مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ تیر ۱۳۲۱ نشست ۶۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
جلسه ۶۷
شماره مسلسل ۱۰۹۹
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روز سه شنبه نهم تیرماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب:
- ۱ - تصویب صورت مجلس
- ۲ - بقیه شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
- ۳ - موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
مجلس دو ساعت و نیم پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید.
صورت مجلس روز یکشنبه هفتم تیرماه را آقای طوسی منشی خواندند.
- تصویب صورت مجلس
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست (خیر) صورت مجلس تصویب شد.
- بقیه شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
۲ - بقیه شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
رئیس - قانون نظام وظیفه مطرح است.
طباطبائی – بنده قبل از دستور عرض داشتم.
نراقی - راجع بقانون نظام وظیفه بنده بعنوان مخالف تقاضا کردم صحبت کنم اصولا بنده با نظام وظیفه و ارتش مخالف نیستم و نظام وظیفه را واجب و لازم میدانم اما نه باین کیفیتی که در کشو. ر ما در جریان بوده و هست و می‌باشد با آن جریان کاملا مخالفم مقصود از نظام وظیفه تامین قوه دفاعیه کشور است و تامین امنیت عمومی و تا حدی هم تربیت ملی است و تحکیم مبانی اخلاق و تربیت بدنی این دو منظور هیچکدام در ظرف این شنازده سالی که قانون نظام وظیفه مجری بود انجام نشد (صحیح است) بلکه بعکس اینها اجرا شد اجرای قانون نظام وظیفه وسیله اشاعه مفاسد اخلاقی و وسیله اشاعه امراض مسری و مخصوا امراض مقاربتی در تمام نقاط کشور شده‌است دهات دور افتاده از این امراض مقاربتی مصون بودند و افراد نجیب و سالم و متدینی در آنجا زندگانی می‌کردند جوانهای آنها را کشیدند و آوردند در طهران و آنها را آلوده کردند مریض شدند و وقتی برکشتند به اوطنشان آنجا را هم آلوده کردند. نطنز یک جائی است که شصت قصبه و ده دارد متاسفانه یک پزشک مجاز هم در آنجا نیست با ششصد هزار نفر جمعیت سالی پانصد نفر از افراد سالم و نجیب پاک آنجا را می‌آورند چهل پنجاه نفرشان که بر می‌گردند (بقیه شان بر نمی‌گردند در طهران مشغول عملگی و فعلگی و کارهای متفرقه می‌شوند) با ابتلای بامراض بر می‌گردند و ده و خانواده خودشان را آلوده می‌کنند و دولت هم پزشک ندارد که مداوا کند همینطور مفاسد اخلاقی را هم برایشان سوغات می‌برند افراد ساده و پاکیزه می‌آورند و زیر دست وکیل باشی‌ها و افسران مفاسد اخلاقی را کسب می‌کنند و درو غگوئی دزدی رشوه دادن را یاد می‌گیرند و سوغات می‌برند برای خانوادها و دهات و قصبه‌هاشان این نتیجه مستقیم قطعی بود که ما از نظام وظیفه در ظرف شانزده سال عاید ما شده‌است. اگر حساب کنیم در ظرف این مدت شانزده سال هزار میلیون تومان خرج این قشون شده نتیجه اش را آقایان دیدند چه بود و چه شد کاش یک دهمش خرج بهداشت شده بو د یک دهم خرج فرهنگ شده بود خرج تربیت عمومی شده بود آنوقت میدید وضعیت البته بهتر بود چند دفعه در کمیسیون نظام وظیفه حاضر شدم انصاف می‌دهم که اولیای وزارت جنگ و نمایندگان دولت احساسات خوبی داشت مد و حاضر بوند نواقصی که تذکر داده می‌شود و راه اصلاحی که نمود ه می‌شد بپذیرند اما از یکی دو نفر همکاران خودم گله دارم نمیدانم روی احساسات یا روی اغراض (بنده بی باک هستم) نمی‌گذاشتند مطالب حقه و صحیه ما بگوش نمایندگان دولت برسد و آنها چاره جوئی کنند روی فلسفه بافی‌های کلی که قوه دفاعیه کشور باید تامین شود روی انیکه باید مملکت امنیت داشته باشد روی این احساسات کلی مانع هستند که بدردهای رسیدگی شود. کی مخالف امنیت است در کشور همه طالبند امنیت هم باید باشد ولی با سایر لوازم زندگانی بطور تعادل و توافق باید باشد. این جنونی که بیست سال در مملکت برای بزرگ کردن قشون و ارتش بود آن حری و جنون باید از نبیم بررود یک حالت تعادل و توافق و آرامشی باید ایجاد بوشد قشون و امنیت لازم است نان و کشاورزی لازم است صنعت هم لازم است فرهنگ و تربیت عمومی هم لازم است بهداشت هم لازم است اینها باید همه با هم پیش برود نمی‌شود مقدرات مملکت را چند نفر افسر نوی یکی از اطاقاهای ستاد ارتش بنشیند و تعیین کنند که تمام افراد بیایند و ارتش بشوند پس کی نان کشور را تهیه کند هر سال که نمی‌شود دست گدای پیش امریکا دراز کرد باید افراد این شکور در این مملکت پهناور زراع بکند و نان تهیه بکنند حالا آن حرص و آن جنون دیگر مورد ندارد باید از روی منطق و قاعده صحیح پیش بینی کرد که مملکت تا چه اندازه نظامی می‌خواهد چه اندازه کشاورزی را بادی تقویت کرد یچه اندازه فرهنگ و بهداشت باید توجه کرد با یک تعادل و توافق همه اینها را باید پیشرفت داد نه اینکه تمام و قوای دولت متوجه یک نقطه باشد و آن را توجه بکند (ـ صحیح است) کوچکترین فردی را از خدمت نظام وظیفه نگذارند فرار بکند و لو در دورترین نقاط کشور باشد اما موقع سایر تکالیف که می‌رسد پزشک می‌خواهند می‌گویند یک استان پزشک ندارد بجهنم موقع سایر کارها که می‌رسد می‌گویند وسایل نداریم باید بطور مساوی تمام احتیاجات کشور را پیش بینی کرد و برآورد. قانون نظام وظیفه اولی که در سال ۱۳۰۴ گذشت چون ترجمه بود کمتر اغراض درش دخالت کرد بهتر و راست تر بود دو مرتبه که اصلاح شد دست آلودگی ما درش اثر کرد و فاسد کرد آنرا مطابق احصائیه‌ای که در آمار ابزار شد در کمیسیون نظام در کشور ایران سالی صدو بیست و پنجهزار نفرشان به سن سربازی می‌رسند بیست و پنجهزار نفرشان را فرض کنیم مریض چلاق کر یا بعناوین مختلف معاف می‌شوند می‌ماند صد هزار نفر پس اگر ما خدمت سربازی را دوره اش را یکسال بکنیم همیشه صدهزار نفر برای تامین قوه دفاعیه کشور خواهیم داشت و این کافی است اگر دو سال شد دویست هزار نفر می‌شود و دویست هزار نفر از چند نقطه برای ما لازم نیست یکی اینکه دویست هزار نفر برای مملکتی که ده میلیون دوازه میلیون نفر جمعیت دارد قشون حاضر السلاح ضرورت ندارد آنهم دشمنان خارجی هم ندارد که بخواهند با آنها جنگ بکنند اگر هم داشته باشد این کافی نیست ولو اینکه ده برابر هم داشته باشد دومین از نقطه نظر حساب سابقا خرج هر فرد را حساب می‌کردند در ماه شصت الی هشتاد ریال روی آن زمینه بودجه قشون شده بود در سال هفتاد میلیون حالا افراد هر کدامشان در ماه بیست الی سی تومان خرج دارند اگر همان عده را بخواهیم احضار کنیم پس لازمه اش این است که یک مرتبه بودجه ارتش از هفتاد میلیون به دویست میلیون تومان ترقی کند و تصور نمی‌کنیم هیچیک از آقایان نمایندگان حاضر باشند بیش از آنچه که فعلا بر مملکت تحمیل می‌شود بعنوان مالیات چیزی کرفته شود آنهم برای خرج قشون زیادی و تجمل باین جهت باید سنوات خدمت رات تقلیل داد یعنی یکسال کرد راه دیگر هم ندارد بنده عرض می‌کنم که در قانون ۱۳۰۴ این بود که هر سال دولت باید پیش بینی میکرد که ما شصت هزار نفر افراد احتیاج دارد مثلا پیش بینی می‌کردند که ما شصت هزار نفر را می‌برند بقیه معاف اید یودند نه اینکه بروند سال دیگر بیایند و راه دخلی نیود برای اداره نظام وظیفه چون قرعه بنام آنها اصابت نیمکرد معاف ابد می‌شدند حالا هم باید همین کار را کرد حالا اگر آقای وزیر جنگ عقیده دارند که می‌شود در طی یکسال تعلیمات نظامی را بافراد آموخت همه مشمولین را احضار کنند و یکسال زیر پرچم نگاه دارند ولی اگر تصور می‌فرماید که حالا چون قوای موتوریزه و تعلمیات جنگی زیاد شده و نمی‌شود در ظرف یکسال یاد داد همان عملی را که در قانون ۱۳۰۴ پیش بینی شده بود بکنند یعنی هر سال پیش بینی بکنند نگاه بدارند بقیه را هم طبق آن چند درصد را احضار بکنند نگاه بدارند بقیه را هم معاف ابد بکنند یعنی وقتی که قرعه پوچ در آمد بگویند تو دیگر سرباز نیستی برو برای همیشه نه اینکه هر سال سه مرتبه او را احضار بکنند و زندگانی او مختل بشود. نکته دیگری که بنده عرض می‌کنم و خود وزارت جنگ هم تصدیق می‌کنند عملا میفهماند که تمام مشمولین را احتیاج نداشت بگیرد کما اینکه هنوز از ۱۲۸۴ الی ۹۰ و ۹۱ را مشغول خدمت نکرده‌اند در بعضی از حوزه‌های در غالب سنوات کمیسیون نداشتند و جا برای نگاهداری نداشتند آخر سرباز نگاهداشتن جا می‌خواهد بهداشت می‌خواهد و سایل پرورش لازم دارد و هیچکدام اینها را چون نداشتند احضار نمی‌کردند. بنده عرض می‌کنم این پرده را باید تازه کرد حالا که جا ندارند محل ندارند بودجه هم ندارند چرا همه را زحمت می‌دهند چرا افراد را راحت نمی‌گذارند همان عده را که لازم دارند وسایل نگاهدارشان را دارند بگیرند بقیه را معافیت ابد بدستشان بدهند بروند دنبال کشاورزی این کم شدن خواربار و کم شدن قوه تولید کشور چند درصدش هم مربوط بسیاست غلط اقتصادی دولت در گذشته باید اینهار را اصلاح کرد. کشاورزی را که از ده بشهر آورده‌اند برای خدمت سربازی بعد از دو سال ماندن در شهر دیگر بر نمی‌گردد به ده خودش بعمل ساده کشاورزی قناعت کند و روزی دو قران سه قران اجرت زحمت شبانه روزی بسازد اول کاری که می‌کند در راه‌ها کار می‌کند و روزی ده پانزده قران اجرت می‌گیرد و سرباز جامعه می‌شود این عرایض بنده‌است و منتظر هم نیستم که از طرف یکی از موافقین یا آقای مخبر کمیسیون کنفرانس راجع باهمیت و لزوم تامین امنیت کشور و تامین قوه دفاعیه کشور داده شود (صحیح است) آن قدر کنفرانس بگوش ما خورده‌است که خسته شده‌ایم (صحیح است) (صحیح است احسنت) تمنی می‌کنم آقای وزیر جنگ توجه بفرمائید که این نواقص اصلاح شود یعنی حقیقه یک تعادلی فکر بکنند برای احتیاجات عمومی کشور انسان پزشک می‌خواهد منزل و مسکن می‌خواهد بهداشت لازم دارد امنیت هم لازم دارد یکیش را نمی‌شود چسبید و سایرین را ول کرد تمام را باید توجه کرد و باید یقوای عالیه کشور صرف تامین تمام احتیاجات ملت و مملکت بشود (صحیح است احسنت)
وزیر جنگ (سرلشکر جهانبانی) - گر چه از طرفی آقای انور در جلسه گذشته تذکر داند از نظر مراعات نظامات داخلی مجلس شورای ملی در مذاکرات راجع به قانون نظام وظیفه نباید خارج از موضوع صحبت کنیم و از طرف دیگر نمایند ه محترم آقای روحی دفاع خوبی از قانون کردند و بعضی مسائل را کاملا روشن فرمودند ولی چون بعنوان کلیات صحبت هائی شد ناگزیرباید جوابهائی عرض کنم و ضمنا اجازه می‌خواهم این نکته را یاد آور بشوم که از نظر رفاهیت مردم لازم لازم است هر چه زودتر این قانون بتصویب رسیده و به موقع اجرا گذاشته شود ضمنا بعرض آقایان محترم میرسانم که برخی از نکات فنی این قانون که بایستی در کمیسیون نظام مطالعه شود در موقع خود مطالعه شده و حتی از آقایان نمایندگان محترم که جزئ کمیسیون نبودند نیز تقاضا گردید در کمیسیون حضور بهم رساند و اگر نظریاتی دارند قبلا اظهار فرمانید بعضی از آقایان هم لطفا حاضر شوند و سئوالاتی فرمودند و جوابهای قانع کننده‌ای هم بایشان عرض شد اینک متاسفانه این سئوالات باز هم تکرار می‌شود. اولا باعث کمال خوشوقتی است که راجع بلزوم و فوائد نظام وظیفه همه هم عقیده شده‌ایم و باین موضوع مهم پی بردیم که ارتش ایران باید توانا و پایدار باشد و بنیان آن بر روی نظام وظیفه استوار گردد و تمام مردم کشور اعم از غنی و فقیر دانا و نادان عالی و دانی بطور یک نواخت و یکسان در آن شرکت نمایند. و در کشورهای متمدن دنیا هم خدمت نظام وظیقه از موقعی مهمول شده که حس وطن پرستی علاقه به حفظ آب و خاک و شئون ملی بدرجه اعلا رسیده و چنین تشخیص دادند که باید از سرباز مزدور و اجنبی چشم پوشیده دفاع ملی را به عهده افراد خود کشور محول کنند یعنی بر این عقیده که دفاع خانوده بزگی که نام آنرا میهن می‌گذاریم بر عهده افراد همان خانوداده باشد پس در این اصل مسلم هیچ تردید ی نیست و مذاکرات فقط در اطراف جزئیات است من جمله گفته می‌شود که دعودت مردم بخدمت سربازی بامور کشاورزی و پیشنه هنر و لطمه می‌زند چنانکه آقای نراقی هم این موضوع را امروز تکرار فرمودند. جای گفتگو نیست وقتیکه مردم برای مدتی از امور کشاورزی و یشه هنر بازماندند ممکن هست لطماتی بانها وارد آید اما باید در نظر داشت که پیشرفت و ترقی کلیه کارها اعم از کشاورزی پیشنه هنر و غیره قبل از همه بسته بداشتن امنیت است و اگر امنیت نباشد کوشش و مجاهدت مردم بهدر خواهد رفت چنانچه نظایر این امر اخیرا در بسیاری از نواحی مشاهده شد بخصوص در رضائیه که قسمت اعظم دسترنج کشاورزان بواسطه نبودن امنیت بباد فنا رفت. نماینده محترم آقای اوحدی عقیده دارند که چون کوس صلح می‌زنیم و با کسی جنگ و جدال نداریم پس احتیاجی بارتش قوی هم نداریم بنابر این لازم هم نیست این همه سرباز در مدت طویلی زیر رچم نگاهداریم و باید جماعتی را علاوه بر آنچه در قانون پیش بینی شده از خدمت سربازی معاف کنیم یعنی دستگاه ارتش خود را از لحاظ توانائی حتی الامکان تنزل دهیم. گر چه بنده نمی‌خواهم کنفراس بدهم ولی مطالب و نکاتی است که باید دائما تکرار شود نباید فراموش کنیم که خدمت سربازی گذشته از تامین دفاع ملی از لحاظ پرورش احساسات مردم مزایای بیشماری دارد. از جمله یکی از نویسندگان معروف اجتماعی در این باب اینطور می‌نویسد((بر خلاف عقیده بر خی از مردم که ارتش را یک دستگاه مخصوص زمان جنگ می‌پندارند من معتقدم که نفوذ و مداخله ارتش در تربیت ملی ما ارزش و اهمیت بیشتری دارد سرباز خانه‌های ارتش آموزشگاه انظباط و نیرومندی است و در این جا است که جمعی شیوه فرمان برداری و دسته‌ای رویه فرماندهی آموخته و بلزوم اطاعت و تن دادن بنظم و تربیت معتاد می‌شوند. وظیفه هر سربازی در ضمن آماده ساختن خود برای دفاع ملی کسب یک رشته خصائل و یک سلسه عاداتی است که مایه ترقی و تعالی و موجد سعادت و بهروزی هر جامعه ایست در این آموزشگاه است که جوانان ما باید نیروی بدنی اخلاقی خود را به پایه‌ای برسانند تا بتواند با هر گونه مشقت و سختی و خطر مقابله نمایند از این رو اگر هم اطمینان بدهند که کشور ما هیچ وقت مجبور به جنگ و جدال نخواهد شد باز از طرفداری ارتش دست بر دار نمی‌شوم زیرا بهر صورت لازم میدانم جامعه ما همیشه از درس مردانگی و فداکاری و از از خود گذشتگی بر خودار بشود و چنین درسی را جز در سایه پرچم‌ها در آستانه سربازخانهٔ ارتش در کجا می‌توان فر گرفت؟ پس خدمت سربازی اصولا برای جامه مفید است و اگر معایبی دیده شده سر چشمه آنها در خرابی قانون نظام وظیفه و طرز سربازگیری و زندگانی سرباز در سربازخانه می‌باشد وزارت جنگ برای رفع همین معایب اولا قانون نظام وظیفه را بانهایت دقت از لحاظ رفاهیت مردم اصلاح نموده ثالثا در مجازات مامورین که در حین انجام وظیفه سود استقاده می‌نمودند اقدامات شدیدی اتخاذ و ثالثا در بهبود زندگانی سربازی یعنی مراقبت در خوراک و پوشاک و بهداشت سربازان قدمهای بزرگی برداشته شده و می‌شود بطوری که سربازخانه‌های ما واقعا به مکتب تربیت مبدل بشوند و البته نتایج این اقدامات تدریجا مشاهد خواهد شد. اما راجع بمدت خدمت زیر پرچم که آقای اوحدی هیجده ماه پیشنهاد کردند و آقای ملک مدنی متاسفانه این مدت را حتی به یکسال تقلیل می‌دهند موضوع عمده دفاع بنده راجعه به همین مسئله‌است که کاملا جنبه فنی دراد و در کمیسیون نظام هم به آقایان نمایندگانی که حضور داشتند توضیحات کافی داده شد و چون این موضع کمال اهمیت را دارد باز هم لازم میدانم نکات زیر را باری مزید استحضار نمایندگان محترم بعرض برسانمک: اولا نظر به پیدایش اسحله و ادوات تنوعی مانند مسلسل سبک و سنگین و خمپاره انداز و توپها و مسلسلهای ضد ارابه و طیاره زنی و اقسام مین‌های بم‌ها و نارنجکهای و هزارن ادوات و وسائل تخریب و اضمحلال بشر و بناها و کاخهائی بدست تمدن بشر بوجود آمده‌است سربازان امروزی برای این که قابلیت جنگی پیدا کند باید چیزهای نوعی را بیاموزد مثلا وقتی در برنامه تعلمیات افراد پیاده نظر کنیم می‌بینم که سرباز در ششماه اول خدمت داخلی را یاد کرقته باو ورزشهای سیک تمرین نموده تعلیمات مقدماتی تیر اندازی را آموخته مشقهای صف جمع و مشقهای رزمی را رد کادر جوخه فرا میگرد و بطور کل یعلمیات انفرادی را بپایان میرساند در ششماه د وم افراد مطابق سازمان واحدها در محله‌های مختلفه گمارده شده مشقهای صف جمع و مشقهای رزمی را در کادر گروه و دسته و گروهان میاموزند و دوره تیر اندازی را تا بسمافت چهار صد متر انجام و راه پیمائیهای چندمتر ی را با ساز و برگ و در زمینهای کم عارضه اجرا می‌نماید در ششماه سوم را ه پیمائیهای با ساز و برگ در زمینه‌های مختلف و نواحی کوهستانی شروع شده مشقهای صف جمع و تعلیمات رزمی در کادر گردان و با شرکت سایر دسته‌های انجام می‌شود استعمال اسلحه مختلفه پیاده نظام را فرا می‌گردند و در ششماه چهارم در مسابقه‌های ورزشی شرکت و خود را برای کارهای سخت رزمی آماده می‌سازند مشقهای صف جمه و مانورهای قسمتی را در کادر هنگ و با شرکت سایر دسته‌ها انجام داده و راه پیمائیهای معجل و طولانی را تا مسافات چهل کیلومتر در زمینه‌های مختلف و نواحی کوهستانی اجرا نمود و مرحله آخر تیر اندازی جنگی را می‌آموزد. در پایان این دوره‌است که از بین سربازان لایق و با هوش عده‌ای را برای کادر گروهبانی ذخیره انتخاب می‌نمایند و البته بر نامه تعلیماتی سایر دسته‌ها از اینهم سنگین تر و مفصل تر است. پس بطوریه اجمالا ملاحظه فرمودید هر یک از این مراحل شش ماهه حذف شود بزیان تعلیمات سرباز تمام شده و بقابلیت رزمی او لطمه بزرگی وارد خواهد نمود بطوری که امروزه دیگر از این مدت چیزی نمی‌توان کاست بلکه در بعضی کشورها بجهاتی که در بالا گفته شد مدت خدمت زیر پرچم را تا سه سال بالا برده‌اند. ثانیا“ گذشته از موضوع تعلیمات مانع دیگری که در بین است از نظر احضار مشمولین است که اگر مدت خدمت کمتر از دو سال باشد اشکالات بزرگی را برای دولت و مردم فراهم می‌آورد چه با سازمان امروزة ارتش که تنها برای بر قراری و حفظ امنیت داخلی در نظر گرفته شده وقتی که عده غائبین و معلولین و معاف شدگان بعلت تکفل و بیماری و اشتغال به تحصیل وغیره را از عده مشمولین سایانه کسر می‌کنیم در سال بیش از چهل و پنجهزار نفر سالم بدست نمی‌آید در صورتیکه اگر خدمت سرباز وظیفه یکساله باشد ما هر سال محتاج به صد هزار نفر خواهیم بود. بنابراین ملاحظه میفرمائید حساب آقای نمایندة محترم آقای نراقی با حقیقت کاملا“ تطبیق نمی‌نماید. ثانیا“ نفراتی که وارد سربازخانه می‌شوند چون متاسفانه اکثر بی سواد و کند فهم و دور از تمدن و دارای زبان و لهجه مختلف و عادات عجیب وغریبی هستند و برای تعلیم تربیت آنها باشکالات بر می‌خوریم چه بایستی قبلا“ بآنها زبان آموخته و باصول زندگانی متمدن آشنا سازیم تاموفق به تعلیم و تربیت این افراد بشویم و باحد اکثر کوشش و مجاهدتی که افسران ودرجه داران مربی در این راه بکار می‌برند در کمتر ار دو سال تعلیم و تربیت این اشخاص بطوری که بتوان از وجود آنان استفاده نظامی غیر ممکن است. بنابر لائلی که در بالا عرض شد پیشنهاد تقلیل مدت خدمت از هرحیث بر خلاف مصالح ارتش و کشور است و بالمره غیر عملی بنظر می‌آید و از بعضی از آقایان نمایندگان محترم که این پیشنهادات را می‌دهند تمنا می‌کنم از این موضوع صرف نظر کنند. موضوع دیگری که آقای اوحدی تذکر دادند راجع بمعافیت کسانی بود که دارای مقام اجتهاد یا فتوی هستند و همچنین علماء درجه اول مذاهب زردشتی و کلیمی و مسیحی نظرایشان در این قانون تامین اما راجع به محصلین چون در قانون ۱۳۱۰ که بقول خود ایشان و تشخیص وزارت جنگ قانون خوبی بوده‌است برای دارندگان گواهی نامه متوسطه هجده ماه و دارندگان گواهی نامة لیسانس و دکترا یکسال خدمت زیر پرچم منظور شده بود در این قانون هم مدت دو سال قانون ۱۳۱۷ به هیجده ماه و یکسال تقلیل داده شد و بازهم نظر ایشان تامین شده‌است موضوع دیگری که آقای اوحدی تذکر دادند راجع بموعد احضار مشمولین بود برای روشن شدن مطلب عرض می‌کنم که مطابق پایه خدمت جدید افراد در سال دو مرتبه احضار می‌شوند یکمرتبه در ۱۵ اردیبهشت و یکمرتبه در ۱۵ آبان ودر هر نوبت در واقع یک چهارم احتیاجات ارتش یعنی در حدود بیست و پنچهزار نفر مشمول به سربازخانه اعزام می‌شوند باین ترتیب اولا“ در ۱۵ اردیبهشت کشت بهره تقریبا“ باتمام رسیده و در ۱۵ آبان محصول برداشت شده و ثانیا“ تمام مشمولین دفعتا“ احضار نمی‌شوند که این دو موعد بزیان کشاورزی تمام شود و البته در تعیین موعد احضار مشمولین نمی‌توان برای هر نقطة از کشور که دارای آب و هوای مختلفی است مواعد مختلفی را درنظر گرفت و این ترتیب جدیدی که اتخاد شده مخصوصا“ از لحاظ حال کشاورزان بوده‌است آخرین مطلبی که می‌خواستم جواب عرض کنم راجع به تکفلین بود آقایان نمایندگان که در کمیسیون نظام شرکت داشتند بخوبی میدانند که وزارت جنگ در این قسمت تاچه اندازه ارفاق نموده‌است و در موقعی که مواد مربوط به متکفلین خوانده شود این موضوع برای تمام آقایان مکشوف خواهند شد و علت اینکه در این قانون از احضار متکفلین ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۰ صرفنظر شد بواسطه تجاوز کردن سن آنها از سی سال بود که برای خدمت سربازی دیگر قابلیت ندارند ولی اگر بنا شود این ارفاق را نسبت به متکفلین ۱۲۹۱ به بالا در نظر گیریم دلیلی برای آن نمی‌توان قائل شد و چون سن این اشخاص از سی سال تجاوز نکرده برای خدمت سربازی باید حاضر شوند. در قانون ۱۳۱۷ برای متکفلین بتفاوت از دو سال تا هشت ماه خدمت زیر پرچم معین کرده بودند و فقط بدسته‌ای که مشمول تبصره ماده ۶۹ آن قانون بودند چهار ماه خدمت زیر پرچم قائل شده‌اند ئ از این دسته مطابق جدید اکثریت آنان دیگر بخدمت احضار نخواهند شد. در قانون جدید برای متکفلین بعوض دو سال یا هشت ماه فقط شش ماه خدمت زیر پرچم منظور شد یعنی آنهم بحدی که بتوانند تعلیمات انفرادی را فرا گیرند و بطوریکه در بالا بعرض رسید دوره مرحله مقدماتی خدمت سربازی شش ماه است و نفراتی که کمتر از این مدت خدمت نمایند اصلا“ بدرد نمی‌خورند. در خاتمه از ذکر این نکته ناگزیر است که حس ارفاق مفرطی که متاسفانه نسبت بهر کس و هرقانونی مشاهده می‌شود آنهم در چنین موقع مهمی که وضعیت کشور منتهای فداکرای و مجاهدت را از طرف همة مردم ایجاب می‌کند بهیچوجه مناسب و بموقع بنظر نمی‌آید بنابر آنچه می‌بینیم و می‌شنویم دنیای امروز دنیای تن آسائی و بیکار کی نیست برای حفظ حدود و حقوق برای تامین ارزاق و وسائل زندگانی برای ترقی و تعالی میهن افراد ملت باید بهر گونه فداکاری و از خود گذشتگی که لازم تن بدهند و مخصوصا“ در تحمل سختی‌ها و محرومیت‌ها ورزیده باشند تا در روز سختی و آزمایش بتوانند از عهدة وظایف خود بخوبی برآیند برای نیل باین مقصود باید از طرف دولت و نمایندگان ملت نهایت پلفشاری و سخت گیری و جدیت ملحوظ گردد.
امیر تیمور - بنده میل داشتم خیلی مفصل راجع بقانون نظام وظیفه بحث کنم و نظریات و عقایدی که دارم بعرض مجلس برسانم متاسفانه حال بنده خوش نسبت و خیلی بطور اختصار در اینجا مطالب و نظریات خودم را بعرض میرسانم و اگر هم عرایض بنده بسامعه بعضی لز رفقا یا بعضی از آقایان ثقیل باشد بدوا“ معذرت می‌خواهم بنده هم تصدیق می‌کنم که قانون نظام وظیفه مثل هر قانون دیگری که خواب اجرا نمی‌شود مورد شکایت و عدم رضایت جامعه خواهند بود منحصر به قانوننظام وظیفه نیست در مملکت ما قانون زیاد است قوانین عدلیه هسن قوانین مالی هست و بطور کلی هیچیک آنطوری که باید و شاید و مطابق آنچه که قانون گذار منظورش بوده اجرا نشده این است که مردم شکایت دارند و در قانون نظام وظیفه چون تماس بامردم پیدا می‌کند بیشتر شکایت دارند و حق با مردم است چون جریانات نظام وظیفه را بنده از نزدیک مطالعه کرده‌ام و دیده‌ام چه موقع سرباز کیری و چه در موقعی که افراد بخدمت احضار می‌شدند چقدر باینها اجحاف شده و چقدر سوء استفاده شده‌است باوصف این و با همه سوابق این عیب مربوط بوضع قانون نظام وظیفه نبوده‌است بنظر بنده یکی از بزرگترین خدماتی که در مشروظیت ایران شده و بزرگترین خدمتی که شاه پهلوی به مملکت ایران کرده‌است وضع قانون نظام وظیفه بوده‌است یک مملکتی که می‌خواهدسر بلندی زندگی بکند یک مملکتی که می‌خواهد استقلال داشته باشد باید قانون نظام وظیفه داشته باشد و باید افراد او متساویا“ در راه استقلال وطن خدمت بکنند قانون نظام وظیفه علاوه براینکه در این مملکت مشترکا“ درس می‌دهد و این افراد برای روز مبادا و بیچارگی (که امیدوارم خداوند چنین روزهائی را برای ما نیاورد)تربیت می‌کند این افراد نجیف و این افراد ضعیف را می‌برد تربیت می‌کند و یک عناصر سالم و صحیحی به جامعة مملکت تقدیم می‌کنند عرض کردم قانون نظام وظیفه که اجرا شده‌است در ضمن اجرا بقئری کارهای بد شده‌است مه بنده در بعضی قسمتها که اطلاع دارم خجالت می‌کشم در اینجا عرض کنم زیراشان مملکت کاسته می‌شود ولی این قبضه ربطی بخود قانون ندارد وضع قانون نظام وظیفه از بزرگترین موفقیت‌های این مملکت می‌باشد و بنده متاسف هستم که چرا اصلاح قانون نظام وظیفه را آورده‌اند در صورتیکه حق این بود که آن قانونی را که ما داریم همانرا با حسن اجرا کنند تا به بینند مدتی نخواهد گذشت که تمام این بدبختی‌ها مرتفع خواهند گشت قانون نظام وظیفه‌ای را که ما داریم این نتیجه مراحلی که طی کرده‌است بانینجا رسیده‌است در هر کجا که معافی بیشتر تهیه کردیم و خواستم ارفاقی کنیم بیشتر راه دزدی و رخنه باز شد و بآن وسیله هزار نفر خواستند از این قانون سوء استفاده کنند وسیله دزدی بدستشان آمد والا این یکی از مهمترین قوانین این مملکت است و مملکتی که باید حقیقتا“ سر بلندزیست کند باید قانون نظام وظیفه داشته باشد و یکی از خدمات اعلیحضرت پهلوی قانون نظام است و اصلاحی که می‌کنید بنده متحیرم که برای چیست (طباطبائی –خوب عقیده ایست) زیرا بنده معتقد هستم که همان قانون سابق را باید اجرا کرد و تمام افراد را بتاساویا“ دعوت کنند و بهیچ وجه من الوجوه هیچ فردی هم نباید معاف شود از این قانون این عقیده بنده‌است. عقیده‌است همانطور که عرض کردم ممکن است این عرض بنده بسامعه جنابعالی ثقیل باشد و بعدا“ معذرت خواستم ممکن است جنابعالی بلند شوید جواب بدهید عقیده بنده این است آنچه که بنظر بنده بهتر بنفع جامعه باشد و آنچه از نقطه نظر مصلحت مملکت بهتر باشد اینجا عرض کنم مطلب دیگری که با استفاده از این فرصت می‌خواهم بعرض مجلس برسانم موضوع ترفیعاتی است مه از شهریور ماه به این طرف بافسران ارشد ما داده شده‌است البته از شهریور ماه باین طرف بطوری که در جراید دیدیم خیلی از افسران سرلشکر شدند سر تیب شدند سرهنگ شدند سپهبد شدند من نسبت بغالب بلکه بهمه اینها ارادت دارم ولی ارتقاء مقام و درجه برای موقعی است که برای مملکت و ارتش یک توفیق و موفقیتی پیدا شده باشد. از آقایان سئوال می‌کنم که آیا از شهریور برای ما یک موفقیتی پیدا شده است؟ من معتقدم که جای این ترفعیات حالا نبود اینها در نظر دیگران نا را سر افکنده می‌کند حق بود بگذارند برای وقت دیگر من معتقدم اشخاصی که در اطراف اعلیحضرت همایونی هستند و دسترسی بایشان دارند چون وجود مبارک ایشان خیر محض است باید سعی کنند که جامعه از نظریات خیر خواهانه شان استفاده کنند همانطور که عرض کردم بنده اینها را برای در جات خیلی بالاتر هم شایسته میدانم اما از شهریور باین طرف چه موفقیتی پیدا کرده‌ایم که شما این همه سرتیب و سرلشکر پیدا کردید آقا این قضیه در نظر کشورهای دیگر البته برای من که ایرانی نه برای منافع خودتان. اما آنفرمایشی که دوست عزیزم آقای اعتبار در جلسه قبل فرمودند البته من با فرمایش ایشان کاملا“ موافقم که از نفرات مجلس بهیجوجه نباید بخدمت امنیه احضار شوند و وجوه امنیه صرف پرداخت این آن بشود وجوه امنیه باید مستقیما“ بخود افراد امنیه پرداخته شود بنده در این اصل با ایشان کاملا“ موافقم ولی بیاناتی که نسبت بتمام افراد محلی اظهار کردند و آنها را بد نشخیص دادند این افراد محلی حکم همان قوای چر یک را دارند که باعث افتخار دیگران است این افراد چریک همانهائی هستند که درمواقع خیلی سخت و حتی در جنگ بیت الملل گذشته از این محل همان هائی هستند که در جنگ بین المل گذشته اردبیل و جنوب را از وجود هزاران نفرات بیگانه پاک کردند اینها اشخاص محترمی هستند ما باید اینها را تمجید بکنیم و امیدواریم که روز بد نبینیم اما بالاخره ما هم باید حس یک جهتی و وحدت بین افراد ایجاد بکنیم و همه را از خودمان راضی کنیم و اظهاری نکنیم که نسبت بیک طبقاتی که همیشه خدمت کرده‌اند وهنی وارد شود آقایان کیدانند تمام سرحدات خراسان باخون افراد محلی حفظ و حراست شده‌است در تمام مواقع مختلفه حدود و ثغور این مملکت را افراد محلی حفظ کرده و در تمام موارد افراد شما را این سواران محلی از کشتن و بدبختی نجات داده‌اند البته آن افرادی که می‌خواهد برود به امنیه خدمت بکند و آنوقت بیاید در اینجا پول بگیرد من هم با شما موافق هستم آن دزد است باید دستش را برید یک فرد محلی که حقیقتا“ باشرف باشد اصلا“ خدمت امنیه را نمی‌پذیرند ولی نبایست که نسبت به افراد محلی این حرفها را زد و تمام را باصلاح با یک چوب راند بنده با این قسمت مخالفم.
وزیر جنگ - بنده استدعا کردم چون این قانون فوریت دارد داخل مسائل خارج از موضوع نشویم ولی چون مطالبی فرمودند مجبورم که جواب بدهم در موضوع درجات که فرمودند درجات ارتش هم مانند رتبه‌های وزارتخانه‌های کشوری جریان معمولی دارد و طبق آن جریان انجام می‌شودو اینجا هم بهیچوجه از قانون و از جریان معمولی ما خارج نشده‌ایم دردادن درجات ولی ضمنا“ باید این را هم عرض کنم که ارتش ما بعد از اتفاقات شهریور متلاشی شد و وضعیاتی در این ارتش تولید شد که جلوگیری از آن و نجات آن فوق العاده کار بسیار مشکلی بود بنده هیچوقت مایل نیستم از طرف ارتش خودنمائی کنم ولی چون فرمودند مجبور عرض کنم که از طرف ستاد ارتش خدماتی مهمی در این موقع به کشور تقدیم شده‌است که نه فقط ارتشی را از نیستی نجات داده بلکه روحیه اش را طوری ترقی داده که ملاحظه میفرمائید همین قسمت از ارتش در هیچ نقطه کشور ولو عده قلیلی که بوده شکست نخورده‌اند اما راجع به سواران محلی که چندین بار صحبت شد و بنده توضیحات هم دارد البته سواران محلی هم افراد همین کشور هستند ولی بطوریکه آقای اعتبار فرمودند با داشتن ارتش و نیروی تامینیه خودمان احتیاج نداریم که نفرات محلی داشته باشیم. (امیر تیمور عقیده بنده هم همین است) واگر این نفرات محلی لازم باشند خدمت کنند اینها داخل ارتش می‌شوند و داخل امنیه و نیروی تامینیه می‌شوند بنده به آقایان عرض کردم که در نتیجه احتیاج آنی بود که ما یک چند نفری از این نفرات محلی استخدام کرده‌ایم و بمحض آنکه آن احتیاجات مرتفع شود این موضوع هم از بین خواهد رفت.
اعتبار – یک توضیحی می‌خواهم از عرایض قبلی بدهم.
طباطبائی – آقا بندهاجازه خواسته بودم آقای رئیس ملاحظه بفرمائید.
رئیس – شما موفق هستید و چون حالا آقای وزیر صحبت کردند تامل کنید بعد از یک مخالف.
طباطبائی – آقای وزیر فقط یک توضیحی دادند.
موید احمدی - عرض کنم بنده اولا“ یک جوابی می‌خواهم به آقای انوار عرض کنم چون آن روز توجه نفرمودند به ماده نظامنامه آن ماده نظامنامه برای یک قانونی است که دولت پیشنهاد می‌کند به مجلس می‌رود به کمیسیون و بعد می‌آید به مجلس در کلیاتش که صحبت می‌شود ممکن است یکنفر هم بگوید اصلا“ این قانون صحیح نیست لیکن این مطلب دیگری است قانون نظام وظیفه در ۱۳۱۷ تصویب شد حالا یک اصلاحاتی نسبت به آن قانون دولت آورده‌است که بعضی مواد آن را اصلاح کنند(انوار پس شور در کلیات ندارد)یعنی این اصلاحاتی که کرده‌است بنظر من صحیح نیست (انوار - ماده بماده‌است)بین الاثنین که نباید صحبت کرد بنده عقیده‌ام این است که تمام این اصلاحاتی که کرده‌اند غلط است و با این اصلاحاتی که دولت کرده‌است بنده مخالفم و عقیده‌ام این است که همان قانون ۱۳۰۴ را دولت می‌آورد و همه مان رای می‌دهیم که آن قانون بحال خودش باقی باشد ولی آن قانون ۱۳۱۷ که آوردند که کوروشل و قوزی همه وارد خدمت شوند بهیچوجه صحیح نیست و باید قانون ۱۳۱۷ را از بین برد و قانون ۱۳۰۴ را آورد و ما همه موافقیم و رای هم می‌دهیم اشکال هم ندارد ولی این اصلاحاتی که در این جا شه بعقیده بنده اصلاح نیست حالا آقای وزیر جنگ می‌فرمایند در آتیه اینطور نمی‌شود ما هم همیشه از این حرفها خیلی شنیده‌ایم و خیلی هم دیده‌ایم که در آتیه بدترشده(هاشمی - حالا دیگر آدم شده‌اند)پس باید طوری کرد که راه تقلب رابست و من یقین دارم که هیئت دولت و آقای وزیر جنگ نیتشان خیلی هم پاک و صاف است و هیچ میل ندارند که یکنفر سوء استفاده بکند اما همه جا که نیستند والله قسم است از اشخاصیکه وارد خدمت شده‌اند بیشتر پول می‌گرفتند تا چه رسد به کسیکه معافش نیکردند بعقیده بنده حالا که نظر ارفاقی گرفته‌اید که قانون۱۳۱۷ را اصلاح کنید بنده معتقدم که همان قانون ۱۳۰۴ بسیار قانون خوبی است همان را بیاورند بمجلس و ما به آن رای می‌دهیم والا در این قانون در اطراف هر ماده اش یک ساعت باید حرف زد این است که بنده عرایض خودم را بهیمن قدر ختم می‌کنم و اگر کلیات تصویب شد در مواد عرایض خودم را می‌کنم و توضیحات لازم خواهند دادو پیشنهاد هم می‌کنم که همان قانون ۱۳۰۴ را بیاورند و عمل کنند و بقوت خودش باقی باشد.
رئیس – آقای طباطبائی
طباطبائی – بنده پیش از اینکه عرضی بکنم یک مطلب در خارج دیدم فوق العاده مورد توجه و علاقه مردم است اینجا هم برخوردم به یک پیشنهادی که از طرف بعضی آقایان دیدم امضا شده‌است و آن این است که آیا این قانون که تصویب می‌شود و بعد از تصویب اجرا خواهند شد شامل مشمولینی که الآن در صنوف مختلفه ارتش هستند و خدمت می‌کنند آنها هم مشمول این قانون خواهند بود یا خیر برای اینکه خاطر اشخاص ذی علاقه مستحضر باشد عرض می‌کنم نظر کمیسیون و نظر دولت همین است یعنی این قانون شامل کلیه مشمولینی است که الآن وارد خدمات ارتش هستند و از تاریخ تصویب و اجرا هر کس از این قانون استفاده خواهد کرد و مشمول این قانون خواهد بود. یک ماده هم توی کمیسیون مخصوصا“ نوشتیم و گویا در چاپ غفلت شده ولی در شور دوم بنظر آقایان خواهند رسید و اما مسائلی که اینجا صحبت شده بنده لازم نمیدانم با توضیحات کافی که آقای وزیر جنگ دادند یکایک آنها را توضیحی عرض کنم فق ط باید بطور کلی عرض کنم که هم عمل بوده در سابق و هم قانون اینجا صحبت شد از قانون ۱۳۰۴ البته بنده هم مخالف نیستم اگر دولت پیشنهاد کند و مجلس هم موافق باشد که آن قانون عینا“ تصویب شود و اجرا شود و بنده هم موافقم ولی تصدیق میفرمائید که از ۱۳۰۴ تابحال ۱۷/۱۶ سال گذشه و ماوقتیکه شروع کردیم به این کار ناشی بودیم و تجربه نداشتیم یک قانونی که شاید از دولت‌های دیگر گرفته شده بود و ترجمه بود شروع شد بعمل بعدا“ ملاحظه فرمودید دو نوبت این قانون به مجلس آمد و اصلاح شد البته اصلاح هم می‌شود مخصوصا“ در ۱۳۱۷ که قانون را آوردند یک قانون ظالمانة حقیقتا“آمده به مجلس و بی حرف گذشت که در حبشه هم یک همچو قانونی سابقه نداشت. بنده وقتی که کمیسیون نظام تشکیل شد چون افتخار عضویت کیمسیون را داشتم در خود کمیسیون در جلسه دوم یا سوم این مطلب را گفتم و خیال می‌کردم که فاصلة زیادی بین ما و مامورین وزارت جنگ هست برای اینکه ما خیال می‌کردیم که ما از اوضاع نظام وظیفه بیشتر اطلاع داریم و فقط ما می‌دانستیم که عمل بد بوده و نظام وظیفه دکانی بود برای بداخلاقی و برای رشوه و ارتشاء و هم دوائر مربوطه به سجل احوال و ثبت احوال ولی وقتی که در کلیات وارد صحبت شدیم بنده می‌بینم مدیونم که این تشکر را از آقای وزیر جنگ و هم از آقای سرتیب مقتدر معاون وزارت جنگ که مردی است فهمیده و مطلع بنده دیدم مفاسد و معایبی که ما مطلعیم چند برابر ما مامورین وزارت جنگ بهتر و بیشتر و کافی تر مطلع هستند برای اینکه اینها در عمل هستند و مادر خارج و اما اینکه فرمودید اصلاح این قانون روبه انحطاط ما رابرده واقعا اسباب تعجب و تاثرم شد آقا(خطاب به آقای امیر تیمور) قانون سابق را ندیده‌اید و این قانون را نخوانده‌اید آنوقت زحمت یکعده را که متجاوز از یکماه صرف وقت کرده و زحمت کشیده‌اند وخواسته‌اند معایب و مفاسد این قانون را از بین ببرند ندیده بگیرید عرض می‌کنم این اسباب تاسف و ناامیدی همه‌است. قانون نظام وظیفه سابق را چطورمیفرمائید عیب نداشت قانون این بود که شل چلاق کور قوزی هر کس هست بردارند ببرند نظام برای چه برای اینکه شکل باقی بماند؟ در قانون نظام وظیفه عین ماده نظرم نیست مراجعه بفرمائید در یک ماده می‌نویسد ملاک رسیدگی باوضاع و احوال مشمول ورقه سجلش است و البته این یک حرفی است خیلی صحیح چرا؟ برای اینکه ورقه هویت یک ورقه دولتی و رسمی روی آنرفتار می‌کنند آنوقت می‌نویسد گو اینکه اینطور است ولی مامورین می‌توانند ورقه سجل احوال را اعتنائی نکنند و از روی اوضاع و احوال قیافه شناسی کنند یعنی یک پیر مردی را بگویند چون تو ریشت را ترا شیده‌ای بنظر من باید بروی بنظام وظیفه ولی یک مشمول هفده هجده ساله یا بیست ساله اگر حاجی زاده باشد بهش بگویند که نه از قراری که به من از قیافه ات دیدم بیش از هفده سال نداری برو پی کارت تا چهارپنج سال دیگر حالا ما آمدیم و ورقه سجل احوال را که یک ورقه دولتی است ملاک اقدام و مراجعه و جلب اشخاص قرار دادیم و از آنطرف بمشمول هم حق داده‌ایم که اگر خودش تسلیم بورقه سجلش نیست بتواند به آن ورقه اعتراضی بدهد و تعقیب کند در قانون سابق یک نفر مشمول را از چهل فرسخی پنجاه فرسخی احضارش می‌کردند یعنی یک دهاتی بدبخت را می‌گفت بیا می‌آمد و این را دو سال می‌بردند بعنوان خدمت نظام وظیفه (کمیسیون کاملا“ توجه کرد و آقای وزیر جنگ هم کاملا“ توجه کردند به این موضوع و همین کار را هم کردند که در شورای عالی نظام بتمام این مسائلی را که من اشاره کردم ما را امیدوار کردند که در این مسائل تصمیماتی بگیرند)آنوقت این نظامی در این مدت دو سال که سرباز بود بر خلاف شئون نظام یا بر خلاف قانون این آدم را می‌بردند بخانه شاگردی و بیک کارهای نامناسب بقچه حمام می‌برد جلوی در شکه می‌نشت باغچه بیل می‌زد آشپزی میکرد ما جلوی این کار را گرفتیم برای اینکه سرباز در دنیا دارای افتخار و شرافت است این گونه تحملات واقعا“ مخالف حیثیت یک فرد عادی است تا چه رسد بیک سرباز ما جلوگیری کردیم. بعد از دو سال حالا بهر ترتیبی که بود که این بیچاره عمرش را تلف کرده بود حالا می‌خواستند مرخصش کنند تازه بیچاره لخت و برهنه خارج می‌شد بالاخره می‌آمد پیش حسن تقی عرض می‌کنم لباسهایش را آنجا می‌کندند و یک دانه از این پیت‌های نفت که آنوقت ارزان بودبه او می‌دادند و چارق پاره‌هایش را تویش می‌ریختند لخت و عور و گدامی‌گفتند برو آخر این بیچاره که مؤمنه بر گشتن ندارد برود بمحل خودش بده خودش چه میکرد؟ توی هر شهری بود مشغول گدائی عمله گی می‌شد این حال سربازی بود که دو سال آمده‌است بعنوان نظام وظیفه توی سرباز خانه آقا بنده از لحاظ حفظ نزاکت نمی‌خواهم زیاد شرح بدهم که با این سرباز چه رفتاری میشده‌است و موقعی که از سربازخانه میرفته‌است چه خاطرة داشته‌است آنوقت ما متوقع بودیم که اگر یک روز شومی برای مملکت پیش بیاید این سرباز با جان و دل جلوی گلوله برود آقا ماوزارت جنگ را متوجه کردیم خود آقایان هم من اعتراف می‌کنم که کاملا“ توجه داشتند که باید حیثیت یکنفر سرباز را احترام کرد و حفظ کرد بالاخره در قانون اگر ملاحظه بفرمائید خواهید دید که حالا دیگر یکنفر سرباز را بیشتر از شش فرسخ حق ندارند احضار کنند یعنی از شش فرسخ ببالا باید سرباز گیری برود دنبال سرباز نه اینکه سرباز برود در هر جا که محل سربازگیری است و دیگر توجه شده‌است به اینکه سرباز پس از خاتمه خدمت با یک طرز بهتری و با یک مؤمنة راهی مرخص شود و در مدت خدمت هم عرض کردم خدمات نا مناسب و مخالف شئون نظام با هیچ سربازی حق ندارد بکند و حتی ما توجه داریم که افسران وقتی که در خدمت هستند و در مسافرت نیستند حق گرفتن مصدر از سرباز خانه ندارند و اگر فلان افسر نوکر می‌خواهدمثل من و شما باید تهیه کند آقای نراقی راجع بکمیسیون و اعضاء کمیسیون کم لطفی فرمودند من سایر آقایانی که در کمیسیون تشریف داشتند بشهادت می‌طلبم که از طرف کمیسیون نهایت پا فشاری و دقت و مراقبت در گنجاندن اصلاحات منظور نظر بعمل آمدو ما متجاوزاز یکماه هر هفته سه روز جلسات داشتیم و چندین ساعت وقتمان مصروف بود اما اشارة که فرمودندچون این اشتباه گاهی شده بنده می‌بینم که واقعا“ اسباب تاسف است که این اشتباه رخ می‌دهد که نمیدانم مرهون خدمات کی و فلان این حرفها را بگذارید کنار در این مملکت اگر خدماتی هم انجام شده بدست خود مردم انجام شده با خزانه مملکت انجام شده و مربوط بهیچکس نیست آقا(صحیح است) اگر خدمتی کرده بود کار مملکت باینجا نمی‌رسید و وضعیتش به اینجا نمی‌کشید (صحیح است)عرض می‌کنم مراجعات بسیاری که به خود بنده در این مدت از مرکز و اکثر نقاط مختلفه مملکت شده و به مجلس شورای ملی هم اگر طبقات و افراد مراجعه کرده‌اند دو سه موضوع هست از جمله چیزهائی که مورد علاقه مردم بود مسئله متکفلین بود یک نفر مرد که دارای زن و بچه و عائله بود برای خدمت احضارمیشدو هیچگونه توجهی به اوضاع و احوال این آدم نمی‌شد قانون را مطالعه بفرمائید که در این قانون چقدر تصیحیح شده‌است و چقدر رعایت احوال متکفل شده مثلا“ در قانون سابق بودکه اگر مشمول متکفل برادر زن داشته باشد احضار می‌شود اما قانون جدید می‌گوید اگر چنانچه برادر زن یا پدر زن حتی پدر هم داشته باشد احضار نمی‌شود و یک اشتباهی هم هست و آن این است که آقایان تصور می‌فرمایند که در قانون سابق متکفل چهار ماه خدمت میکرده و ما آمدیم ششماه کرده‌ایم اینطور نبوده‌است متکفل بموجب قانون ۱۳۱۰ و قانون ۱۳۱۷ هشت ماه خدمت تحت سلاح را انجام میداده‌است و بقیه مدت را بایستی در امنیه خدمت کند یعنی جمعا“ او بایستی دو سال خدمت بکند و فلسفه اش هم این بود که نه اینکه در نظام پول زیادی نیست و نمی‌توانند به او بدهند و او هم متکفل است خواسته بودند ارفاقی بکنند که این هفت هشت ماهی که در خدمت نظام است و حقوق نمی‌گیرد آن ده دوازده ماه که باقی است برود به امنیه و یک حقوقی بگیرد ولی این آدم علی ای حال دو سال مبتلا بود ما آمدیم تمام متکفل را شش ماه کردیم. یکی دیگر کبر سن و صغرسن ملاحظه بفرمائید یک فصول مخصوصی در این قانون است(یکوقت آقای دکتر قزل ایاغ را احضار کرده بودند برای خدمت آقای مؤتمن الملک را احضار کرده بودند برای خدمت!بعضی از نمایندگان آقای معتضدی را هم احضار کرده بودند)بله ملاحظه بفرمائید این عمل از کجا ناشی شده این توضیح را باید عرض کنم که دولت توجه کند و توجه هم کرده البته تقصیربا دولت نبود خود اداره سجل احوال یک دکان غریب و عجیبی بود از برای پول در آوردن پول گرفتن این اداره سجل احوال یک طوری ورقه تنظیم کرده و صادر کرده‌است که کاملا“ اشتباه بوده یا دفاتر خودش را که مخدوش است طوری تنظیم کرده که آقای دکتر قزل ایاغ مشمول است وقتی که صورت دادند از طرف ادارة سجل احوال به اداره نظام وظیفه که آقای دکتر مؤتمن الملک مشمول است اداره نظام وظیفه چه باید بکند باید در ردیف سایر اسامی اعلان بکند و کرد خوب آقاپایه زندگی یک مملکتی و کشوری وقتی روی عوام فریبی حقه بازی تقلب بر خلاف واقع نشاندادن حقیقت که هنوز هم هست باشند بطوریکه ملاحظه میفرمائید از اینجا که بنده صحبت می‌کنم تا بروم بیرون قضایا جور دیگر جلوه می‌کند و علی راس الاشهاد می‌خواهند چشم بندی بکنند چرا؟ اخلاق فاسداست نسل فاسد است یک نسلی را که بیست سال خرابش کرده‌اند باید خیلی زحمت بکشیم تا دوباره او را بصورت سابق بتوانیم بر گردانیم (صحیح است)عرض کنم چون رئیس اداره آمار و ثبت احوال در تمام جلسات بود ما دولت را متوجه کردیم که قانون سجل احوال یک قانون مفتضح و خرابی است و زندگی مردم را خراب کرده‌است واز دولت خواستیم و دولت هم موافقت کرده‌است که اصلاح قانون سجل احوال را تنظیم کنند و بزودی بمجلس بیاورند و یکی از خدماتی که این دوره خواهد کرد اصلاح قانون سجل احوال است بنابراین چنانچه ملاحظه بفرمائید ما تا آنجائی که ممکن بوده‌است که بتوانیم پیش بینی کنیم تمام راههای دزدی و فشار و تقلب و جعل اسناد را بسته‌ایم و اما مدت خدمت که اینجا گفته شد که دو سال بشود یا یکسال این مسئله مورد توجه کمیسیون بود شاید چندین جلسه دراین باب صحبت کردیم بنده دیدم دلایل و محظوراتی که دولت از این حیث قائل است قابل توجه‌است وقتی که ما مدت خدمت را تقلیل دادیم به یکسال آنوقت وسایل بیشتری می‌خواهد بودجه کافی تری می‌خواهد که فعلا“ ما فاقدیم معذلک آقای وزیر جنگ تشریف داشتند و قول دادند و قرار شد که در شورای عالی نظام این مسئله را در نظر داشته باشند و مذاکره کنند که اگر چنانچه یک راهی و فرجة بنظرشان آمد بتوانند مدت را پائین و بالا ببرندوبعرض مجلس برسانندبله بنده راجع بمشمولین که عرض کردم آقایمؤتمن الملک را هم نوشته بودند در آنوقت آقایان یادداشتی دادند که آقای معتضدی و آقای ذکاءالسلطنه و آقای شیبانی را هم مشمول قرارداده بودند که موقعش گذشت در هر حال و منظور این است که قانون را باید خواند و از اول تا آخرمطالعه کرد و بنده تصور می‌کنم با مساعی که عجالت از دست ما بر آمده و کمیسیون حسب الوظیفه که البته وظیفه ما بوده‌است انجام داده و البته برای تامین آسایش و ترفیه احوال مردم بوده‌است آقایان تصدیق خواهند فرمود که باندازة که مقدور بوده یکقسمت از نظریات آقایان تامین شده‌است.
فرخ - احسنت - احسنت
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است
هاشمی - بنده با کفایت مذاکرات مخالفم
(همه نمایندگان - در مواد بفرمائید)
هاشمی - بالاخره مجلس شورای ملی و افراد و کلا“ دارای حق تساوی هستند و علت ندارد که یکی صحبت بکند و یکی دیگر حرف نزند.
اورنگ - منافات ندارد حرفهائی که داریم در ماده اول می‌زنیم.
رئیس - رای می‌گیریم بکفایت مذاکرات آقایان موافقین بر خیزند(اغلب بر خاستند)تصویب شد.
رئیس - رای گرفته می‌شود برای ورود در شور مواد موافقین قیام فرمایند (اکثر بر خاستند)تصویب شدماده ۲۳:
فصول و مواد اصلاحی
فصل دوم - مناطق سربازگیری
ماده۲۳ - در هریک از استانهای کشور بنا بر پیشنهاد اداره نظام وظیفه و تصویب وزارت جنگ یک منطقه سربازگیری تشکیل می‌شود.
رئیس - آقای دکتر ملکزاده
دکتر ملکزاده - عرض می‌کنم که عرایض بنده راجع بکلیات این قانون بود و علتش هم این بود که این قانون بیش از هر موضوعی و هر قانونی با زندگی عمومی و خانوادگی تمام افراد این مملکت تماس دارد و همه علاقه مند باین قانون هستند یک نظریات متضادی هم در اینجا اظهار شد و بنظر بنده هر قدر بیشتر شود بهتر مشکلات حل می‌شود و نتایجی بدست می‌آید بنده از آنهائی که البته آرزومندم که در دنیا نه نظام وظیفه باشد و نه مالیات گرفته شود و همه آقایان هم این آرزو را دارند ولی همه هم میدانند که در قرن بیستم در تمام دنیا و تمام کارها فقط در روی زور و باززورو باززور می‌چرخد پس هر ملتی که باندازه استطاعت خودش قوةدفاعیه نداشته باشد آن ملت یا از راه خارجه و یا از داخله خودش گرفتار هجوم و وضعیت داخلی خودش دچار هرج و مرج خواهد شد و هر ملتی که زور ندارد محکوم بزوال است و حالا من کار ندارم که این زوال زوال حقوق خارجی شد یا وضعیت داخلی او دستخوش هرج و مرج می‌شود و وضعیت او طوری می‌شود که قابل دوام و بقا نیست و بنده تصور نمی‌کنم که در مملکت یکنفر منورالفکرو عاقلی باشد که موافق با منافع مادی و معنوی قانون نظام وظیفه نباشد فلاسفه بزرگان. اشخاص محقق کتابهای زیادی در منافع افراد کشور در ارتش نوشته‌اند و ارتش در حقیقت بهترین مدرسه ایست که در دنیا در آنجا درس شهامت شجاعت وطن پرستی و ایمان داده می‌شود حالا اگر در یک مملکتی متاسفانه در نتیجه وضعیت حاضر قانون بد اجرا شود و آن نتیجه مطلوبه حاصل نمی‌شود از اصل موضوع صرف نظر کرد همه میدانند که مذهب اسلام بهترین مذاهب دنیا است متاسفانه در بعضی نقاط بدست بعضی اشخاص افتاد که متاسفانه سوء استفاده کردند از یک همچومذهب مقدسی بنده عقیده‌ام بر این است که نظر بر فاهیت مردم و شاید تا یک درجه در موقعیکه اوضاع تغییر کرد اکثریت مجلس عقیده داشت که این قانون اصلا“ ملغی شود چرا؟بواسطة سوء اجرای آن و بعقیده من در تمام قوانین دنیا حتی بهترین قانونی که خیال کنیم حتی قوانین دینی و الهی هشتاد درصد حسن اجراء و سوءاجراء تاثیر دارد مثلا“ همین قانون احتکار که میدانیم یک جمعی واقعا“ از خدا دور امروز به قیمت جان و حقوق و همه چیز این مملکت دارند ارزاق این مملکت را احتکار می‌کنند این قانون را آوردند از برای جلوگیری از این احتکار اگر این قانون در دست مامورین نااهلی بیفتد و در دست مامورین و اشخاص صحیحی نباشد ممکنست مزاحمت نسبت بیک رعیت بیچاره بکند و چهار من گندم که از برای خوراکش تهیه کرده ازش بگیرند این گناه قانون نیست و گناه اجرای قانون است بعقیدة بنده قانون نظام وظیفه متاسفانه بد اجرا شد و در نتیجه آن نتیجة مطلوبه‌ای که از این قانون برای کشور انتظار داشتیم بطور معکوس بعمل آمد اولا“ در موقع سربازگیری همه میدانیم که حقیقت یک تعدی و تجاوزی بحقوق افراد و اشخاص شد و بنده خودم که در اصفهان بودم می‌شنیدم که می‌گفتند که از برای طبقات مختلف یک تا کس معینی باید اشخاص بدهند و تقریبا“ مطلب یک صورت رسمیتی داشت و بعد هم موضوع رفتار صاحبمنصب با افراد بود اشخاصی که در خارجه تحصیل کرده‌اند روحیه سرباز را نسبت به صاحبمنصب و رفتار صاحبمنصب را نسبت به افراد میدانند که واقعا“ سرباز صاحب منصب خودش را مثل یک پدر مهربانی پرستش می‌کند. اطاعت می‌کند اورا دوست می‌دارد صاحبمنصب هم افراد را مثل اولاد عزیز خودش میداند عرض کنم ادب و رعایت بتمام اصول اخلاقی نسبت باین سربازی که مدافع کشور است رعایت می‌شود در اینجا بعکس بوده بینی و بین الله رفتار صاحبمنصبان نسبت بافراد خوب نبوده‌است و شاید عوض اینکه تولید حسن اخلاق در افراد بکنند تولید سوء خلق میکرده‌است و این رفتار بد افراد در نتیجه رفتار سوء صاحبمنصب‌ها بوده‌است که بآنها سرمشق می‌دادند و بینی بین الله اقرار می‌کنم که از هشت ماه باین طرف رویهمرفته رفتار و اخلاق صاحبمنصب‌ها نسبت بافراد و علاقمندیشان نسبت باوضاع کشور هم در قسمت قشون و هم امنیه می‌توانیم عرض کنم پنجاه درصد بهتر شده‌است و امیدواریم که در نتیجه مساعی دولت و اشخاص میهن پرستی که سر کار هستند کم کم آن روح حقیقی که از ارتش وقشون انتظار داریم پیدا شود در اینجا می‌خواهم دو قسمت را که آقایان تذکر دادند و شاید اختلاف عمده در این قسمت است توضیح بدهم یکی اینکه آقای اوحدی فرمودند و پیشنهاد کردند کسانیکه تحصیلات عالی کرده‌اند از خدمت نظام وظیفه معاف باشند بنده این نظر ایشان را با کمال تعجب تلقی می‌کنم بر ای اینکه اغلب این اشخاص کسانی هستند که با پول دولت رفته‌اند تحصل کرده‌اند و امروز در جامعه یک مقام مهمی احزار کرده‌اند و بیش از همه از مقامات و موقعیت و همه چیز مملکت استفاده می‌کنند همه استفاده‌ها را آنها می‌کنند ولی چرا نباید جنگ بکنند استفاده راآنها می‌کنند روز جنگ هم باید آنها مقدم بر دیگران و جلوی دیگران بروند بنده که می‌خواهم در جامعه مقدم بر دیگران باشم باید روز جنگ هم جلو بیفتم و جان خودم را فدا کنم نه فقط نسبت بدکترها که هم طبقه من هستند اگر یک فلسفه‌ای طبقه روحانی را در تمام دنیا معاف نمی‌کرد که این فلسفه هم حقیقت بجااست نسبت به طبقة روحانی هم عقیده داشتم که باید خدمت سربازی را انجام بدهند وعقیده داشتم همانطورکه آقا می‌خواهد در صف نماز جماعت جلوی همه بایستد روز جنگ هم باید جلوی همه بایستد همان کاری که رؤسای دینی و مذهبی ما می‌کردند: اما چیزی که مورد نظر است مسئله دو سال و یکسال و یکسال و نیم است که بالاخره خیلی می‌بینم در خارج مجلس و در این جا اظهار نظر می‌شود اولا امروزباید دید که مسائل نظامی در روی فن و در روی تخصص می‌گردد این جا احساسات را باید کنار گذاشت از روی حساب باید دید که اولا جمعیت مملکت ما چقدر است و به چه نسبتی قوه دفاعیه لازم دارد وآن حساب را باید پایه قرار داد و دید که آیا یکسال یا دو سال یا یکسال و نیم یا شش ماه کمتر یا بیشتر آن منظور ما را می‌تواند تامین کند چون آقا طبیعت در دنیا بهترین سر مشق است برای عموم طبقات و ملل دنیا این ثابت شده‌است که در طبیعت هر حیوانی هر انسانی اگر به نسبت قوای مادی و معنوی خودش قوای دفاعی نداشته باشد محکوم به زوال است گنجشک باندازة خودش باید آن نوک کوچک را داشته باشد و شیر باید آن پنجه قوی را داشته باشد این اصل را درنظر داشته باشیم که نباید اینطور فکر کنیم که چون ممالکی هستند که ده میلیون سال سرباز و سر نیزه دارند ما نباید قشون داشته باشیم اینطور نیست ما هم باید بقدر خودمان داشته باشیم همانطور که گنجشک با آن نوک کوچکش از خودش دغاع می‌کند و اگر آنرا نداشته باشد محکوم بزوال است و اگر پنجة شیر را بهش بدهند نمی‌تواند استفاده کند ما هم باید بتناسب قوای مادی و معنوی خودمان و احتیاجاتمان قوه داشته باشیم و این همه نباید از روی احساسات باشد که مردم خوششان بیاید یا بدشان می‌آید باید از روی حساب صحیحی باشد باید در کمیسیون نشست و دید جمعیت حقیقی این مملکت از روی احصائیه چقدر است و به نسبت اینکه در ممالک خارجه سرباز می‌دهند ما نمی‌توانیم قبول کنیم برای اینکه معلولین در اینجا زیاد هستند متکفلین در اینجا زیاد هستند بعلاوه یک روزی من در مجلس گفتم که در طب مبحثی است که می‌گویند بعضی از ملل هستند در دنیا که اینها مریض نیستند اما سالم هم نیستند اگر فرض بفرمائید در مملکت آلمان در مملکت سوئیس صد نفر سرباز از بین یک عده می‌توانند بگیرند در مملکت ما شاید هفتاد نفر شصت نفر می‌توانند سربازشوند اینها تمام یک مسائل علمی و فنی است که باید در امور کشور در نظر گرفت نباید گفت که چون در فلان جا صدی هفتاد قشون می‌دهند ما هم باید بهمان نسبت قشون بدهیم خیر باید ما وضعیت اخلاقی و وضعیت زندگی و اجتماعی و مزاجی افراد را در نظربگیریم باید اول فهمید که جمعیت این مملکت چقدر است و پس از آن اشخاصی که سنشان اجازه می‌دهد داخل در نظام وظیفه بشوند به بینیم بچه نسبت است پنجاه درصد است چهل در صد است و به بینیم که عدة که مطابق قانون گذشته بوده‌است چقدر می‌شود و اگردر این قانون مدترا تقلیل بدهیم و یکسال کنیم آیا منظور حقیقی ما عملی می‌شود یا نه از روی این حساب وقتی بعمل آمد ما همه آرزومندیم اگر بشود یکسال منظور اصلی تامین شود چه بهتراگر نشد یکسال و نیم این منظور تامین شود یعنی با یکسال و نیم خدمت ما عده کافی برای حفاظت کشور داشته باشیم البته چه بهتر و این آرزوی همه ماها است و این نظر اساسی بنده‌است ولی این یکی از چیزهائی است که در این جا حل نمی‌شود باید در کمیسیون حل شود ارقام خوانده شود احصائیه را وسط بگذاریم و از روی یک تحقیقات و اطلاعات کافی موضوع را در نظر بگیریم این بود عرایض بنده
رئیس - آقای ملک مدنی.
ملک مدنی - بنده تذکر آقای نراقی را خیلی بجا میدانم که فرمودند که در اصل موضوع وارد شویم و صحبت کنیم ولی مطلب را خیلی بسط ندهیم این است که بنده بهتر میدانم ک هر کس هر نظری دارد بطور خلاصه این جا بیان کند و نظر خود را بگوید. اولا“ این لایحه ماده اول ندارد که بتواند کسی در ماده اول بعنوان کلیات صحبت کند لایحه یک لایحه اصلاحی است که وزارت جنگ آورده‌است به مجلس و در مواد آن باید صحبت شود بنده که اجازه خواسته‌ام برای این است که پیشنهادی بنده و یک عده از آقایان تهیه کرده‌ام در دنباله مذاکرات جلسه قبل که بنده عرض کردم و چون مربوط به ماده دوم قانون نظام وظیفه‌است این پیشنهاد اصلاحی بر ماده دوم پیشنهاد شده‌است که در کمیسیون مورد مطالعه و مذاکره واقع شود وآن مربوط به دورة خدمت است و در جلسة قبل بنده در این جا عرض کردم ک ما یک عده هستیم که معتقد هستیم ک دورة خدمت سربازی برای این کشور یکسال کافی است تجربه و سوابقی هم که هست نشان می‌دهد ک اگر عدة مشمولین کم باشد و بهتر توجه بوضعیات آنها بشود از حیث غذا و از حیث لباس و از حیث تعلیم و تربیت خیلی بهتر است و از نظر بودجه هم مصلحت در این است این را با سوابقی که ما داریم و بنده بطوری که عرض کردم نمی‌خواهم وارد کنفرانس بشوم بما نشان دادند که یک سرباز وقتی که بسربازخانه می‌رود آنطوری که سربازهای سایر ملل و سربازخانه هایشان هست اینطور نبوده از حیث غذا از حیث لباس از حیث نظافت از همه جهت عقب تر است خاطرم هست در این جا آقای مؤید احمدی فرمودند که در یکی از قسمتها فلان مریض مرض تیفوس پیدا شده‌است مکرر اتفاق افتاده‌است این نکته و در تایید پیشنهادی که شده‌است عرض می‌کنم که همة ما طرفدار این هستیم که کشور ایران سرباز لازم دارد و حدودو ثغور خودش را هم باید حفظ کند همه هم نسبت به ارتش و نظام علاقه داریم و هیچ محل تردید نیست و در جلسه پیش هم بنده عرض کردم که ارتش مال ملت است و ملت هم متعلق بارتش است و مجلس هم مال همه‌است و اختلاف نظری در بین باشد آقای طباطبائی این جا فرمودند که کمیسیون نظام در این قانون وضع کرده و شورکرده این محل تردید نیست و بعقیدة بنده هماکاران محترم ما از روزی که این لایحه پیشنهاد شد صرف وقت زیادی کرده‌اند و زحمات آنها موردتقدیس و تقدیر همه ما است ولی البته مجلس محل شور و مشورت است و هر کس هرنظری دارد باید پیشنهاد کند و در کمیسیون هم آن نظر مورد مطالعه و مذاکره واقع شود این است که بنده ویک عدة دیگر از آقایان که قریب بیست نفر می‌شوند پیشنهادی تهیه کردیم که بنده اول ماده دوم قانون نظام وظیفه اصلاح شود و مدت خدمت را یک سال در نظر گرفتیم این است که این پیشنهاد را بنده تقدیم می‌کنم که در کمیسیون مورد شور و مطالعه واقع شود وتصور می‌کنم که دلایل دیگری لازم نیست و اگر احتیاج پیدا کرد ممکن است که بنده و سایر آقایانی که پیشنهاد کردیم در کمیسیون حاضر شویم و دلایلی که در نظر داریم عرض کنیم و برای اینکه سایر آقایان دیگر هم وقتشان گرفته نشود و بتوانند صحبت کنند بنده بیش از این عرض نمی‌کنم.
رئیس - آقای انوار
انوار - بنده موافق هستم با ماده اول. ماده اول را نخوانند باید بخوانند. بعلاوه چون این لایحه اصلاحی است دیگر شور کلیات ندارد.
رئیس - آقای هاشمی
هاشمی - این را خواستم به آقای انوار عرض کنم اگر بعقیده سرکار مراعات آن دو کار باریک نظام نامه نشده‌است استدعا می‌کنم زیاد سخت گیری نفرمائید و بگذارید مطالب گفته شود برای اینکه این قانون تماس با تمام خانه‌ها و خانواده‌ها و افراد دارد و این قانون به طرز دوره گذشته آمدند و گذشتن و رفتن خوب نیست و ببینید که مردم چه می‌گویند و عرایضی اگر می‌کنیم از این نظر است بنده از اول با قانون نظام وظیفه موافق بوده‌ام و از روز اول و از روی عقیده و سند کتبی که داده‌اند موافق با این قانون بوده‌ام حالا در ضمن عمل ما خجالت زده پیش مردم شدیم و در اجرای این قانون بد از کار درآمد آن هم مطالبی ازعلیحده. قانون نظام وظیفه بدیهی است برای این است که همه افراد کشور بطور تساوی بدون تبعیض در یک آرامگاه در یک آموزشگاهی که نامش سربازخانه‌است تربیت شود و با یک آموزش و پرورش مساوی یک خوراک بخورند یک لباس بپوشند در یک جامة خواب بخوابند و یک نوع انضباط و مساوات بر قرار باشد و در شدائد و سختی‌های روح مواسات بین افراد یک قشون ایجاد شود حال ببینیم همین نتیجه را از نظام وظیفه گرفتیم یا نه اول بار باب تبعیض باز شد یعنی فلان توانگر زاده و متنعم زاده این اصل در باره او اجرا نشد قانون نظام وظیفه از قرون اولیه دنیا برای این بوده‌است که توانگرزاده و فقیر زاده با یک زندگی یک نخواخت تربیت شوند و در نتیجه یک روح تساوی بین افراد پیدا شوند اگر بنا باشد یک توانگر زاده و متنعم زاده‌ای آخر شب در سربازخانه نباشد و رفت در خانه و خزید توی رخت خواب اطلس و حریر خودش این منظور حاصل نمی‌شود و باز بار بدوش فقر است حالا که این قانون آمده و تقریبا“ مثل مواد قانون ۱۳۰۴ اصلاح شده زیرا آن قانون ۱۳۰۴ خوب قانونی بود و از روی مطالعه و در نظر گرفتن جمیع جهات تصویب شده بود و به متقاضی زمان بود اگر چه بعضی از مواد آن اصلاح می‌خواهد چنانچه آقای دکتر ملک زاده اشاره‌ای فرمودند بالاخره روحانیون امروز دیگر از روحانیون صدر اسلام و سران اسلام که روحانی تر نیستند آنها هم وقت جنگ از نماز پا به رکاب می‌گذاشتند و می‌رفتند در صف جنگ اما در این قانون مواد راجع بکیفر آن خیلی سخت است ترجمه‌است این اصلاح می‌خواهد وباید قانون تا حدی با مردم سازش داشته باشد. مطلب دوم که اساس عرض بنده‌است و منظور بنده این است که با آقای وزیر جنگ یا آقای مخبر جوابی برای اقناع بنده و سایر و کلا داده باشند چون این موضوع مذاکره شده و تقریبا“ شناخته شد با این که اکثریت متمایل به تقلیل مدت است برای چه؟ برای اینکه مادو جور قوانین داریم یک قوانینی است که در ابتدا باروح مردم سازشی ندارد ولی جریان قانون را اجرا می‌کنند و می‌گویند ما نتیجه را باید در نظر داشته باشیم و باید به بینیم که نتیجه موافق با مصالح مملکت است وقتی که مردم نتیجه را دیدند و دیدند که یک قانونی که مورد تمایل نبود خوب اجرا شد و نتیجه آن خوب در آمد دهاتها بسته می‌شود ولی ما متاسفانه این وسائل را نداشتیم که بگوئیم مجریان خوب اجرا می‌کردند و علت این که مردم بی عقیده‌اند بقوانین برای این است که تمایلات و بنیة مردم ملاحظه نمی‌شود اینها کلیات نیست شما مطالعه کنید در روحیة افراد مردم وقتی که تمایلات عمومی در یک قانونی ملاحظه نشد نظر باینکه مجریان ما هم پر نیستند در اجرای قانون چون از جنس این مردم هستند با هم سازش می‌کنند برایاز بین بردن قانون و با هم می‌سازند و روز بروز قانون ضعیف تر می‌شود و تبعیض می‌شود و بالنتیجه قانون موهون می‌شود امروز تمایل عمومی ملت ایران خصوصا“ طبقه تحصیل کرده مملکت و جراید پایتختدر اطراف این قانون اظهار عقیده کرده‌اند و اکثر نظرشان تقلیل مدت است این را نباید از نظر دور داشت و بصرف اینکه ما قانع بشویم یک جوابی بدهند خیر بنده عرض می‌کنم حتی به آمار هم بنده معتقد نیستم بالاخره صدو بیست هزار نفر نشد کمتر باشد در اینجا بنده قائل به کیفیت آن هستم نه کمیت حضرت آقای دکتر مثل زدند به قوه دفاعیه گنجشک و پنچة شیر انسان یک قوة دیگری هم دارد و آن قوة روحی و پرورش فکر است و در قسمت دفاعی فوق العاده تاثیر دارد و قوای بدنی انسان یک قسمت پرورش آن مربوط به پرورش فکر است. ر بالاترین دورة عصر صفویه و شور قزلباش ایران شصت هزار نفر نظامی داشت شاه عباس شصت هزار نفر نظامی داشت که عقیده داشتند برای دینشان و برای عقیده و برای مملکت خودشان می‌جنگند و بهترین نظامی و سپاهی عصر متمدن خودش بود شصت هزار نفر سپاهی صحیح که روحیه شان سالم باشد از شش میلیون سپاهی دل پریشان هزار مرتبه بهتر است شما کیفیت را باید در نظر بکیرید و نه کمیت را و آمار نشان ندهید سی هزار چهل هزار نظامی از روی اصول صحیح و تربیت صحیح تربیت کنید مپل نظامی‌های ممالک متمدنه دنیا از یک میلیون نظامی که باوضع غلط آماده شوند بهتر است این است که فرمودند که با وضع غلط آماده شوند بهتر است این است که فرموده‌اند: سیاهی لشکر نباید بکار یکی مرد جنگی به صد هزار و این هم عملی نمی‌شود مگر اینکه برای تربیت نظامی مجریان خوب در نظر بگیرید و برعکس گذشته در اصول تعلیم و تربیت نظامی مجری خوب در نظر بگیرید اول از همه مجری خوب است.
هرگز نشود مجرا قانونی و فرمانی تا مجری فرمانست مستخدم نافرمان
تمام معایب از اینجا ناشی می‌شود و تمام کارها اینجا خراب می‌شود بعد از آن هم عدم تبعیض و تربیت صحیح اینها که عملی شد بدیهی است که خوب می‌شود. نتیجه مطلوبه حاصل می‌شود والا ماهی نشان بدهیم در پشت این تریبون که ما صدوبیست هزار نفر کمتر نمی‌توانیم داشته باشیم خیر می‌توانیم داشته باشیم ولی با این وضع که عرض کردم. دو چیز سودمند ما در مملکت داشتیم یکی فرهنگ و یکی نظام و متاسفانه هر دو نتیجة معکوس برای ما داد از فرهنگ چه بالاتر و از قانون نظام وظیفه چه بهتر؟ گفت: (دارو سبب درد اینجا چه امید است)
آن مدارس دهات را ملاحظه بفرمائید آمدیم مدارس چهار کلاسهای باز کردیم و بچه‌های دهقانان را آوردیم آنجا و یک تحصیل مختصری کردند و از کمک به پدرش و عمل کشاورزی دست برداشت و مستخدم شد بعبارت اخری کلاسهای فرهنگی ما کارخانه نو کر سازی و مستخدم سازی شد یکی هم نظام وظیفه بود برداشتیم کشاورز را از صحرا آوردیم در نتیجه بیل را فراموش کرد و شمشیر زدن را هم یاد نگرفت دربارة اجرای قانون هم بنده معتقدم هستمئ که بدون تبعیض همة افراد باید خدمت کنند اگر می‌گویند که خدمت تحصیل کرده‌ها باید کمتر باشد آنهم روی یک اصلی است و مطابق قوانین و آرمان همه عالم است و مطابق قوانین و آرمان همه عالم است مخصوصا“ بین ما محزر است که صاحب علم امتیاز دارد چنانکه مزیت نظامی و سرباز هم بر سایر افراد محرز است ولی از مزیت فضلی و علمی که گذشت تمام افراد جه توانگر چه فقیر همه باید یکجور خدمت کنند و تبعیض نشود.(صحیح است)
- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
۳ - موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس – اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم(صحیح است) جلسه آینده روز یکشنبه۱۴ تیر
آزادی – پنجشنبه.
جمعی از نمایندگان - یکشنبه
رئیس –جلسه آینده یکشنبه ۱۴ تیر سه ساعت و نیم پیش از ظهر دستور لایحه نظام وظیفه.
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - حسن اسفندریای