی بخود هستیم و سپس به دوستان خود. البته از نظر ما داشتن دوستان کار خوبی است و ما کوشش بیشتری بخرج می‌دهیم که دوستان دیگری را برای خود دست و پا کنیم. در هر حال ما نمی‌توانیم بخود اجازه غافلگیر شدن را بدهیم، زیرا ممکن است در روز ضرورت دوستی که بر او اتکاء می‌کردیم به کمک ما نشتابد، در چنین حالتی کشور ما نباید در معرض انهدام واقع شود و بدین سبب ما سرگرم خرید اسلحه هستیم و بهترین سلاح‌هایی را که بتوانیم از منابع مختلف بدست می‌آوریم و تاکنون نیز مقدار زیادی از انگلستان تهیه کرده‌ایم. خرید اسلحه از طرف ما در آینده و تا زمانی که خلع سلاح عمومی تحت کنترل بین‌المللی قرار نگرفته است ادامه خواهد یافت و امیدوارم روزی برسد که خلع سلاح عمومی جامه عمل بپوشد ... کی؟ ... من نمی‌دانم، ولی تا آن زمان ما نمی‌توانیم حتی یک لحظه در کار دفاع از کشور خویش غفلت کنیم.
بهترین سلاح‌ها
همانطوری که گفتم ما سراغ بهترین سلاح‌ها در هر نقطه از جهان می‌رویم. ما تاکنون سلاح‌های بسیار عالی در انگلستان پیدا کرده‌ایم. در این جا بدون اینکه اسراری را فاش کرده باشم می‌توانم درباره تانک چیفتن مطالبی بگویم که شاید بهترین تانک موجود روز است و مسلماً نوع فعلی این تانک نسبت به نوع قبلی کاملاً اصلاح شده است، مخصوصاً اینکه این تانک‌ها با دستگاه‌های جدید بُردیاب مجهز خواهند شد و قدرت آتش آن‌ها در آینده به میزان زیادی افزایش خواهد یافت، بنابراین ما خواهان این سلاح و ساز و برگ‌های دیگر نیز هستیم.
خرید هواپیمای کنکورد
ما درباره خرید هواپیمای کنکورد تصمیم خود را گرفته‌ایم و این موضوع اکنون خاتمه یافته است، تاریخ قطعی امضای قرارداد و یا موعد قطعی تحویل آن بعداً مورد گفتگو قرار خواهد گرفت.
شاید ما در زمره نخستین کشورهایی قرار گرفته باشیم که دارای هواپیمای کنکورد خواهیم بود و فکر می‌کنم پایتخت ما تهران از نظر مسافت بین لندن و توکیو در موقعیت مناسبی واقع شده باشد. بعلاوه فکر می‌کنم وضع جغرافیایی کشور ما به سبب داشتن مناطق غیر مسکونی و حتی بیابان‌ها برای پرواز هواپیماهای کنکورد کاملاً مناسب باشد، زیرا این هواپیماها می‌توانند به سهولت به سرعت مافوق صوت پرواز کنند. نکته دیگر این است که در مورد سروصدای هواپیمای کنکورد مبالغه شده است و شاید سروصدای کنکورد بیشتر از هواپیماهای عادی نباشد. درباره بهای هواپیمای کنکورد بطوری که در جراید خواندم قیمت آن را شصت میلیون دلار همراه با قطعات یدکی درج کرده‌اند.
سه دوره پنجساله
در قرارداد پیشین نفت سه دوره پنجساله ذکر شده که پس از سال ۱۹۷۹ ما این سه دوره را خواهیم داشت. البته تعیین درصد تولید مشکل است، ولی روز بیست و سوم ژوئیه نمایندگان کشورها به تهران خواهند آمد تا در این زمینه توافق نهایی صورت گیرد و فکر می‌کنم این نهایت مقداری است که ما می‌توانیم واقعاً مورد بهره برداری در کشور خود قرار دهیم و در خارج از کشور خودمان به فروش برسانیم بدون اینکه مجبور شویم قیمت‌ها را کاهش دهیم، زیرا با انجام این کار ما جنبه اقتصاد را رعایت نکرده‌ایم، نظر ما در حقیقت این نیست که دسترسی به مقادیر زیادی نفت داشته باشیم و آن را به قیمت ارزانتر بفروشیم، این عمل کاملاً مضحک خواهد بود.
ایران و مسئله هند و پاکستان
ما همواره مناسبات بسیار عالی با کشور همسایه خود پاکستان داشته‌ایم و در سفر اخیر پرزیدنت بوتو به تهران مذاکرات مفصلی درباره اوضاع فعلی پاکستان انجام دادیم. برای هیچکس پوشیده نیست هر اتفاقی که در پاکستان غربی روی دهد در موقع کشور ایران اثر فراوان خواهد داشت. ما حاضر نیستیم هیچگونه ناامنی و ناراحتی را در صفحات شرقی کشور خویش تحمل کنیم، هر حادثه ناگوار در پاکستان به منزله ضربت مصیبت باری علیه ایران خواهد بود. توصیه ما به پاکستانی‌ها این است که فرمولی برای استقرار صلح با هند پیدا کنند و توصیه ما به هند این است اکنون که در جنگ پیروز شده‌اند (گون اینکه اصولاً این جنگ صحیح نبود) کاملاً متوجه این نکته شوند که تجزیه پاکستان به زیان هند تمام خواهد شد و ما نمی‌توانیم در این مورد بی اعتناء باشیم، لذا امیدواریم و به درگاه خداوند دعا می‌کنیم که هند و پاکستان بتوانند زمینه مساعدی برای گفتگوهای جدید فراهم سازند و دو ملت هند و پاکستان بتوانند در کمال صلح و آسایش در کنار یکدیگر بسر برند، صلح و آسایشی که بدون تردید در سرنوشت تمامی قاره آسیا بی تأثیر نخواهد بود.
فعالیت‌های شوروی در خلیج فارس
دریاهای جهان به روی همه باز است و هیچگونه محدودیتی نسبت به کشتیرانی در پنج اقیانوس جهان وجود ندارد، آنچه که مایه نگرانی من است فعالیت‌های خرابکارانه بعضی از همسایگان ما در خلیج فارس است و این موضوعی است که ما در برابر آن حساسیت زیاد داریم و در صورت لزوم اقدامات کافی به عمل خواهیم آورد.
آنچه که در چهارچوب سازمان ملل متحد و طبق منشور آن انجام می‌گیرد قابل بحث بوسیله دیگران نیست زیرا هر کشور مستقل مجاز است آنچه را که مایل باشد انجام دهد، ولی چنانچه از این حد تجاوز کند و با منشور ملل متحد انطباق پیدا نکند آنگاه ما این حق را بخود می‌دهیم که دست به اقدامات مشابه بزنیم. در مورد روابط ایران و عربستان سعودی خوشبختانه ما اختلافی با عربستان سعودی نداریم، ما مناسبات بسیار عالی با کشور سعودی داریم و امیدواریم که همین نوع مناسبات با همه همسایگان خود داشته باشیم.
پیمان سنتو
ما عضو سنتو هستیم و چند هفته پیش کنفرانس سنتو در لندن برگزار شد، فکر می‌کنم این یکی از بهترین کنفرانس‌های سنتو بود.
پیمان سنتو تقریباً از بدو پیدایش چندان جدی نبود و می‌توانیم بگویم که شاید یک باشگاه جالب بود که ما در آن دور هم جمع می‌شدیم و گفتگوهایی می‌کردیم و بعد از یکدیگر خداحافظی می‌نمودیم، این پیمان از آغاز تشکیل دندانی نداشت، ولی به هر حال وجودش بهتر از عدم بود، به همین علت بسیار خوشحال شدم پاکستان پس از مدتی خودداری از حضور در جلسات پیمان سنتو یکی از وزیران کابینه خود را به جلسات پیمان فرستاد، همانطوری که گفتم بودن سنتو بهتر از نبودن آن است.
قرارداد ایران با کنسرسیوم و افزایش قیمت کالاها
در آغاز شاید عده‌ای واقعاً اثرات پرارزش توافق ما با کنسرسیوم را درک نمی‌کردند. شاید برخی از مردم چنین فکر می‌کردند که می‌توانستند در مدت کوتاهی مثلاً دو یا سه سال نتایج بهتری به دست بیاورند. البته من در این مورد زیاد مطمئن نیستم و آنچه که می‌توانم بگویم و تأکید کنم این است که توافق ما با کنسرسیوم پس از انتشار در تمام افرادی که مایل به قبول منطق و حقایق زندگی و جوانب اقتصادی بین‌المللی هستند اثرات فراوانی خواهد کرد، مخصوصاً اگر پس از عقد قراردادهایی ما بتوانیم در مورد مسئله افزایش قیمت نیز که با افزایش بین‌المللی قیمت کالاها مطابقت داشته باشد توافق کنیم، زیرا همانطور که چند روز پیش گفتم بطور کلی کشورهای توسعه یافته جهان همراه کالاهای خود تورم به کشورهای در حال توسعه صادر می‌کنند و فقط کالاهای مورد نیاز خود را از کشورهای در حال توسعه خریداری می‌کنند. البته این وضع شامل حال ما نمی‌شود، زیرا ما اکنون یک کشور توسعه یافته هستیم، آن‌ها کالاهای کشورهای در حال توسعه را به قیمت‌های ارزان می‌خرند و تصور نمی‌کنم که این وضع برای مدت زیادی قابل دوام باشد. بنابراین اگر ما شاخصی برای قیمت‌های تورم یافته کالاهای جهانی داشته باشیم که با قیمت نفت ما منطبق باشد و حتی شامل کلیه کالاها گردد، آنگاه راه حلّی برای این گرفتاری پیدا کرده‌ایم که در سه کنفرانس بین‌المللی ژنو، دهلی نو و سانتیاگو پیدا نشد.
ما از اوپک بیرون نمی‌رویم
ما در سازمان اوپک ونزوئلا هم داریم که به شکل کاملاً متفاوتی عمل می‌کند، همچنین اندونزی را داریم که روش آن نیز با دیگران فرق می‌کند، ولی آن‌ها همچنان در سازمان اوپک عضویت دارند و دلیلی نمی‌بینم که ما این سازمان را ترک کنیم. سازمان اوپک در گذشته بسیار سودمند بود و ما همیشه مسلماً منطق را قبول خواهیم کرد و منافع واقعی کشور خودمان را در نظر خواهیم داشت و حاضر نخواهیم شد تصمیماتی اتخاذ کنیم که بدان ایمان و اعتقاد نداریم. همانطوری که گفتم ما نیز مانند ونزوئلا و اندونزی روش کاملاً متفاوتی خواهیم داشت، ولی همچنان درسازمان اوپک باقی خواهیم ماند مگر اینکه وجود ما مورد قبول دیگران نباشد.
تروریست‌های مارکسیست
مسئله خرابکارانه متأسفانه یک مسئله داخلی نیست، زیرا کلیه افرادی که بازداشت شده‌اند تروریست‌های مارکسیستی هستند و برای نخستین بار می‌بینیم که آن‌ها معتقد به این مرام هستند، چون چند تن از آن‌ها کوشیده‌اند قبل از بازداشت دست به خودکشی بزنند، بعلاوه آن‌ها بدون استثناء اعتراف به هواداری از اصول مارکسیسم کرده‌اند و اعتراف به اصول مارکسیسم و تروریسم مانند گارهای سرخ ژاپن که تروریست‌های مزدور هستند کرده‌اند، شاید عده‌ای از افراد صرفاً تشنه خون هستند و ممکن است علاقمند به خونریزی باشند. بعضی از افراد تروریست به سوی زن‌ها و کودکان و رانندگان تاکسی‌ها و کارمندان بانک‌ها که مسلح نبودند و یا رهگذر بوده‌اند تیراندازی کرده‌اند این نوع قتل و کشتاری که سه تروریست ژاپنی انجام دادند نوعی عملیات تروریستی است که ما بیش از پیش نظایر آن را می‌بینیم.
درباره اعتراضاتی نیز که در ژنو صورت گرفت من می‌توانم به جای پاسخ دادن به آن بخندم، زیرا چه توضیحاتی می‌توانم بدهم. این عده خود را مارکسیست‌های انقلابی می‌خوانند. من علیه این ادعا چیزی ندارم بگویم، آن‌ها فلسفه خودشان را دارند، من هم قائم به فلسفه خود هستم.
تجهیزات بردیاب
تجهیزات جنگی و دفاعی جدید از قبیل دستگاه‌های بُردیاب اشعه لیزر برای تانک‌های چیفتن بوسیله چند کشور تولید می‌شود. تصور می‌کنم بلژیکی‌ها هم آن را تهیه می‌کنند، لذا فراهم کردن این نوع تدارکات مشکل نیست. شاید تصمیم بگیرم که از مدل انگلیسی این تدارکات برای تانک‌های چیفتن فراهم کنم، زیرا اطمینان دارم که انگلستان بهترین دستگاه‌ها را برای تانک‌های خود خواهد ساخت. ارزش کل قرارداد خرید اسلحه از انگلستان اکنون بطور دقیق معلوم نیست، زیرا این تنها قرارداد ما نخواهد بود و در سال‌های آینده قراردادهای دیگری نیز خواهیم داشت.
هواپیماهای جنگی
کشوری نظیر کشور من نباید انواع هواپیماهای متفاوت جنگی و مشقی تهیه کند، ولی از سوی دیگر چون مسئله دفاع و برتری هوائی و همچنین موضوع حمایت نیروهای نظامی از طرف جنگنده‌ها نیز مطرح می‌گردد، احتمالاً در آینده، ما نقشه‌های خود را بر اساس تأمین دو نوع هواپیما برای دفاع و حفظ برتری قدرت هوائی خود و پشتیبانی از نیروهای زمینی ایران تنظیم خواهیم کرد، ضمناً باید درباره نقشه‌های مربوط به تهیه هلیکوپترهای حامل موشک نیز مطالعاتی بکنیم.
موشک‌های ضد هوایی
ما تاکنون دو نوع موشک از انگلستان خریداری کرده‌ایم که نوع اول (تایگر کت) و (سی کت) هستند و اکنون موشک‌های (راپیر) مورد نظر است، چون این موشک در همه نوع شرایط جوّی قابل استفاده است و بدیهی است که ما این سلاح را نیز می‌خواهیم بدست آوریم.
اختلاف ایران و عراق
ما حاضریم ظرف ده دقیقه با عراق قراردادی در زمینه راه آبی مورد اختلاف امضاء بکنیم، زیرا ما هیچگونه نظر و مقاصدی نسبت به آن کشور نداریم، هدف ما این است که با آن‌ها در صلح و صفا زندگی کنیم، ولی نکته‌ای که باید روشن شود این است که ما نمی‌توانیم هیچگونه تجاوزی را از ناحیه دیگران به حقوق ایران تحمل کنیم. آن‌ها نمی‌توانند خود را وارثان میراثی بدانند که شما انگلیسی‌ها برای آن‌ها باقی گذاشته‌اید. شما بخوبی می‌دانید که زمانی انگلستان یک قدرت استعماری بود، در آن زمان که عراق تحت‌الحمایه شما و یا آنچه که نام آن می‌گذارید بود، شما به نام عراق حقوقی برای خود تأمین کردید که در شرایط امروزی قابل قبول نیست، آن‌ها حقوقی بودند که قدرت‌های استعماری برای خود محفوظ می‌داشتند و ما نمی‌توانیم آن را بپذیریم.
در این جا لازم می‌دانم چند مورد دیگر را در این زمنیه مثال بزنم. نخست رود (راین) بین فرانسه و آلمان است. فرض کنید آلمان ادعا کند که این رود تماماً بدان تعلق دارد و یا برعکس فرانسه چنین ادعائی بکند. در حالیکه رود (راین) در کشورهای زیادی جاری است. نمونه دیگر رود دانوب است، گرچه دانوب از میان دو کشور کمونیستی یعنی رومانی و بلغارستان می‌گذرد، آیا این کشورها می‌توانند ادعای مالکیت مطلق دانوب را بکنند؟ ما قراردادی درباره رودخانه ارس که مرز مشترک بین ایران و شوروی است با همسایه خود شوروی امضاء کرده‌ایم که مبتنی بر تساوی حقوق است، ما در این مورد خط القعر را اساس قرار داده‌ایم و دریاچه‌ای که بوسیله سدی که مشترکاً ساخته‌ایم ایجاد شده به همین نحو تقسیم شده است. در این مورد بین فرانسه و بلژیک هم مثال دیگری می‌تواند باشد، این رودخانه بین‌المللی قابل کشتیرانی است که در تمام قراردادها به همین کیفیت شناخته شده است. ما این حق را داریم که وقتی یک کشتی جنگی به دیدن ما می‌آید موضوع را به طرف مقابل اطلاع ندهیم، بنابراین چگونه می‌تواند این رود به یکسو متعلق باشد و تنها او بتواند پایش را در آب فروکند؟ اگر این درست باشد هر وقت کسی از خاک ما بخواهد پایش را در آب بکند باید از طرف دیگر ویزا بخواهد، وانگهی ۶۵ درصد از آب‌های شطّ‌العرب بوسیله رودخانه‌هایی که در ایران جاری است تأمین می‌شود. ما رودی داریم به نام کارون که بسیار بزرگ و قابل کشتیرانی است و به شطّ‌العرب می‌پیوندد. تکلیف آب‌های این رود چیست؟ آیا ناپدید می‌شود؟ آیا وقتی این آب‌ها به شطّ می‌ریزند ما دیگر حقی نسبت بدان نداریم؟ این ادعا کاملاً کودکانه است و همه آن را می‌دانند، ولی هر لحظه که آن‌ها مایل باشند با ما طبق قوانین بین‌المللی رفتار کنند خود را وارث میراث گذشته ندانند، آنگاه همانطوری که گفتم حاضریم با آن‌ها قراردادی امضاء کنیم.
ذخائر نفتی ایران
حداکثر بهره برداری از منابع نفتی ما بستگی به وجود منابع معین و مشخص خواهد داشت. آنچه مسلم است این است که من می‌خواهم اطمینان حاصل کنم که صنعت نفت ما حداقل پنجاه سال دیگر به فعالیت خود ادامه دهد، لذا همه چیز بستگی به آن دارد که ما چه مقدار نفت می‌توانیم از منابع خود استخراج کنیم. اگر ذخائر نفتی ما یکصد میلیارد بشکه نفت داشته باشد (که معتقدیم این مقدار ذخائر نفتی و شاید بیشتر در کشور ما موجود است زیرا ما هنوز در سراسر ایران عملیات اکتشافی نفت انجام نداده‌ایم) پس ما تولیدی معادل هشت میلیون بشکه در روز خواهیم داشت، ولی غیر از این نمی‌توانم ارقامی ارائه دهم مگر اینکه وضع ذخائر نفتی قبلی توضیحاتی دادم و متذکر شدم که این موضوع برای ما اهمیت زیاد دارد. در مورد خسارت باید بگویم که این خسارت در سال ۱۹۵۱ هنگام ملی شدن نفت ایران پرداخت شد. در آن زمان سرمایه گذاری شرکت‌های نفتی بسیار کم بود و فکر می‌کنم که قبل از ملی شدن نفت سالیانه سی میلیون تن نفت در ایران استخراج می‌شد. سال گذشته این رقم به دویست میلیون تن رسید و سرمایه‌هایی که تاکنون در این زمینه بکار رفته بسیار جالب است و پول‌هایی که در نفت آینده سرمایه گذاری خواهد شد نیز فوق‌العاده جالب است، از جمله اسکله بارگیری نفت در جزیره خارک است که فکر می‌کنم در ماه سپتامبر آینده گشایش یابد. ما در وسط دریا اسکله‌ای ساخته‌ایم که در یک طرف آن یک نفتکش پانصد هزار تنی و در طرف دیگر آن یک نفتکش سیصد هزار تنی پهلو خواهند گرفت و در یک زمان واحد هشتصد هزار تن نفت بارگیری خواهند کرد. بعلاوه سرمایه‌گذاری‌های دیگری در کشور ما در امور اکتشافات و تصفیه و تولید گاز صورت خواهد گرفت. بطوری که ملاحظه می‌کنید وضع ما با دیگران فرق زیاد دارد و من نمی‌توانم درباره دیگر اظهار نظر کنم. تصور می‌کنم آقای زکی یمانی از عربستان سعودی مسئول مذاکرات درباره مشارکت کشورها در عملیات شرکت‌های نفتی است و کنفرانس اوپک بزودی در وین تشکیل خواهد شد و ما ظرف چند روز از نتیجه مذاکرات اطلاع خواهیم یافت.
همکاری ایران و شرکت نفت انگلیس در دریای شمال
همکاری ایران و شرکت بریتیش پترولیوم در دریای شما ادامه دارد و ما در آن جا شرکای متساوی‌الحقوق هستیم و شب گذشته اطلاع یافتیم که همه چیز بین دو شرکت یعنی شرکت ما و شرکت نفت انگلیس بخوبی پیش می‌رود.
امنیت خلیج فارس
عملیات تروریست‌ها گاهی بیشتر می‌شود و گاهی کمتر، وضع در سال گذشته بدین منوال بوده است. در مورد اختلاف میان کشورهای خلیج فارس باید بگویم که تنها توصیه ما به آن‌ها این است که با یکدیگر متحد شوند. ما هیچگونه مقاصدی علیه آن‌ها نداریم و تنها آرزوی ما سعادت و توسعه و ثبات آن‌ها است. اگر ما بتوانیم به نحوی به آن‌ها کمک کنیم از این کار مضایقه نخواهیم نمود، ولی نباید فراموش کنیم که این کشورها به تازگی بنیان یافته‌اند و باید تجارب زیادی بیندوزند، به همین علت ما توجه زیادی به کشورهای حوزه خلیج فارس داریم و می‌کوشیم با آن‌ها تفاهم متقابل داشته باشیم. شاید روزی برسد که در سایه همکاری کلیه کشورهای این منطقه ثبات و امنیت در آن جا کاملاً تأمین گردد.