مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ تیر ۱۳۲۸ نشست ۱۸۰

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پانزدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ تیر ۱۳۲۸ نشست ۱۸۰

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی

شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶

سال پنجم - شماره ۱۲۷۳

مدیر سید محمد هاشمی

شنبه ۱۱ تیر ماه ۱۳۲۸

دوره پانزدهم قانونگذاری

شماره مسلسل ۱۷۲۳

مذاکرات مجلس شورای ملی

جلسه ۱۸۰

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنج شنبه ۹ تیر ماه ۱۳۲۸ نشست ۱۸۰

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مشروح مجلس

۲– بیانات قبل از دستور آقایان، یمین اسفندیاری و معتمد دماوندی و علی وکیلی و دهقان

۳- بیانات آقایان وزیر دارائی، وزیر امور خارجه و وزیر جنگ

۴- بیانات آقای حائری‌زاده در کلیات بودجه کشور

۵- ختم جلسه

ساعت ده ونیم صبح مجلس بریاست آقای امیرحسین ایلخان (نایب رئیس) تشکیل گردید.

- تصویب صورت مشروح مجلس

۱- تصویب صورت مشروح مجلس.

نایب رئیس - درصورت حلسه ایرادی نیست؟

ملک مدنی – بنده عرضی دارم.

نایب رئیس – بفرمائید.

ملک مدنی – دیروز ضمن مذاکرات گفته شد درین بی تربیتی که در کار قند و شکر پیدا شده‌است بعضی از نمایندگان هم شرکت داشته‌اند بنده اعتقادم این است که این موضوع باید معلوم شود (صحیح است) که چه اشخاصی در این امر شرکت داشته اندزیرا بنده معتقدم که هر نماینده‌ای روزیکه اینجا در پشت تریبون قسم یادمیکندکه باکمال صراحت وشجاعتن بوطن ومملکت وشاه وحقوق ملت وفادار باشد وخیانت نکند نباید کاری برخلاف وظیفه خودانجام دهد الان دولت لایحه‌ای آورده‌است که اصلاحات کند وتصفیه کند ومستخدمین را بدودسته تقسیم کرده‌اند اول باید بنظربنده ازمجلس واز وزرا شروع شود (صحیح است) این عقیده شخصی بنده‌است وگمان می‌کنم که با این عرض بنده همه آقایان موافقت دارند و استدعا می‌کنم که جناب آقای مکی هم که این مطالب را اینجا اضهار کردند هر کسی که شنیده‌اند یا مورد سوء ظن واقع است بیان کنند وهمینطور هم از جناب آقای گلشائیان وزیر محترم دارائی که سابقه ممتد قضائی دارند واز نظر شخصیتشان واز نظر سابقه قضائی طرف اعتماد ما هستند ایشانهم همینطور که دیروز اینجا اظهار کردند که وقتی معلوم شد می‌آیم و می‌گویم و تا وقتیکه معلوم نشده اظهاری نمی‌کنم من جداً تقاضا می‌کنم که اینکار را که در این مملکت اولین مقدمه اصلاحات است شروع کنند قانونی از مجلس گذشته که مستخدمین دولت را تعقیب کنند ببینند کی دزد است وکی دزد نیست، اینرا در اینکار قند وشکر تعقیب کنند وببینند اگر سوء استفاده‌ای شده‌است هر کس باشد تعقیبش کنند اینجا صراحة بگویند تا رفع این شبهه شود برای اینکه ما پیش مردم بدبخت این مملکت بنده بسهم خودم خجل هستم وقتیکه مردم را می‌بینم، خواستم این مطلب را عرض کرده باشم و امیدوارم که آقایان بعد از این مطلبی را نفرمائید تا دقت کافی درآن نکرده باشند و همچنین آقای وزیر دارائی هم بات این موضوع یک ترتیب اثری بدهند زیرا عرض بنده منظور تظر همه آقایان نمایندگان است (صحیح است).

نایب رئیس – آقای آشتیانی زاده.

آشتیانی زاده – منظور بنده هم همین مطالب آقای ملک مدنی بود.

نایب رئیس – آقای مکی.

مکی – جناب آقای ملک مدنی همکار محترم بنده راجع بعرایض دیروز بنده یک مطالبی فرمودند که حق هست همانطور که خودشان فرمودند من دراینجا اسم می‌بردم ولی تاکنون چندین مرتبه نام بعضی از نمایندگان برده شده بعداً یک تکذیبی کردند یا نکردند و هیچ تعقیبی نشد و حالا اگر راجع باین موضوع اگر واقعاً می‌خواهند تعقیب کنند تشریف ببرند توی تپه‌های قیطریه ویا تپه‌های اطراف وملاحظه کنند که زمین‌ها را کی برده ویادرموضوع قند وشکرکیها درآن دخالت دارند یا زمین‌های اطراف تهران وشمال را کی میبردوجنابعالی وامثال جنابعالی همانطور که عرض کردم وکلائی که در این جریان وارد هستند همه را می‌شناسید (کشاورز صدر – اسم ببرید، صلاح است) بنده مصلحتی در این کار نمی‌بینم راجع بقاچاق جنوب همه آقایان فرمودند وآنها هم گفتند که تعقیب می‌کنیم ولی لطفی راچرا اجازه نمیدهیدکه برودآنجا تعقیب کند؟برفرضی که بنده اسم بردم چه کارشان می‌کنند؟ دارشان که نمی‌زنند (یکی از نمایندگان – ولی یک ملاحظه‌ای که می‌کنند) بجان خودتان جری تر می‌شوند وبیشتر غارتگری می‌کنند بنده یک چیز دیگری راجع بصورت جلسه می‌خواستم عرض کنم که امروز صورت جلسه طبق نظامنامه همه اش چاپ نشده‌است واین نظامنامه هم این اشکالات را دارد وبعقیده بنده حق هم با اداره تندنویسی است گذشته از آن اغلاط زیادی در آن مشاهده می‌شود اینستکه خواهش می‌کنم آقایان در اصلاحات نظامنامه که در نظر گرفته می‌شود این مطالب را هم اصلاح کنند ضمناً خواستم توجه مجلس را هم جلب کنم که جلسه ۱۳ و ۱۵ اردیبهشت باینطرف چند جلسه چاپ نشده و هنوز صورت مجلس مذاکرات در دسترس نمایندگان گذاشته نشده‌است این را هم باید از اداره چاپخانه مجلس توضیح خواست.

نایب رئیس – اگرآقایان راجع بصورت مجلس اعتراضی دارند بفرمایند والا این اظهارات آقای مکی مطرح نیست که در اطرافش صحبت شود آقای دکتر عبده نسبت بصورت جلسه اعتراضی دارید؟

دکتر عبده – بله قربان، آقای وزیردارائی دیروز در طی نطقشان فرمودند که یک سیاست انتخاباتی هم ممکن است در کار قند و شکر تهران مداخله داشته باشد بنده می‌خواستم از ایشان استدعاکنم باکمال صراحت بفرمایند که چه اشخاصی در این کار مداخله داشته باشد، چه اشخاصی دراین کارم داخله کرده‌اند؟ استدعامیکنم که بسؤال بنده ایشان صراحة جواب بدهند.

نایب رئیس- آقای امیر تیمور راجع بصورت جلسه نظری دارید؟ بفرمائید.

امیرتیمور – باعتقاد بنده هیچوقت نبایداجازه داده شودکه گفته شود نمایندگان مجلس درامرقندوشکریادرنظایرآن مداخله می‌کنند این حرف وارد نیست برای اینکه نمایندگان مجلس درکارهامداخله‌ای ندارندکه درامرقندوشکرهم مداخله‌ای داشته باشندآقایان نمایندگان مجلس در اجرائیات مداخله‌ای ندارند و این بواسطه عدم لیاقت متصدیان امراست که یک امر باین کم اهمیتی را نمی‌توانند دراین مملکت اداره کندنمایندگان دراجرائیات مداخله‌ای ندارند (دکتربقائی – چرا مداخله دارند) خیراین ایراد وارد نیست تفوهش هم باعتقاد بنده غلط است ودرمجلس شورایملی نباید تفوهش بشوداین بواسطه نقص دستگاه مجریه وبواسطه عدم لیاقت متصدیان امراست که باین صورت درآمده....

نایب رئیس – این موضوع مربوط بصورت مجلس نبودبنده دراول تذکردادم که خارج از موضوع نفرمایند و در صورت مجلس اگر چیزی دارند بفرمایندآقای فولادونداگر در صورت مجلس فرمایشی دارید بفرمائید.

فولادوند – این اظهاربنده راجع بصورت جلسه‌است بنده عرض می‌کنم آقای مکی که خودشانرا یکنفر وکیل مبرز میدانند مصلحت نیست که مقامات مؤثر مملکت را از اعتبار و حیثیت بیندازندواین عمل یک ظلم محض وگناه غیرقابل عفوی است وازمراتب وطن پرستی نیست که آقای مکی در اینجا دولت، مجلس، شاه و مملکت را..(دکتربقائی – آقااینهااعتراض بصورت مجلس نیست اینهاجواب است، این جواب آقای مکی است) (زنگ رئیس) (دکتربقائی – مااجازه نمی‌دهیم این جواب است آقای رئیس همانطورکه شما در وسط نطق آقای مکی اعتراض کردید درباره ایشان هم بایدبگوئید) آقای دکتربقائی شماره جلسه وقت مجلس رابلاطائلات خودتان گرفتید، روزنامه‌های خارجی گفتند که لاطائل ترین اشخاص را پیداکرده‌اند (دکتربقائی – نمیشودباید اجازه گرفت وصحبت کرد) بایداینقدرمردانگی داشته باشیدکه بگوئیدکی اینکار را کرده‌است (مکی – شما خودتان هم میدانیدکی اینکار را کرده‌است) بوالله اگربدانم خواهم گفت. بی آبروکردن یکعده‌ای دستورشماست شما می‌خواهید مقامات را بی آبرو کنید. دکتربقائی – شما که قاچاق گندم کرمانشاه را میدانید بگوئید (زنگ رئیس). فولادوند – کرمانشاه را بنده اصلاً در عمرم ندیده‌ام (دکتر بقائی – پس برادر من در آنجا مرزدار بود؟.) من نمی‌خواهم بگویم افرادی پیدا نمی‌شوند که مرتکب کار بد یا جرم نشوند ولی شرف حکم می‌کند که آنها را معرفی کنید تا مجازات شوند و حیثیت دیگران محفوظ بماند. (همهمه نمایندگان) (زنگ رئیس).

مکی – این حرفها کدام است راجع بگوسفندهای چاپلق و بربرود که برئیس ستاد شکایت کرده‌ام (زنگ رئیس.)

نایب رئیس – اگر ساکت نشوند آقایان من جلسه را ترک نمی‌کنم ساکت باشید، صورت غائبین خوانده می‌شود.

غائبین با اجازه – آقایان: محمد حسین قشقائی حاج حاذقی – مهندس رضوی – دکتر اعتبار – معین زاده –لاهوتی – دکتر راجی- وثوق- دکتر فلسفی - رحیمیان- اورنگ- نراقی- افخمی – اقبال- مهندس هدایت- حسین وکیل- بهار- دکتر شفق- برزین- تقی زاده- نیک پور- امامی اهری- خوئیلر- اسدی- مکرم- فاضلی – عدل اسفندیاری.

غائبین بی اجازه – آقایان: اردشیر شادلو- قبادیان- تولیت– صدرزاده- ناصری- دکتر مصباح زاده- دکتر علی امینی- قهرمان- گلبادی- عباس اسکندری-دکتر ملکی – باتما نقلیج- خسرو قشقائی.

دیر آمدگان با اجازه- آقایان: حسن اکبر، سلطانی، محمد ذوالفقاری، آقاخان، بهادری، مسعود ثابتی، علی وکیلی، هراتی.

نایب رئیس- نسبت بصورت مجلس دیگر اعتراضی نیست؟ (گفته شد- خیر) پس صورت مجلس تا موقع تنفس تصویب شد چون جلسات پشت سر هم است اداره تندنویسی هم بواسطه کار زیادی که دارد تمامش را نمی‌تواند تا قبل از جلسه برساند و اتفاقاً بنده اطلاع دارم که دیشب تا دو ساعت بعد از نصف شب هم نشستهاند با این وصف بیش از این که الآن حاضر شده نتوانستهاند حاضر کنند بعضی از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند، آقای یمین اسفندیاری

- بیانات قبل از دستور آقایان، یمین اسفندیاری و معتمد دماوندی و علی وکیلی و دهقان

۲ – بیانات قبل از دستور آقایان، یمین اسفندیاری و معتمد دماوندی و علی وکیلی و دهقان

یمین اسفندیاری – ابتدا موضوعی که بنده می‌خواهم بعرض مجلس برسام همان مطلبی بود که آقای ملک مدنی به تفصیل فرمودند بنده از آقای وزیر دارائی تمنی می‌کنم نظر باینکه هیئت دولت و مجلس شورای ملی که با هم همکاری می‌کنند باید پاک باشند تا بتوانند ناپاکها را دستشان را از سرمردم کوتاه کنند اگر اسمی از وکلا برده شده‌است بهتر است وزیر دارائی بیاید بگوید که این مطالب صحت دارد و اگر صحت ندارد تکذیب کند بیاناتی که اینجا شد بنده از مجلس تمنی می‌کنم با توجه بروزهائی که می‌گذرد و بزودی عمر مجلس تمام خواهد شد و اوضاع اقتصادی ما هم فوق العاده دشوار است و این برنامه ۷ ساله و لایحه املاک که تصور می‌رود بتواند کمکی برفع بدبختی مردم بکند اگر مجالی آقایان پیدا کنندو فرصتی بدهند که این لوایح از مجلس بگذرد گمان می‌کنم که با وضع پریشانی مردم توانسته باشیم یک مکساعدتی بآنها کرده باشیم که آنها را از این بدبختی و فشار راحت کنیم آقای اسلامی دیروز بیاناتی فرمودند که در تعقیب این بیانات بنده خواستم مختصری عرض کنم. ایشان از مراحم ملوکانه اینجا تشکر کردند گرچه عواطف شاهانه نسبت بتمام این مملکت در مدت هشت سال گذشته بر هیچکس پوشیده نیست واعلیحرضت همایون شاهنشاهی همیشه در نظر داشته و دارند که مردم برای آبادانی و عمران مملکت در این وضع بدبختی که برای تمام مملکت پیش آمده‌است خودشان پیش قدم اصلاحات باشند و اما درمورد مراحم ملوکانه نسبت بمازندران و عواطفی را که بروز داده‌اند نه فقط راجع بشهسوار و یک دبستان آنجا و نه فقط راجع ببابل و اقدامی که انجا شده بلکه نسبت بتمام مازندران و نور وآمل وجاهای دیگر از عطیه ملوکانه بهره مند شده و مزیتی برای هیچ جا قائل نشده‌اند.

اعلیحضرت همایونی نسبت بهمه جا توجه مخصوصی دارند ولی من چون حالا بودجه کشور مطرح بود عده‌ای از مازندرانیها واهل تنکابل بمن مراجعه کردند که هم مجددا با اینکه در سابق سپاسگزاری از این مراحم ملوکانه شده بود اینجا مجددا تشکر دیگری بشود وپیشنهادهایی هم بهیئات دولت داده شود تا برای اصلاح اوضاع اقتصادی مازندران تشویقی شود ودر ضمن نظر باینکه بودجه تا اندازه‌ای بتواند کمک کند بنده پیشنهادهایی دادهام که در موقعش اینجا مطرح خواهد شد ولی به آقایان مازندرانی و تنکابلی‌ها من تذکر دادم که رضای اعلیحضرت همایونی بکنم اعلیحضرت همایونی همیشه متوجه کشور و افراد هموطنان ما هستند ولی متقاضی است که خود مردم هم تکانی بخودشان بدهند و در صدد بربیایند که بیشتر منویات ملوکانه را بموقع اجرا بگذارند. تا نیات ملوکانه جامعه عمل بخود به پوشد (صحیح است) راجع بوزارت خارجه آقای مکی صحبتی فرمو دند بنده می‌خواهم اینجا عرض کنم اگر ایشان بخارجه تشریف برده باشند وبا سفارتخانه‌های خارجی سرو کار داشته باشند میدانند که وضعیت سفارتخانه‌ها در خارجه تا چه اندازه اهمیت دارد واین یک نمونه‌ای است برای اینکه هر کشوری نشان دهد که تا چه اندازه به آن نمایندگی علاقه دارد وضع سوئد را که دیدم با اینکه جناب آقای کاظمی مامور شایسته و لایق دولت هستند هم وزیر مختار در دربار سوئد هستند وهم در کشور دیگر ایشان یک اطاق خیلی کوچکی داشتند برای چند نفر از اعضاء که باید در آن اطاق زندگی کنند وبا نهایت عسرت زندگی می‌کنند یک نفر شوفر دارند که هم دربان بود و هم پیشخدمت بود و با این وصف که وزارت که وزارت امورخارجه اطلاع دارد و بنده هم تذکر دادم و آقای ملک مدنی هم که در سو کمیسیون این کار بودجه هستند تصور می‌کنم آقای ملکی درست توجه ندارند باین موضوعات والا هیچ ماموری و هیچ فردی از دولت نباید راضی شوند که سفارتخانه‌ای در یک جائی داشته باشند و مورد توجه نباشد این فقط عدم توجه را میرساند یا اینکه عدم اطلاع از وضعیت کار را و اینکه گفته‌اند که ما نباید بیش از سه سفارت کبری داشته باشیم تصور می‌کنم که این فکر از وظیفه بنده و ایشان خارج باشد زیرا که این موضوع مربوط بدولت است و دولت باید ترتیبش را بدهد که ما باید در آنجا سفارت کبری داشته باشیم یا نداشته باشیم و نسبت بهندوستان هم که برادر بنده آنجا رفته و با بنده مکاتبه دارد می‌نویسد ما محلی نداریم که بتوانیم ایرانیها را آنجا پذیرائی کنیم و از لحاظ منزل فوق العاده در زحمت هستیم و مکرر هم راجع باین قسمت گزارش داده شده‌است و حالا نمیدانم که در بودجه فعلی اقدامی خواهند کرد یا نه در صورتیکه هندوستان و پاکستان برای دولت ایرانجای بسیار مهمی است و باید بآنجا فوق العاده اهمیت گذاشت در خاتمه عرایضم برای اینکه حتماً آقای معتمد دماوندی هم بتوانند استفاده کنند چون وقت بنده نگذشته‌است می‌خواستم از جناب آقای حکمت وزیر محترم خارجه سؤال کنم که چه حکمتی داشته‌است که ایشان بنده و آقای دکتر بقائی همکار محترم را بجان همدیگر انداختند و با اینکه جناب آقای دکتر اقبال وزیر محترم کشور هم راجع بمسافرت برادر من به لندن دفاع کردند در اینجا و بنده بسیار متشکرم آقای وزیر امور خارجه هم نخواستند که این موضوع را در اینجا اظهار کنند و مسکوت گذاشتند.

رئیس – آقای معتمد دماوندی.

معتمد دماوندی- عرایض بنده یک قسمتش مربوط به سؤالاتی است که از آقایان وزراء توجهی بسؤالات نمی‌کنند و با اینکه آئین نامه جدید آنها را مکلف کرده‌است که در ظرف یک هفته سؤالات جواب بدهند و با اینکه جناب آقای رئیس هم تذکر فرموده‌اند چند مرتبه به آقایان وزرائی که سؤال شده‌است که از آنها و یک مطالب مهمی از نقطه نظر محلی بوده که بنده چون نتوانستم رویش صحبت کنم بشکل سؤال دادم از آقای وزیر راه از آقای وزیر فرهنگ و از آقای وزیر امور خارجه ولی متاسفانه تاکنون جواب نداده‌اند استدعای بنده اینست که جناب آقای گلشائیان توجهی بفرمایند و در هیئات دولت تذکر بدهند که آقایان وزراء در موقع خودش تشریف بیاورندو جواب بدهند- یک قسمت دیگر که خیلی مهم است و استدعا می‌کنم که آقایان توجه بفرمایند موضوع اختلافی است که بین بانک صنعتی و بانک ملی ایجاد شده‌است و اثر این اختلاف در گیلان در مورد پیله مشهود شده‌است، پیله که یکی از قسمتهای مهم تولیدی کشور است و از سابق اهمیت زیادی داشته‌است و هنوز هم از مواد مهم تولیدی کشور است و صد در صد رعایا هم از آن استفاده می‌کنند زیرا در موقعی که مشغول نوغان هستند وقتشان برای سایر زراعتهای دیگر گرفته‌است و از طرف دیگر با این اوضاع و احوال و با این فقر شدیدی که در مملکت هست این جور امور تولیدی که وقت کوچک کوچکی از رعایا را می‌گیرد و بصرفه و نفع آنها تمام میشودؤ و در این موقع فصل پیدایش انست. الآن مدتی است نوغانداران و پیله گران که در گیلان و قسمتی از مازندران چهل روز وقت خودشان را صرف تربیت کرم ابریشم کرده‌اند باید بیاورند این پیلهها را بفروشند استدعا می‌کنم که توجه بفرمایند آقایان این هر وقتی که در توی انبار وارد شد اگر در ظرف ۵ روز واچیده نشود یعنی خریدار آنرا نخرد و خفه و خشک نکند تمام تبدیل پیروانه می‌شود و پیله را سوراخ می‌کند و بیرون می‌آید و پرواز می‌کند و بعد که اینطور شد آن جنسی که می‌ماند دیگر بدرد یکشاهی نمی‌خورد شاید سالی در حدود سی میلیون عایدات دولت است که در گیلان جمع می‌کنند در حدود ۵ میلیون تومان پول می‌رود بین رعایائی که عمل پیله دارند تقسیم می‌شود و این رعایا هم در تمام گیلان شاید در حدود صدهزار نفرشان مشغول این کار هستند ۵ میلیون تومان بین آنها تقسیم می‌شود که این ۵ میلیون تومان از دست آنها می‌آید در بازارخرج می‌شود یعنی این ۵ میلیون تومان بین رعایا تقسیم می‌شود و آنها می‌آورند در بازار لوله لامیا می‌خرند، قند می‌خرند، قماش می‌خرند در این اختلاف نظر من نمیدانم که گناهی متوجه بانک صنعتی باید الان پول داشته باشد و برود اینها را بخرد ولی متاسفانه نتیجه اختلافات این شده‌است پولی داده نمی‌شود البته آقای ابتهاج حرف هائی دارد ولی الان بالفعل وارد نیست برای اینکه اگر تا پنجروز دیگر این پیله‌ها را نخرند این پیله‌ها را نخرند این پیله‌ها از بین می‌روند نه تنها کارخانه حریر بانک صنعتی و دولت فلج می‌شود و از بین می‌رود ۳۰ میلیون تومان بمملکت ضرر می‌زند و ۵ میلیون تومان هم برعایا تا ۵ روز دیگر اگر پول نرسد برعایا و این پیلهها جمع نشود عموم این بدبخت رعایائی که در این آفتاب سوزان تابستان از صبح تا غروب باید بروند توی باغ توت و برگ ببرند با آن هوای گرم سوزان طرف شمال مخصوصاً وقتیکه آفتاب در نهایت تابندگی است آنجا این مردم بیچاره الان باید از زحمت خود استفاده ببرند متاسفانه گرفتار این مخمصه شده‌اند البته رعایا و مردم و این‌ها متوسل شده‌اند بآقای قائم مقام الملک ایشان هم اقدامات مفیدی فرمودندو تلفن فرمودند و حتی بعرض اعلیحضرت همایونی هم رساندند آقای ابتهاج هم قول دادند ولی متاسفانهتا دیروز خبری از دادن پول نشده‌است بنده بعرض آقایان رساندم و مخصوصاً از آقای وزیر دارائی تقاضا می‌کنم و مجدداً هم از آقای قائم مقام الملک که از مفاخر گیلان هستند استدعای عاجزانه دارم که یک کاری بکنند بداد مردم مظلوم برسند و یک طوری شود که این پول حواله شود حالا اگر آقای ابتهاج بفرمایند که من اطمینان ندارم ممکن است دستور بدهند این پول زیر نظر رئیس بانک ملی رشت خرج شود تا مطمئن باشند که این پول آنجا خرج می‌شود و بتهران بر نمی‌گردد والا جناب آقای وزیر دارائی تا ۵ روز دیگر نوغان کشور بطور کلی از بین می‌رود (صحیح است) دیگر عرضی ندارم.

نایب رئیس – آقای وکیلی.

علی وکیلی- عرایض بنده راجع باوضاع عمومی اقتصادی است که در اطراف آن خیلی مذاکره می‌شود و با نکملی یک نامهای در روزنامه اطلاعات انتشار داده‌است و دیروز جناب آقای دکتر متین دفتری از من پرسیدند که نامه را شما خوانده‌اید یا نه؟ بنده با دقت خواندم در آنجا در آنجا صددرصد حق با بانک است (آزاد –تجار عقیده شان غیر از این است) بنده استدعائی که دارم این مقام جائی است که هرکس حرف می‌زند باید با رقم حرف بزند والا اگر من با یکی بدم نیاید متهم کنم. من از هیچکس هم تعریف نمی‌ترسیدم جز از خدا از هیچکس هم تعریف نمی‌کنم نه تکذیب، بانکملی می‌گوید اوضاع زندگی و هزینه زندگی را مقیاس می‌گیرد میگویددر عرض یکسال هزینه چطور پائین آمده‌است اگر آقایان کسی دلیلی دارد که اینطور نیست باید با رقم بیاید اینجا و بگوید، بنابراین منافع عمومی رجحان دارد بر منافع اشخاص و خصوصی و ما باید منافع مملکت را در نظر بگیریم نه پنج نفر را در نظر بگیریم اینجا بحران رویهم آمده و کارخانه‌ها هم به بحران افتاده‌اند ما نمی‌توانیم در مملکت اجازه بدهیم که برای حفظ کارخانه‌ها مردم مصیبت بکشند و پارچه گران بخرند و باید کمک دیگری کرد کارخانه‌ها گرفتاریشان برای اینکه مال از خارجه می‌آید نیست مال ارزان بوده‌است مال گران نشده‌است مال را باید ارزان تمام کرد گرفتاری کارخانه کجاست؟ گرفتاری کارخانجات اینجاست یک کارخانه دستباف در اصفهان در سال ۱۳۲۰ چهار میلیون مزد داده‌است یعنی آنقدر کارگر بر آن تحمیل کردهاند از بابت مزد و تعداد در عوضش در سال ۱۳۲۰ ششصد و هزار متر پارچه درآوردهاست و در ۱۳۲۶ پانصد و چهل و پنج هزار متر پارچه درآورده‌است یعنی از مقدار پارچه پائین آمده از مزد ۱۵ برابر پولی که باید بدهد بالا رفته‌است پشم را میخریده‌است ۲۴ ریال حالا خریدهاند ۵۵ ریال باید فکر دیگری کرد اینطوری نمی‌شود من معتقدم مردم باید کار داشته باشند ولی باید از روی فکر و تدبیر باید مثل نسخه دکتری که می‌نویسد باید کار درست پیدا کرد کار پیدا کردن جز اینکه کارخانه‌ها تعداد کارگرانش نباید اضافه شود، کارخانه‌های جدیدی که تاسیس می‌شود باید این کارگرها را برد آنجا تا بتوان قیمت تمام شده جنس را پائین آورد با این وضعیتی که امروز در مملکت است آزادی کارخانه چی که مال کارگران را بفروشد این خیانت است این زندگی برای همه ما گران است نمی‌شود ما اگر کارخانه‌ها را بخواهیم حمایت کنیم راههای دیگری باتید پیدا کنیم والا از یکطرف دروازه را گرفتن اجناس در تمام دنیا امروز بعد ازجنگ ۶۰% -۷۰% پائین آمده‌است نمی‌شود بیک مملکتی گفت در موقع جنگ پارچه را هشت تومان می‌خریدی حالا هم هشت تومان بخر (صحیح است) ما باید صنایع خودمانرا حفظ کنیم، ما باید سعی کنیم کارخانجاتمان را نجات بدهیم و ازروی سیاست اقتصادی نه از روی محدودیت و اجبار (اردلان – شورای عالی اقتصادی برای همین منظور تشکیل شده‌است) خوب باید کارگرد این وقت می‌خواهد وسیله می‌خواهد-فکر می‌خواهد –تدبیر میخواهدهمینطورپشت تریبون آمدن و یک کلیاتی گفتن و مردم را متهم کردن یا کارخانه چی یا مردم را بعقیده من بجائی نمی‌رسد کارخانه هائی که در این مملکت دارند کار میکنندبضیقه سختی افتادهاند و این حرفها جز تشنج چیز دیگری تولید نمی‌کند یکموضوع مضیقه شان موضوع کارگر است کارگر باید خوب زندگی کند کارگر باید زندگی راحت، خانه، معارف، بهداشت و بیمه داشته باشد ولی یک کارخانه‌ای که با صد تا کارگر خودش را باید اداره کند نمی‌تواند هشتصدتاکارگرسربارداشته یاشد (صحیح است) یک کارخانه‌ای درتبریزخوابیده بوداین کارخانه با ۱۵۰ کارگرکارمیکردبعد این کارگرهاتا۷۵۰نفرنفررسیدند ادارات اجبارکردند این کارگرها رانگهدارد الان کارخانه تعطیل شده وسهامش هم ازیک تومان رسیده به سه ریال وچند میلیونی مقروض شده‌است، بایدفشارطوری باشد که تحملش امکان پذیرباشد، جناب آقای یمین اجازه بدهیدکه آقای وزیر دارائی گوش بدهند مزد باید تناسب با میزان مخارج وهزینه زندگی داشته باشد والا بدلخواه که نمی‌شود امروز بکارگر درایران مزد اضافه داده نمیشودعرض کردم که بایدکارگر خوب زندگی کند ومنزل داشته باشدمن بشخص کاری ندارم یک کارخانه علاوه بر اینکه ازجهت مزد ۱۵ مقابل بالا رفته‌است یاازتعدادیاازمبلغ درعرض سال دودست لباس زمستانی وتابستانی می‌دهد مجانی، نتیجه ازاین می‌خواهم بگیرم یک کارخانه دراصفهان بکارگرانش روزی ۲۰ سیر نان برای مردو۱۵سیر زن و۱۰سیر ببچه مجانی داده یکماه هم اضافه حقوق داده‌است کلیه کارگران توسط شرکت بیمه شده‌اند برای بهداری کارگران یک کامیون دارد، دارو وچند نفرکمک طبیب یک مریضخانه صدوبیست تختخوابی درست کرده‌اند میدان ورزش درست کرده‌اند درعوضش چون بنده بایدروشن دراینجابگویم چند روز پیش از این مدیرکارخانه را کارگرها ریختند وشروع کردند بزدن تامردنش ولی اونمردما نباید اجازه بدهیم دراین مملکت یک دستهای خارجی وخائنانه اوضاع اقتصادی واجتماعی مارا بهم بزنندحکومت بایدمحرک آنهارا بگیرد وتعقیب کند اگرحرف حسابی داشتند دراین مملکت باید از روی قانون گفته باشند اگر رئیس قشون نرسیده بوداینمرد را کشته بودند در اصفهان (مکی – لابد مال اسکی بوده‌است) بنده با اسمش کاری ندارم بنده با منطق صحبت می‌کنم بنده طرفدار کارگرم کارگر در ایران بامن هموطن است باید منزل خوب داشته باشدمعارف خوب داشته باشدلباس خوب باید داشته باشد ذخیره باید داشته باشد تمام اینها را می‌شود درست کردآقای سزاوارشایدفردااین کارخانه مدیرش مرد وبسته شد (سزاوار – یکقدری بصاحبان کارخانجات خواهش می‌کنم نصیحت کنید) جناب آقای سزاوار هروقت خواستید با من صحبت کنید با منطق وحساب ودلیل بفرمائید یک وکیل مجلس حق ندارد پشت تریبون بگویدکارمندان دولت دزدند، حق ندارداینجا این حرف رابگوید، باید اسمش را بیاورد ماهروقت خواستیم جنین جیزی بگوئیم اسمش را بگوئید محلش را بگوئیم (صحیح است) من مامور می‌شناسم درادارات دولتی که چهل سال زحمت کشیده بود وقتی که مرد پول نداشت دفنش بکنندمردم پول کفن ودفن اورا دادندپس نبایدهمینطوربطورکلی گفت که مامورین دولت دزدند. (دکتر بقائی – شما چندتاازدزدانش را می‌شناسید؟) جناب آقای دکتربقائی شمایک وقتی اینجا یک چیزی راجع بمن گفتید من نخواستم از ماده ۱۰۹ استفاده کنم و وقت مجلس را بگیریم بمن گفتید که شما می‌خواستید اوضاع مملکت برگردد؟آن اوضاع برگرددکه مردم پول داشته باشند زندگی بکنند من می‌خواهم آن کسی که پا برهنه‌است کفش داشته باشد همان روزیکه جنابعالی پدر بزرگوارتان با یک عبای نائینی اینجا می‌نشست وجنابعالی امروز سالی چهار دست لباس نو می‌پوشید، پدر من هم همینطور بود یک عبای نائینی می‌خرید وچند سال میپوشیداینجا یک صحبتی شده بودمن می‌خواهم آقای وزیر دارائی را مخاطب قراربدهیم اول خود آقا تصدیق می‌فرمایند مقررات دولتی یکقدری جلوی کارها را گرفته.

نایب رئیس – آقای وکیلی توجه داشته باشید که چهار دقیقه بیشتر وقت ندارید.

علی وکیلی – بله چشم، من می‌خواهم عرض کنم حضرتعالی بفرمائید این قندی که امروز می‌خواهند گران بمردم بفروشند بفرمائید تحقیق کنید خریدارها این قندهارا از کجاآورده‌اند؟اینها را باید از کار بازداشت و تعقیب کرد که دیگر سوء استفاده نکنند من حرف دیگری ندارم فقط به آقایان ومردم می‌گویم که مردم بیجهت دست پاچه نشوند تا ۱۵ روز دیگر قند و شکر دولت میرسد و بهمان قیمت ۱۶ ریال و۱۷ ریال دردسترس مردم قرار می‌گیرد باید از این ماجراجوها و منفعت طلبها جلوگیری کنید- اگر از آقایان وکلا هم هر کسی در این کار دخالت داشته باید با اسم بیایند بگویند (دکتر بقائی – آقای وکیلی خودشان چون مردم با وجدانی هستند می‌آیند و میگویند)

نایب رئیس – نوبت آقای اردلان است ولی ایشان نوبتشان را داده‌اند بآقای دهقان – بنابراین آقای دهقان بفرمائید.

دهقان – بنده از جوانمردی آقای اردلان اظهار تشکرمیکنم اخیراً یک قانونی راجع بمحدودیت مطبوعات گذشت که البته باکمال سعی وکوششی که ازطرف بعضی ازنمایندگان مجلس بعمل آمدکه ازگذشتن این قانون باکمال عجله جلوگیری شودمتاسفانه وضعیتی درآنموقع وجودداشت موجب شدکه آقایان نمایندگان با یک توجه کمتری رای به قانون مطبوعات بدهنددرحالیکه این قانون یک زیانهائی داشت که امروز دارد برهمه روشن می‌شود بنده امروز اطلاع پیدا کردم که روزنامه ستاره را توقیف کرده‌اند روزنامه ستاره یک روزنامه ایست که در تمام دوران انتشارش از جاده اعتدال خارج نشده‌است (صحیح است) (فرامرزی – آقاصباراهم بفرمائید که چه رسوائی سرش درآورده‌اند) (یمین اسفندیاری – چرا توقیف کرده‌اند؟) (مکی – آقای وزیر خارجه فرموده‌اند توقیف کنند) همانطوریکه آقایان تایید فرمودید روزنامه ستاره یک روزنامه میانه رو ومعتدلیست که هیچوقت هم وارد خصوصیات هیچکس نشده‌است (مکی – آقای وزیر خارجه توقیف کرده‌اند) این روزنامه روز سه شنبه یک مقاله راجع به احقاق حق ایران وطرفداری وحمایت از اتباع ایران در خارج نوشته‌است واز وزارت خارجه انتقاد کرده‌است انتقاد بسیار ملایمی که چرا منافع اتباع ایران را در خارج حفظ نمی‌کنند و مخصوصاً‌ مسئله فشار بر ایرانیانی که در فلسطین سکونت دارند (صحیح است) اینرا مطرح کرده‌است وثابت کرده‌است که کلیمیان ایرانی هستندواینهارانباید مخلوط کرد وبحساب دولت اسرائیل گذاشت واین قضیه را نباید مخلوط کرد.

ولی باید وزارت خارجه که فقط وظیفه اش حمایت از حقوق و منافع ایرانیان در خارجه‌است بوظیفه اش عمل کند و نگذارد که یک دولت جدید التاسیس هفتصد وهشتصد هزار نفری باتباع ایران فشار وارد بیاورد و به آنها آزار واذیت بدهد البته آقای وزیر خارجه طبق اینقانون فوراً یک چیزی نوشته‌اند بدادسرا (فرامرزی- طبق آن قانون نیست خلاف قانونست) اغلب آقایان هم حالا تائید می‌کنند که مقصود مجلس شورایملی از گذراندن این قانون آن نبود که انتقادی بجا و صحیح نشود (دکتر بقائی-آقا روزنامه در سیاست نباید مداخله کنند) اجازه بدهید خودتان را داخل اینموضوعات نکنید شما یک صحبتهائی می‌کنید که با این صجبتهایتان حق هم ناحق می‌شود همین صحبتهای شما و امثال شما موجب شد که الان یک وضعی بوجود بیاید که امروز هم نشود یک انتقاد صحیح بوجود بیاید (مکی- اگر حکومت قانونی بود و زور و فشار نبود که ما داد و فریادی نمی‌کردیم) نه اینطور نیست باین ترتیب و باین شکل عمل نمی‌کردیم نه اینطور نیست باین ترتیب و باین شکل عمل کردن و باین شکلی که می‌خواهند از انتقادات صحیح و بجا جلوگیری کنند مناسب نیست جداً استدعا می‌کنم که آقای وزیر خارجه و سایر اعضای دولت سوء استفاده از قانون نکنند قانونی که اینجا گذراندند برای این بود که حمله باشخاص و افراد نکنند و داخل خصوصیات نشوند (فرامرزی-توهین نکنند) ولی انتقاد صحیح و بجا از دستگاه بکنند و باید هم بکنند اگر انتقاد نباشد اوضاع اصلاح نمی‌شود (صحیح است) بنده تقاضا دارم و مخصوصاً توجه آقای وزیر دادگستری را هم که یک شخص صالحی تشخیصشان داده‌ام باینموضوع جلب می‌کنم و باز هم استدعا می‌کنم که یک ترتیبی بدهند که بیجهت فشار بجراید وارد نیاید و اغراض خصوصی را مد نظر قرار ندهند و بیجهت توقیف نکنند و بتئقیف روزنامه ستاره که روزنامه مفیدست جداً اعتراض دارم و همچنین نسبت بروزنامه صبا.

نایب رئیس- توجه بکنید آقایان قبل از اینکه وارد دستور شویم یک پیشنهادی راجع بترتیب جلسات از آقای حائری زاده رسیده باین ترتیب که پیشنهاد می‌نمایند جلسه آینده ساعت ۶ بعدازظهر روز شنبه باشد موقع افطار تنفس داده شود. یعنی اگر اجازه می‌دهید چون الان عده برای رای کافی نیست در موقعیکه عده کافی شد این پیشنهاد را مطرح کنیم رای بگیریم لایحه بودجه مطرح است آقای وزیر دارائی بفرمائید.

- بیانات آقایان وزیر دارائی، وزیر امور خارجه و وزیر جنگ

۳- بیانات آقایان وزیر دارائی، وزیر امور خارجه و وزیر جنگ

وزیر دارائی- پیش از آنکه وارد موضوع بودجه بشوم چون سوء تفاهمی راجع باظهارات دیروز بنده در مجلس در موضوع قند و شکر شده بود خواستم این جمله را یکمرتبه دیگر برای آقایان بخوانم ملاحظه فرمائید که اظهارات این طور بوده‌است که در صورت مجلس هست ممکنست مداخلات سیاسی دیگری هم در اینکار باشد یعنی باید عرض کنم که سیاست انتخابی هم ممکن است در این جریان کمک کرده باشد و این روشن خواهد شد آقایان با بنده سابقه دارند من اظهاراتی که می‌شود باکی ندارم می‌آیم و می‌گویم و اگر نسبت بهر کسی باشد و نسبت بهر شخصی می‌خواهد باشد اینکه امروز نمی‌توانم عرض کنم برای اینست که بدون مدرک و دلیل و تمام شدن تحقیقات عرض کرده باشم اینکه موضوع تحت تعقیب دیوان کیفر و رئیس شهربانی است که شدیداً دارند این موضوع را تعقیب می‌کنند و باز هم عرض می‌کنم که در این جریانات هر یک از مامورین دولت و غیر مامورین دولت هرکس مداخله داشته باشد وقتی تحقیقات تمام شد دولت نسبت به تمام آنها تعقیب خواهد کرد و آقایان هم نباید انتظار داشته باشند که در این موقع هیچکس از مجازات معاف بشود (دکتر بقائی-آنهائی که ازپانصد هزار تومان بیشتر استفاده کرده‌اند نباید تعقیب شوند) اما راجع ببودجه اگر چه اول بنده در نظر داشتم که آقایانی که اظهار عقیده و نظراتی دارند نسبت به بودجه بفرمایند و بعد جواب داده شود چه از طرف این جانب و چه الز طرف آقای مخبر کمیسیون ولی چون معمولاً وقتی که بودجه مملکت مطرح است بطور کلی بایستی سیاست مالی و اقتصادی دولت روشن شود و توضیحاتی باید داده شود که بودجه روی چه زمینه‌ای تهیه شده و برای چه نظری تهیه شده‌است، اجازه می‌خواهم از آقایان که یک چند دقیقه ئی وقت مجلس به دادن این توضیحات که شاید دادن این توضیحات نسبت باظهارات آقایان روشن بکند مطلب را که بعداً محتاج بجواب نباشد عرض کرده باشم بطوریکه در راپرت کمیسیون بودجه ملاحظه فرموده‌اند آقایان این بودجه ایکه تهیه شده و فرستاده شده‌است اولاً قبل از سال بوده‌است و مجال زیادی نبوده‌است برای اینکه موضوع حلاجی شود و بحث شود متاسفانه لوایح زیادی که در دستور بوده‌است مجالی نبوده و ما در روزهای آخر مجلس گرفتار بودجه شدیم و من خودم شخصاً میل داشتم که شاید که اینکار زودتر می‌شد برای اینکه در کار بودجه هرچه بحث بیشتر شود و هرچه گفتگو شود بهتر است چه بسا اطلاعات و راهنمائیهائی که لازم است که آقایان بفرمایند که برای دولت سرمشق باشد که اصلاح کند و چه بسا اظهاراتی که لازم است دولت بکندبرای اینکه ابهام و تاریکی در موضوع بودجه هست اگر هست در مجلس روشن بشود، پایه بودجه ئی که تنظیم شده بود مثل تمام بودجه هائی که تنظیم می‌شود البته بروی پایه در آمد و خرج بودجه سال گذشته شده بود کثر بودجه سال گذشته همه آقایان میدانند که 180 میلیون تومان کثر داشت علت کثرش هم باز همه آقایان خوب میدانند که سیاست بودجه ئی که سال 1320 یا 1319 که می‌شود گفت که بودجه مملکت در آن تاریخ موازنه ئی داشت تا بعد از وضع فعلی اضافه شدن کارمندان و میزان حقوق زیاد شده البته اینجا ممکن است سؤالی بشود پس چه شد سال گذشته 180میلیون تومان کثر داشت سال هم تمام شد و هیچ اتفاقی هم نیفتاد توضیح اینست که صحبت همانست که گفته‌اند در ایران شما کسر بودجه دارید ولی کسرخزانه ئی ندارید توضیحش اینست که تاوقتی مخارج حقوق هست چون یکدوازدهم، یکدوازدهم تصویب شده‌است تمام آنرا پرداخته‌ایم ولی آن مخارج عمرانی وآبادی مخحارج تولیدی عام المنفعه که لازم بود در بودجه متاسفانه انجام نشد مطابق بودجه سال 1327 که بنده اینجا ارائه می‌دهم روز 29 اسفند 118 میلیون تومان درخواست از خزانه بودکه پرداخت نشده بود اضافه به درآمدی که پارسال نسبت به بودجه پیش بینی شده بود در حدود 60 میلیون، 65 میلیون تومان بود تقریباً میشودگفت که این بودجه همان مقداری که دربودجه عمرانی کشورپیش بینی شده بود. کسرداشت یعنی 60 میلیون تومان از این 180 میلیون توانستیمخرج کنیم بقیه اش خرج نشدیعنی 117 میلیون خرج نشد. پس درحقیقت این بودجه کسر بوده علل کسر بودجه را همانطوریکه عرض کردم درقسمت خرج مقایسه ایست که شده‌است که در حدود 90 درصد بودجه مملکت حقوق است.

تعداد کارمندان در سال 1320 درحدود هفتاد هزار نفر بود الان در حدود 150 هزار نفر هستند تناسبی که در بودجه 1320 بود همانطوریکه امروز در مقدمه بودجه نوشته شده‌است 55 درصد خرج عام المنفعه می‌شد. یک قلم بطور روشن عرض می‌کنم از این 360 میلیون تومان 100 میلیون تومان کارخانجات پیشه و هنر خرج می‌نمود 100میلیون تومان تقریباً خرج راه آهنست وزارت راه خرج می‌کرد بقیه این 160میلیبون تومان بودجه ادارات دولتی یود. تمام اینها متاسفانه باید عرض کنم که با بودجه فعلی 90درصد فقط حقوق مستخدمین پرداخت می‌شود طبیعی است که این بودجه وقتی اینطور تنظیم مبشود، البته کسر زیادی خواهد داشت این بودجه را چطور می‌شود تبدیل کرد؟آقایان بهتر از من میدانند تعدیل بودجه از دو راه ممکن است یا بعنوان ازدیاد درآمد یا بعنوان کسر هزینه، ازدیاد درآمد و طرزی که دولت دارد بطور کلی در قسمت درآمد عرض کنم اینست که ما سعی کنیم مالیاتهای مستقیم را زیاد کنیم آقایان مسبوق هستید که در همه جای دنیا مالیات مستقیم بیشتر بر طبقه غنی هست و مالیالت غیر مستقیم چون همه می‌پردازند به طبقه ضعیف بیشتر تحمیل می‌شود. (صحیح است) مطابق لایحه ایکه روی همین زمینه بمجلس تقدیم شد نسبت مالیات مستقیم بر غیر مستقیم 13به 100 است یعنی 3 درصد مالیات مستقیم می‌گیریم و 77 درصد مالیات غیر مستقیم اگر ما بخواهیم یک قدری از وضع اقتصادی مردم و فقر مردم کم کنیم تنها علاج همان است که پیشنهاد شده‌است از طرف ما برای ازدیاد مالیات بر درآمد و کم کردن عوارض از قند و شکر و دخانیات و بنزین و نفت و اضافه کردن تاکس مالیات مستقیم است برای اینکه لایحه‌ای بمجلس تقدیم شد خوشبختانه در کمیسیون مالیه هم مکرر مذاکره شد یکقسمتی آقایان مراعات کردند یک قسمتش هم ما کوتاه آمدیم به نتیجه رسیده‌است.

اینست که بعد از آنکه بودجه تمام شد نسبت به آن لایحه املاک مزروعی را هم یک تصمیمی بگیرند که قبل از خاتمه مجلس، بتوانیم تکلیف آنرا معین کنیم تا بعداً این لایحه مالیات بر درآمد را در نظر بگیریم اگر آقایان ملاحظه می‌فرمایند در لایحه بودجه یک مبلغی نسبت بسال گذشته اضافه بودجه پیش بینی شده‌است یعنی نود میلیون تومان هست اینرا باید صریحاً عرض کنم نه من باب لایحه جدید بودجه‌است بلکه دولت فکر کرده‌است که با اقدامات سریعی در وصول مالیات‌ها این در آمد را تامین کند با قانون فعلی مالیات بر درآمد ما همانطور که آقای مکی تذکر دادند بنده باید عرض کنم که در تذکرات بحقی که داده می‌شود خواه از طرف دوست باشد یا از طرف دشمن بنده بنوبه خود متشکر هستم این اداره مالیات بر درآمد ما خوب عمل نمی‌کرد ولی در ظرف این چند ماه در اثر مراقبتی که بعمل آمده نتیجه نسبت بسال قبل بهتر بوده‌است برای نمونه عرض می‌کنم مطابق صورت وصولیهای ما از مالیاتهای بر درآمد فروردین امسال 52میلیون بوده و فروردین پارسال 22میلیون و در اردیبهشت امسال 117میلیون در خرداد و 46 میلیون ریال وصولی بوده و در پارسال 34 میلیون ریال یعنی اگر مراقبت بیشتری بشود زیادتر می‌شود که ما بتوانیم با مراقبت و تنظیم قانون جدید کسر بودجه را جبران کنیم یک موضوع در قانون مالیات بر درآمد توجه شده‌است باید گفت که مامورین دستگاه در این توافقهائی که کرده‌اند قبلاً شاید یک سوء نظرهائی بوده‌است بطوریکه اگر مالیاتهای زیاد را بمبلغ‌های کمی تبدیل کرده‌اند (یکی از نمایندگان نجم الملک هم همین را می‌گفت) پس اگر قانون جدید مالیات بر درآمد بگذرد و مراقبت این مالیات بر درآمد بشود هم درآمد بیشتر شده‌است و هم بعقیده من از نقطه نظر مملکتی بسیار بجا خواهد بود برای اینکه همانطوریکه قبلاً هم عرض کردم ما باید سعی بکنیم که نسبت مالیات مستقیم و غیر مستقیمی که امروز در مملکت هست هر چه ممکن هست برگردانیم یعنی نسبت مالیا ت مستقیم را زیادتر کنیم.

در حالیکه امروز 77درصد مالیات غیر مستقیم و 13 درصد مالیات مستقیم است این را نباید حفظ کنیم پس پایه بودجه با یک قسمت اضافه کردن مالیات بردرآمدن و اضافه عایداتی بود که تصور می‌کردیم این قسمت درست بشود بعد هم یک قسمت مربوط بود برقم درشتی که باید روی آن حساب کنیم و آن عایدات گمرک بود در ظرف این سنوات اخیر عدم قدرت حکومت مرکزی بدبختانه باید گفت اشاعه فساد در دستگاه دولتی موجب این شد که عواید زیاد گمرک از بین برود این حرف را بنده الآن می‌توانم بزنم برای اینکه راپرتهای آقای لطفی را که بنده می‌خوانم و الآن مرتباً برای من می‌رسد نشان می‌دهد که چطور در سال میلیونها تومان بعایدات گمرکی کشور ضرر خورده‌است این گزارشها اگر یک روزی نشر شود آقایان ملاحظه خواهند فرمود که چه دستگاهی و چه تشکیلاتی برای قاچاق گمرک جنوب در تمام بنادر جنوببوده‌است تمام بنادر جنوب را عرض می‌کنم نه بوشهر در تمام بنادر بوده و چه جور اجناس از صادرات و واردات گمرک نمیداده‌است می‌شود گفت که نصف این چائیکه ما مصرف می‌کنیم بدون گمرک وارد این مملکت می‌شود راجع بعایدات گمرک عرض می‌کنم اگر در قسمت گمرک یک توجه بیشتری بشود من یقین دارم که عایدات گمرک دو برابر می‌شود، در قسمت گمرک هم باز برای اطلاع آقایان اصولاً عایدات این سه ماهه را هم برای آقایان می‌خوانم در فروردین امسال 53میلیون ریال وصول شده‌است پارسال 33 میلیون ریال در اردیهشت اداره گمرک 166میلیون ریال پارسال 153 میلیون در خرداد 208 میلیون بوده پارسال 176 میلیون یعنی بطور کلی در ظرف این سه ماهه اول سال عوائد ما در حدود پنجاه و چند میلیون تومان از کلیه عوائد کشور اضافه بوده‌است پس اگر بهمین تناسب ما بگیریم تا آخر سال شاید یک قسمت از کسر بودجه ما را از این قسمتی که پیش بینی شده‌است شاید تامین کند، البته آن موقعی که این لایحه بودجه به مجلس آمد پیش بینی یک اضافه درآمدی هم راجع به عایدات نفت شده بود برای اینکه قانونی گذشته بود که 40 درصد از سال گذشته و 70 درصد از امسال عایدات نفت جنوب به سازمان برنامه داده شود ولی چون بعداً قانون برنامه گذشت و قرار شد که 100 درصد عایدات نفت به برنامه داده شود از این جهت دیگر بنده عرضی نمی‌کنم برای اینکه از این جهت هر اضافه درآمدی که نسبت به نفت داشته باشیم و بتوانیم در اثر مذاکرات با کمپانی نفت وصول کنیم این مربوط به عایدات عمومی کشور نخواهد بوداما آمدیم در قسمت خرج و روی کسر بودجه مملکت دیدیم که خرج مملکت یک قسمت اعظمش یا مربوط به پرداخت حقوق است در سنه گذشته بودجه ایکه دولت وقت بمجلس تقدیم کرده دو قلم مورد نظر بود یکی راجع به اصل حقوق کارمندان و یکی راجع به اضافات زمان جنگ بتصور اینکه شاید آن صد و هفتاد و چند میلیون تومان که مربوط باضافات بود ممکن است در مجلس یکنظری گرفته شود یا حذف شود در تتمه بودجه پارسال تعدیل شدشاید در بودجه امسال تاثیری کند ولی آقایان خوب متوجه هستند وقتی که هزینه زندگی هنوز پائین نیامده نمی‌شود حقوقی را که به مستخدم داده می‌شود از او کثر کرد، درسنه گذشته بازیک امیدی بودکه اشخاصی که درزمان فترت بدون حق وبدون سابقه قانونی رتبه‌های غیرقانونی گرفته‌اند، آنهارامجلس می‌بایستی رویش تصمیم می‌گرفت وانهارالغومیکرد، متاسفانه بایدگفت که روی اینموضوع هم تصمیمی که بایدنگرفت وقتی که با تصویب یکدوازدهم اینهاراتصویب کرد نتیجه ما در موقع تنظیم بودجه 328 مواجه با این بودیم که یکعده کارمندانی که دارای این رتبه‌های غیرقانونی هستند ومجلس حقوقشان را پرداخت کرده وتصویب شده‌است که یک حقوقی درزمان جنگ بآنها داده شده‌است ودارند می‌گیرند دراینجادوفکرپیش می‌آید یکی اینکه از عده کارمندان کسربشودیکی اینکه نسبت بحقوقشان تجدید نظر بشودبرای اینکارفکرکردیم که درهمه جای دنیا کارمندانی که علیل وبیچاره می‌شوند واز کار می افتند اینها باید متقاعد بشوند شاید باین وسیله یک عده از کارمندان اضافه دولت که از همین بودجه حقوق می‌گیرند خارج شوندلایحه‌ای برای تقاعد مستخدمین تنظیم شد وبمجلس آمدوتصویب شد دراینجا یک جمله ئی را بنده بطورمعترضه عرض می‌کنم که درآن روزی که لایحه دراینجا مطرح شد یک عده از آقایان اصرارمیکردند که چرادوشرط را باهم می‌گذارید 60 سال و 25 سال یکی کافی است اصرارهم داشتند ولی باید متاسفانه حضور آقایان عرض کنم تمام آنهائی که این دوشرط درایشان جمع است برای تقاعد حاضر نیستند چندروزقبل ازاین یکی ازاین مستخدمین در وزارتخانه پیش من آمده بودومیگفت مرامتقاعد کرده‌اند، گفتم شماوقتی که کارمیکردیدچقدرحقوق می‌گرفتید؟ گفت 694 تومان گفتم حالاکه بیشترمیگیریدزیراحالادیگرتقاعدکم نمیشودپول چای وغیره هم که نداریداین اضافه 80 تومان می‌شود (یمین اسفتدیاری – وقتت هم که مال خودت است) بقول شماوقتت هم که مال خودت میشودگفت که نمیشود ما تصمیم گرفته‌ایم که ترابکشیم گفتم اگرمرابکشید منظورتان عملی میشودوازتقاعدهم خلاص میشویدخوب مرابکشیدولی اگرتویک آدم سالمی باشی یک آدمی که نمی‌خواهد سوء استفاده بکندو694 تومان هم میگیردچرانمیخواهدتوی خانه اش بنشیند وقتی که اصرار میکردندآقایان که این قانون تقاعد اگر با یک شرط بود بهتربود ولی آقایانی که بااین دو شرط سنگین متقاعد شده‌اند راضی نیستند که قانوناً متقاعدبشوند البته این قانون اگرآنطوریکه بایداجراشودآن روز هم عرض کردم شاید دربودجه مملکت درحدود17،18میلیون تومان تفاوت داشته باشدیک قسمت دیگر مربوط میشودبمستخدمین فعلی خیلی هم بحث شد چه در کمیسیون بودجه وچه دردولت که مادامیکه در مملکت کارنیست علتش راباید دیدکه چرا آنهامستخدم دولت میشوندماخودمان دردولت بودیم نظرمان هست که دولت اشخاصی رامیفرستادبه فرنگستان درس بخوانند وبیایندخدمت دولت بکنند می‌آمدند درچند روزپول دولت را می‌دادند ودردستگاه دولت کار نمی‌کردند. پول دولت رامیدادندبرای اینکه خدمت دولت رانکنندبرای اینکه کاربودیکنفری که چندسال در خارج، چهارسال درخارج تحصیل کرده بودکارداشت ومحتاج بدستگاه دولت نبود. یعنی مادامیکه دولت بتواندبرای مملکت کارایجادکندامروزسیاست دولت، نه این دولت هیچ دولتی اقتضا نمیکندکه اینهارا ازکاراخراج کند پس اینکارحل شدچه درکمیسیون وچه درنظردولت اینهابایددرخدمت دولت فعلاً باقی بمانند منتهی همانطوری که گفتم یک عده ئی پیرمردشدندخارج شدنددر را هم محکم می‌بندیم که کسی داخل نشودواقلا اگر این عده ئی که گفتم قسمت اعظم بودجه مملکت را 90 درصد بودجه مملکت را میگیرندهمینطور باقی بمانندهمینطورهرسالی بآنهاعده ئی علاوه نشوندکه حدیقف نداردیکسال دیگر تمام بودجه مملکت صرف آنها میشودگفتم اشخاصی وارد نشوند حتی الامکان جلوگیری بشودوازاین عده هم هرمقداری بمستخدمین فعلی اضافه شود برای اینکار باز یک مقرراتی گذشت و هم دولت یک تصمیمی گرفت اماراجع بوضع مستخدمین فعلی این وضع مستخدمین فعلی که درظرف این سه سال اخیر باآنکه یک رتبه‌های غیرقانونی بآنها داده شدمع الوصف گذشتن چند سالی را برای خودشان ایجادحقی میدانستندبرای کرسی ترفیع غافل ازاینکه قانون استخدام کشوری صراحت دارداشخاصی که می‌توانند ترفیع بگیرندبایددرصورت ضرورت و وجودمجلس بایدرئیس مافوقشان پیشنهادکنداگردرتمام مدت خدمتشان کارکرده باشندکارخوب کرده باشنددرمدت سال اگرمستحق ترفیع باشنددرصورت بودن پست درهمان یال بایدترفبع بگیرندوالاسال بعد هروقت محل خالی شدبنسبت الاقدم فالاقدم اینها ترفیع میگیرند بدبختانه حالا اینطورشده که هرکس دوسال ماندهنوزهم یکروز مانده که تمام بشودمیگوید که حق ترفیع من رابدهید، معلوم نیست این حق ازکجا ایجادشده‌است!اگرقانون است که درقانون همچ چیزی نیست واگرهو وجنجال است وزور که باهو وجنجال که نمشوداگرماقائل هستیم که یک وقتی یک عمل خلاف ترتیبی درزمان فترت شده لااقل آن را حالا تصویب نکنیم بعدازاین دیگرخودمان تصویب بکنیم که یک روزی بایدجلواین رابگیریم هرروزکه مابخواهیم جلوی اینرابگیریم نبایدتعارف بکنیم این حقی که شمامیخواهیدکدام کمیسیون تصویب کرده‌است؟کدام رئیس اداره پیشنهاد کرده‌است؟ مگر فراموش کردید که قانون استخدام میگویداگرکسی شش سال دریک رتبه ئی بماند وبهش ترفیع ندهندومحلی پیدانشودبعدازشش سال حکم ترفیع افتخاری میدهندهروقت محل پیداشدآنوقت به اومیدهند این برای این بودکه یک ضابطه‌ای در کار بود یک قانونی رعایت میشدیک تشریفاتی درکار بود و بهو وجنجال مرعوب نمیشدندچون ده نفرجمع بشوندبگویندحق مارابده باین جهت مافکرکردیمکه این اشخاص که تصویب اضافاتی داشتندبدهیم مبلغ اضافات وترفیعات چقدرمیشود. اینرا ارفاق بکنیم حساب کردیم که اگریکسال اینهارا ترفیع بدهیم درحدود35 یا 36 میلیون تومان میشودواگردوسال که این اقایان مدعی هستند و میگویند 27 و 28 الآن خرداد28 است این میشودهفتادوچند میلیون تومان، بنده بخیلش نیستم اگر مجلس شورای ملی دریک محلی داردامروزتصویب کندوبدهیم ولی وقتی که یک بودجه ئی کسرداردبایدمستخدمین که امروزسرکارهستند ومیدانند یک قسمت کسربودجه روی اضافات انهاست بایدقانع باشند صبر کنند تا کار در مملکت ایجاد بشود که دولت بتواند یک عده از مامورینش را بجاهای دیگر بفرستد تا برای آنها محل ترفیع پیداشود پس نسبت باضافات و ترفیعات که اینقدر بحث شده می‌خواستم توضیح داده باشم که آقایان مسبوقباشند یک فکر دیگری هم باز دولت داشت و آن این بود که در طول مدت این هفت سال یکعده کارمندان هم بودند که از جاده تقوی منحرف شده بودند برای اینکه یکعده از این کارمندان ناصالح را هم از کار برکنار بکنند قانونی از مجلس گذشت که یک عده از مامورین صالح را مامور کردند که اشخاص را کلاسه کنند که چه اشخاصی هستند که عمل بد دارد البته مامورین خوب دولت را آقایان نباید راضی باشند که شریک آنها باشند آنهائی که خوب هستند بمانند و آنهائی که بد هستند خارج بیندازیم البته یک کمکی می‌کند راجع ببودجه اما یک موضوع دیگری هم که در کمیسیون بودجه مورد توجه واقع شد و آقایان هم تصویب کردند مسئله صرفه جوئی هائی بود که ممکن بود از همان بودجه باشد وارد جریان آن نمی‌شویم همه آقایان نمایندگان آن مواد 17 گانه را ملاحظه فرمودنده‌اند که در این مدت برای بودجه مملکت تحمیل می‌شود (صحیح است) ممکن است یک قسمت آنهم درموقع عادی بسیارخوب باشدیعنی بشوداگردولت امروزبتواند هرسالی یک عده ازمستخدمین خودش را ومحصلین را بفرنگستان بفرستد خیلی خوبست ولی وقتی که ندارد چه کندبایدخودش رابرساند.

بوضع بودجه کمک خواهدکردمن یقین دارم که بااضافه درآمدهائی که ازرقم‌های درشت درآمدماکه عبارتست ازمالیات مستقیموگمرک است ازیکطرف وجلوگیری ازهزینه‌های زائدازطرف دیگررعایت بشوداین بودجه تاآخرسال کسری نخواهدداشت پس برای آنکه آقایان مسبوق باشندکه زمینه بودجه فعلی مملکت روی چه اصلی نوشته شده وبرای چه این بودجه اینطورتنظیم شده‌است خواستم این توضیحات راقبلاًعرض کرده باشم که آقایان ازجریان تنظیم بودجه مسبوق باشند امادروسط یک موضوع هم پیش آمده واین موضوع دستاویزوبهانه ئی شده‌است یک عده ئی ازکارمندان وشایددرخارج هم این صحبت شده‌است من ناچارم این قسمت را برای این آقایان عرض کرده باشم، بحث کرده‌اند که بودجه مملکت کسراست واضافه وترفیع بکارمندان دولت نمیدهندولی دولت آمده‌است حقوق وزرا را زیادکرده‌است اولاً بنده عرص می‌کنم بنده شخصاً مادام که وزیر دارائی هستم این اضافه راکه مجلس تصویب نکرده اگرروزی هم تصویب کردبنده استفاده نخواهم کردولی برای انکه آقایان مسبوق باشند بنده یک صورتی درآوردم از روزی که سال 20 بوده‌است تاامروز تمام رتبه‌های اداری وقضائی وپزشکی و وکیل وغیره سه برابرحقوقشان اضافه شده‌است آقایان مسبوق هستندکه قبل ازسلطنت اعلیحضرت فقیدوزرا دراین مملکت هزارتومان حقوق میگرفتندووزراء ازطبقه ممتازبودنداتومبیل آنوقت نبودکالسگه داشتندبیرونی داشتندهزارتومان حقوق میگرفتندوکلاصدتومان مستخدمین حداکثرصدتومان میگرفتندبنده خودم بودجه وزارت عدلیه را در1300 دارم (چون بنده در1300 واردعدلیه شدم) که مستخدمین حداکثرصدتومان میگرفتندبه آن کاری ندارم بعدرسیدنددرزمان اعلیحضرت فقیدوزراء 750 تومان میگرفتندوزیرمالیه 1200 تومان نخست وزیر1500 تومان قبل از شهریوررتبه یک می‌گرفت 32 تومان الان می‌گیرد115 تومان رتبه 2 می‌گرفت42 تومان، الان می‌گیرد151 تومان رتبه 3 می‌گرفت 52 تومان، الان می‌گیرد186تومان همینطور تاببالارتبه 8 قبل ازشهریور112 تومان الان می‌گیرد350 تومان رتبه 9 می‌گیرد490 تومان پایه‌های قضائی قبل ازشهریور50 تومان می‌گرفت رتبه1الان می‌گیرد180تومان رتبه 2 – 62 تومان حالا می‌گیرد216 تومان رتبه 3 قبل از شهریور 72 تومان می‌گرفت همینطورببالارتبه11قضائی آنوقت451تومان الان 863 تومان رتبه 9 – 291 تومان حالا 658 تومان. استادان رتبه1قبل ازشهریور110تومان حالامیگیرند449تومان رتبه11می‌گرفت354تومان حالامیگیرد956تومان دستیاروپزشکیارهمینطور. آموزگارهمینطور68تومان می‌گرفت حالامیگیرد336تومان تمام اینهاهمینطورتمام این حقوق‌ها نسبت به حقوق وکلاقبل ازشهریور300تومان بودحالا1200تومان بنده نمی‌خواستم عرض کنم برای دفاع ازحقوق وزراء عرض کردم بنده مادامیکه شخصاً وزیرمالیه هستم نخواهم گرفت ولی برای آنکه یک تناسبی را مراعات بکنندملاحظه کنندکه این یکقدری جنبه هوداردملاحظه کنندکه حقوق مستخدمین تاحالانسبت بقبل از شهریورسه برابرشده واین اضافه شاید15هزارتومان باشدبنده این قسمت عرایضم را توضیح عرض کردم که آقایان توجهی بفرمایندوتصورنکنندکه ازاین حقوق وزرامیلیونها تومان بخرج مملکت اضافه میشودونگویندکه نسبت بخود اینکار راکردندولی نسبت بکارمندان نکردند.

امادرقسمت اعتراضاتیکه آقای مکی فرمودند چندقسمتش هست که بعداً عرض خواهم کرد یکی راجع ببانک صنعتی، یکی راجع ببانک ملی که گفته‌ام جوابهایش را بعداً تهیه بکنند که با ارقامیکه تهیه می‌شود جواب داده خواهد شد در قسمت بانکملی یک نکته ئی هست که باید عرض کنم که گفتند وانزیلاند گفته‌است صریحاً که من عقیده‌ام اینست که می‌خواهم عرض کنم که وانزیلاند تا مدت آخرش هم با من یک کلمه اظهار عقیده نکرد و روز اولی که ایشان بتهران آمدند گفتند از من اظهار عقیده نخواهید مادام که من مطالعه می‌کنم واگرهم بگویند، خلاف این را گفت باید گفت که خیلی آدم سبک مغزی بوده‌است برای آنکه کسی که از آنور دنیا آمده‌است اگر باین سرعت اظهار عقیده کند، معلوم است آدم سبک مغزی است گفت باید من تمام اینها را جمع آوری بکنم ومطالعه بکنم نمی‌توانم فعلاًجواب بدهم وچون گرفتار انتخابات می‌باشد چند روز قبل تلگرافی کردم به ایشان وازایشان خواهش کردم که راجع بنشر اسکناس وسایرموضوعاتی که مطالعاتی کردند، نظر خودشان را بنویسندچون بااین اطلاعاتی که آقایان پیدا کردندخیال می‌کنم که ایشان دیگر بتهران نتوانند با این کاری که کرده‌اند (یکی ازنمایندگان- راجع ببودجه راه آهن نفرمودید) راجع ببودجه راه آهن البته آقای وزیر راه خودشان تشریف دارند و توضیحی هم می‌دهند (یمین اسفندیاری- جنابعالی وزیر دارائی هستید) اما یک قسمتی که در ضمن بودجه داشت آقای مکی اشاره کردند چون اجمالاً اطلاعات آنرا دارم مجبورم بعرض آقایان برسانم اولاً در ضمن بودجه درآمد اشاره بمالیات بر درآمد کردند که من توضیحاتی بعرض آقایان رسانیدم و گفتم که مالیات بر درآمد نه این قانون مالیات فعلی است بلکه اجرای قانون گذاشته‌است منتهی با طریقه ئی که بتوانیم بهتر وصول بکنیم و من امیدوار هستم اگر مراقب کنیم بهتر بشود راجع بموضوع تریاک اشاره کردند که چرا 146 میلیون ریال کسر می‌شود وضع تریاک چیست؟ بنده مجبورم راجع بتریاک نظری داده باشم برای اینکه نظر دولت روشن باشد اولاً چون اینجا کسر است برای اینکه این مربوط بفروش تریاک بخارج است سال گذشته ما یه مقدار تریاک داشتیم و فروختیم ولی امسال چون فروخته نشده وهنوزمذاکرات بجائی نرسیده بودما بعنوان درآمد مسلم نوشتیم چون مادرآمدی را می‌نویسیم که پول بشود و بخزانه برود اما حالا عرض می‌کنم که یک مذاکراتی درجریانست که تریاک را با گندم مبادله کنیم و کسریکه در این قسمت تریاک هست در نتیجه عایدات ماهم دراین قسمت بهمان نسبتی که خرید گندم است در بودجه تعیین خواهد شد. اما راجع بسیاست تریاک بنده توجه آقایان را بماده ایکه در کمیسیونبرنامه گذشته جلب می‌کنم که درآنجا صراحت دارد که باید کمیسیون برنامه در ماده قانونی اش صراحت دارد که باید دولت تصمیم اتخاذ بکند که هرچه زودتر راجع بمنع کشت تریاک و محدود کردن تریاک بمقدار صادرات مملکت اقدام بکنند ما اینکار را اگر می‌خواستیم قبل از جمع آوری تریاک امسال بکنیم الآن دارد جمع آوری می‌شود قاچاق می‌شد و ما این فکر را داشتیم ولی الان می‌توانم عرض کنم، چرا برای آنکه ما امسال گفتیم تریاک را می‌خریم که هم رعیتی که بدون اطلاع کاشته بهش ضرر نخورد هم تریاک در دست ما باشد که بتوانیم بعداً در قسمت منع کشت تریاک اقدامی بکنیم ماده ایکه در قانون هست می‌گوید دولت مکلف است در ضمن برنامه تقدیمی دولت تدبیری مفید راجع بمنع کشت و مصرف تریاک اتخاذ بکند و طرز اجرای آن را پیش بینی کند تریاک برای منع مصرفش امروز کمیسیونهائی در دنیا هست که ما هم شرکت کردیم چند روز قبل این کنفرانس در آمریکا بود اقداماتی که ما در این مدت کردیم که بتوانیم بگوئیم سهمی که برای دولت ایران قائل می‌شوند لااقل مطابق سهم دیگران باشد یعنی در سال 200تن 250تن خواهد بودما درسال آتیه تریاک را محدود خواهیم کرد کاشتن را بهمین مقداری که مصرف صادراتست یعنی دردنیای متمدن بتوانیم آنرا بفروشیم و اینرا هم منحصر خواهیم کرد با نظر متخصصین در جاهائی که مرفین تریاک بیشتر است چون تریاک ایران حدوسطمرفینش 11درصد است و بعضی جاها 7 و 8درصد است البته نقاطیکه مرفینش زیاد است آنرا خواهیم کاشت و نسبت بجاهای دیگر البته مقدم خواهد داشت و نسبت بتامین کشت و جمع آوری آن اقدامی شده و سازمان برنامه مشغول است اقدام خواهد شدو راجع بمنع کشت تریاک اگر ما اقدامی نکردیم و اظهاری نکردیم من باب این بود که تریاک جمع آوری بشود و قاچاق نشود قسمت دیگر راجع بدرآمد دولت از سود شرکتها و بانکها است که جوابهائی تهیه شده بعرض آقایان خواهم رسانید دوم راجع بساختمانها و پشتوانه و هم قسمتی که راجع باسکناس تذکر دادند، تذکر داده خواهد شدهمانطور راجع ببانک صنعتی اطلاعاتی که جمع آوری شده بعداً باسحضار آقایان خواهد رسید در قسمت بودجه راجع به نفت گویا تذکری دادند که قبلاً بنده راجع به آن توضیحاتی بعرض آقایان رسانیدم و عرض کردم که دولت ایران تاوقتی که منافع ایران تامین نشود محال است که ما قراردادی را امضا کنیم (صحیح است- احسنت) و بهترینش دلیلش اینست که من آنروز هم عرض که سعی خواهم کرد منافع مملکت تا اندازه ئی که مقدور هست استیفا شود (احسنت) فقط دو قسمت اینجا باقی می‌ماند که در ضمن بودجه اشاره کردند و من مجبورم اینجا تذکر بدهم یکی راجع بمسئله بودجه املاک واگذاری وخالصه بودگرچه این موضوع را درموقعی که لایحه املاک مطرح می‌شود خواهم گفت ولی یک نکته‌ای را که باید تذکر بدهم اینست که واقعاً دور از انصاف بودکه آقای مکی بیک دستگاهی که در ظرف این دوسال زحمت کشیده‌است و کسی که در راس او هست هیچ نوع الزامی برای این زحمتی که دارد قبول می‌کند نداشته ولی حاضر شده‌است با طیب خاطر برای خدمت بخلق این زحمت را قبول کند (صحیح است) که مقصود بنده والاحضرت اشرف باشند انصاف نبود این دستگاه را شما در ردیف دستگاه هائیکه اینقدر ایراد و اعتراض بهشان دارید مثل بانک صنعتی با یکدیگر در یک ردیف قرار بدهید (صحیح است) بنده وارد جزئیاتش نمی‌شوم موقعی که لایحه مربوطه مطرح خواهد شد و بحث مفصلی روی آن خواهد شد که سازمان چه خواهدکردوچه می‌خواهد بکند اینکه ایشان اشاره کردند که این املاک چه از حیث خود املاک وچه ازحیث سازمان که بعداً عرض خواهم کرد بدست نظامی‌ها واگذار خواهدشد همچو چیزی نیست که املاک را بدست نظامی‌ها بدهند یا نظامی آن رااداره بکند هیچ چیزی نیست راجع به بودجه اش هم باید عرض کنم که این دو قسمت است یکی املاک خالصه‌است، یکی املاک واگذاری اعلیحضرت فقید است آن قسمتی که خالصه‌است که خود دولت بودجه ودرآمد آنرا معلوم کرده در آن لایحه املاک که مطرح خواهد شد مفصلاً بنظر آقایان خواهم رسانید و آن قسمت که باقی می‌ماند که دو قسمت است یک قسمت آنهائی است که دعاویش تمام شده آن املاک هست که هنوزدعوا دارد آن املاکیکه تحت دعواست دردست باقی می‌ماند از عوایدش هم استفاده می‌کند تا آن وقتیکه تکلیف این املاک معلوم بشود و آنوقت این املاک البته واگذارخواهد شد پس اینکه تصور کرده‌اند که این املاک را می‌دهیم شش میلیون تومان هم می‌دهیم اینطور نیست ما تمام این املاک را نمی‌گیریم برای اینکه یک قسمت جزء خالصه دولتی است یک قسمت از این املاک را هم اصلاً اشخاص صاحب شده‌اند گرفته‌اند و برده‌اند و این قسمتی که گذاشته شده‌است 10 میلیون یک قسمت املاک خالصه‌است که خرجش هم از آنجا پیش بینی شده‌است یک قسمتی هم مربوط به بنائی وقنائی املاک خالصه‌است یک قسمتی هم املاک واگذاری است پس ریزش وقتیکه آمد معلوم خواهد شد که چه مقدار واگذار می‌شود چه مقدار باقی می‌ماند و عواید آن املاک بطور تقریب نسبت بسال گذشته چقدر بوده‌است عواید آنهائی که واگذار می‌شود نسبت بسال گذشته چقدر بوده‌است بعد یک اقلامی را که ایشان تذکر دادند قلم اول خرج بود راجع بقلم خرج دربار شاهنشاهی که ایشان اشاره کردند که در بودجه امسال 32میلیون است و اعلیحضرت همایونی که سرمشق صرفه جوئی هستند خوبست که این را مقداری ازش کم بکنند بنده اینجا صورتی دارم که در کمیسیون بودجه هم بعرض آقایان رسانیدم اولاً قسمت هائی که اضافه شده‌است و امسال منظور شده‌است برای تعمیر کاخهای صاحبقرانیه و گلستان، فرح آباد و کاخهای زمان قاجاریه‌است مقصود قصور در زمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی نیست یعنی کاخ میان پشته یک میلیون و هفتصدوهفت هزارریال که آقای معتمد دماوندی هم پریروز اینجا تذکر دادند، ساختمان کتابخانه سلطنتی 650هزار ریال این را بنده لازم است یک جمله معترضه‌ای بگویم آقای گداریک گزارشی داده‌است بدولت این کتابخانه سلطنتی یکی از نفایس کتابخانه‌های دنیا است وبدبختانه این‌ها در این عمارت گلستان زیر این شیروانیهای داغ که چوبهای آن تقریباً پوسیده‌است و هر دقیقه بیم خطر می‌رود موریانه می‌خورد، موش می‌خورد اگردولت نسبت بآن توجهی نکرد همانطور که آقای گدار صریحاً نوشته‌است میلیونها ازبین خواهدرفت، برای ساختمان یک کتابخانه‌ای که درآن کتابهای نفیس هست 650هزار ریال برای آن در نظر گرفته شده‌است اصلاح قنات فرح آباد، سیمکشی این کاخها آنوقت اضافه حقوق سالهای 26و27 دربارضمناًاین موضوع رابنده عرض کنم خدمت آقایان پارسال دورقم دربودجه دربارگذاشته شده بودوگذشت یکی 33میلیون دیگری 15میلیون، درآنجا اشتباه شده بود البته وزارت دارائی چیزی نمی‌توانست بدهد پیشخدمت و سرایدار و دربانو باغبان هم که گناهی ندارند این اضافه هم مال آنها است که باید بآنها نگرفته‌اند بعد هم اعتبار تعمیر مقبره ناصرالدین شاه و تمام ارقام مربوط بآنها هم ریزش را در کمیسیون بودجه آوردیم ولی باز در اینجا مجبورم تذکر بدهم که شایددرکمیسیون بودجه یک عده‌ای گفتند اینرا بنده صراحت عرض می‌کنم که اگرحقوق شخص اعلیحضرت همایونی را مقایسه بگیریم باتمام افراد این مملکت از وزیر وکیل و مستخدم اگر بهمان تناسب بایشان پرداخته شود زیادتر می‌شود اعلیحضرت فقید مطابق قانون چهل هزار تومان حقوق شخصی در ماه داشتند در سال جمعش 480000 تومان می‌شد و اگر این مبلغ حقوق شخصی ایشان سه برابر می‌شد تقریباً یک میلیون و پانصد هزار تومان می‌شد در صورتیی که این حقوق که در این جاهست و برای خود ایشان و مخارج وزارت دربار، قسمت مخارج دفتر مخصوص مخارج تمام این دستگاهها باغبان و پیشخدمت و سرایدار و گلکار کاخ صاحبقرانیه، کاخ گلستان کاخ برلیان تمام اینها هست بیانصافی است که آقای مکی تمام توضیحاتشان روی این هست که خود من تصدیق می‌کنم که ارقام زیادی هست ولی با وضع این مملکت ما که نمی‌توانیم از حقوقات کسر کنیم و هم نمی‌توانیم مستنخدمین را خارج کنیم مجبوریم این حقوق گزاف را بدهیم پس خواستم این قسمت را عرض کرده باشم اگر درمتن بودجه آقایان مطالبی داشته باشند باز در موقع خودش توضیح عرض خواهم کرد و یک قسمت دیگری اینجا بود که شاید باز با وضع بودجه ما ارتباطی ندارد یعنی ارتباطی با این که امروز بنده عرض کرده باشم ندارد راجع به ژاندارمری است که خود آقای وزیرجنگ در این قسمت توضیحاتی می‌دهند در قسمت دخانیات آنهم نهایت بی انصافی است که گفته شود دخانیات ازدرآمد خودش امسال نسبت به پارسال و سالهای گذشته کم است بنده باز صورت دخانیات را برای استحضار آقایان می‌خوانم که اضافه وصولی دخانیات در سه ماه در فروردین امسال 148 میلیون ریال پارسال 129 میلیون ریال دراردیبهشت امسال 160 میلیون ریال پارسال 149 میلیون ریال در خرداد امسال 198 میلیون ریال پارسال 125 مییلیون ریال وقتی که حساب کنیم که در حدود 15 میلیون ریال اضافه آمد اما راجع به موجودی توتون وعملی که راجع بصادرات توتون شده‌است این را خدمت آقایان عرض می‌کنم که صرفنظر از این که اداره دخانیات آقا بایستی مصرف دوساله اش را که توتون مختلف باشد داشته باشد برای این که توتون ایرانی مثل جاهای دیگر نیست در جاهای دیگر یک اشخاصی که مطلع هستند درباره توتون وسیله مصنوعی هست که توتون را میخشکاند وقتی که هرچوبی را که می‌برند این تا 6 ماه 7ماه دیگر زنده‌است توتون هم همینطور است باید یک مدتی بماند و خشک بشود البته شاید یک وسایلی داشته باشند که زودتر این عمل را بکنند و بطور مصنوعی خشک کنند ولی در ایران چون وسیله نیست ناچار باید صبر کنیم تا یک مدتی بماند تا خشک شود بهمین جهت در ایران باید مصرف دوساله موجود باشد و اینکه فرمودند چرا در خارج مصرف نمی‌کنند ما تاکنون چندین مرتبه نمونه سیگار و توتون را باروپا فرستاده‌ایم قبل از جنگ اگر نظر آقایان باشد یک دستگاه برمن بودکه یک سیگارهائی هم که الان درایران هست و باسم سیگاربرمن معروف است بعداز جنگ هم همینطور ما فرستادیم الان هم آقای شهید نورائی نوشته‌است یک قراردادی بین آلمان و ایران بسته شده‌است وقرارشده‌است هر سال یک مقدار توتون از ما بخرند ولی چرا برمن مارا مصرف نمی‌کنند بدودلیل اولاً قیمت تولید به نسبت توتونی که هست گرانتر است دوم این که نوع توتون که در اروپا مصرف می‌کنند میدانید مخصوصاً در اروپای مرکزی یک نوع توتونی هست باسم تابانوارکه بیشترمصرف سیگارمیشودواین توتونی که ماداریم که توتون تاباژن میگویند که زرد است اینها زیاد مصرف ندارد چون آنهم پست تراست وهم ارزانتراست ولی این‌ها مانع ازاین نیست که درجاهای دیگرمصرف نشود ممکن است در نقاطی که سیگار آن مصرف می‌شود ما سیگار را بآن نقاط می‌فرستیم و اقدام کنیم بفروش ما برای پاکستان و افغانستان سیگار فرستادیم و امید هم هست که سیگار ایران در آنجا مصرف شود ولی این را هم عرض کنم که در دو سال قبل یک تاجر قلابی پیدا شده بود با رئیس دخانیات قبل تبانی داشته سیگار را بنام افغانستان میبرده که در بازارهای خراسان میفروخته باسم اینکه برای افغانستان میبرده که در بازار افغانستان بفروشد بعد تحقیق کردیم از سفیر خودمان در افغانستان گفت یکدانه سیگار ایرانی نیامده‌است حالا دیگر آن کار را نکردیم پلمب زدیم توسط سفارت فرستادیم که فروخته شود یک قسمت دیگری هم تنباکوی ایران است تنباکوی ایران قبل از جنگ مصرف خیلی زیادی داشت در تمام قسمت عربستان و مصر مصرف میشددولت هم اقداماتی برای صدورآن میکردودراین سنوات اخیریک قدری مکث پیداشدبواسطه جنگهای فلسطین درعربستان تولید اشکال کردمیدانیدحالابرای اینکه مابتوانیم درمصروجاهای دیگربازارپیداکنیم یک نماینده‌ای بمصرفرستادیم شش هزارکیسه هم بایک تاجری قراردادبستیم واگرهم بتوانیم بازاری پیدا کنیم بازارمادرعربستان، شمال آفرقاومصرخواهدبوددراین قسمت هم دولت اقداماتی میکندبرای اینکه ماناچاریم این تنباکو رابخریم ودولت نمی‌تواند راکد بگذاردوکارمندان دخانیات که ازاعضای صحیح العمل وزارت دارائی هستند (صحیح است) بتوانند اقدامات خودرابکنندکه آنطورکه عایدات خارجی مازیادشده عایدات داخلی ما هم زیادبشود (صحیح است) ازقسمت شرکت فرش هم یک تذکری دادندواین راهم بایدعرض کنم گه متاسفانه وضع مالی شرکت فرش بداست ولی مقصودازشرکت فرش وتاسیسش بایدعرض کنم برای این نبودکه عایداتی بدولت بدهدبرای این بودکه نقشه‌های خوبی تهیه و تنظیم کند و فرش را ترقی بدهد و این راه م می‌شود گفت که شرکت فرش در این چند سال اخیر اگر مشتری خوبی نتوانسته‌است برای ماتهیه کندولی سیستم فرشهای خوبی تهیه کرده وبتصدیق اشخاصی که به ایران آمده اندعمل شرکت فرش وفرشبافی درظرف این 7و8سال اخیرمخصوصاًدردرقبل از شهریوربمرحله فرشبافی دردوره صفویه رسیده‌است واگرملاحظه بفرمائیدتصدیق خواهید کردکه زحمت کشیده‌است من هم تصدیق می‌کنم که فرشهای آن جامانده‌است علت اعظمش این است که بعدازجنگ مشتری نیست. درآمریکاقبل ازجنگ وهمچنین انگلستان مشتری خوبی بودندولی حالانه انگلستان ونه آمریکاان مقداری که قبل ازجنگ میخریدندحالانمیخرندبرای آنکه ادنیا آن آرامش راندارندکه مردم بفکر لوکس و تجمل بیفتند مردم فکر نان هستندنه فکرتجملات. راجع بموضوع آلمان هم بایدعرض کنم که نماینده دولت که درآلمان بودالان درتهران است حسابش را الان خزانه داری رسیدگی میکندتمام اسنادحمل راگرفته اندبرای این مذاکراتی که کرده‌است بامتفقین واجازه داده اندکه تمام کالاهائی که مادرآنجاداشتیم وپولش راپرداختیم آنهارااجازه حمل بدهندیک عده‌ای هم خواهندرفت بآنجاکه آن اجناس راکه ماآنجاداریم آنهاراحمل کنندوآنهائیکه تلف شده اگربدست مامورین خودمابوده‌است که رسیدگی میشودواگرهم درگیرودارجنگ بوده‌است دست ماودست هیچکس به آن نخواهدرسیدبند هامروزدیگرعرضی ندارم خواستم همانطورکه عرض کردم یک قسمت راجع ببانکها وراجع بوضع اقتصادی توضیحاتی بدهم ولی چون یک داستان خیلی مفصل ومشروحی است اگرمجال رسیددرموقعیکه جواب قسمت بانک صنعتی وبانک ملی راخواهم دادبعرض آقایان میرسانم وسایراقلام بودجه راهم درموقعیکه آقایان خواستند توضیحاتی خواهم داد (احسنت)

نایب رئیس – آقای وزیرامورخارجه.

وزیرامورخارجه – بنده توضیح زیادی ندارم و وقت آقایان نمایندگان محترم راهم که بسیارشریف وقیمتی است بطول کلام وسفسطه ومغالطه تضییع نمی‌کنم فقط بعضی مطالب راکه صحبت شده بودبنده وظیفه دارم که عرض کنم اولاً‌اینکه وزارت خارجه کمال تشکرراداردازهرگونه تذکری که باین وزارتخانه داده می‌شود دلیلش هم اینست که ما ازاین تذکرات خیلی استفاده می‌کنیم ویقین دارم که هروزیرخارجه‌ای هم ازاین مذاکرات استفاده می‌کند.

بعضی ازنمایندگان – (اکثریت نیست)

نایب رئیس – بفرمائید.

یمین اسفندیاری – آقای دکتربقائی تشریف آوردندجناب آقای وزیرخارجه.

وزیرامرخارجه – زیرابایدازتمام مسائل حقوقی ملت ایران دفاع کردونگذاشت که موردتخطی وتجاوزدیگران قراربگیردیکی ازمسائل حیاتی ودفاع ازحقوق مملکت ایران تکیه کردن بافکارعمومی است ومظهرافکارعمومی هم مجلس شورای ملی است هرچه آقایان نمایندگا ن بگویندهربحثی بکنندهرقدرسؤال کنندهرگونه توضیحی بشودباید از آنهابنفع مملکت استفاده کردبنده دراین بابت خیلی ممنون هستم ولی خدارحمت کندمرحوم مشیرالدوله حسن پیرنیاراکه یکی ازبزرگترین دیپلماتهای مملکت بودبنده بخوبی خاطرم هست که همیشه بمجلس شورای ملی نمایندگان تذکر میدادندکه هرگونه مسائل وهرگونه مذاکراتی که پای اجنبی درمیان است قبلاً بادولت مذاکره کنیدزیرا دولت وطن فروش نیست وهیچ دولتی نمیخواهدحقوق مملکت تضییع بشود (صحیح است) اگرقبلاً گفته شودومذاکره شودازخیلی چیزهایی که ممکن است گفته بشودجلوگیری خواهدشد (صحیح است، احسنت) زیرابسیاری ازمسائل هست که گوینده ازروی غلبه احساسات یا غلیان افکاریاملاحظه تماشاچی یاتاثیردرافکارعمومی یک مطالبی رامیگویند که ضررش متوجه مملکت میشودواین ضرراست وبایستی که حسن نیت درگفتارباشدنه نظرشخصی، اگرحسن نیت باشدآنوقت ازاین مذاکرات البته هرقدرهم شدیدترباشدنتیجه مطلوب خواهدداد، درمذاکراتی که کی ازآقایان نمایندگان راجع به قانون بودجه کرد از وزارت خارجه مسائلی گفتندکه بسیاربجابوده‌است سؤال کردند که موضوع پولهای ایران، طلاهای ایران درمسکو چه شد، سؤال کردندکه موضوع شیلات چه شد، موضوع هیرمندوشط العرب به کجارسید (مکی – نفت راهم گفتم) وشایدبعضی چیزهای دیگرهم فرمودند، بنده ازموقعی که دروزارت خارجه هستم هرهفته یاده روزی یک ماهی تحت نظرکمیسیون خارجه کمیسیون راتشکیل می‌دادم وجریان امروجزئیات را بعرض کمیسیون میرساندم (صحیح است) وبعلاوه اگرچیزی هم لازم نبودکه مردم مطلع بشونددرضمن مصاحبه باجراید داخلی وخارجی مطالبی را بیان می‌کردم (صحیح است) وبنابراین باکمال اطمینان به آقایان عرض می‌کنم که وزارت خارجه باکمال شرافت و وطن پرستی باوجوداینکه بعضی ازاعضاء آن ازحیث زندگی درکمال مظیقه هستند (صحیح است) باکمال شرافت حقوق مملکت را حفظ می‌کنند وبنده هم که افتخارهمکاری باآنهارادارم خیلی سربلند ومفتخرهستم وهیچ قصوری ازاین حیث نکرده انددرموضوع هیرمندکارهاجریان خودش راطی کرده‌است وباکمال توجه ودقت موردتعقیب دولتها بوده‌است اخیراً هم که وساطت دولت امریکادراین باب پیش آمده امیدوارم باآمدن کمیسیونی ازمتخصصین دول بیطرف بحل موضوع توفیق حاصل کنیم. آقای منصف هم سؤالی کرده اندکه بنده درموقع خودش توضیح می‌دهم. اما راجع بشط العرب چیزمهمی نیست دعوائی نداریم مایک قرادادی باعراقی‌ها داریم وبایدبرطبق آن اداره حکومت شط العرب بدست دو دولت باشدآنها هم حرفی ندارند ماهم نظامنامه آنرا نوشته‌ایم و داده‌ایم بدستاشان که باید امضاء بشود تا هر دو وضع شط العرب را اداره کنیم (صحیح است) لازم ندارد که مابه آنها بگوئیم آقا نظرتان چیست دربرابریک چیزی هستیدکه حق حرف زدن ندارندو وزیرخارجه عراق هم که اینجابودگفتم آقااین موضوع شط العرب چه شدگفت تایک ماه دیگرنتیجه رابشمااطلاع می‌دهم گفتم چه نتیجه‌ای گفت ماهیچ حرفی نداریم نظرما اینست اگر ادارات عراق اصلاحی در نظامنامه دارندبکنند. بنده عرض کردم این حرفها را شما می‌زنید من اتخاذ سند می‌کنم و یک ماه دیگرازشماجواب می‌خواهم وهمچنین موضوع طلاهائی که درمسکوداریم وهمچنین موضوع شیلات ونیزسایرمسائل نه بنده بلکه پیشینیان بنده وزرای سابق، دولتهای سابق همه بسهم خودشان ازاین بابت اندک کوتاهی نکرده اندوبعدازاین هم کوتاهی نخواهند کرد و اگر کار بکشد بجائیکه بشکایتهای بیشتری باید اقدام کنیم البته خواهیم کرد نتیجه اش هم این است که اگر اقداماتی ممکن باشد بنفع مملکت خواهیم کرد (مکی – بحرین رابفرمائید) و اگر چنانچه نظری آقای نماینده محترم دراین باره داشتندمارامتوجه بوظایفمان بکنندواقدام بکنیم بسیارخوب بودولی اگرنظرخاصی بوده‌است والبته امیدوارم که اینطورنبوده‌است بایدعرض کنم که این مذاکرات بجای نفع مضربوده‌است بحال مملکت ومضراست هم برای گوینده هم برای مملکت مضراست برای اینکه ممکن است در ضمن صحبت شاید حرفهائی بزنندکه بنفع بیگانگان باشد دوم مضراست از لحاظ وقت شریف مجلس آقایان میدانند که چیزی به آخردوره نمانده واگرچنانچه بنابشودکه اعتراضات آقایان نمایندگان مثا زاینده رودهرروز وشب بر حجم دوسیه ویادداشتها افزوده شوداینکارعاقبت نداردوکارمملکت انجام نخواهدشدمملکت محتاج برای مثبت است، مملکت محتاج بکارهای مفیداست کارهای مفیداینست که آقای نماینده محترم وقتش راتضییع بکندتشریف بیاورددروزارتخانه وزیرباکمال افتخارحاظراست هراعتراضی دارد بگویدهردوسیه‌ای رامیخواهدببیندهرسؤالی که لازم است بکندوهرطریقی که بنفع مملکت است اشاره بکند آنوقت اگرآن وزیرانجام نداداعتراض بکند، دراین صورت شمامیآئیدسؤالی درآخرمجلس درساعات متوالی وتکرارمکررات می‌کنید (مکی – خوب بودازشمااجازه گرفته باشم؟) این حرفهاکه فقط بملاحضاتی باشدبنده درش نمیدانم چه جورحکم کنم لذااین حرفهائی که زده میشودباعث این خواهدشدکه کار مجلس باقی بماند وکاری در مملکت انجام نشود ما که حرفی نداریم اگر اعتراضی دارید اگر نظری دارید تشریف بیاورید بما تذکر بدهید ما گوش می‌کنیم اگر ا شتباهی بود اگر اختلافی بود اصلاحش می‌کنیم (مکی- راجع به بحرین تا حالا چه کرده‌اید؟) مضر است بحال خود گوینده اگر گوینده (مکی – البته مضر است) بخواهد برای جلب افکار عمومی بلکه برعکسش ضرر می‌کند زیرا نظر اشخاص متوجه می‌شود که این حرفها بضرر مملکت است و اگر از روی اظهارات شخصی و خصوصی باشد هیچوقت ترتیب اثری هیچکس بآن نخواهد داد (صحیح است) حتی همان کسان که شب یادداشت می‌نویسند و می‌آورند می‌دهند همانها هم در دلشان میخندند بایستی ملاحظه کرد که این مملکت چه چیزی لازم دارد (مکی- مثل شما نیستم که در حضور نایب السلطنه بگویم اکرم الضیف) اما اصلاح به این می‌شود که بتدریج و بترتیب و از روی حسن نیت اصلاحات بشود یک اشخاصی که در وزارت خارجه کار می‌کنند با کمال شرافت وقت این را هم ندارند که پا بشوند این درو آن در بزنند ولی بعضی دیگر که در وزارت خارجه یا وزارتخانه‌های دیگر بیکار باشند باید آن‌ها را بیرون کرد آنها بیکارند وقتشان را صرف می‌کنند که شب یادداشت بنویسند و بدهند در مجلس بخوانند بعد در آخر فرمایشاتشان راجع باخوی بنده اظهاری کردند بنده چون روی شخصیت اشخاص است نمی‌خواهم صحبت زیادی بکنم و فقط مسخواهم عرض کنم دوسیه اخوی بنده را دروزارت خارجه تشریف بیاورید ببینید هرکدام از آقایان می‌خواهند ایشان در 1316وارد خدمت وزارتخارجه شده‌اند رشته تحصیلاتش هم چون حقوق دیپلماسی است رساله اش را هم راجع بتاریخ روابط میان ایران وترکیه نوشته‌است (صحیح است) مورد توجه بسیاری از دانشمندان هم شده بود بعد هم رفته‌است خدمت نظام را انجام داده بعد هم منتظر خدمت شده‌است بعد هم مشغول کار شده‌است حالاهم مشغول کارش هست این گناه ایشان است و بعضی از آقایان مثل آقای دکتر معظمی و آقایانیکه در دانشکده حقوق هستند ایشان را در قسمت تحصیلات و اطلاعاتش می‌شناسند (صحیح است) اما راجع باین قسمت که میفرمائیدبنده متاسفم از هرکس متاسفم از آقای مکی بیشتر که این بیچاره را تکفیر سیاسی می‌کنند برای اینکه یک مثلی است در عربی که می‌گوید:ویل لمن کفره نمرود یک روز بابیش می‌کردند یکروز جنوبیش می‌کردند یک روز فلان.. (مکی- اگر بنده او را تکفیر سیاسی کردم در عین حال مرد شریفی میدانم ولی این عمل تکفیر سیاسی را دولت می‌کند) راجع بیکی از روزنامهها فرمودند در مورد روزنامه ستاره. دیروز که بنده بوزارتخارجه رفتم دیدم یک حالت تشنج و عصبانیت در تمام اعضای وزارت خارجه‌است گفتم آقا چه خبر است گفتند بما توهین شده‌است مارا دزد کردند، نالایق کردند و چنین و چنان روزنامه را بنده خواندم دیدم انصافاً توهین آور است آن وقت بنده گفتم کمیسیونی تشکیل شد مرکب از آقای دکتر قاسم زاده که اغلب ازآقایان ایشان را می‌شناسند و آقای داراب رئیس اداره حقوقی وآقای صفی نیا که او هم یکی از قضات عدلیه‌است والان در وزارت خارجه‌است و گفتم که رسیدگی بکنند ببینند که قابل شکایت هست یا نه آنها رسیدگی کردند و راپرت دتدند که هتک حرمت شده بنده هم از طرف اعضای وزارت خارجه و از طرف خودم بمحکمه شکایت کردم و تاحالا هم نمی دانم که چه اقدامی کرده‌اند و چه اقدامی نکرده‌اند بنابراین بنده وظیفه‌ام این بوده‌است که از آن بدبختیهائی که زحمت می‌کشند برای مملکت دفاع بکنم و یک روزنامه نویس بیجهت توهین باشخاص نکند اگر کرد بکی شکایت بکنند (آفرین.)

یمین اسفندیاری-آقای دکتر بقائی را فراموش فرمودید.

نایب رئیس – آقای وزیر جنگ بفرمائید.

وزیرجنگ- بنده گویا یک مرتبه در مجلس شورایملی عرض کردم ارتشیان پس از اینکه فراغت پیدا کنند و اجرای وظیفه شان را بحد کامل انجام بدهند آنچه را که در سعادت کشور و مملکت میدانند کوشش و تلاش دارند که تامین کنند مسئله تعلیم و تربیت ارتش یکدستگاه وسیعی را چند سال قبل تاسیس کرده (صحیح است) و با برنامه اش که وزارت فرهنگ بما کمک کرد نتیجه مطلوب بدست آمد و می‌توانم اطمینان بدهم که افرادی که از سربازخانه‌های ما امسال آمده‌اند بیرون تمام باسواد هستند و در تمام سربازخانه‌ها این برنامه اجرا می‌شود برای این قبیل افراد وسیله تشویقی فراهم کرده‌ایم با موافقت وزارت پست و تلگراف و وزارت دارائی و آن این است که یک کارت پستالی را تنظیم کردیم که این افراد بتوانند مجاناً بوسیله پست بخانواده‌هاشان برسانند بنابراین لایحه آن را تقدیم می‌کنم و یقین دارم که مجلس شورایملی موافقت می‌کند یک تشویقی برای اینگونه افراد معین بشود (احسنت)

نایب رئیس- با اجازه آقایان ده دقیقه تنفس داده می‌شود.

وزیر جنگ- اجازه بفرمائید بنده عرض دارم.

نایب رئیس- بفرمائید.

وزیر جنگ- بطوریکه نمایندگان محترم بخاطر دارند دیروز آقای مکی در ضمن تنقیدات کلی از دستگاه دولت اشاره‌ای هم بوزارت جنگ و الحاق ژاندارمری بارتش بیان کردند بنده برای رفع هر گونه سوء تفاهمی یک موضوع را وظیفه دارم بعرض مجلس شورایملی برسانم اولاًاینکه نماینده محترم اظهار یفرمودند باینکه ژاندارمری ملحق شده‌است بارتش این صحیح نیست اینطور نیست بلکه ژاندارمری با یک دستگاه بهتری با یک وسائل کافی تری با یک حقوق ثابت بیشتری همان وظایف خود را انجام می‌دهد یعنی ضابطین عدلیه هستند که عده کافی با افسران کاملتری در اختیار وزارت کشورند برای اجرائیات دادگستری باقی چیزی که بوزارت جنگ الحاق می‌شود آن قوای انتظامی است که درحقیقت کوچکترین تماسی با مردم ندارند و فقط حافظ طرق و شوارع و امنیت کشور هستند اما این که در این باب توضیح می‌دهم که از چه جهت ما این کار را کردیم برای این بوده‌است که بنفع مملکتاست تا چه اندازه برای کشور نافع است البته برآقایان معلوم است اما این که نماینده محترم اظهار فرمودند که این کار برخلاف مصالح کشور است این موضوع را بنده می‌خواستم بفهمم و حل کنم که آیا آقای مکی توجه فرموده‌اند باین موضوع تاریخچه این اداره وضع و رفتار و جریانات کنونی و تماس ژاندارمها را باافراد توجهی دارند یا نه بعقیده بنده اگر هم استحضار داشته باشند دقت زیادی نفرمودند زیرا اگر توجه فرموده بودند باین موضوع کاملاً یک نکته کافی بود که آقای مکی در میان حوزه انتخابیه شان بسرقت 22 دستگاه کامیونی که بین حدود پست توره و اراک وجود پیداکرده بود (سزاوار – آنجا را نمی‌شناسند) (مکی- شما می‌شناسید؟) آنوقت معتقد می‌شدند که یک سازمانی باین ترتیب مورد استفاده نیست از طرف دیگری نمایندگان محترم استحضار دارند که ژاندارمهای ما نهصد و چند ریال حقوق می‌گرفتند یعنی هزار ریال بآنها می‌دادند با کسر چند ریالی نهصد و خوردهای می‌گرفتند اینها بااین حقوق کم در نقاط مختلف در جاهائیکه نه آب و نه نان سیری بآنها می‌رسید باگرانی هم که در کشور وجود دارد تصدیق میفرمائید که اداره نمی‌شود بابدترین وضعی باسخت ترین کارها دست بگریباند این قابل ترحم است یک چنین وضعیتی را چطور می‌شود نگهداشت بنده راجع باین قسمت که مردم راجع بژاندارمری میگویند کاری ندارم ولی همینقدر می‌گویم که نمی‌توانست غیر ازاینکاری بکند برای اینکه با 900ریال امورش نمی‌گذشت اداره نمی‌شد ما آمدیم بررسی کردیم که بتوانیم طبق نظری که آقا اظهار فرمودند ژاندارمری را اداره کنیم بررسی کردیم که باچقدر حقوق می‌شود یک ژاندارم را نگهداشت، حداقل دویست تومان پیش بینی کردیم که بیک نفر ژاندارم داده شود. یعنی حقوق را دوبل کرده‌ایم. بودجه ژاندارمری درحال حاضرش 65میلیون تومان بود قریب 130میلیون تومان شد. در سال 1327 یکصد و هفتاد میلیون برای صد وبیست هزار جمعیت ارتش منظور شده بااین بودجه تمام مرزها اداره گردید. تمام دستگاه امنیت باضافه وسایل دیگر انجام می‌شد خود بنده مکرر شنیدم که خیلی برای بودجه مملکتی این مقدار سنگین است و ایشان این رقم رااظهار کردند که بسیار سنگین است بنده هم اعتراف می‌کنم که بودجه ارتش ازهر دستگاه دولتی سنگین تراست (صفوی- چون وظیفه اش هم سنگین تراست) چون از یکطرف ممکن بود که بودجه ارتش را منظورکنیم و از یک طرف هم صد و سی میلیون تومان بودجه ژاندارمری، وازطرفی هم این وضعیت قابل تحمل نبود و هم اینکه ما نتوانستیم ناظر این وضعیت باشیم و باین سازمان پوسیده چندین سال قبل همینطور ناظر باشیم یک خیال موهومی که ممکن است چه بشود.... ممکن است اتفاقی بیفتد.... پس بنابراین با ترقیاتی که امروز در دنیا وجود دارد باتعبیر و تبدیل هائی که درسازمانها داده می‌شود ببینم از چه را بمقصود بهتر می‌رسیم اگر ما بخواهیم سازمانهای پوسیده راروی یک خیال موهومی نگاه داریم نمی‌توانیم آن تشکیلات 60سال قبل را با امروز تطبیق کنیم و نمی‌توانستیم قره سورانها را بااین ژاندارمری که مورد اعتماد آقایان است آنرا مبادله کنیم بنابراین ملاحظه میفرمائید این تغییرات بنفع کشور است بنده بیمورد نمیدانم که تاریخچه اداره ژاندارمری را بعرض آقایان برسانم تااینکه کاملاً وارد بشویم که جریان امرچه صورتی داشته‌است، سال 1304بامراعلیحضرت رضاشاه کبیر یک اداره بوجود آمد یعنی قره سورانهای طرق و شوارع که مامور این کار بوده‌اند مااینها را مامور کردیم و چند سال هم اداره کردند بعد بنده این قره سورانه را تبدیل بامنیه کردم و مامور شدم بشمال غرب بهترین افسران ارتش یکی بعد از دیگری باداره امنیه آمدند و توانستند از اداره‌ای که کمال مطلوب بدست آمده از اداره امنیه استفاده کنند بعداً در بررسی‌ها این طور تصمیم گرفتم همین عملی را که امروز درنظر گرفته‌ایم قسمتی که مربوط کارهای دادگستری بود کارهای آنجا را اداره کند و آن قسمت که مربوط بطرق و شوارع بود و پراکندگی داشت یعنی یک گروهانی که دارای یک فرمانده‌است در ژاندارمری از پشت دروازه تهران تا پشت نیشابور پراکنده‌است سه نفر باشدیا دونفر باشد این فرمانده قادر نیست که رسیدگی بحال افراد خود بکند و هرگونه تجاوزی را که می‌خواهد نسبت بمردم بکند جلوی اورا بگیرد ما آمدیم گفتیم که تقسیم کنیمبین لشکرها و صددرصد نتیجه مطلوب گرفتیم برای اینکه یک لشکر وسایل بیشتر دارد، اسباب بیشتردارد، افسر بیشتر دارد افراد بیشتر دارد دراین صورت کمال مطلوب بدست آمد حالاهم همان طوری که عرض کردم ازیک طرف نبودن بودجه مملکت و نبودن وسائل زندگی برای کشور و ازیک طرف بودجه سنگین ارتش و تبدیل وضع زندگی ارتش و تبدیل وضع زندگی ژاندارم ناچار شدیم که یک وضع را قایل بشویم بررسی کردیم بهترین عملش هم این عملش شده‌است که آقای مکی می‌فرمایند این برخلاف است تغییر و تبدیل خواهد شد عملی انجام نشده شما بگذارید انجام شود اگر چیزی بنظرتان رسید آنوقت اعتراض بفرمائید (دکتر بقائی ریختند ژاندارمری را بهم دیگرچه می‌خواهید بشود اثاثیه اش را هم بردند) چه عملی انجام شده (دکتر بقائی- حالابنده عرض خواهم کرد) خیلی خوشوقت می‌شوم- ایشان ضمن اظهاراتشان فرمودند که شنیدم شهربانی را هم جزو ارتش می‌بردند برای چه این قالب‌های دروغ سازی در کجای کشور وجود دارد در کجا همچو حرفی است برای چه کارهای شهربانی با کارهای ارتش چه مناسبت دارد (دکتر بقائی- ژاندارمری را هم اول تکذیب می‌کردند) اینرا که بنده توضیح دادم که امنیت طرق و شوارع مملکت یاارتش است توجه بفرمائید هر اداره کهبا امنیت مملکت سروکار داشته باشد عهده دار خواهد بود مجبور است که دخالت کند ولی این اداره بنابوظایفشان مستقل بوده و هست و خواهد بود ارتش ابداً همچو نظری ندارد و کاملاً تکذیب می‌کنم ابداً همچو صحبتی وجود نداشته‌است (دکتر بقائی- ما از تکذیبتان اتخاذ سند می‌کنیم) راجع بحکومت نظامی که چرا باقی است که چرا برنمیدارید که چرا بمردم اینقدر فشار وارد می‌آورند بنده نمیدانم آقایان بگوئید که این حکومت نظامی چه فشاری بمردم وارد می‌کند آیا مردم را آزار می‌دهند؟ درخانه‌های مردم مداخلاتی دارد حکومت نظامی آیا درزندگی مردم تماسی دارد البته تصدیق می‌کنم برای خائنین مملکت بسیار مضر است برای حزب توده. برای این است که آقای کشاورز نمی‌تواند بیرون بیاید تصدیق می‌کنم که برای خائنین مملکت بسیار سنگین است اما برای مردم جز آرامش و امنیت چیزی ندارد و مزاحمتی تدارد در هرحال حکومت نظامی مطیع دولت است، مطیع مجلس است، مطیع ملت است دولت تشخیص داد بوزارت جنگ امر کرد که حکومت نظامی تشکیل بدهد ماهم اطاعت کردیم هرساعت هم بگویند برمیداریم بنابر این تشخیص این امر با دولت است هروقت بگوید ماهم برمیداریم راجع بارتش آقای مکی نماینده محترم اظهار فرمودند که بودجه سنگین بارتش داده می‌شود و ارقام آنرا خواندند بنده هم تصدیق می‌کنم آقای نماینده محترم توجه نفرمودند که در بودجه‌های حتی کوچکترین ملل دنیا نسبت بارتش چه عملی می‌کنند ارتش را چه جور اداره می‌کنند اگر هرآینه توجه فرموده باشند و بودجه‌های ارتش کشورهای دیگر را ملاحظه فرموده باشندمن یقین داشتم که دستگاه وزارت جنگ را مورد تشویق قرار می‌دادند این طور نیست آقا ما با نهایت سختی و اشکال افراد را اداره می‌کنیم بودجه‌ای که بارتش داده می‌شود در برابر ارتش‌های خارجی که تمام امنیت مملکت را اداره می‌کند اگر ملاحضه فرموده باشید تصدیق میفرمائید من می‌خواستم ایشان تشریف بیاورند تا بایشان نشان بدهم که برای یک سنک نفتلیجه چقدر افسر وسرباز دفن شده‌است نه اینکه ما همه اش خورده باشیم البته زدیم اعتراف می‌کنیم که برای یک سنک ما چقدر فداکاری کرده‌ایم یا قربانی می‌دهیم وظیفه مان هست البته منظوری ندارم ولی می‌خواهم اطلاع پیدا کنند که برای یک سنک چقدر قربانی داده‌ایم یک ارتش که تمام انتظامات کشور را بر عهده دارد کجا کوتاهی کرده‌است از وظایفش امنیت برقرار نیست آیا مرزهای ما تامین نیست آیا وضعیت مرتب نیست چه شده‌است؟در هر حال بنده عرضی ندارم ولی می‌خواستم عرض کنم که این سعادت وامنتیکه ملت ایران دارا است ما از وجود اعلیحضرت همایون شاهنشاهی استفاده می‌کنیم که شب وروز وجود مبارکشان در ارتش بذل مساعی می‌کند وتوجهات اعلیحضرت همایونی است که ما با این بودجه کم واین بار سنگین این وظیفه را در ارتش انجام می‌دهیم وموفق می‌شویم.

نایب رئیس –اگر اجازه بفرمائید 20دقیقه تنفس داده شود (یکساعت و ده دقیقه قبل از ظهر مجلس بعنوان تنفس تعطیل سی وپنج دقیقه قبل از ظهر مجددا بریاست آقای گنجه‌ای (نایب رئیس) تشکیل گردید

- بیانات آقای حائری زاده در کلیات بودجه کشور

۴- بیانات آقای حائری‌زاده در کلیات بودجه کشور

نایب رئیس – آقای حائری زاده در ستون موافق اسم نویسی کرده‌اند ولی در اینجا مرقوم فرموده‌اند که در مقدمه وبعضی قسمتهایش مخالف هستند بنده خواهش می‌کنم در آن قسمتهای موافق صحبت بفرمایند.

آزاد – مخالفتی هم ندارند.

حائری زاده – بنده یک رویه‌ای می‌بینم در این مجلس که همه چیز از محور اصلی خودش خارج شده‌است در کابینه همین جناب آقای ساعد موقعیکه برنامه دولت مطرح بود بنده هم اسم نویسی خواستم بکنم آقای دهقان باتمانقلیج وچند نفر دیگر آمدند در ستون موافق ومخالف اسم نوشتند من گفتم آقایان شما که موافق دولت هستید و ورقه سفید بدولت می‌دهید چرا حق ما که مخالف دولت هستیم وباید استفاده کنیم می‌گیرید ترتیب اثری باین حرفها داده نشد بدلیل اینکه چهار نفر بیشتر صحبت نکردند دونف موافق دونفر مخالف واین ۴نفر همه هم ورقه سفید دادند موقعیکه به بنده نوبت رسید ونفر پنجم بودم مذاکرات کافی شد دیگر نوبتی بمن نرسید در بودجه هم یک موافق ویک مخالف هم اگر باید صحبت کند من همان فکر را می‌کردم که آقای رئیس زمینه برای بیان خودشان پیدا کردند این شکلی که تفسیر می‌شود که باید وکلای موافق ومخالف صحبت کنند قانونگذار این نظر را نداشته‌است دولت جای موافق را میکیرد درموقع نطق زیرا که مدافعه می‌کند جوابهای مخالف را می‌دهد پس موافق اعم از این است که دولت باشد یا موافق. دو موافق پشت سرهم صحبت کردن معنی ندارد دولت موافق خودش هست دفاع می‌کند از بودجه خودش یک وکیل هم پا می‌شود صحیح است می‌گوید پشت سراو پس دو موافق پشت سرهم صحبت می‌کنند مخالف همه جای دنیا هست آقایان وزرای ما خوشبختانه امروز جناب وزیر خارجه جناب وزیر دارائی جناب وزیر جنگ مدافع بودجه بودند صحبت خود را کردند حالا بنده رااگر مخالف حساب کنید نوبتم رسیده‌است و آن مقدمه‌ای را که آقای دکترمعظمی انشاء فرمودند و کمیسیون بودجه هم تصویب کرده قبول می‌کند نوبت بنده رسیده و بنابراین موقعیکه من استفاده از حق خودم نکنم چه مثبت و چه منفی مخالفت نشده و برخلاف اصل من عم لنکرده‌ام قبل از اینکه من وارد موضوع بودجه بشوم چون همکار محترم من آقای مکی صبح بمن یک کاغذی را دادند که از طرف رئیس کمیسیون ارز آقایان صهبا بایشان نوشته شده بود که اعتراضاتی نسبت باین عمل شده‌است و راجع بعمل کمیسیون ارز توضیحاتی ایشان داده بودند که این غیر وارداست در صورتیکه اعتراضاتی از طرف آقای مکی راجع بکلیه امور بود نه بوضعیت رئیس کمیسیون ارز زیرا ا ویک شخص طرف اعتمادی است رئیس کمیسیون ارز خیلی دقیق است در کارهای خودش و اگر یک نقایصی در کار پیدا شود مربوط ببانک ملی و تصویبنامه هائی که هیئت دولت تهیه می‌کند و این مربوط برئیس کمیسیون ارز نیست این مربوط باجرای آن تصویبنامه‌ها است و آقای مکی هیچگونه اعتراضی نسبت بایشان نداشتند من اجازه دارم از طرف ایشان در جواب آن شرحی را که آقای صهبا نوشته‌اند این را بعرض آقایان برسانم و چون قبلاً اوایل این جلسه دو سه موضوع صحبت شد که قبل از ورود در موضوع بودجه مقتضی است که من بعرض برسانم یکی موضوع بیکاری است مسافری از مازندران آمده بود جریانی نقل می‌کرد که من حقیقت دیشب خوابم نبرد گفت یکی از کارخانجات آنجا تعطیل شده‌است کارگران آنجا بیکار شده‌اند کار نیست اینها کنار جاده جلوی اتومبیل می‌خوابند و استنصار می‌کنند که ما کار نداریم و معاش نیست، حقوق نیست ما داریم تلف می‌شویم همچنین در کارخانجات دولتی که ماداریم آن جا یک کارخانه بهشهر شاهی دو ماه‌است که حقوق این کارگرها داده نشده‌است جهت آن معلوم است بانک ملی با بانک صنعتی یک اختلاف حسابی پیدا کرده‌اند اشکال تراشی شده‌است محصولات کارخانجات هم بقیمتی که تمام می‌شود در بازار خریدار ندارد انبارها پر شده‌است از محصول، کارگرها هم گرسنه یکی دونفر از کارگرها که دو ماه حقوقشان هم داده نشده‌است و پول ندارند که بانک صنعتی این که کارخانه ضعف می‌کنند از گرسنگی این‌ها را می‌برند توی بیابان ذخیره پنبه هم برای این که کارخانجات پول ندارند که بانک صنعتی بگیرد دو سه ماه دیگر این پنبه موجودی که مصرف شد وما نمیدانیم که برای چه گرد هم می‌نشینیم این مملکتی که بما این حقوق را می‌دهد این افتخار واحترام را عطا می‌کند برای این است که فکر بدبختی فردی اورا بکنیم این است اوضاع کارگرها و این دستگاه دولت این خبرش را از مازندران دارم آذربایجان ولایات دیگری اصفهان و یزد طور دیگر خراسان وکرمان بوضع دیگری توجه مخصوصی باید نسبت باین بشود که در تمام دنیا یک حداقل معیشتی برای‌ها ملتی مملکتش وظیفه دار هست در نظر بگیرد امروز دنیایی نیست که یک طبقه از گرسنگی بمیرد ودیگران تماشا کنند وبوضعیت آن‌ها تمسخر بکنند امروز دول غالب بر آلمان چیره شده‌اند که آلمان را قبضه کرده‌اند چه فداکاریها برای رساندن آذوقه ببرلن کردند چرا، برای این که این قومی که اسلحه از دستش گرفته شده‌است از عائله بشری خارج نشده باید ادامه حیات بدهد و جزو جامعه باشد وقتی که یک دشمن غالب شد با سیر مغلوب وظیفه خود میداند معاش او را تامین کند زندگانی اورا راحت کند گویا ماهم که خود را منتخب این مردم میشماریم دولتی که خود رابرای خدمت باین مردم خودرا آماده و حاضر معرفی می‌کند و از جیب این مردم معاش می‌کنند نباید بنشینیم تماشا کنیم که یک آینده خطرناکی که طلیعه آن حاضر شده برای این مردم بدبخت پیش آمد کند این است که من در اینموضوع بیشتر بحث نمی‌کنم فقط یک جمله‌ای را یکی از رفقا بعنوان نطق قبل از دستور فرمودند که کارگرهای فلان شهرستان رفته‌اند کتک زده‌اند مدیر فلان قسمت را البته باید تحقیق شود دست‌های تحریکی و فسادی اگر هست باید از ریشه اصلاح بشود ولی یک کارگر و کارفرمابعقیده من مطابق قانون اسلام و عرف دمکراسی دورترین ممالک دنیا هم فرض کنید در این حرفی نیست نه کارفرما حق دارد شلاق بزند کارگر خودش را ونه کارفرما حق دارد کارفرمایش را کتک بزند اما یک کارفرمائی اگر کتک خورد اینجا پشت تریبون یقه پاره می‌کنیم اما اگر صدتا کارگر کتک خوردند این را اصلاً نمی‌شنویم من موقع سلطنت شاه سابق بمازندران رفتم مریضی داشتم که چندی در بابلسر ماندم دیدم آن عمله‌های بدبخت را می‌گرفتند برای ساختمان‌ها برای آن پارک‌ها برای آن جلال و جبروت که دولت می‌خواهد آنرا حالا وقف کند و خیرات کنند آن بدبختها عصر که می‌شد من خودم ناله و ضجه آنها را که شلاق می‌خوردند می‌شنیدم که چرا زودتر تعطیل کردیدماباید حقوق کارگر و کارفرما هردو حفظ کنیم و حفظش این نیست که نوحه خوانی بکنیم و تکذیب کنیم ماباید فکر یک نقشه‌ای بکنیم که تولید کار باشد یکی از آقایان وزراء بیان خوبی کردند که در زمان شاه سابق کسانیرا که بخرج دولت می‌رفتند باروپا و مکلف بودند پس از مراجعت برای دولت چند سال خدمت بکنند آنها می‌آمدند مخارجشانرا می‌دادند بدولت که بگذارید مابرای خودمان کار کنیم با تمام غارتگری و ظلم و تعدی که آن دوره بود اقلاً یک کاری هم برای مردم راه افتاده بود که مردم کار داشته باشند نه مثل امروز که همان ظلم هست و آنچه نیست ما می‌خواهیم بوسیله قانون تکمیل کنیم و آن ظلم را مستمر و پایدار بکنیم و کار هم نیست کارگرهای کارخانه چوب بری مازندران می‌آیند جلوی اتومبیل می‌خوابند و می‌خواهند از گرسنگی برای خودش کاری پیدا کند و معاش کند در این اوضاع بیش از اینصحبت نمی‌کنم بنده برای اینکه طول کلام نشده باشد یک یادداشتهائی راجع باینقسمت از بودجه نوشته‌ام و عذر خودم را هم قبلاً خواستم که آن قسمت موافقت من نیستبعضی از اقلام بودجه و مقدمه ایکه بقلم آقای دکترمعظمی است و با تصویب کمیسیون بودجه موافق هستم و نسبت بیک قسمتهائی من نظر مخالف دارم سعی می‌کنم که کمتر تکرار شود مطالب و بیاناتیرا که فاضل محترم جناب آقای مکی فرمودندبنده آنها را فهرست وار رد می‌شوم. موضوع بودجه چیزی نیست که فقط مملکت ماگرفتار باشد بلکه تمام مجالس عوام ممالک دنیا گرفتارند بلکه موضوع بودجه و دادن اعتبارات طرف حاجتتمام موسسات و فامیلها و اشخاص است و پایه بودجه موجود روی عمل گذاشته گذارده میشودیعنی اول رسیدگی بحساب گذشته شده و لایحه تفریغ بودجه باید مطرح شود سپس بودجه سال بعد روی اساس عمل سال قبل بادر نظر گرفتن حوائج آتیه مورد نظر قرار گیرد و دادن اعتبار که درمملکت ما معمول شده‌است چیز مهمی نیست بلکه رسیدگی بحساب لایحه تفریغ بودجه درتمام دنیا طرف توجه‌است شمااگر در منزل مباشر یاخرج بیار داشته باشبد اول حساب گذشته را رسیدگی مینمائید که این مباشر اعتبارات و موجودی خودرا بچه مصارف رسانیده اگر مخارج بیهوده شده البته مؤاخذه و تعقیب خواهید کرد بعد اعتبارمخارج روز لعد ذا بمباشر می‌دهید فقط درموقع اضطرار و تنگی وقت ممکن است برسم علی الحساب اعتباری بمباشر داده شود اگر شخصی یا فامیلی یا مؤسسه بدون رسیدگی بحساب مباشر همه روزه اعتبار مخارج باو بدهد حتماً روزی ورشکست خواهد شد زیرا که مباشر مطلق العنان بدون بازپرس و رسیدگی بحساب گذشته اگر از بهترین افراد باشد وقتی دید حساب و کتابی در بین نیست مثل اولیای دولت علیه خواهد شدکه اگر نماینده ملت ازآنها استیضاح کند که چرا فلان مخارج و عمل را نمودید قبل ازاینکه توضیح بدهد میگویند ایننماینده مخالف دولت است منفی باف است و غیره.

دراین ۴۴ سال مشروطیت ایران فقط یکدفعه نظر دارم مرحوم فروغی وزیر دارائی بود لایحه تفریغ بودجه چندسال قبل را آنهم ناقص بمجلس آورد دیگر دولت با این تشکیلات عریض و طویل وزارت دارائی قادر نشد و یا مصلحت ندانست لایحه تفریغ بودجه تقدیم مجلس کند زیرا که طشت رسوائی از بام می‌افتاد و بی اعتباری دستگاه دولت که فعلاً زیر پرده‌است آفتابی و افتضاح آور بود وتاموقعی که لایحه تفریغ بودجه بمجلس نیامده دادن اعتبار تصویب صورت و غیره ابداً فایده ندارد. اول وآخر و تمام وظیفه مجلس عوام رسیدگی بحساب دخل و خرج مملکت است نه اینکه همه ساله اعتبار دربست دادن یا اگر معجزه کرد صورت جزء بودجه اعتباری را تصویب کند بلکه باید همه ساله در کمیسیون بودجه لول لایحه تفریغ بودجه رااز دولت مطالبه نمود پس از دقت در اقلام عایدات و وصولی و مخارج لازم و غیر لازم تکلیف اعتبارات و بودجه سال بعد را معلوم کنند- روز گذشته یک کتابچه زیبا در مجلس بماها دادند این کتابچه عبارت است از بودجه عملی سال ۳۲۷یک قسمتی از تشکیلات مرکزی وزارت دارائی زیرا که قسمتهای اقتصادی، دخانیات تویش نیست یک قسمتی از تشکیلات این کتابچه باین بزرگی ۱۰۴ صفحه دارد که اینها صورت عمل را نوشته‌اند من صفحه اول را نگاه کردم و بباقی صفحات هنوز فرصت اینکه نگاه کنم پیدا نکردم و پایه تفریغ بودجه این است خدا سلامت بدارد آقای تقی زاده را که پیشنهاد کرد این بودجه‌ها بجزء جزء باید چاپ بشود و مجلس هم موافقت کرد و رای داد ولی نتیجه عمل دراین آخر مجلس که فرصت دقت در این کاررا نداریم حالا دارد طلیعه اش بدست ما می‌رسد صفحه اول که ۳۱نفر اسامیشان را نوشته من کاری باسامی ندارم البته وزیری هست و دومعاون هم برایش اینجا نوشته‌اند ولی من شنیده بودم که سه معاون دارد و خدا کند دو معاون باشد و همچنین نوشته‌است هشت نفر هم بامقام مدیر کلی هستند ممکن است هشتادنفر باشند که حقوق مدیر کلی بگیرندولی در این حوزه وزارتی هشت نفر را بعنوان مدیر کل وزارت دارائی مدیر کل بازرسی، مدیر کل و مدیر مدیر کل هشت نفر را در اینجا نام برده بودند (کشاورز صدر- شما که موافق اسم نوشته بودید) موافق با مقدمه هستم در قسمت ۱۲ و۱۳ و ۱۴و ۱۵ چهار نفر اسمشان را نوشته‌اند بعنوان مشاورین عالی حساب کردم در سال ۶۰ هزار تومان بودجه این چهارنفر شده‌است صفحه اول را من تاآخر نگاه کردم ۳۱ نفر بعقیده من خیلی قابل اصلاح است یک چیزهائی است که هیچ لزوم ندارددر اطراف آن، کمیسیون بودجه باید مطالعه کرده باشدو بودجه رایا با اضافه کردن عایدات درستش بکند یا خرجهای غیر لازم راما کم کنیم و عایدات را نگذاریم ما حیف و میل بشود اگر این طرز عملی بشود غنی ترین ممالک از حیث بودجه بعقیده من مملکت ایران است چون ملت ایران ازحیث بارکشیدن هرچه بارش کردند تحمل کرده‌است یک رویه در مجلس مامعمول شده که اگر ازدولت استیضاح شود جواب می‌دهد که این مطالب مربوط بدولت قبل است (بلی منهم میدانم مربوط بخرابکاریهای دولتهای قبل است) مسئول جزائی و کیفری دولتهای قبل که مباشر عمل بوده اندمیباشند ولی دولت فعلی که وارث بد و خوب دولت‌های گذشته‌است باید توضیح بدهد اگربرخلاف قانون و مصالح کشور که دولتهای گذشته عملی انجام داده و البته خودآنها مسئولند ولی جواب استیضاح را باید دولت حاضر بدهد زیرا که تمام اسناد و مدارک و سوابق تحت اختیار دولت حاضر است. لایحه تفریغ بودجه ۴۳ سال را دولت فعلی باید بدهد و این مجلس که عمرش بآخررسیده مجلس ۱۶ موقع شروع بکار وارد رسیدگی شود بعد اگربودجه تنظیم بشود معنی دارد ولی فعلاً این اعتبارات فقط توصیه بدولت است که چنان و چنین کنید آقایان نمایندگان اگر بازپرس و رسیدگی در دنبال نباشدیک شاهی این تصویب بودجه ارزش ندارد.

این خودسری دستگاه دولت تمام امور را از محور اصلی خود خارج ساخته‌است دخالتهای بدون جهت در امور اقتصادی مملکت را فلج ساخته‌است دخالتهای بدون جهت در امور اقتصادی مملکت رافلج ساخته ابداًدرامور اقتصادی موازنه‌ای در بین نیست درتهران نان یک من ۹قران پیاز یک من ۲۷قران باید حساب کردآیا یک جریب زمین چه مقدار گندم می‌دهد چه مقدار پیاز، مقدار مصرف وقت کارگر و سایرعوامل زراعتی برای یک جریب زمین چیست. آیا تناسب دارد دولت گندم را خرواری یک ثلث قیمت یک خروار پیاز خریداری کند؟ آیا زارع گندم باید جریمه بدهد که گندم کاشته و زارع پیاز جایزه بگیرد که پیاز کاشته‌است این دستگاه که نام اورا دولت می‌گذاریم بعقیده من برای تخریب دستگاه اقتصادی بهترین عامل است ولی امروز که تمام امور فلاحت، تجارت، کارخانجات، باید با حساب سود و زیان حل شده مقتضی نیست که دولت برای راضی نگهداشتن چند نفر مفت خور و چپوچی بدون تعمق و تفکر و رعایت موازنه در امور اقتصادی این شکل هرج و مرج ایجاد کند. چرا باید بعضی از اهالی تهران و آبادان نان ارزان داشته باشند و تمام مملکت و دهات که تولید کننده گندم مستند گرفتار قحط و غلا باشند بلی یک عده مامورین ارزاق اگر این ترتیب موقوف شود و این هرج و مرجی که دولت درامور اقتصادی ایجاد نموده‌است برقرار نماند نمی‌توانند مالک کاخ و اتومبیل و غیره باشند باید یک مملکت خراب شودکه چند نفر باجلال و جبروت زندگانی نمایند. اینست جریان عمل بودجه مملکت حالا باید وارد ارقام شویم تمام این عایدات و مخارج مورد اعتراض است ولی چون عمر مجلس بآخر رسیده و من مریض و برای معالجه مرخصی گرفته‌ام وارد تمام ارقام نمی‌شوم بلکه بعضی از ارقام راطرف توجه قرارداده مطالبی برای روشن شدن افکار عمومی و ثبت در تاریخ بعرض مجلس شورای ملی میرسانم زیرا میدانم که چرخ مجلس شورای ملی در سراشیبی تندی افتادهو ابداً قابل ترمز نیست فقط برای انجام وظیفه این مطالب گفته خواهد شد. مقدمه گزارش کمیسیون بودجه اغلب نقایص معایب را تذکر داده‌است و احتیاج ندارد تفصیل داده شودفقط باید توجه نمودکه این عده کارمنداعم ازلشگری وکشوری درراه آهن وبانکهاوبنگاههای مستققل دولتی که حتماً ازسیصد هزارنفرمتجاوزاست اگربرای هریک پنج نفروابسته ازعیال واولاد ومنسوب فرض نمائیم ده یک جمعیت ایران است که بادازحاصل دسترنج ملت ایران ارتزاق نمایدآقایان اگرمختصرتفکری باشدوملت ایران راازحیث طبقات وافرادتقسیم نمائیم بیش ازیک عشر اشخاص ورجال کارآمدنداردبقیه یااطفال یاپیرمردهاوزنهاواشخاص عاجزمیباشندواین طریقه که دولت درپیش گرفته (ازپایه گرفتن وسقف راتعمیرکردن است). حتکاً اتیه خطرناکی برای ملت ایران دارد. یکی ازموضوعاتی که بایدطرف توجه باشدارتزاق کارمندان دولت است. این ترتیب فعلی که حقوق کارمندان صحیح العمل خیلی کم است انتظارصحت عمل درآتیه نباید داشت واشخاص صحیح العمل وقتی درمضیقه وفشارواقع شدندالبته منحرف خواهندشد. درموقع تصویب قانون استخدام کشوری برای تنامین آسایش کارمندان دولت مستخدمین آمریکائی آنروزماحساب کردندکه هشت لیره طلا که مساوی سیصدوبیست ریال بودپایه حقوق رتبه یک قراردهندزیراکه جناب آقای فهیم الملک گمان می‌کنم خودشان قانون استخدام کشوری رابیشترزحماتش رامتحمل شدندتصدیق میکنندپایه راروی چه ماخذی گرفتندلیره طلادرآن روز چهل ریال قیمت داشت وامروزبیست مقابل آنروزقیمت داردومقررشدهمه ساله که صمن بودجه اشل معلوم شده وتناسب رتبه یک بارتبه ۹رعایت شودولی این موضوع تجدید نظرهرسال دراشل کارمندان دولت عملی نشدبعد که قانون استخدام قضات گذشت زندگانی گران شده بودیعنی لیره ترقی کرده وپول ایران تنزل نموده بجای تغییراشل کل مستخدمین فقط اشل قضات راپنجاه تومان قراردادندوهمین رویه درموقع تنظیم قانون آموزگارومعلم وپزشک وغیره عملی شدواختلاف بین طبقات مستخدمین ایجادشد. بعضی اولادکنیزوبعضی اولاداشراف شدندتاکاربجائی رسیدکه شرکتهاوبنگاههای دولتی خودراازفشاراشل آزادکردند (دهقان – اشل یعنی چه؟) اشلی که ازمجلس بگذراننددیدندکه امرشان نمیگذردخوب اشل نمی‌خواست دیگرطبقه بندی کردندودرادارات عنوان روزمزد وحکمی وکنتراتی وغیره ایجادشدواشخاصی که سوابق خدمت طولانی داشتندازحیث حقوق عقب بوده وکسانیکه جدیداً‌وارد شده بعنوان کنتراتی حقوق زائدبرمستخدمین رتبه ۱۱گرفتندوامروزدربانک صنعتی وحقوق مستخدمین کوچک جدیدالورودبیش ازحقوق رئیس دیوان کشوراست.

آقایان محترم:این طریقه اسباب یاس مامورین خوب دولت شدوهمه بفکرتوسل جستن باین وآن وازطریق غیرقانونی استفاده کردن شدندوکاربجائی رسیده‌است که قباحت دوسیه سازی ازبین رفته‌است ومافوق دستورمیدهدبمامورمادون خودکه چنین نظریه باید دادالبته این دستوررسمی نیست بلکه بادمادون ازجریان عمل میل مافوق راتشخیص داده نظریه بدهد. درمحاکمات قلابی نظامی اخیر یک افسر که در اقلیت بوده وادله دادستان راکافی برای محکوم ساختن اسیرندانسته بدوسال حبس محکوم میشودآقایان:

پایه اصلاحات مملکت روی بودجه گذارده شده ومجلس شورایملی هرچه بایددقیق شودبایددرموضوع بودجه ازحیث عایدات ومخارج باشداگرپایه اقتصادهرفامیل یاشخص یامملکت صحیح وومحکم باشدآتیه خوب داردوالامحکوم بزوال وفناست حقوق آقایان وکلاء و وزراومقامات گل سرسبد جامعه زیادشدن وآن امین صلح کرج حقوق جزئی داشته باشدصحیح نیست بایدتناسب رعایت شودافرادمملکت همه درحقوق اجتماعی درپیشگاه دولت ومجلس شورایملی بایدبطورتساوی موردتوجه باشندنبایدیک طبقه ازگرسنگی بمیرند ودیگران برسرقبورآنهابرقصند. بایداین صیغ مختلف حقوق تبدیل بپایه صحیح شودکه کارمندبدانددرماه چه حقوق دریافت میداردواین لیستهای مختلف که فعلاً معمول شده ازبین برود. عنوان کمک کارمندان دولت چیست؟بایددربودجه اشل بامقایسه قیمت لیره طلادرسی سال قبل وامروزتنظیم شودوطبقات کارمندازثبات تامدیرکل طبق قانون استخدام عمل نمایندالبته همین تناسب نسبت باشخاص مافوق قانون ازقبیل وکلا وزراو دربار باید رعایت شود یک بام و دو هوا معنی ندارد اگر زندگانی کردن است برای پیشخدمت و ثبات و رئیس الوزراء گران است اگر پول ایران تنزل کرده ضرر آن متوجه تمام افراد است یک طبقه را مورد توجه تمام قراردادن و سایر طبقات را مد نظر قرارندادن برخلاف عدالت و مصلحت است. روزی که ثبات ۳۰تومان می‌گرفت وکیل سیصد تومان وزیر پانصد تومان مقرری شاه ولیعهد درنظر من نیست این تناسب باید امروز مورد نظر و توجه باشد بلکه حقوق طبقات بالا را صدی پنجاه اضافه کنید تافاصله بین طبقات پائین را صدی صد اضافه کنید تا فاصله بین طبقات کمتر شود و این حس نفرت تبدیل بحس محبت و همکاری گردد. مطالبی که عرض شدفهرستی ازکلیات مربوط بعمل بودجه بودحال وارداقلام عایدات می‌شویم:

قسمت اول-مالیات املاک مزروعی بیست میلیون تومان در نظر گرفته شده‌است این مالیات بسیار مضر است و باید برای تشویق زارع و مالک دولت اگر جایزه نمی‌دهد مالیات مطالبه نکند زیرا که این مملکت سالیان دراز از عایدات زراعتی و اغنام و احشام ماشین خود را گردنده و بواسطه مزاحمت مامورین دولت علیه اغلب آبادیها خراب شده خوزستان و سیستان و سایر نقاط ایران اگر دقت شود قبلاً آباد بوده ظلم و تعدی و مزاحمت مامورین دولت آبادیها را خراب کرده برای امتحان هم باشد دولت ده سال اسباب زحمت املاک مزروعی نشود اطمینان دارم که گندم جزء صادرات خواهد شد نه واردات بیشتر فعلاً توضیحی لازم نیست تصور نشود من مالکین عمده را میل دارم از مالیات معاف کم ممکن است مالیاتی بر کلیه دارائی اشخاص بسته شود و یکحد نصابی برای اشخاص خرده مالک و زارع قرار بدهند که بر طبق قیمتی که مالک در اظهارنامه ذکر می‌کند بترتیبی که در گمرک فعلاً معمول است از ثروت و دارائی اشخاص مالک عمده مالیات دریافت شود ولی مامورین دولت بهیچ اسم و رسم برای وصول عایدات دولت وارد دهات و مزارع نشوند و محصول زارع واغنام و احشام رعیت را ندیده گیرند و چشم طمع بآنها ندوزند.

قسمت چهارم مالیات مستغلات – این مالیات نباید جزو عایدات عمومی شود بلکه باید تسلیم شهرداریها کرد و دولت نباید ابداً دخالت کند.

قسمت پنج و شش و هفت و نظایر آن نیز باید تحت اختیار شهرداریها باشد برای راه سازی و بهداشت و نظارت درامور شهری (شهرداریها باید دخالت داشته باشند نه دولت واین اقلام فوق از بودجه عمومی کشور باید حذف شود) قسمتهای ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ مربوط بعمل امتیاز است من با کلیه امتیازات بکلی مخالفم زیرا که در مملکت ما یک بام و دو هوا شده صاحبان امتیاز از معافیت استفاده کرده موقع پرداخت مالیات و حقوق دولت هزارگونه حقه بازی دارند کمپانی نفت جنوب یا شیلات بحرخزر یا تفلون ممالک محروسه ایران استفاده از حقوق و معافیتهای گمرکی و غیره نموده و آنچه راجع بمصالح عامه‌است مسکوت خواهد بود آقایان اول از امتیاز داخلی صحبت مینمائیم:

این شرکت تلفن چه بازی درست کرده اول از اشخاص پول می‌گیرد که تلفن بدهد بعد میگویند این پول کافی نیست از بانک قرض کنیم. عاقبت پولها مخارج اداری شده واشخاصی که پول داده‌اند تلفن ندارند بیشتر راجع بعمل تلفن صحبت لزومی ندارداین امتیاز بی اساس تلفن مانع شده‌است که شرکتهای با سرمایه در مرکز و شهرستانها تلفن خودکار نموده و از این کثافت فعلی مملکت را نجات دهند. این امتیاز تلفن که بی اثر و لغو شده‌است سرمایه برای اشخاصی که پولی ندارند خرج آبادی مملکت شده فقط از جیب دیگران صرف تجملات خود می‌کنند.

موضوع کمپانی نفت جنوب من باید از آقای دکتر مصدق که در مجلس سابق پرده ازروی این کثافت کاری امتیاز برداشتند بسهم خودم تشکر کنم و بعد هم از همکاران محترم دیگر در این دوره که در این موضوع مطالعات زیادی کردند و بحث زیادی کردند موجب شد که کم کم دولت مذاکره ئی با آنها بکند باید اظهار امتنان بکنم مخصوصاً از آقای تقی زاده که درست پرده را از روی کاربرداشتند و بی اثر بودن امتیاز قاچاق را مدلل کردند و ایشان که آن موقع وزیر مالیه بودند اوضاع را روشن کردند و بدنیا اعلام کردند که روی قلدری بوده چون کراراً صحبت شده باختصار در ضمن بودجه تذکراتی داده خواهد شد این کمپانی متکی بقراردادی است که سابقه فساد آن کراراً گفته شده‌است و خود آنها نیز معترف بخرابی بوده و حاضر بوده و حاضر برای تجدید نظر در عملیات سابق خود شدند. آقایان محترم این امتیاز اگر لغو شود و نفت را مثل رود کارون مجاناً از ایران خارج کنند ولی عوارض و حق الارض گمرک و مالیات برعایدات و غیره را بدهند البته عایدات ایران بیش از امروز خواهد بود و یک دولت قوی سرمایه داری که با تمام شئون اجتماعی ما تماس دارد در داخل دولت ضعیف ایران نخواهیم داشت.

بعقیده من لازم است دولت طرح یک قانونی را تهیه کند و مواد تحت الارضی از نفت و غیره بچه طریق استخراج شود و حق دولت چه باشد و سهام شرکت برای فروش در بین تمام افراد بشر آزاد باشد فقط دولتهای مجاور و قوی و اتباع آنها را محدود کند که مالک بیش از عشر از سهام نشوند و در سایه این قانون تمام نفتهای مکشوفه و غیرمکشوفه مورد استفاده قرار گیرد و دندان طمع شمال و جنوب را از این منبع خداداد از جنبه سیاسی کنده و در جنبه اقتصادی در سایه سعی و عمل همه را آزاد بگذارد و این حرفهای امتیاز جنوب شمال و مشرق و مغرب از بین برود و همه روزه ماگرفتار گربه رقصانیهای کمپانیهای نفتی نشویم ویک همسایه توقع شرکت باآقای قوام السلطنه نکند و همچنین شیلات بحر خزر که این چند سال شرکت و امتیاز عایدات نداشتیم بعلاوه گرفتار کشمکشهای سیاسی و اجتماعی بودیم ما نیز در جنوب دستگاه صید داریم ولی سوء اداره ما را بزحمت انداخته باید دولت از کلمه امتیاز و شرکت ضعیف و قوی فرار کند و سعی کند منابع ثروت ایران اول برای رفع حوائج داخلی و بعد برای مساعدت سایر ملل مورد استفاده قرار گیرد و این اقلام عایدات بابت امتیاز بضرر ملت و دولت ایران است در موضوع استخراج نفت اگر بیشتر صحبت شود ضرر ندارد زیرا که بعقیده من تمام ماشینهای اقتصادی و فرهنگی و بهداشتی ایران که باید در سایه عوائد تحت الارضی از قبیل نفت در گردش باشد و اگر دولت چشم از سایر عایدات پوشیده و مردم را راحت بگذارد فقط توجه مخصوص بمنابع خداداد تحت الارضی داشته باشد و حداکثر استفاده را از این منابع مخصوصاً نفت نماید بهتر و کار اساسی تر خواهد بود مجدداً تکرار می‌کنم دولت لازم است هرچه زودتر قانونی برای استخراج کلیه منابع تحت الارضی مخصوصاً نفت تهیه و تقدیم مجلس کند و در آن قانون حدود و حقوق دولت و استخراج کننده اعم از داخله یا خارجه معلوم باشد و ضمناً برای اینکه گرفتار مثل گرفتاری کمپانی نفت یا شرکت جناب قوام السلطنه و روسها نشویم تصریح شود که هیچ دولت و ملتی حق مالکیت بیش از عشر از سهام را ندارد و همین اصل در موضوع کلیه شرکتهای تابعه از حمل و نقل و لوله کشی و فروش و توزیع و غیره باید جاری باشد زیرا که مارگزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد و باید هم بترسد موضوع مقایسه قرارداد دوره مظفری با دوره پهلوی راجع بآخر مدت اول دو ماده از امتیاز دادرسی که با توافق لغو شده و قرارداد حقه بازی که امروز مورد عمل است و بعقیده ملت ایران لغو و کان لم یکن باید دانست قرائت می‌شود:

فصل پانزدهم از قرارداد دادرسی که در نهم صفر ۱۴۱۹ بصحه شاه وقت رسید اینست ((بعد از انقضاء مدت معینه این امتیاز تمام اسباب و ابنیه و ادوات موجوده شرکت بجهت استخراج و انتفاع معادن متعلق بدولت علیه خواهد بود شرکت حق هیچگونه غرامت از این بابت نخواهد داشت))

ماده بیست و پنجم از فرمان هشتم خرداد ۱۳۱۲ دوره پهلوی که کمپانی اسم آنرا امتیاز گذارده قرائت می‌شود:

درآخر هرسال مسیحی کمپانی حق خواهد داشت که این امتیاز را ترک نماید مشروط بر اینکه دو سال قبل از آن دولت را از نیت خود کتباً مطلع ساخته باشد در خاتمه مدت فوق الذکر کلیه دارائی کمپانی در ایران در امتیاز دارسی کلمه در ایران نبود کلمه دارائی بود اسم در ایران نداشت در این قرارداد در مورد دارائی اسم در ایران اضافه شده مجاناً و بدون هیچ قیدی بطور سالم و قابل استفاده ملک دولت خواهد شد و کمپانی در آتیه از هرگونه تعهدی بری خواهد بود))

آقایان محترم در قرارداد دادرسی پس از ختم مدت امتیاز دارائی شرکتها که مشغول استخراج و حمل و نقل و تصفیه و غیره بوده اعم از داخله و خارجه متعلق بایرانست و قرارداد شوم اخیر فقط دارایی شرکت که در ایران است ملک دولت ایران خواهد شد در صورتیکه طبق ماده ۲۵ مدت خاتمه یابد ولی راجع بختم مدت امتیاز مسکوت گذارده شده این قرارداد شوم اخیر چه رقت منعقد شده‌است وقتیکه ۳۲ سال از عمر آن گذشته بوده و نصف بیشتر دارائی شرکت اعم از تاُسیساتی که در ایران بوده و یا در سایر ممالک متعلق بایران شده بوده‌است تقریباً چون توافق برای فسخ شده می‌توان گفت پانصد و سی و چهارهزارم تمام دارائی شرکت از منقول و غیر منقول از موجود در داخل یا خارج ایران ملک ملت ایران بوده و برای تجدید قرارداد ما فقط مالک نفت زیرزمین نبوده‌ایم بلکه مالک بیش از نصف دارائی کمپانی بودیم برای هر کسی روشن است که چنین قرار داد را باید مزدور و مخلوق کمپانی با کمپانی منعقد سازد چون در اطراف خرابی این قرارداد کراراً صحبت شده‌است با توضیحات جناب تقی زاده بیشتر عرضی نخواهم کرد فقط باید دید همین قرارداد شوم آیا عمل شده‌است؟ یا نه.

این جمله معترضه را عرض کنم و بعد وارد مطلب شوم در ضمن قرارداد جناب وثوق الدوله در ۱۹۱۹ بانگلستان مستشار انگلیسی تحمیل بمالیه ایران شد با اینکه این شخص انگلیسی بود و از نظر سیاست تحمیل بملت ایران شده بود ولی شخص باشرفی بود وارد محاسبه کمپانی نفت جنوب شد همین کمپانی که آنروز هنوز اکثریت سهام آن متعلق بدولت انگلیس نشده بود همین کمپانی که آنروز در سایه کمپانی دارسی با ما طرف معامله بود همین کمپانی که امروز متکی باین قرارداد شوم دوره پهلوی است حساب چند سال کمپانی را که با ایران بدحسابی کرده بود رسیدگی کرد با اینکه آرمیتاژ اسمیت از حدود امتیاز خارج شد و بمیل خود تفسیر نمود ومبالغی بعنوان مصالحه از کمپانی برای ملت ایران وصول کرد در اوایل دوره چهارم که من افتخار نمایندگی را در این مجلس داشتم گزارش مستشار که اسمش هم آرمیتاژ اسمیت بود راجع به نفت وتفسیر و توضیح مواد وفصول امتیاز دارسی را که داده بود طبع و توزیع شد ومن یک نسخه آنرا دارم البته درآرشیو مجلس و وزارت دارائی وجاهای دیگر هست ممکن است آقایان مراجعه فرمایند تاروشن شود انواع تقلبات وبی حسابیهای کمپانی برای تضییع حقوق ملت ایران ومن درآنروز که گزارش آن مستشار انگلیسی را که تحمیل بدولت ایران شده بود و یا بعنوان قرارداد وثوق الدوله درکابینه مرحوم مشیرالدوله از کار خارج شد مطالعه می‌کردم خیلی متاُسف شدم که یکنفر خارجی چون مستخدم ایران بوده باکمال شرافت مدافعه از حقوق ایران کرده ولی بعضی ماُمورین داخلی ما چه عرض کنم؟ این جمله معترضه بود برای روشن شدن فکر آقایان و سوابق کشمکش نفت حالا باید دید طبق همین قرارداد که طرف استناد کمپانی است چگونه با ملت ایران رفتار شده.

طبق قسمتی از ماده دهم قرارداد کمپانی تعهد نموده‌است حقوق دولت ایران را برای جلوگیری از امکان توجه ضرر بدولت در موقع ترقی و تنزل قیمت پول انگلیس قیمت طلا در لندن مناط اعتبار باشد و باید حقوق دولت ایران بنرخ طلا در لندن داده شود کمپانی این اصل را زیر پا گذارده و بنرخ طلا در بانک انگلیس عمل کرده باید دید در لندن عین طلا در بازار آزاد چه قیمت دارد و چگونه خرید و فروش می‌شود نرخ مصنوعی بانک انگلیس برای خود ملت انگلیس معتبر است نه برای ما. ما در تهران می‌بینیم روی اسکناس صدریالی یک پهلوی نوشته بودند ولی پهلوی طلا۸ یا ۹ مقابل آن قیمت داشت ما در تهران تماشا می‌کنیم بانک ملی طلا را برای پشتوانه یک قیمت اگر سکه عثمانی دارد یک قیمت اگر سکه انگلیس یا روس یا شمش است قیمت دیگری اعلان می‌کند نباید نرخ بانک دولت را در معامله با دیگران زمینه محاسبه قرار داد. ما همین قرارداد شوم سهم ناچیز خود را بطلا قیمت بازار لندن باید دریافت داریم آیا این عمل شده‌است یا نه، طبق ماده ۱۹ کمپانی برای احتیاجات داخلی ایران از بنزین و نفت و مازوت بر اساس قیمتهای رومانی و خلیج مکزک برای مدت ۱۲ ماه نازلترین معدلها را اساس قیمت قرارداده و تخفیفی منظور داشته آیا بااین رویه و اصل عمل شده‌است و از طرفی اگر کمپانی که اکثر سهام آن ملک دولت انگلیس است برای مصالح جنگی یااقتصادی دولت انگلیس میل دارد تابعیت خود را حفظ کند و عایدات و محصول رنج و عمل ایران را مشمول مالیات بر درآمد دولت انگلیس قراردهد چه ربطی بما دارد اگر کمپانی قرارداد محرمانه با بحریه انگلیس منعقد سازد که سالی فلان مقدار سوخت بحریه را بفلان نرخ بدهد چه ربطی بما دارد لازم است دولت در محاسبات کمپانی وارد شده مخارج و بخششهای کمپانی که برای مصالح دولت انگلیس مفید بوده نه برای ایران از ستون خرج خارج کرده سهم ما را تشخیص دهد و لازم است دولت یکنفر کارشناس که شرافت مستشار تحمیلی قرارداد وثوق الدوله را داشته باشد برای رسیدگی بمحاسات کمپانی استخدام کرده و از بدو شروع بعمل تا تشخیص شود که کمپانی چه مبلغ سرمایه داشته و چه مبلغ سود عاید او شده و موجودی منقول و غیر منقول نقد و غیرنقد او چیست سرمایه با سود معمولی خود را اگر تابحال نبرده باو داده شود و بقیه طلب ایران را بدهد وا گر این نفت منافع غیر مرئی برای ملت انگلیس داشته و در سایه دوستی با ایران و استفاده از این منابع نفت در دو جنگ بین المللی فاتح شده و غیر از خسارت بایران سهمی نرسیده مزد علم آنها و ضرر جهل ما خواهد بود ما فقط بحساب منافع مادی باید رسیدگی کنیم و دولت و ملت انگلیس از نظر اخلاقی و منافع سرشار معنوی که تابحال از این نفت عاید آنها شده حقاً باید مساعدت کنند که ملت کهنسال ایران با شدت احتیاجی که امروزه برای آبادی مملکت خود دارد بیش از این در فشار نباشد.

آقایان نمایندگان چه مناسبت دارد ما بدولت انگلیس مالیات عایدات نفت خود را بدهیم و تماشا کنیم که دولت قوی الاراده نفتی در شکم دولت ضعیف ایران داشته باشیم؟آقایان بهمان دلیل که کمپانی حاضر شد سهم ایرانرا طبق قرارداد شوم تحمیلی خود اضافه کند اگر باحرف حساب مقاومت بخرج بدهیم می‌توان حقوق ازدست رفته ایران را مجدداً تحصیل کرد بقیه مذاکرات مربوط بعمل نفت را واگذار بسایر آقایان خواهم کرد که بیشتر فرصت مطالعه را داشته و باارقام سر و کار دارند (احسنت) موضوع دیگری که باید بعرض آقایان برسانم اینست که سیاست و اقتصاد آشنائی و رفاقت و دوستی برنمیدارد و ملت انگلیس یکی از مال التجاره‌های ما که فرش است اجازه نمی‌دهد چهار تکه فرش را در لندن بفروش برسد زیرا جنس لوکس است و ملت انگلیس فقیر وبیچاره محتاج بجنس لوکس نیست وترانزیت را هم یک حدی برایش قائل است ترانزیت هم آزاد نیست اجازه نمی‌دهد که فرش ایران آنجا برود و دولت هم می‌نشیند و تماشا می‌کند. سیاست واقتصاد رفاقت و دوستی و آشنائی سرش نمی‌شود (کشاورزصدر - دولت گفته و عمل می‌کند) (آزاد –همه اش حرف تحویل داده‌اند و یک قدم برنداشته‌است نتیجه آن چیست؟) یک موضوع دیگری که لازم است گفته شود و مربوط بعمل امتیاز و نفت نیست، بلکه از متفرغات آن می‌باشد موضوع تسعیر طلاست که بانک ملی ایران من هنوز نفهمیده‌ام این بنگاه دولتی است یا شخصی در موقع انتقال سهم ایران بابت نفت، طلا را بقیمتی محسوب می‌دارد و در معاملات خارج بقیمت دیگر و این عمل موجب شده‌است که سرمایه با یک ۳۰ میلیون تومان بوده و در آخر اسفند ۲۷ متجاوز از پانصد میلیون تومان از دولت طلب دارد این بانک علیه السلام که ۳۰ میلیون تومان سرمایه دادیم که کار کند آن مرد آلمانی هم استخدام شد برای تشکیلات و انصافاً هم تشکیلات خوبی داد (دهقان - همان که پولها را دزدید و رفت؟) بله با بعضی از دزدهای منتقد مملکت ما همدست شد وقتی ارباب می‌دزدد نوکر بطریق اولی می‌دزدد غصه آنرا نخورید سرمایه بانک ۳۰ میلیون تومان بوده ودر اسفند ۲۷ متجاوز از پانصد میلیون تومان از دولت طلب دارد و همه روزه در تغییر اسکناس و عمارات و دفاتر تفنن دارد و گاهی شنیده می‌شود که میل دارد اسکناس زیاد چاپ کند و معاملات فروش نقره می‌شنوم خسارت زیادی وارد شده ولی چون مؤسسه مستقلی است و دولتهای وقت جراُت و جسارت ندارند که از نظریه مستشارهای اقتصادی خارجی به نفع بانک‌های ملی و غیره ایران استفاده نمایند در صورتی که خرابی و آبادی مملکت از نظر اقتصاد باید مربوط ببرنامه وعمل بانک ناشر اسکناس باشد.

در نظر دارم موقعی که مستخدمین آلمانی ما بانک ملی ایران را تاُسیس نمودند سود تجارتی را صدی دروازه قراردادند ومجلس برای آسایش زارع و مالک سود بانک فلاحتی را صدی شش قرار داد ولی نمیدانم چه شده که سود بانک فلاحتی عملاً بیش از دو مقابل بانکملی شده‌است. بانک ملی پول برای آبادی و تولید نمی‌دهد وبرای سفته بازی و گران شدن زندگانی سود را تخفیف می‌دهد (آزاد-آقای رئیس خوبست جلسه را ختم کنید) هنوز نیم ساعت مانده (مسعود ثابتی-چون خیلی گرم است وشب جمعه هم هست ختم کنید) من پیشنهاد کرده بودم مجلس عصر باشد که یک جلسه عرایض من تمام بشود چون اطلاعات عمیق اقتصادی زیاد ندارمبیشتر دراینموضوع صحبت راجایز نمیدانم فقط عیانوظاهر است که عمل فعلی بانکملی موجب خرابی دستگاه اقتصادی است.

قسمت سی و یک- درآمد املاک واگذاری و خالصه‌است استدعا می‌کنم آقای وزیر دارائی بیشتر توجه بفرمائید آقایان اداره این املاک بضرر مملکت است وعقیده املاک واگذاری و خالصه باید تقسیم شود و دولت ابداً دخالت مستقیم در امور فلاحت و زراعت نداشته باشد ولی تقسیم املاک باید شکلی باشدکه املاک خراب آباد شود نه اینکه تقسیم وسیله خرابی املاک باشد در دوره استبداد رویهُ برای تقسیم املاک خالصه اتخاذ شد که بعقیده من بهتر از رویه ایست که در دوره پهلوی اتخاذ شده. در زمان ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه هر کس داوطلب بود که دولت ملک خالصه را باو واگذار کند اولاً پرداخت تمام عایدات آنروز را تعهد می‌کرد که بدون مخارج تسلیم مالیه کند و سعی در آبادی نماید اگر فاضل عایداتی حاصل شد بهره او باشد و اگر پرداخت عایدات تسامح می‌کرد ملک خالصه را دولت ضبط می‌کرد و عایدات گذشته را وصول می‌کرد در نتیجه این رویه این خالصجات انتقالی بدست اشخاص افتاد و تمام آباد شد و یکشاهی از عایدات دولت کسر نشد تا در زمان شاه سابق که تمام عایدات دولت کسر نشد تا در زمان شاه سابق که تفاوت عایدات را از قرار تومانی پنج تومان فروختند. رویه تقسیم املاک خالصه در چندسال اخیر یا مجانی بوده‌است مانند خالصجات سیستان و خوزستان و یا بطریق مزایده بوده‌است مانند خالصجات اطراف طهران من نظر دارم موقعیکه در مجلس پنجم لایحه فروش خالصجات را دولت وقت تسلیم مجلس کرد من پیشنهاد کردم که اگر ترتیب فروش و انتقال مانند رویه زمان ناصری و مظفری باشد بهتر است ولی البته پیشنهاد من طرف توجه نشد و املاک خالصه بدیگران بطریق دیگری انتقال یافت. حال باید دید آیا خالصجات دوره ناصری و مظفری که انتقال باشخاص شده آبادتر است از سیستان و خوزستان؟ این طریقه که من پیشنهاد می‌کنم که خالصجات را دولت بطریقه دوره ناصری و مظفری باشخاص انتقال دهد این مبلغ ۱۸،۸۹۶،۳۶۹ تومان بدون اینکه دولت مخارجی متحمل شود و مباشرین املاک خالصه پدر رعیت را بسوزانند وارد صندوق دولت می‌گردد و پس از پنج سال مسلم عایدات املاک خالصه پدر رعیت را بسوزانند وارد صندوق دولت می‌گردد و پس از پنج سال مسلم عایدات املاک خالصه مملکت دو مقابل خواهد شد و این فقر عمومی تخفیف خواهد یافت اگر مراجعه بعایدی خالصجات اطراف طهران و یاانتقالهای دوره ناصری و مظفری بشود و با عایدات امروز مقایسه شود صدق عرایض من ظاهر خواهد شد (صحیح است) محتاج باستدلال بیش از این نیست. قسمت ۵۴ درآمد اوقاف جمعاً و خرجاً باید دید قبل از تاسیس اداره اوقاف اعمال خیریه واوقاف درچه حال بود بعد چه شد. قبلاً درنظر دارم درایام ماه مبارک رمضان در شهر مشهد در حدود ۱۲ هزار نفر طالب علم در مدارس دینی بودند اغلب شبها برای افطار حضرات دعوت داشتند و صاحبان خیر یکهفته قبل طلاب فلان مدرسه را دعوت می‌نمودند که بدیگری وعده ندهند در نتیجه این اعمال خیر قصص و حکایات مضحکی از طلاب مصنوعی شنیده می‌شد این دستگاه خیرات در اغلب اوقاتباشخاص محتاج کمک می‌کرد مثلاً در اول زمستان لحاف درمحلات مختلف بین ارباب و پوستین و سوخت در محلات مختلف بین ارباب حاجت پخش می‌کردید مثلاً در شهر طبس موقوفه مرحوم عمادالملک برای انواع حوائج عمومی مبالغی منظور داشته حتی برای نظافت حتی برای نظافت اهل محل حمام و مخارج آنرا با حقوق کارگر و غیره در وقفنامه مورد توجه قرارداده ارباب حاجت مجاناً برای نظافت از حمام عمومی استفاده نمایند. قبل از تاُسیس اداره اوقاف علیه السلام اگر اختلافی بین فامیلی تولید می‌گردید یا ملکی متنازع فیه بود برای رفع اختلاف وقف برمصارف خیریه می‌گردید چرا برای اینکه دولت دخالت نداشت بلکه طرف حمایت و احترام دولت بود اما بعد از تاُسیس اداره اوقاف زمینه حاضر شد که اداره اوقاف سراً با متولی مساعدت می‌نمود که اموال موقوفه را بنام ملک شخصی ثبت بدهد و البته حق السکوت بجناب نماینده اوقاف می‌داد کم کم کار بالا گرفت نماینده اوقاف املاک موقوفه را بعنوان مجهول المتولی و مجهول المصرف تصرف می‌نمود و پرونده امر را که تحت اختیار خود او بود از بین می‌برد و باسم خودش تقاضای ثبت می‌نمود من اعلان رئیس اوقاف دو شخصیت برای خود اختیار کرده بود مثلاً بعنوان میرزا مهدیخان نماینده اوقاف تقاضای ثبت مسجد یامصنعه وحمام یا مدرسه موقوفه را نوده بود وبعنوان آقا شیخ مهدی مغازه‌های طرفین مسجد وحمام ومصنعه وغیره را که واقف برای روشنائی، یا امام وخادم مسجد وقف نموده بعنوان ملک شخصی تقاضای ثبت کرده‌است آن اعلان ثبت وجناب نماینده اوقاف موجود است این عمل دریک نقطه و یک شهرستان نبوده بلکه اداره اوقاف وسیله بوده‌است برای محوآثار اوقاف، اگر یک وقتی هیئتهای اسلامی و غیره برای جلوگیری ازبردن اموال موقوفه اقدامی کرده وجلو بردن وقف راگرفته‌است ازطرف دولت البته بتحریک کسانیکه ملک موقوفه را ملک شخصی قرارداده دوسیه سازی و هزار حقه بازی شده‌است برای مثال اوقاف یزد را خوب است دولت طرف توجه قرار دهد و از بدو تاُسیس اوقاف تا بحال معلوم خواهد شد که اوقاف مسلم در موقع ثبت (ملک شخصی شده) و معامله با خالصی زاده که با متصدیان اوقاف طرف بوده روشن است لذا من عقیده دارم باید اداره اوقاف با صورت فعلی که ادارات فرهنگ را آلوده ساخته‌است وجوانان تحصیلکرده ما که ماُمور فرهنگ ولایات می‌شوند در منجلاب اوقاف گرفتار می‌شوند بهتر است اداره مستقلی باشد آنهم نه ضمیمه فرهنگ بلکه ضمیمه اداره امور سرپرستی بشود. اگر عایدات اوقاف درست اداره شود یعنی قانون حاکم باشد نه فلان ماُمور می‌توان بیشتر این اطفال ولگرد را نگهداری وتربیت کرد که عضو مفید جامعه شوند این موضوع را با جناب دکتر سجادی و وزیر سابق فرهنگ و همچنین با جناب دکتر زنگنه وزیر فعلی مذاکره نمودم که اولاً فرهنگ را از منجلاب اوقاف نجات داده و ماُمورین فرهنگ متصدی اوقاف نباشند که آلوده بکثافات اخلاقی شوند وثانیاً اوقافاداره مستقلی شده در مرکز وولایات ضمیمه اداره سرپرستی که وظیفه دار نظارت در منافع عمومی است بشود البته این عرض من طرف توجه شد و مختصر استقلالی باداره اوقاف داده شد ولی بکلی ماُمورین فرهنگ ولایات از کثافت دخالت در عمل اوقاف معاف نشده وضمیمه اداره سرپرستی نگردید امیدوارم در تشکیلات وزارتخانه‌ها که در ضمن بودجه مقدمهُ طرح ریزی خواهد شد اداره اوقاف ضمیمه دادگستری شده و ادارات امور سرپرستی ازاوقاف بنایند شاید جلوگیری ازخرابی تاحدی بشود.

موضوع ۶۴ سود ویژه اقتصادی- خیلی جلب توجه می‌کند مااز مخارج دستگاه اقتصادی ابداً خبر نداریم و اعتبارات نامحدودی است و بنظر ماُمور اقتصاد واگذار شده در اینموضوع آقای کهبد که شغلش تجارت است و مطالعاتی دراین قسمت نموده اطلاعاتی طبق ارقام می‌دهد که انسان گیج می‌شود من همین قدر میدانم که در بعضی شهرستانها اشخاصی راسراغ دارم که پدر آنها هنوز درقید حیات است ومشغول دلالی است ومیراثی ازپدر بایشان نرسیده وتجارت دیگری غیر از خدمت در اداره اقتصادی نداشته خود وهمدستهای اوصاحب همه چیز شده حتی کرسی وکالت این دستگاه اقتصاد دستگاه پرخیر وبرکتی است همه چیز برای شاغلین مقامات دارد ولی برای دولت وملت ایران غیر ازضرر وگرانی زندگانی حاصل ونتیجه ندارد آقایان محترم دولت کاسب وتاجر بسیار بدی است دولت همسایه مجاور ما طبق اصول مسلکی خودمیل داشت تمام حوائج اجتماعی رادولت عهده دار شود ولی درعمل چون اخلاق اجتماعی ومحیط مساعد نبود مجبور شد دربعضی قسمتها از اصول اشتراک دست برداشته تقریباً اصل خرده مالک را (کلخور) قبول کند همین اصل است که اسلام طرح ریزی نموده در قسنتهای عمومی دولت رامالک شناخته دریاهاصحراها جنگلها رودخانه‌ها وامثال ذالک ودر قسمتهای خصوصی که بارنج وعمل افراد آباد شده‌است اسلام مالکیت خصوصی راشناخته‌است البته برای اینکه اشخاصی درمالکیت زیاده روی نکرده واسباب زحمت نوع خود نشوند اصولی تزقبیل خمس وزکوه ومقرراتی ازقبیل جلوگیری ازاحتکار واجبار سرمایه داران درموقع خطر متحمل ضررهای مالی وغیره وضعنموده وامام راکه رئیس دولت است مجری این قوانین ومقررات قرارداده حال باید دید آیا وقتیکه دولت قوی وبزرگی مانند روسیه نتوانست این فکر اشتراکی را عملی سازد چگونه دولت علیه ایران باداشتن این دستگاه خراب دخالت درامور اقتصادی می‌نماید نتیجه عمل دولت چه شده‌است؟این سرمایه دارهای خلق الساعه وهمین فاصله زیاد بین طبقات واین کشمکش بین کارگرها وکارفرما این جنگداخلی که اسباب پیشرفت مقاصد سوء خارجیها در ایران است (جمعی از نمایندگان –اکثریت نیست)

- ختم جلسه

۵- ختم جلسه

نایب رئیس – پیشنهاد ختم جلسه رسیده چون وقت هم قضی شده‌است جلسه برای روز شنبه ساعت ۸ ونیم صبح (مجلس یکساعت بعدازظهر ختم شد)

نایب رئیس مجلس شورای ملی امیر حسین ظفرایلخان، جواد گنجه