مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۷۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۷۸
مذاکرات روز ۳ شنبه ۱۶ شهر ربیع الاول ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
بدواً یکی از وکلای آذربایجان و یکی از وکلای رشت خطاب رئیس نمودند که بموجب این دو طغرا تلگراف که امروز از رشت رسیده ما را بتلگرافخانه احضار کرده‌اند و گویا مطلب اهمیت داشته باشد که دو دفعه تلگراف شده یکی صحب ویکی حالا اگر صلاح است اجازه می‌دهید ما برویم
هر دو تلگراف قرائت شد در یکی آقای حسام الاسلام و آقای وکیل التجار و آقا میرزا فضلعلی آقا و آقای مستشارالدوله و آقای تقی زاده و آقای حاج محمد آقا حریری را از انجمن رشت بتلگرافخانه احضار کرده بودند و یکی دیگر بعنوان وکیل التجار بود از طرف انجمن رشت که حضور جمعی از وکلای محترم را در تلگرافخانه استدعا کرده‌ایم اگر ممکن نیست جواب بدهید که بملت جواب بدهیم چون رئیس و سایر وکلای عظام دیدند تأکید در حضور جمعی از وکلا شده تصویب کردند آقایان وکلاییکه احضار شده بودند قبل از شروع بمذاکره رسمی مجلس بروند تلگرافخانه و آقایان وکلا هم رفتند
بعد از این یکی دیگر از وکلای آذربایجان تلگرافی ابراز کرده واظهار داشت که اجازه داده شود این تلگراف را هم قرائت نمایند تلگراف مزبور خوانده شد:
- که نسوان رعایای حاج آقا محسن عراقی از قم اظهار تظلم کرده بودند بخاکپای اعلیحضرت همایونی بتوسط مجلس محترم و مشعر باینکه با وجود حکم صریح و اطمینان حکومت با قسم قرآن مردان ما را برد که رفع تعدیات نماید از طرف شیخ عبیدالله ثانی حاج آقا محسن پسر کردگی ابراهیم آقا و یکی دیگر جمعی اشرار ریختند ۱۴ نفر را مقتول و هفده هیجده نفر مشرف بموت. باقی گرفتار و حکومت هم در سلطان آباد نمی‌تواند جلوگیری نماید و مأمورین حکومت در دهات گرفتار آدمهای حاج آقا محسن، اگر از طرف دولت و امنای ملت دادرسی نشود ناچاریم بجای دیگر تظلم نماییم.
عموم اهل مجلس از مضمون این تلگراف بسیار متأثر شده ویکی اظهار داشت اگر این طور است ثمر نشستن ما در اینجا و حرف زدن ما چیست
یکی دیگر اظهار داشت که خیلی عجب است شما میگویید اگر این مطلب راست است وحال آنکه تعدیات حاجی آقا محسن بالاتر از اینها است.
یکی دیگر اظهار داشت احضار حاج آقا محسن را مجلس جدا از وزارت داخله بخواهد جمعی متفقا اظهار کردند کدام وزیر داخله وزیرداخله ما هنوز معنی مسئولیت را نفهمیده و نخواهد هم فهمید مکرر در خصوص حاج آقا محسن از طرف مجلس نوشته شده احضار نمایند ثمری نبخشیده و همچنین درخصوص احضار متولی باشی قم که جمعی آنجا از دست او متظلمند نوشته شده و در خصوص عمل نان چندین مرتبه نوشته شده هیچکدام مفید فایده نشده و پریروز شرحی در جواب مرقومه جناب آقای میرزا سید محمد مجتهد از بابت عمل نان نوشته و تمام تقصیرها را بگردن (کمپانی) نان گذاشته و حال آنکه ما خبر داریم کمپانی خیلی جدو جهد و همراهی نموده است هر وقت می‌خواهیم بوزراء اعتراض کنیم میگویند بی احترامی نشود پس با احترام چگونه با اینها رفتار نماییم و حال آنکه تمام وزرا از همراهی با مجلس استنکاف دارند وحسن تدبیریکه بنظرشان رسیده همین است که باهمال مانع پیشرفت مجلس شوند.
یکی دیگر اظهار کرد چندی صاحبان تیول را محرک شده و با هم اتفاق کرده نتوانستند کاری بکنند حالا باین تدبیر می‌خواهند مانع مقاصد مجلس شوند. باز همان وکیل سابق اظهار داشت این تدبیری که وزراء خیال کرده‌اند خدمت است یا خیانت است مسلما خیانت است این هیجان عامه ملت استقبال باین مجلس است اگر این مجلس نباشد مجلس دیگری منعقد نخواهد شد این وکلا نشد وکلای دیگر معین خواهند کرد محال است جلوگیری از این ملت شود تمام مردم رو بآسایش و ترقی قدم می‌زنند در این صورت چطور ممکن است جلوگیری از مردم والله این حرکات وزراء خیانت است نسبت باعلیحضرت شاهنشاه و دودمان سلطنت غرض از تأسیس این مجلس اینست که ما امر معاش خود را از اول منظم کنیم و بعد امر معاد را یعنی اجرای احکام الله و مذهب جعفری را بروز و اشاعه بدهیم و ما هم باین مجلس مقدس نخوانده نیامده‌ایم بلکه اعلیحضرت شاهنشاه امر فرموده و خواستند و کم کم مطلب بالا گرفت از توجهات حضرت حجة عجل الله فرجه و بموجب فرمایش امام مجتهد جامع الشرایطی که دارای سه صفت باشد حکم کرده است موافقت با این مجلس محترم واجب است و مخالفت آن حرام حالا کسی این حکم را رد کند نعوذبالله امام و پیغمبر و خدا را رد کرده است پس ما ملت تا آن قطره آخری که از خونمان باقی است هر کس مخالفت با این مجلس مقدس بکند بدنش را قطعه قطعه می‌کنیم. بنده الان دو سه هفته است جزء اعضاء انجمن عرایض هستم و می‌بینم بواسطه تظلماتیکه می‌شود چه محشریست این هیئت وزراء امتحان خود را دادند چاره نیست جز آنکه هیئت وزراء تغییر کند وزیر امور خارجه ما بقدر یکنفر پلیس نمی‌تواند کار صورت بدهد یکی از وکلای خراسان چنین عنوان نمود این مجلس هر وقت می‌خواهد درس بدهد شاید بعضیها در مقام آموختن نباشند و قرار است کسیکه یاد نگرفت باید مطلب را بطور دیگر باو القاء کرد که یاد بگیرد در این دو مجلس که دو وزیر مسئول ما اینطور معنی مسئولیت را گفتند معلوم شد هنوز نفهمیده‌اند و بگفتن لفظ حالی نشده‌اند پس حالا باید فعلی معنی مسئولیت را بآنها حالی کرد تا بفهمند. از وزیر خارجه از بابت آن حرکات جنرال قونسول تبریز سئوال می‌شود جواب مساعد نمی‌دهد بابت مسئله قزاقخانه سئوال می‌شود جواب مساعد نمی‌دهد در خصوص رقعه کربلا همینطور ابدا وزیر خارجه همراهی ندارد.
در اینموقع باز صحبت از مسئله نان شد این اقدام در عمل نان که یک اندازه این دو روزه بهتر شده موقتی است و یا اینکه باز همان اشکالات سابق خواهد بود و بمردم خواهند گفت مجلس مانع است دیشب هفت هشت خروار نان مانده بود که بفروش نرفته بود امیدواریم ترتیب نان درست شود ولی از طرف دولت آن مساعدتی که باید بشود نشده رئیس سئوال کردند هیچ اقداماتی بعمل آمده که اسباب اطمینان شود؟
یکی از رؤسای کمپانی جواب داد اقدام اینست که ما خودمان از قم با گاری گندم وارد کردیم و در این موقع مکتوب وزارت داخله که در جواب رقیمه آقای آقا میرزا سید محمد مجتهد نوشته شده بود قرائت کردند مشعر باینکه مطالب مرقومه آقا بتوسط تلفون بعرض خاکپای اعلیحضرت رسانیده شد و هر وقت تحصیل جواب شد فورا بعرض خواهم رسانید اما آنچه اطلاعات شخصی دارم این است دولت هیچوقت سه چهار هزار شتر و قاطر رکاب نداشته البته اگر باشد با آن رأفت ملوکانه مضایقه نخواهد شد و آنچه عقیده من است نباید این معاذیر را از کمپانی پذیرفت حق این است کمپانی از هرجا هست گندم بخرد منتها هر چه تفاوت قیمة داشته باشد دولت معاونت خواهد کرد.
یکی از وکلا – دولت هفت هزار شتر دارد و همچنین قاطر دارد معهذا هر وقت موکب همایونی بفرح‌آباد یا جای دیگر تشریف فرما می‌شود پانصد تومان کرایه مال بپای دولت حساب می‌کنند
یکی دیگر اظهار داشت شصت هزار خروار گندم باید از خالصجات و بلوکات طهران تحویل انبار دیوانی شود اگر این گندم تحویل شود آیا گرانی می‌شود؟ این شصت هزار خروار جنس نباید تحویل انبار شود اما کمپانیکه ما با هزار زحمت او را تشکیل دادیم و تا حال نان مردم را رسانده مجبور است از هر جا هست گندم بخرد!! در اینموقع جناب رئیس چنین عنوان کردند یک یادآوری می‌کنم باین مجلس که نتیجه گرفته شود یک جمعی جنسی داشته خاصله جات اطراف طهران قریب چهل و هشت هزار خروار است و دوازده هزار خروار هم از بابت اربابی جزء جمع است اعتقادم این است که عموما رای بدهند این جنس تا حبه آخرش ضبط انبار شود چون حالا موقع این کار است یادآوری کردم اگر مسامحه شود هر سال بهمین اوضاع که می‌بینید از بابت نان مبتلا خواهیم بود و یک کرور ضرر برای ملت فراهم خواهد شد قیمة همین جنسها می‌رود توی کیسهای اشخاصیکه محتاج بفروش گندم نیستند نگاه داشته بقیمت گزاف می‌فروشند یکی از وکلا اظهار داشت سابقا که ممیزی مالیات شده یک قسمت آنرا نقد قرار دادند و یک قسمت دیگرش را جنس این ملاحظه بجهت همین عمل نان مردم بوده بعد کم کم این جنس را بعضیها باسم حقوق و جیره وعلیق بردند حال باین ترتیب که رئیس فرمودند در تمام ولایات معمول شود بسیار خوب است یکی از وکلا سؤال نمود مگر این ترتیبی که گفته شد جزو آن موقوفی تسعیر جنس نبود که سابقا مجلس تصویب کرد جواب داده شد که آن مسئله موقوفی تسعیر جنس جزو جمع بود و این مسئله جزو خرج مملکت است اشخاصی هستند که هزار خروار جنس دارند انبار نموده بقیمة گران می‌فروشند جهت ندارد این اشخاص در عوض عین جنس قیمة آن را از دولت دریافت دارند و جنس ضبط انبار دولتی شود رئیس فرمودند همه میدانید و گاهی هم من خودم داخل کار بودم بعضی اوقات واسطه می‌شدم از برای اشخاصی که دو خرورا سه خروار جنس مستمری دارند که حکومت عین جنس را بدهد نمی‌داد قیمة از قرار خرواری سه چهار تومان می‌دادند و تمام این جنس مفقود می‌شود کجا؟ در انبارها برای اینکه خرواری سی تومان بشود بفروشند حال تمام این جنس بیاید انبار آن اشخاص عوض جنس پول بگیرند یکی از وکلا گفتند که دولت همه ساله صد هزار تومان و دویست هزار تومان از بابت مسئله نان متضرر می‌شود وحالا چند سال است که همین طور است اگر چنانچه بهمین نرتیب که رئیس فرمودند اقدام شود اولا دیگر ضرری بدولت وارد نمی‌آید و ثانیا در طهران هیچوقت نان از یکمن یک قران بالاتر نمی‌رود بلکه کمتر می‌شود باز رئیس گفتند حالا مذاکرات این است که همین طور باید شکایتی کرد از وزارت داخله و خارجه که د رامورات مسامحه دارند جمعی گفتند دیگر از شکایت گذشته باید عزل اینها را خواست یکی از وکلا گفتند گویا تقصیر وزارت داخله فقط بجهة احضار حاج آقا محسن است اگر بجهة این است خوبست اول یک تحقیقی بشود که اقدامی شده یا نه بعد عزل او را بخواهید یکی از وکلا جواب داد که تنها درخصوص حاج آقا محسن نیست مسئله احضار متولی باشی قم است فقره حشمت الملک و آصف الدوله و استرداد اسرا و عمل نان است در هیچکدام اینها اقدامی نگردد و جواب صحیحی نداده‌اند
یکی دیگر گفت همه این فرمایشات آقا صحیح است تضمیناً یکماه قبل که وزارت داخله در مجلس حضور داشتند فرمودند قوانین جدیدی نداده‌اند با قوانین قدیمه هم نمی‌توانیم جلوگیری از این انقلابات نماییم مجلس جواب داد کسی بشما گفته مادامیکه قوانین جدیده حاضر نشده شما امورات را معطل بگذارید البته شما تا قوانین جدید مرتب نشده بطور قدیم رفتار کنید و منهم عرض کردم که بمیزان شرع باشد معهذا تا حال هیچ اقدامی نکرده‌اند وزیر داخله که نمی‌تواند بحکام بنویسد که آشوب نکنید فایده‌اش چیست مخصوصا اینها را برای خودشان رفیق می‌گیرند
یکی دیگر اظهار داشت حاج شکرالله نامی راه عراق و خوانسار را بریده و جناب آقا شیخ محمد باقر که وکیل خوانسار هستند مسبوق می‌باشند و انجمن عرایض هم میدانند اقلا چند عریضه تکشی تا حال داده شده ابداً بهیچوجه اقداماتی در این خصوص بعمل نیامده
یکی دیگر اظهار کرد در این موقعها میگویند قشون منظم نداریم من می‌گویم این تهیه را که برای برهم زدن مجلس می‌کنند برای امنیت مملکت بکنند مجلس هیچ کار و مقصودی ندارد جز آسایش خلق
یکی دیگر اظهار کرد یک تقصیر بر وزارت داخله در باب ملا حسن و میرزا آقای یزدی است که جناب حجة الاسلام آقای میرزا سید محمد مجتهد فرموده‌اند چه اقدام کرده‌اند آقای میرزا سید محمد مجتهد فرمودند بلی گویا یکی از آن دو نفر در حبس است یکی در امامزاده متحصن شده و از یکی استنطاق اینطور شده که این مردم را توکشتی گفته است نه البته از کسی بپرسند تو آدم کشته می‌گوید نه.
در این موقع تلگرافی که از یزد بتوسط حاج محمد اسمعیل آقا بمجلس شده بود در همین خصوص قرائت شد:
- مشعر باینکه حکم شرع وعرف یزد بدست ملا حسن و میرزا آقا است خانه هر کس را می‌خواهند خراب می‌کنند خانه مرا هم خراب نموده‌اند حکومت از عهده برنمیآید چنانچه جلوگیری نشود بجاهای دیگر سرایت خواهد کرد.
یکی دیگر از وکلا اظهار داشت مخصوصا زنها را محرک می‌شوند که در دکان نانواییها جمع شده اغتشاش کنند
یکی از روسای بانک اظهار داشت خود خبازها را هم محرکند مشهدی حسین نامی که در پاچنار دکان دارد چند روز قبل گفت گندم نداریم حواله دادیم یک روز بعد از آن باز گفت گندم نداریم و نمی‌توانم از عهده برایم در صورتیکه گندم داشت بالاخره قرار شد دکان را تحویل بدهد بدیگری بدهیم زمان تحویل گرفتن معلوم شد هشت خروار و سری آرد دارد بعد از آنکه دکان را از او گرفتند باز سایر خبازها واسطه شدند که مجددا دکان را واگذار بخودش بکنید
یکی دیگر از روسای کمپانی چنین اظهار کرد که اگر از طرف دولت بکمپانی درست مساعدت می‌شد قرار گذاشته بودیم در این دو ماه آخر محض احترام مجلس نان را یکمن یک قران بفروشند طوری ما را سرپیچانیدند که نتوانستیم تهیه کاملی نماییم.
یکی دیگر از وکلا عنوان نمود اینکه گفته شد تهیه اردو می‌کند اردو چیزی نیست تمام قشون را بیاورند اهل مجلس را تمام بکشند و ملت را بکشند معهذا ملت از این چیزها نمی‌ترسد این وزیر داخله چه کار خواهد کرد برای شما والله چهار گوسفند را نمتیواند نگهدارد وزیر داخله که نمیداند بجنورد جزو خراسان است یا استراباد چه فایده دارد باید عزل او را خواست
یکی دیگر اظهار داشت هزار و هفتصد خروار گندم از بابت خالصه باقبال الدوله حواله دادند که بکمپانی بدهد مدعی شده که من چهل هزار تومان از دولت طلب دارم این پول را بدهید گندم را بگیرید آخر یکی نیست بپرسد این چه طلبی است که شما دارید صورت آن را بنمایید آنوقت پول بگیرید.
یکی دیگر بیان کرد که اینها کارهای ظاهری آنها است اگر کارهای باطنی آنها گفته شود آنوقت معلوم می‌شود که چه طور دولت خواهی می‌کنند میروند بعرض اعلیحضرت میرسانند که چند نفر منحرف الطریفه در مجلس هستند و جمعی آمده‌اند باعث نشر مذهب بهایی در ولایات شده‌اند و مردم را دعوت می‌کنند اگر این مطلب راست است بپس کو؟ چرا همچو اشخاص را نگرفته و بدار نزدند. یکی از وکلای قزوین اظهار کرد که تمام این مطلب فهرست شده با تلگرافیکه از قم آمده بحضور اعلیحضرت تقدیم شود و عزل وزارت داخله را بخواهید.
یکی دیگر از وکلا چنین تقریر کرد که تقصیر وزارت داخله ثابت شد اما تقصیر دیگران ثابت نیست بموجب قانون تمام وزرا ضامن اعمال یکدیگرند باید تمام این هیئت تغییر کند
آقا میرزا سید محمد مجتهد فرمودند آیا هیئتی بهتر از اینها دارید گفته شد پس چه باید کرد آقا فرمود باز همین هیئت را مجبور نمایند که بدرستی از عهده مسئولیت برآیند
یکی از وکلا بیان نمود همین هیئت وزرا در حضور آقا آمدند و مسئولیت را بعهده گرفتند تا حال چه کرده‌اند باید آنقدر هیئت وزرا عوض شوند تا از عهده این مسئولیت برآمده و همراهی نمایند بالله اینها خائن شخص مقدس اعلیحضرت هستند این مجلس شوخی و ملاعیه برنمیدارد یا باید بتوپ بسته شود یا باید باقی باشد با تمام لوازم و شرایطش
(همه یک دفعه اظهار داشتند که این مجلس باقی خواهد بود و بهتر ازینها. خیال آنها هم آسوده باشد) باز همان وکیل اظهار کرد که بعرض اعلیحضرت میرسانند اعضای مجلس ناقصند کو آن کاملی که در هیئت وزرا هستند
یکی دیگر از وکلا اظهار نمود که وکلا یک نقصی دارند که صاحب پارک و کالسکه واملاک نیستند
یکی دیگر از وکلا چنین بیان کرد که امور مملکت پیشرفت نمی‌کند مگر بواسطه اتحاد مابین دولت و مجلس و این اتحاد هم نمی‌شود مگر بواسطه اطمینان طرفین از یکدیگر حال از اعضاء محترم مجلس سئوال می‌کنم باین هیئت وزرا آیا اطمینان دارید (همه متفقا گفتند خیر اطمینان نداریم)
یکی دیگر اظهار داشت که میروند بعرض اعلیحضرت میرسانند که مجلسیان با شخص مقدس اعلیحضرت کار دارند بالله ما شخص اقدس اعلیحضرت را می‌خواهیم و هیچ رنجش و گله‌مندی از بندگان اعلیحضرت نداریم و تا حالا کمال عطوفت و مرحمت را فرموده‌اند یکی از وکلا آذربایجان چنین بیان کرد که در اول کار هر چه آقای سعدالدوله گفت باید این هیئت وزرا عوض شود کسی گوش نداد حالا چاره نیست جز اینکه این هیئت تغییر کند تا عوض نشود کارها درست نمی‌شود.
یکی دیگر از وکلا اظهار نمود لباس دوخته شده بجهة سرباز دستی نه تومان بپای دولت حساب کرده‌اند امروز حاضر است کسی که دستی سه تومان تمام می‌کند اینها خیانت نیست؟ نباید ما بگوییم آخر ما قسم خورده‌ایم که بدولت و ملت خیانت نکنیم.
یکی دیگر بیان نمود قوام الدوله را معزول کردند بجهة همین مطلب که اینگونه براتها را امضا نمی‌کرد.
یکی دیگر اظهار داشت آیا این وکلا بد وکلایی هستند که تمام از کارهای شخصی خودشان دست کشیده شب و روز در عقب کار واصلاح مملکت هستند؟ آیا اول فایده این بکجا راجع است؟ غیر از اینکه بشخص مقدس اعلیحضرت راجع است معهذا میروند بعرض اعلیحضرت میرسانند که این وکلا بد هستند باید بدار کشید. باز صحبت شد باید هیئت وزرا تماما تغییر کند.
یکی از وکلا- در تغییر هیئت وزرا ممکن است از بعضی وزرا که مجلس از آنها راضی است و همراهی نموده‌اند دو باره معین شده و سرکار خودشان باشند
یکی دیگر بیان نمود که تغییر بعضی از هیئت وزرا را معمول است اما هر وقتی که عدم اطمینان بهیئت وزرا حاصل شد و خود وزرا این عدم اطمینان را احساس کردند خودشان استعفا می‌دهند ولی این همه جا اطراد ندارد و لازم نیست بواسطه یکنفر همه معزول شوند حالا ما هم ملاحظه نماییم ببینیم یا این مقتضیات حالیه صلاح هست که تغییر تمام هیئت وزرا را بخواهیم یا نه همه میدانند که بنده یک اندازه در امور مالیه بصیرت دارم وزیر مالیه تا امروز یک قدم برخلاف رفتار نکرده است هر وقت مسئولیت ایشان را طوری نمایند که بتوانند از عهده مسئولیت برآیند بهتر از این وزیر مالیه ما کسی را برای عمل مالیه نداریم
یکی از وکلا جواب داد اگر بنا شد حدود قرار بدهیم سایرین هم همین طور خواهند گفت مثلا وزیر داخله می‌گوید قشون منظم نداریم پول نداریم که رفع این اغتشاشات را نماییم
همان وکیل جواب داد شا می‌توانید از راه دیگر برای وزارت داخله تقصیر ثابت کنید مثلا در خصوص حشمت الملک که اخطار شد این قدر پول گرفته‌اید جواب نتوانست بدهد همینقدر گفتند پول گرفته‌ام ولی کمتر از آنها بوده که گفته‌اند و آنهم از بابت تفاوت عمل بوده جواب داده شد سیستان و قوجان پارسال ممیزی شده دیگر تفاوت عمل ندارد ابدا نتوانست جواب بدهد باید همان وقت معزول شده باشد
در این موقع جناب رئیس اظهار داشتند تغییر هیئت وزرا در این قانون اساسی که فعلا در دست داریم قید نشده
یکی از وکلا جواب دادند تمام این مطالب در جزو آن دستخط ثانوی است که گرفتیم. فی‌الجمله مذاکره در اینخصوص شد
باز رئیس اظهار داشتند موافق قانون اساسی که امروز در دست است ما فقط می‌توانیم به افراد وزرا ایراد وارد آوردیم حال تقصیر هر کدام مدلل شده رای گرفته شود که عزل او خواسته شود
بعضی گفتند در خصوص وزارت داخله رای گرفته شود بعضی گفتند حالا که اینطور است تقصیر وزارت خارجه بیشتر است اول در باب او رای گرفته شود رئیس گفتند چون بدوا صحبت وزارت داخله شده بود اول در خصوص خواستن عزل وزارت داخله رای گرفته شود در اینموقع ورقه رای منتشر گردید و از قرار ذیل اخذ رای شد.
- ورقه سفید ۷۹،
- ورقه آبی ۱،
- امتناع ۱۰
و مجلس ختم گردید.