مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ آبان ۱۳۳۰ نشست ۱۹۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۹۶۰
۵شنبه ۱۶ آبان ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۹۸
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۹۸
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۹ آبان ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - مذاکره در ورود در دستور
۳ - مذاکره در بودجه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی
۴ - بیانات آقای کفیل نخست‌وزیری و وزیر امور خارجه درباره امضای قرارداد صلح با ژاپن و خاتمه حالت جنگ با آلمان
۵ - بقیه مذاکره در بودجه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی
۶ - ختم جلسه به عنوان تنفس
مجلس ساعت ده و ربع صبح به ریاست آقای نورالدین امامی (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت مجلس.
رئیس - صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین با اجازه - آقایان: دکتر مصباح‌زاده - ناصرقلی اردلان - فرامرزی - غلامرضا فولادوند - شهاب خسروانی - حاذقی - کوراغلی - رستم گیو - صالح - دکتر شایگان - دکتر بقایی - طباطبایی.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: خاکباز - محمود محمودی - مجید موقر - خسرو قشقایی - فتحعلی افشار - محسن طاهری - محمد ذوالفقاری - جواد مسعودی - قهرمان.
دیر آمدگان با اجازه - آقایان: گرگانی یک ساعت - منصف یک ساعت - شکرایی یک ساعت.
دیر آمدگان بی‌اجازه - آقایان: هراتی یک ساعت - حسن اکبر یک ساعت - برومند سی دقیقه - نصرتیان سی دقیقه - دکتر طبا سی دقیقه.
نایب رئیس - نسبت به صورت جلسه روز سه‌شنبه اعتراضی نیست؟ آقای ناظرزاده
ناظرزاده - راجع به چاپ شش دوره مذاکرات مجلس که در جلسه قبل صحب شده بود معلوم شد که این شش دوره قبلاً چاپ نشده (صحیح است) و فقط یک نسخه خطی از آن در بایگانی مجلس هست که آن هم ممکن است هر آن از بین برود و به کلی سند این شش دوره از بین برود این بود که سابقاً تصمیم گرفته شده که این ۶ دوره به چاپ برسد و چهار دوره‌اش هم تاکنون به چاپ رسیده بنابراین آن حرمتی که آقای صفایی از لحاظ تجدید چاپش قائل بودند از بین رفته است راجع به مشروبات الکی هم معلوم شد عقیده بنده و جناب آقای شوشتری در منع و رد حرمت و لزوم منعش یکی بوده منتهی اختلاف لفظی داشتیم بحمد الله این رفع سوء تفاهم از جناب آقای شوشتری شده و معلوم شده عقیده هر دومان یکی بوده است.
نایب رئیس - آقای فقیه‌زاده
فقیه‌زاده - در عرایض بنده موقع چاپ شدن یک اشتباهاتی رخ داده مثلاً دویدن را دیدن نوشته‌اند این را اجازه بفرمایید که اصلاح بشود.
نایب رئیس - اصلاح می‌شود. آقای صفایی
صفایی - عرایض بنده در موضوع چاپ شش دوره صورت مذاکرات مجلس این بود که یک امر زایدی است اعم از این که چاپ شده باشد یا نشده باشد و فعلاً یک مطلب دیگری در بیانات آقای ناظرزاده مفهوم شد و آن این است که چهار دوره‌اش را برخلاف اجازه قانون طبع کرده‌اند و این اشکال یک خورده بیشتر شد خواهشمندم آقایان کارپردازان توضیح بدهند که مجلاتی را اجازه طبع نگرفته بودند چطور چاپ شده است و در ثانی یک اصلاحات عبارتی است بنده می‌دهم و استدعا می‌کنم که اصلاح بشود.
نایب رئیس - چاپ آن چند دوره با اجازه مجلس شورای ملی بوده و قانون مخصوصی داشته است (صفایی - پس تجدید اجازه برای چیست؟)
نایب رئیس - برای اعتبار آن است، آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی - بنده در جلسه پیش می‌خواستم برای رفع شبهه از آقای صفایی نماینده محترم توضیحی را که حالا مقام ریاست محترم فرمودند عرض کنم طبع و نشر مذاکرات ادوار اول تا ششم یک موضوع است که قانون دارد و مجلس اجازه داده اعتبارش هم هر سال باید به طرزی که فرمودید در بودجه مجلس پیش‌بینی بشود اما برای لزومش باید عرض کنم چون یکی از اشخاص طرفدار این فکر بنده بودم در دوره چهارده ما مواجه شدیم با این که قانونی گذراندیم که انتخابات تا وقتی که قشون خارجی از کشور نرفته است متوقف باشد بعد بنشینیم ببینیم قانون انتخابات در موقعی که آن چهار اصل اصلاح شده به چه کیفیتی بوده فرستادیم از ضبط را کد مذاکرات دوره دوم را که با قلم و مرکب نوشته شده بود آوردند دیدیم که این مواد در مجلس بحث و طرح شده و یک سابقه ممتدی دارد و برای هر نماینده‌ای لازم است به مذاکرات مشروح دوره‌های اول و دوم که قانون اساسی و متممش گذشته است واقف باشند که در آن ادوار چه بوده و جریان قانون اساسی چیست و این تا طبع و نشر نشود کسی مطلع نمی‌شود از این جریان روی این اصل لزومش بر تمام نمایندگان و مجلس شورای ملی مسلم شد و روی همین اصل قانونی گذشته و اعتبارش هم هر سال باید در بودجه باشد بنده خیال می‌کنم که الآن هم از آقایان اگر بپرسید که این قانون انتخابات قانون عادی است یا این که قانون اساسی است نصف بیشتر آقایان مطلع نیستند اگر آن مذاکرات دوره دوم را بخوانید آن وقت متوجه می‌شوید که این قانون انتخابات قانون عادی نیست و یک قانون اساسی است که هر وقت بخواهند تغییر و تبدیلش بدهند لزوم دارد که مجلس مؤسسات تشکیل بشود اینها مطالبی است که برای نمایندگان ضرورت دارد و لازم است که صورت مذاکرات ادوار گذشته چاپ بشود و آقایان باید مذاکرات دوره دوم را داشته باشند و حقایق را بدانند (صحیح است)
نایب رئیس - همان طور که عرض
کردم طبع صورت مجلس ادوار گذشته یک قانون مخصوصی دارد و مخارج آن در بودجه‌های مجلس فقط برای تأمین اعتبار هر سال گذاشته می‌شود و الآن قانون مخصوصی برای طبع اینها داریم. آقای شوشتری
شوشتری - اگر جناب آقای صفایی در جلسه قبل بی‌لطفی نمی‌فرمودند و تشریف نمی‌بردند وقتی که بنده توضیح دادم علت لزوم را اصلاً اعتراض نمی‌فرمودند عرض کردم ما اصولی باید کار بکنیم و الا به نظر یک کسی چیزی می‌آید و یک حرفی می‌نویسد و اسمش را می‌گذارد تاریخ این که تاریخ نمی‌شود این مذاکراتی مجلس به تاریخ قانون اساسی است این تاریخ قانون اساسی همین طور که آقای ملک‌مدنی هم فرمودند باید در دسترس مردم قرار بگیرد و علت لزوم این بود و اما مبلغی را که در بودجه حالا در نظر گرفته‌اند برای این است که می‌خواهند اعتبار آن را پادار کنند و الا اصل طبع چهار دوره طبق قانون مخصوص بوده است و حالا اعتبار آن باید پادار و از تصویب مجلس بگذرد.
نایب رئیس - آقای مکی
مکی - بنده آن روزی که گزارش مأموریت خودم را به عرض مجلس شورای ملی رساندم از صورت جلسه‌ای اسم بردم که ۶ نفر امضا کرده بودند اخراج کارمندان انگلیسی را و یک نفر امضا نکرده بود دیشب دیدم آقای متین دفتری از آمریکا یک کاغذی در روزنامه اطلاعات و کیهان نوشته و انکار نکرده که امضا نکرده منتهی در آنجا قید کرده است که به چه دلیل امضا نکرده‌اند بنده چون ایشان اینجا نیستند صورت جلسه هیئت مختلط را که راجع به اخراج کارمندان انگلیسی بود نمی‌خوانم بنده این صورت جلسه را که دولت چاپ کرده و در دسترس مردم گذاشته اینجا ارائه دادم دیشب یک کاغذی ایشان از امریکا فرستاده که در روزنامه اطلاعات و کیهان چاپ شده است و در اساس این مطلب انکار نکرده منتها گفته که دلایل من این بوده که امضا نکردم و ذکر کرده که خود مکی هم امضا کردن کنترات را به آنها پیشنهاد کرده بود و آنها امضا نکردند بنده خواستم توجه آقایان را جلب کرده باشم آن شب اخیر که آقای راس رئیس کل پالایشگاه مهمان دولت ایران بود اظهار نگرانی کرد که من بیست سال اینجا زحمت کشیدم و چنین کردم و حالا شما ما را بیرون می‌کنید.
من گفتم شما این کنترات نامه را امضا کنید و ما شما را نگاه خواهیم داشت به شرط این که به خاطر یک نفر شما کشتی‌های انگلیس اینجا نماند این یک موضوع بود و مطالب دیگری هم بود و چون ایشان در امریکا هستند من بر خلاف جوانمردی می‌دانم که مطالبی اینجا بگویم که بعد ایشان بگویند پشت سر من بوده بنده اسناد این کار را یک روز اینجا به عرض مجلس شورای ملی خواهم رسانید و آخرین صورت جلسه‌ای هم که با حضور ایشان اعتراض شده به رفتن ایشان و همچنین تلگرافاتی که از آبادان بنده کردم و تلگراف رمزی که به آقای نخست‌وزیر کردم و درباره ایشان و اسنادی که از منزل آقای سدان در آمده است همه را به عرض مجلس شورای ملی خواهم رساند (احسنت)
نایب رئیس - آقای بهادری
بهادری - متأسفانه دولت به نطق‌های قبل از دستور هیچ توجهی ندارد بنده جلسه ما قبل راجع به حریق میانه عرایضی کردم متأسفانه باید عرض کنم که باز هیچ توجهی نشده است اهالی میانه چند روز است که در تلگرافخانه متحصن شده‌اند تلگرافی هم که از آنها رسیده است تقدیم مقام ریاست می‌کنم و استدعا دارم در این باب یک توجه فوری بفرمایید.
نایب رئیس - امروز صبح عده کثیری از اهالی میانه آمده بودند که در مجلس تحصن اختیار بکنند بنده از طرف مقام ریاست مأمور شدم با آقایان مذاکره کردم و از طرف مجلس شورای ملی شدیداً از دولت خواستاریم که در این موضوع رسیدگی بکنند در اولین جلسه هم باید گزارش عملیات خود را راجع به حریق میانه و اقداماتی که می‌کنند به عرض مجلس شورای ملی برسانند و شرح لازم هم امروز نوشته شد که حالا امضا خواهم کرد در صورت مجلس نظر دیگر نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
۲ - مذاکره در ورود در دستور.
نایب رئیس - با اجازه آقایان نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنیم.
رضوی - بنده پیشنهادی کرده‌ام
نایب رئیس - اگر تأمل می‌فرمودید پیشنهاد آقای قرائت می‌شد حال پیشنهاد آقای رضوی قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی - بنده پیشنهاد می‌کنم به واسطه کار زیادی که در دستور مانده است امروز از نطق قبل از دستور خودداری بفرمایند. ابوالحسن رضوی
(صحیح است)
نایب رئیس - آقای رضوی
رضوی - بنده پریروز اینجا عرض کردم که با وقت کم کارهای بسیار را مجلس شورای ملی باید انجام بدهد البته اگر بنا بشود واقعاً با نظم و ترتیب روزی سه ساعت لااقل ما می‌نشستیم و کار می‌کردیم مخصوصاً در قسمت دستور برای این که نطق قبل از دستور در واقع یک حقی است برای نماینده معین شده است که او بتواند در هر موضوع و در هر کاری که بخواهد بیان خودش را از طرف خودش و موکلینش نسبت به محل در اینجا بگوید و انجامش بدهد ولی این کار مجلس نیست کار مجلس تصرف و مطالعه و کم و زیاد کردن و بالاخره تصویب قوانین است ملاحظه می‌فرمایید که سه یا چهار جلسه الآن تنها در موضوع بودجه مجلس داریم گفتگو می‌کنیم و هنوز ماده سه آن فقط تصویب شده است و چهار ماده دیگرش مانده است (غلامرضا فولادوند - ۷ ماده‌اش مانده است) هفت ماده دیگر مانده آن وقت راجع به بودجه همچنین راجع به پیشنهادهای دیگری که در خصوص انتخاب آقایان اعضا دیوان محاسبات و راجع به بعضی قوانین که خود آقایان پیشنهاد کرده‌اند عجیب این است که فوریتش را هم پیشنهاد کرده‌اند و فوریتش از مجلس گذشته است یعنی یک امر ضروری و بسیار واجب است معذلک کلیه اینها همه در طاق نسیان گذاشته شده هر روز می‌آییم و می‌نشینیم اینجا و یک ماده از آیین‌نامه یادمان هست و آن هم قبل دستور است یک ساعت یک ساعت و نیم وقت مجلس را صرف این کار می‌کنیم و بعد هم نیم ساعت صرف مسائل دیگر می‌شود و پا می‌شویم و می‌رویم از این جهت بنده پیشنهاد کردم که در جلسه امروز از نطق قبل از دستور صرف‌نظر شود و بپردازیم به آن پیشنهاد آقای مکی راجع به اساسنامه شرکت نفت هم به بقیه بودجه مجلس و هم این که یک مقدار از سؤالاتی که نمایندگان به تدریج کرده‌اند از دولت که اینها جنبه اهمیتی دارد و باید جواب داده بشود بنده به قصد این که این کارهای جلو بیفتد استدعا کردم که اگر یک جلسه آقایان نطق‌های‌شان را صرف‌نظر بکنند طوری نمی‌شود اگر رفقا موافقت بفرمایند فکر می‌کنم که صلاح مجلس در این باشد.
نایب رئیس - آقای مهدی ارباب
مهدی ارباب - خود جناب آقای رضوی تصریح فرمودند که این حق وکیل است یک موقع ضرورت ایجاب می‌کند که یک مطالبی را وکیل اظهار بکند به علاوه این همه قوانین که گذشت و کارهای که مجلس کرده کجا عملاً شامل حال این مملکت شده؟ کجا یکی‌اش اجرا شده؟ بگذارید ما حرف‌های‌مان را بزنیم و دردمان را بگوییم (رضوی - آقا این حرف‌ها چیست؟) استدعا می‌کنم اجازه بفرمایید صحبت بشود.
نایب رئیس - رأی باید گرفته شود.
عده‌ای از نمایندگان - اجازه نطق قبل از دستور در اختیار خودتان است.
دکتر مجتهدی - این رأی لازم ندارد
نایب رئیس - پیشنهادی که آقای رضوی کرده‌اند نسبت به پیشنهاد ایشان رأی باید گرفته شود.
آشتیانی‌زاده - مخالف نظامنامه است پس فردا یک وکیل هم استیضاح بکنند یکی دیگر پیشنهاد می‌دهد که استیضاح نشود.
نایب رئیس - این از وظایف هیئت رئیسه مجلس است که نطق‌های قبل از دستور را اجازه بدهد یا برای بعد از دستور بگذارد و چون آقای رضوی هم پیشنهاد کرده‌اند می‌خواهم مجلس رأی بدهد به پیشنهاد
فرهودی - رأیش بر خلاف نظامنامه است من اخطار دارم
نایب رئیس - پس اجازه بدهید در آخر جلسه نطق‌های قبل از دستور بشود و اگر هم به آخر دستور نرسید همین اجازه را برای جلسه بعد حفظ می‌کنیم.
آشتیانی‌زاده - پس این پیشنهاد وارد نیست.
نایب رئیس - وارد دستور می‌شویم بودجه مجلس مطرح است
ارباب - اجازه بفرمایید نطق قبل از دستور بشود آقای رئیس رأی بگیرد این که نمی‌شود.
غلامرضا فولادوند - این با اختیار رئیس است می‌گوید که بماند بعد از دستور
ارباب - پس تکلیف بنده چیست؟ آقای رئیس نوبت ما برای روز یکشنبه محفوظ است؟
نایب رئیس - عرض کردم که محفوظ است
۳ - مذاکره در بودجه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی.
نایب رئیس - ماده چهارم بودجه مجلس قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۴ – به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مبلغ یک میلیون و چهار صد هزار ریال از محل درآمد عمومی کشور برای هزینه چاپ یک ساله ۱۳۳۰ فرهنگ دهخدا به کار پردازی مجلس بپردازد و این اعتبار با تصویب هیئت رئیسه مجلس از حیث حقوق متصدیان عمل و بهای کاغذ و چاپ و غیره به مصرف خواهد رسید.
ملک‌مدنی - بنده اخطار دارم
نایب رئیس - بفرمایید راجع به چه چیز اخطار دارید؟
ملک‌مدنی - عرض کنم ما برای مقام ریاست و اشاصی که مجلس را اداره می‌کنند احترام داریم برای این که خودمان رأی دادیم جنابعالی منتخب همه ما همیشه و مورد احترام هستید صرف‌نظر از شخصیت خودتان آقای رضوی پیشنهاد دادند که نطق قبل از دستور نشود آقا هم تذکر دادید یک نفر هم مخالفت کرده به نظر بنده درست نیست که بدون اخذ رأی نطق‌های قبل از دستور را به آخر جلسه یا جلسه دیگر
محول کنیم باید رأی بگیرید که مذاکرات به آخر مجلس موکول شود اگر مجلس رأی داد اقدام بفرمایید اگر رأی نداد اجازه ندهید
آشتیانی‌زاده - آقای ملک‌مدنی سابقه می‌شود
نایب رئیس - عرض کنم جناب آقای ملک‌مدنی طبق آیین‌نامه این از وظایف هیئت رئیسه و رئیس مجلس است بنده عرض کردم که نطق‌های قبل از دستور به آخر مجلس برگذار شود که بودجه مجلس تمام شود رأی هم لازم ندارد اگر به آیین‌نامه مراجعه بفرمایید توجه خواهید فرمود رأی لازم ندارد اصلاً پیشنهاد ایشان مورد نداشت این وظیفه بنده است ایشان پیشنهادی کردند و بنده هم تأدباً عرض کردم توضیح بدهند.
ملک‌مدنی - اگر پیشنهاد را مطرح نکرده بودید ممکن بود ولی وقتی که مطرح کردید باید رأی بگیرید.
نایب رئیس - نه خیر رأی لازم نیست با ماده ۴ مخالفید؟ (خیر موافقم) آقای فرهودی مخالفید؟ (فرهودی - بله بنده اسم نوشته‌ام) بفرمایید.
فرهودی - عرض کنم راجع به این مذاکره‌ای که یک دقیقه قبل پیش آمد بنده خواستم یک اصلی را تذکر بدهم و امیدوارم که جناب آقای ملک‌مدنی هم توجه بفرمایند و آن این است که نطق قبل از دستور هر چند ظاهراً حق عموم نمایندگان است اما همیشه اقلیت‌ها از این موضوع استفاده می‌کنند اگر این مسئله به رأی مجلس واگذار بشود همیشه خطر این هست که اکثریت جلوی نطق قبل از دستور اقلیت را بگیرد این طور که آقای نایب رئیس فرمودند صحیح بود و باید از اختیارات هیئت رئیسه استفاده بشود
نایب رئیس - بنده که استفاده کردم آقا بیانات‌تان را راجع به ماده ۴ بفرمایید
فرهودی - و اما راجع به ماده ۴ بودجه مجلس این ماده اعتباری را پیش‌بینی کرده است برای چاپ فرهنگ دهخدا بنده اولاً می‌خواستم یک مطلب کلی را عرض کنم و آن این است که پیش از آن که فرهنگی چاپ شود حق این است که فرهنگیان زنده را دریابیم و از عسرتی که در زندگانی‌شان هست یا تولید شده یا تولید می‌شود جلوگیری بکنیم برای این که فرهنگ قائم به فرهنگیان است و فرهنگیان همین آموزگاران و دبیران هستند متأسفانه روشی که در این یکی دو ماه اخیر پیش گرفته شده است و طوری است که فرهنگیان را تشویق به کار نمی‌کند و حالا که مجلس شورای ملی در بودجه خودش امتیازی بر چاپ کتاب لغت فرهنگ فارسی پیش‌بینی می‌کند حق این است که توجه کاملی هم در عین حال به فرهنگیان کشور بکند و همین طور که عرض کردم این فرهنگیان طبقه عمده‌شان آموزگاران و دبیران مملکت هستند مثلاً فرهنگیان دزفول کاغذی نوشته‌اند و از این که ترفیع آنها را دولت می‌خواهد ندهد شکایت کرده‌اند و در ضمن راه حلی هم پیشنهاد کرده‌اند شکایت‌شان این است که این حقوق برای زندگانی ما کافی نیست و ما با این وضع پارسال را گذراندیم و امسال می‌خواهیم ترفیع بگیریم راه حل‌شان هم این است که می‌گویند ما قبول داریم دولت در مضیقه مالی است و ما هم که جزو خدمتگزاران مملکت هستیم نمی‌خواهیم دولت را بیشتر در مضیقه مالی بگذاریم ترفیع ما را بدهند ولی به جای پول از اسناد قرضه ملی بدهند
بنده تصور می‌کنم این یک راه حل خوبی باشد برای تمام فرهنگیان کشور که فرهنگیان دزفول پیشنهاد کرده‌اند و دولت هم این را تعمیم بدهد به همه جا که ترفیع فرهنگیان را بدهد ولی عوض پولش از اسناد قرضه ملی بدهد اما راجع به فرهنگ آقای دهخدا این فرهنگ مطابق قانونی که در دره ۱۴ گذشت و بنده هم افتخار دارم که از رأی دهندگان به آن قانون بودم تصمیم گرفته شد که چاپ شود چرا این تصمیم گرفته شد؟ برای این که تدوین یک فرهنگ فارسی کامل و جامع آن طوری که آقای دهخدا تهیه و تدوین کرده‌اند یک ابدیت بیشتری به زبان فارسی می‌دهد (صحیح است) و این زبان فارسی میراث فردوسی است و ما در هر عصری باید سعی بکنیم که با چاپ کتاب‌های فارسی جدید ابدیت این زبان را بیشتر بکنیم چرا؟ برای این که زبان فارسی از پایه‌های اساسی وحدت ملی ما است اما دلیل این که بنده مخالفت می‌کنم این است که شش سال است که قانون چاپ فرهنگ دهخدا از تصویب مجلس شواری ملی گذشته در هر سال هم یک اعتباری کم و بیش در بودجه منظور شده برای این کار چون این کتاب‌های گران‌بها و حساس مخصوصاً اگر در دست مؤلفین سالخورده‌ای باشد یا در دست مصححین سالخورده باشد مصلحت فرهنگ مملکت ایجاب می‌کند که یک سرعت بیشتری در چاپ این کتاب‌ها بشود برای این که شانس بیشتری را داشته باشد که تمام بشود ولی ما می‌بینیم شش سال است که این کتاب در چاپخانه مجلس و در تحت نظر کارپردازی دارد چاپش طول می‌کشد بنده دلیل مخالفتم این است که این تأخیر برای چیست؟ این تأخیر دو دلیل باید داشته باشد ممکن است که این تأخیر یک جهتی داشته باشد که آن جهت مربوط به خود حضرت علامه دهخدا باشد یعنی فرض بفرمایید ایشان به کندی اوراق‌شان را تهیه می‌کنند یعنی آن نسخه‌های اصلی را که بایستی برای چاپ حاضر کنند دیر حاضر می‌شود این دلیل به نظر بنده صحیح نیست برای این که تا آنجایی که بنده اطلاع دادم حتی چند سال پیش از آن که مجلس ۱۴ قانونی بگذارند که این فرهنگ چاپ بشود خود بنده که شاگرذ مدرسه سیاسی بودم و ایشان هم مدیر مدرسه سیاسی بودند آن موقع که خدمت‌شان می‌رفتم در آن سالها که ۲۰ سال ۲۵ سال پیش بود مشغول تهیه این کتاب بودند بنابراین این فرض که تأخیر از ناحیه حضرت علامه دهخدا است صحبت ندارد به خصوص که اطلاعات شخصی و علم ما هم این فرض را دور می‌کند پس می‌ماند فرض دوم و فرض دوم این است که علت تأخیر مربوط به آن دستگاهی است که باید اینها را بگیرد و چاپ بکند و تصحیح مطبعه‌ای بکند و تصحیح آخری بکند و منتشر بکند بنده حدس قوی می‌زنم البته اطلاع قطعی ندارم و نمی‌خواهم این تقصیر را به گردن کسی بیندازم ولی حدس قوی و قطعی می‌زنم که این تأخیر از ناحیه تشکیلاتی است که برای چاپ این فرهنگ
در این اداره مجله رسمی دایر است بنده عرضم این است حالا که مجلس شورای ملی با یک علاقه‌ای این وظیفه اساسی را که عبارت باشد از تدوین و چاپ یک فرهنگ جامع برای زبان فارسی در نظر گرفته و هر سال هم اعتبارش را می‌دهد و شش سال هم هست که قانونش را گذرانده آقایان هیئت رئیسه و کارپردازان به آن نکته اساسی که عرض کردم توجه بکنند و در چاپ و تمام شدن این کتاب تسریع بفرمایند که هر سال در بودجه مجلس لازم نشود که رقمی گذاشته شود چرا؟ دلیل اساسی را عرض کردم که از دانشمندان سال خورده هر چه زودتر ممکن است بایستی استفاده بشود (صحیح است)
نایب رئیس - آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی - عرض کنم موقعی که قانون راجع به طبع و نشر فرهنگ آقای دهخدا را ما از مجلس گذراندیم بنده هم خودم یکی از اشخاصی بودم که ...
نایب رئیس - آقای ملک‌مدنی تأمل بفرمایید اکثریت نیست (پس از حصول اکثریت) بفرمایید
ملک‌مدنی - بنده خودم یکی از اشخاصی بودم که در گذشتن این قانون مشارکت داشتم و یکی از کارهای بسیار مفیدی بود که مجلس شورای ملی کرد زیرا هر ملتی باید توجه به حفظ آثار فرهنگی خودش داشته باشد این از افتخارات هر ملتی است (صحیح است) ما برای چه این همه احترام برای فردوسی قائل هستیم؟ برای این که این مرد زرگر و این حکیم دانشمند آمد و زبان ما را با یک حماسه‌های نظامی توأم کرد و در دسترس همه گذاشت که بعد از هزار سال هم که گذشت آن جشن را گرفتیم و آن احترامات را برایش قائلیم. ما الآن چرا برای شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا داریم مقدمات جشن هزار ساله را فراهم می‌کنیم در صورتی که ما احتیاجات زیادی هم داریم و به قول یکی از آقایان ما باید از مخارجات زائد حتی‌المقدور چشم پوشی بکنیم و بکاهیم ولی این از مخارجی است که ضرورت دارد برای حیثیت و شوئون و بقای یک ملت لازم است یک چیزهایی است که جزو ضروریات زندگی یک ملتی است به این جهت آن موقع ما این قانون را گذراندیم انصافاً آقایان نمایندگان دوره ۱۴ هم این افتخار نصیب‌شان شد که این رأی را دادند و دوره ۱۵ هم اعتبارش را داد و دوره ۱۶ هم مسلماً با علاقه‌ای که آقایان نمایندگان محترم به فرهنگ و ادبیات کشور دارند رأی خواهند داد ولی بیانی که آقای فرهودی کردند صحیح بود بنده هم که به نام موافق جواب می‌دهم نظریه ایشان را تصدیق می‌کنم و ایشان در واقع مخالف نبودند و موافق بودند برای چه؟
برای این که می‌گویند چرا تسریع نمی‌کنید و بنده هم اطلاع دارم به طوری که ایشان گفتند این سستی و رخوت در دستگاه چاپخانه مجلس شده ولی به طوری که قبلاً عرض کرده‌ام چاپخانه مجلس یک مؤسسه خیلی مفیدی است کارمندانش هم خوب کار کرده‌اند و خوب انجام وظیفه نموده‌اند ولی چون کار زیادی داشته‌اند این کار را به تأخیر انداخته‌اند و به نظر بنده نباید به تأخیر بیندازند از مقام ریاست تقاضا می‌کنم که توجه بفرمایند و این جزو وظایف هیئت رئیسه است که یک همچو کار مفیدی را در دستور کار چاپخانه مجلس بگذارند که در درجه اول توجه داشته باشند که این لغات و این نشریه‌ای که می‌فرستند هر کدام به موقع خودش طبع و توزیع بشود که در دسترس همه گذاشته شود و من خیال می‌کنم اغلب مردم و هر کس که به علم و فرهنگ و ادبیات و لغت علاقه داشته باشد یکی از این مجموعه کتاب لغت آقای دهخدا را می‌خرد برای این که یک آنسیکلوپدی است در واقع یک دایره‌المعارفی است یک کتاب لغت تنهایی نیست تصویب می‌کنم آقایان همه موافقند و مخالفی نیست منتهی آقایان باید سعی بکنند که رفع این اشکال و نقیصه شده و هر چه زودتر چاپ بشود (صحیح است)
نایب رئیس - آقای شوشتری
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم. بیانات جناب آقای فرهودی دو قسمت داشت قسمت اولش که کمک به عموم فرهنگیان و درخواست فرهنگیان خاصه دزفول بود البته فرهنگیان همه شهرستان‌ها این تقاضا را دادند که ما همه نباید در امور فرهنگی حوزه انتخابی خودمان را تنها در نظر بگیریم تمام مملکت یک کاسه است یک پارچه است البته این قابل تقدیس است و باید توجه بشود و از هر راه و از هر طریق نسبت به فرهنگیان باید مساعدت به عمل بیاید این که صحیح است اما راجع به فرهنگ دهخدا بنده خودم شخصاً از نظر علاقه به این مجموعه لغات و این چیزی که حتماً
مبتکر و ابداعش از طرف جناب آقای دهخدا سلمه الله تعالی شده است معتقدم که برای مملکت این لازم بود بلکه الزام بود و قدم بزرگی بود که این مرد محترم برداشته است و عمر خود را اگر خوانده است به بطالت نگذرانده خدمتی به مملکت کرده ولی خود من به یک جزیی یک نظری دارم که اگر نمایندگان محترم و دولت هم توجه بکنند این امور را ما باید طوری عمل بکنیم که در دسترس عامه قرار بگیرد یعنی به قدری وسائلش را تسهیل بکنیم و ارزان بکنیم که هر کس بتواند بخرد و بخواند. خدا رحمت کند یادآوری می‌کنم گذشته‌ها را خدا رحمت کند مرحوم امیر بهادر جنگ را حالا هر کس هر چه می‌گوید بگوید در یک دوره در یک زمان جلدین وسائل الشیعه را که در فقه شیعه و فقه اسلام است و گمان می‌کنم آنان که با فقه اسلام آشنا هستند می‌دانند که از کتب درجه اول علمی ما شیعه‌ها است چاپ کرد در آن واحد به علت علاقه‌ای که به ایران داشت. به عقیده من خودم درک کردم و دیدم هیچ کس در ایران به خوبی مرحوم امیر بهادر جنگ شاهنامه نمی‌خواند و حفظ کرده بود و عجب بوده که وقتی نمی‌خواند آنجا که به اصطلاح ز دوستی آن پیران ویسه دارد نصیحت می‌کند افراسیاب را یا گودرز داشت نصیحت می‌کرد کیکاوس را گریه می‌کرد و واقعاً تمام اینها را حفظ کرده بود و روی هم دو هزار و سیصد و چند نسخه چاپ سنگی به خط عمادالکتاب، تصویراتش را مرحوم کمال‌الملک و شاگرداهای کمال‌الملک کشیده بودند تمام اینها را هشتاد و چهار هزار تومان تمام شده بود ولی مجاناً داد، چرا داد مجاناً؟ برای این که در دسترس عموم قرار بگیرد.
فرهنگ دهخدا که بزرگ‌ترین خدمت را به زبان فارسی، زبان مادری ملت ایران کرده است به طور حتم و قطع مجلس شورای ملی باید فکری بکند که این به سهولت و ارزانی در دست تمام فرهنگیان و در دست تمام مردم قرار بگیرد.
این نظر خودم است ولی اگر اعتراض می‌فرمایید به چاپخانه مجلس برای بودجه و این مبلغی که اینجا نوشته شده و چهل و چند هزار تومان با تجهیزی که چاپخانه مجلس شورای ملی دارد الآن ما نمی‌توانیم تمام آنچه را که در سنین یک عمر علمی دهخدا تنظیم کرده با تجهیزات فعلی تأمین کنیم و این یک مبلغ بزرگی لازم دارد و یک دستگاه مجهزتری لازم دارد و همین طور آقا موافقت بفرمایید که به تدریج پیش می‌رود با همین مبالغ ناچیز و با این پول‌های کم ما خرد خرد موفق بشویم و عقیده من این است.
جناب آقای فرهودی اگر پیشنهادی می‌فرمودند متضمن طبع کلی بود منتهی تدریجی این نظر را تأمین می‌کرد ولی ما امروز نه پول داریم و نه آن طور مجهزیم امروز خیلی چیزها را مردم می‌خواهند و به آن عاشقند اما نمی‌رسند ما خیلی چیزها را کم داریم، همه چیز نداریم باید همه چیز پیدا کنیم اما ببینیم سرمایه‌اش را داریم، وسیله‌اش را داریم یا نه؟ ما همه کارها را می‌خواهیم.
دهخدا زحمت کشیده و باید مجلس شورای ملی بگوید خدا حفظ کند دهخدا را (صحیح است) خداوند متعال دهخداها را برای مملکت ما زیاد کند خداوند آنهایی را که علم و دانش را در این مملکت پهن می‌کنند و مردم از علم آنها مستفیثی و مستفیض می‌شوند برای مملکت ما نگاه دارد ما وسیله نداریم آقا و به همین اندازه که داریم ران ملخ نزد سلیمان بردن است ما نسبت به آقای دهخدا تقدیر کرده و می‌کنیم و خواهیم کرد و انشاءالله مجلس شورای ملی بعداً هم موافق می‌شود تمام آثار ایشان را چاپ می‌کند ولی استدعا می‌کنم جناب آقای کاظمی کفیل نخست‌وزیری هم که اینجا نشسته‌اند یک فکری بفرمایید از یک راهی که کتب علمی و این کتبی که مفید است به سهولت و ارزانی در دسترس عموم قرار گیرد.
از این جهت دیگر تصور می‌کنم جناب آقای فرهودی مخالفت خودشان را پس می‌گیرند.
نایب رئیس - آقای امامی‌اهری (کارپرداز)
امامی‌اهری - بنده اطمینان دارم که جناب آقای فرهودی با سابقه فرهنگی که دارند مقصودشان مخالفت با طبع و نشر فرهنگ دهخدا نبود (صحیح است) البته مقصود ایشان کمک به فرهنگی‌ها است که هدف و فکر مقدسی است که باید در موارد دیگر تعقیب بکنند بنده هم با توضیحاتی که داده شده از طرف موافقین و جناب آقای شوشتری دیگر زائد می‌دانم توضیحی بدهم (شوشتری - تشکر می‌کنم) ولی چون وظیفه خود می‌دانستم که من هم به نوبه خودم از جناب آقای دهخدا تقدیر بیشتری به عمل بیاید این بود که خواستم این قسمت را به عرض آقایان برسانم که این خدمت ادبی یک خدمت فرهنگی از برای مملکت است و این وجه ارزش آن را ندارد که برای طبع فرهنگ دهخدا مورد مخالفت قرار بگیرد نکته‌ای هم که جناب آقای شوشتری فرمودند بسیار نکته جالب توجهی است آقای شوشتری فرمودند که این فرهنگ دهخدا که در واقع یک آنیسکلوپدی و یک دایرالمعارفی است که یک ترتیبی داده شود که در دسترس عموم قرار بگیرد و در این قسمت هم در کارپردازی ما مشغول مطالعه هستیم که یک وسایلی فراهم بکنیم و یک راهی را اتخاذ بکنیم که این کتاب یعنی این کتب فرهنگی دهخدا در دسترس عموم قرار بگیرد مثل مذاکرات مجلس ادوار سابق (انشاءالله، احسنت)
نایب رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات نسبت به ماده چهارم رسیده چون مخالفی نیست .. (صفایی - بنده مخالفم) شما مخالفید پس پیشنهاد آقای ناظرزاده درباره کفایت مذاکرات قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم پس از یک موافق و مخالف رأی به کفایت مذاکرات گرفته شود
نایب رئیس - آقای ناظرزاده
ناظرزاده - این توضیح زیادی لازم ندارد چون با صحبت‌هایی که شد معلوم شد که آقایان هم به اهمیت این کتاب بزرگ که حاصل سالها زحمت جناب آقای دهخدا است پی برده‌اند می‌دانند طبع شدن و انتشار یافتن آن خدمتی به فرهنگ این مملکت است و همه موافقند این بود که بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات را دادم که زودتر تصویب شود و بیش از این طول نکشد.
نایب رئیس - آقای صفایی مخالفید
صفایی - صحبت سر مخالفت در این که کتاب آقای دهخدا مفید است و واقعاً باید به طبع برسد نیست صحبت در این است که در یک مملکت باید شئون فرهنگی و بهداشتی و اقتصادیاتش با هم و متساوی جلو بروند در یک مملکتی که شما مدرسه ابتدایی به قدر کفایت برای مردم فقیر و بی‌بضاعت این کشور برای کشاورزان و کارگری که قادر نیست ندارد بحث در این است که واقعاً در این موقعی که خزانه مملکت برای حداقل ضروریات لنگ است وقت این کار هست یا نیست همه معترفیم که باید این کتاب و نظایر این کتاب طبع بشود، از آقای دهخدا تجلیل بشود ولی با این که کتاب امروز طبع بشود یا ده روز دیگر این مورد بحث است آقایان امروز مملکت در وضعی است که حقوق کارگرهای معدن زیر آب را چهار ماه است نداده‌اند در ساری یک دبستان ابتدایی اضافه‌ای که دویست سیصد نفر محصل بی‌بضاعت بخواهند اسم نویسی بکنند نیست در یک مملکتی که الآن مردم نود در صد بی‌سوادند و باید کوشید که سواد خواندن و نوشتن یاد بگیرند بحث در این است که این مقدم است یا تأسیس یک مدرسه ابتدایی و الا هیچ کس مخالف با طبع این کتاب نیست. به علاوه اخیراً آقایان از یک طرف راجع به فرهنگ ولایات می‌آیند می‌گویند به معلم حقوق نمی‌دهند مدرسه به قدر کفایت نیست آموزگار درست تربیت نمی‌شود از یک طرف می‌روند دنبال یک تفننی که برای یک مملکتی که از کارهای پایینش فارغ شده باشد باید به آن کار بپردازد به علاوه در صورت ضرورت به نظر بنده برای طبع این گونه کتب محل است ما در ایران موقوفاتی داریم عواید آنها مخصوص طبع کتاب است و شاید در سال بیش از صد هزار تومان عواید این موقوفات است به علاوه موقوفات مجهول‌المصرف داریم.
موقوفات متعذرالمصرف داریم موقوفاتی داریم که طبق اطلاعی که بنده دارم عواید آنها قرض داده می‌شود به اشخاص و برای هزینه‌های غیر ضروری مصرف می‌شود از این محل خانه می‌خرند برای افراد آخر تا این کار آقا در صورتی هم که ضرورت داشته باشد باید از محلش کرد نه از بودجه‌ای که ۴۰ میلیون تومان کسر دارد. آخر یک بودجه‌ای که چهار صد میلیون تومان کسر دارد اگر راست است این مطلب چه مانعی دارد که این کتاب شش ماه دیگر طبع بشود یا کتب بوعلی سینا هزار سال است که طبع نشده است شش ماه هم عقب‌تر. در این موقعی که مملکت از هر جهت در فشار اقتصادیات است این کتاب بوعلی سینا شش ماه دیگر چاپ بشود طوری نمی‌شود، چیزی از بین نمی‌رود. اما راجع به صورت مجلس‌ها که بنده عرض کردم بحثم سر روز است، موضوع سر روز است. آقای شوشتری هیچ چیز در این عالم وجود پیدا نمی‌شود که مفید نباشد. ولی صحبت سر این است که آیا طریق امر مفید یا مضراتی که برای آن مرتب می‌شود تکافو می‌کند یا نمی‌کند. فرض این است و الا هیچ کس مخالف با فرهنگ نیست مخالف با این که فرهنگ دهخدا چاپ بشود نیست ولی وقتش حالا نیست به علاوه این وزارت فرهنگ این حق‌التألیف‌ها که می‌گویند بی‌جا یا با جا می‌دهد که آنها را هم بنده با جا می‌دانم آنها هم حالا موقعش نیست اگر راست می‌گوییم و در مقابل ملی شدن نفت باید محرومیت‌هایی را تحمل بکنیم تا ملی شدن نفت اگر واقعاً راست است این حرف‌ها و باید محرومیتی تحمل بکنیم باید این ضروریات حذف بشود، شما در این مملکت بر سیگار اضافه می‌کنید، بر ضروریات طبقه کارگر اضافه می‌کنید شما می‌خواهید بر سیگار. بر قند بر چای اضافه کنید و پولش را بگیرید کتاب چاپ کنید؟ خوب این را ۶ ماه دیگر طبع کنید، اگر راست است که این حرف‌ها برای چیست و اگر دروغ است و برای چیزهای دیگر است که بنده عرضی ندارم
نایب رئیس – آقایانی که با کفایت مذاکرات نسبت به ماده چهارم موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد
۴ - بیانات آقای کفیل نخست‌وزیری و وزیر امور خارجه درباره امضای قرارداد صلح با ژاپن و خاتمه حالت جنگ با آلمان.
نایب رئیس - آقای وزیر امور خارجه.
کفیل نخست‌وزیری و وزیر امور خارجه (آقای کاظمی) – از
آقایان نمایندگان محترم اجازه می‌خواهم امروز در پیرامون امضای قرارداد صلح با ژاپن و همچنین خاتمه حالت جنگ با آلمان عرایضی بکنم و مختصراً اقداماتی را که تاکنون نسبت به این دو موضوع نموده به استحضار خاطر آقایان محترم برسانم.
در اثر عملیاتی که دولت سابق آلمان مرتکب گردید و شرح آن در تاریخ ۱۷ شهریور ماه ۱۳۲۲ از طرف دولت وقت به استحضار مجلس شورای ملی رسید بنابراین فرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی حالت جنگ بین ایران و آلمان مستنداً به اصل ۵۱ قانون اساسی اعلام گردید.
همچنین بنابر علل مذکور در بیانات رئیس دولت وقت که در مجلس شورای ملی به عمل آمد به استحضار آقایان نمایندگان مجلس مزبور رسید که مستنداً به اصل ۵۱ قانون اساسی و بنابر فرمان اعلیحضرت همایونی از تاریخ نهم اسفند ماه ۱۳۲۳ حالت جنگ بین ایران و ژاپن برقرار شد.
وجود این حالت پس از اتمام جنگ هم بین ایران و ژاپن و بین ایران و آلمان ادامه داشت زیرا متفقین ما هم مبادرت به تنظیم و امضای پیمان صلحی با این دو کشور ننموده بودند تا این که در تاریخ سه‌شنبه ۱۲ شهریور ۱۳۳۰ (مطابق با چهارم سپتامبر ۱۹۵۱) اولین جلسه کنفرانس عقد صلح و امضا پیمان با ژاپن در شهرستان سانفرانسیسکو مرکب از نمایندگان ۵۲ دولت تشکیل گردید و کار حقیقی کنفرانس از فردای آن روز یعنی چهارشنبه سیزدهم شهریور ماه شروع شد و طرحی که در اثر یازده ماه مذاکره تنظیم شده بود مورد بحث واقع گردید تا نمایندگان بتوانند رسماً و علناً بیاناتی نسبت به پیمان بنمایند و نظریاتی که در خصوص این صلح دارند اعلام کنند.
پس از مباحثات و مذاکراتی که واقع شد پیمان صلح با ژاپن دارای ۲۷ ماده دو اعلامیه و یک پرتکل از طرف ۴۹ دولت امضا شد. مقدمه پیمان قسمت مهم آن است چه ضمن آن دولت ژاپن مقاصد و آمال خود را که از طرف دول حسن استقبال می‌شود قید نموده و طبق آن ژاپن اعلام می‌دارد که تقاضای عضویت سازمان ملل متحد را خواهد نمود و رفتار خود را منطبق با اصول منشور سازمان ملل متحد می‌نماید و به اعلامیه حقوق بشر ملحق می‌شود.
در تاریخ چهارم شهریور ماه ۱۳۳۰ فرمانی از طرف اعلیحضرت همایونی به نام جناب آقای دکتر اردلان که سمت ریاست هیئت نمایندگی ایران در کنفرانس صلح با ژاپن داشته صادر گردید که به موجب آن به مشارالیه اختیار داده شده بود پیمان صلح با ژاپن را با قید تصویب مقامات مقننه امضا نماید.
متن فرمان از قرار ذیل است:
«با تأییدات خداوند متعال ما محمدرضا پهلوی شاهنشاه ایران به جناب علی‌قلی اردلان سفیر کبیر و نماینده دائمی خودمان در سازمان ملل متحد که به ریاست هیئت نمایندگی دولت شاهنشاهی ایران در کنفرانس سانفرانسیسکو برای صلح با ژاپن تعیین شده است اختیار تام می‌دهیم که پیمان صلح با ژاپن را با تصویب مقامات مقننه امضا نماید.
کاخ سعد آباد.
به تاریخ چهارم شهریور ماه ۱۳۳۰ سال دهم سلطنت ما»
آقای دکتر اردلان نیز در تاریخ شنبه ۱۶ شهریور ماه ۱۳۳۰ مطابق با هشتم سپتامبر ۱۹۵۱ آن را امضا نموده و به موقع خود متن پیمان جهت تصویب قوه مقننه پیشنهاد خواهد شد
بنابراین مقدمات معروضه فوق حالت جنگی که از نهم اسفند ماه ۱۳۲۳ بین ایران و ژاپن مستقر گردیده بود از تاریخ ۱۶ شهریور ماه ۱۳۳۰ یعنی تاریخ امضای پیمان صلح مزبور از طرف ایران بنابراین فرمان اعلیحضرت همایونی خاتمه یافته است.
موادی در پیمان وجود دارد که پیش‌بینی می‌کند هرگاه دول متحد و یا اتباع منافع و اموالی در ژاپن داشته‌اند که بین ۷ دسامبر ۱۹۴۱ و دوم سپتامبر ۱۹۴۵ مورد تجاوز و مداخلات غیر مجاز قرار گرفته باشند و یا از طریق تصویب قوانین خاص از تصرف صاحبانش خارج شده باشد صاحب آن منافع و اموال می‌توانند در ظرف مدت معینی پس از تصویب پیمان صلح به شرایط مندرج در آن تقاضای استرداد آن را بنمایند.
اما راجع به خاتمه دادن به حالت جنگ با آلمانی به عللی که فوقاً اشاره شد از تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ بنابر فرمان اعلیحضرت همایونی حالت جنگ بین ایران و آلمان اعلام گردید نظر به پیروی آلمان امروز از اصول دموکراسی و علایقی که از قدیم بین دو ملت ایران و آلمان وجود داشته و نظر به مرتفع شدن وضعیاتی که موجب اعلان جنگ ایران با آلمان سابق شده بود هیئت دولت مقتضی دانست به منظور ایجاد محیط مناسبی برای بسط روابط حسنه از هر حیث به حالت جنگی که بنابر فرمان ملوکانه از ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ بین دو کشور وجود داشت خاتمه دهد و به این منظور از پیشگاه اعلیحضرت همایونی استدعی صدور فرمان را در این خصوص نمود که مورد قبول واقع گردید و اینک متن آن جهت استحضار نمایندگان محترم قرائت می‌شود:
«با تأییدات خداوند متعال ما محمدرضا پهلوی شاهنشاه ایران بنابراین پیشنهاد دولت و بر طبق اصل پنجاه و یکم قانون اساسی از تاریخ اول آبان ماه ۱۳۳۰ خاتمه حالت جنگ بین کشور خودمان و آلمان به شرایطی که دولت اعلام خواهد داشت مقرر می‌داریم
کاخ مرمر
به تاریخ سی‌ام مهر ماه ۱۳۳۰ سال یازدهم سلطنت ما»
به طوری که آقایان نمایندگان محترم اطلاع دارند در جنگ گذشته چه بدولت و چه بعده‌ای از افراد ملت ایران خساراتی از ناحیه دولت سابق آلمان متوجه شد که جبران این خسارات جزو شرایط امضای پیمان صلح با آلمان از طرف ایران خواهد بود.
بدیهی است که این خاتمه حالت جنگ را نباید به منزله انعقاد پیمان صلح تلقی نمود بنابراین حق مطالبه خسارات دولت و ملت ایران تا انعقاد کنفرانس صلح که دولت شاهنشاهی در آن شرکت خواهد داشت از هر حیث محفوظ می‌باشد.
با این مقدمات معروضه حالت جنگ بین ایران و آلمان که از تاریخ ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ موجود گردیده بود با حفظ حق مطالبه غرامات دولت و ملت ایران از تاریخ اول آبان ماه ۱۳۳۰ خاتمه پذیرفته است.
چند نفر از نمایندگان - اجازه می‌فرمایید؟
۵ - بقیه مذاکره در بودجه ۱۳۳۰ مجلس شورای ملی.
نایب رئیس - این مطلب حالا مطرح نیست آقای جمال امامی پیشنهادی کرده‌اند که قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم لایحه بودجه مجلس عجالتاً مسکوت بماند
دکتر معظمی- بنده مخالفم
نایب رئیس - آقای جمال امامی
جمال امامی- بنده قصد نداشتم که عرایضی بکنم ولی از حضور جناب آقای کفیل نخست‌وزیری استفاده کردم و این پیشنهاد را کردم که یک تذکراتی بدهم عرض کنم بحث در تمام این موارد خیلی مفید و خوب است ولی به شرط این که مملکت در حال آرامش و عادی باشد (صحیح است) ما یک دردهایی داریم که هر آن ممکن است مملکت را مشرف به اضمحلال بکند و آن دردها را فراموش می‌کنیم و می‌آییم در اینجا می‌نشینیم و راجع به بودجه مجلس و چاپ فرهنگ صحبت می‌کنیم بنده هر چه به عقل ناقصم می‌رسد در این مجلس گفته‌ام و قصد نداشتم تکرار کنم ولی بدبختانه آدم نمی‌تواند مملکتش را در شرف سقوط ببیند و ساکت بماند (صحیح است) آقای کاظمی در این چند روزه اخیر جریاناتی در این مملکت اتفاق افتاده که تمام آن جریانات را پیش‌بینی کرده بودم جریانات بعدی را هم پیش‌بینی می‌کنم آقایان نمی‌دانم راستی ما تجاهل‌العارف می‌کنیم؟ متوجه نیستیم؟ یا متوجهیم و خاک مرده به روی ما پاشیده‌اند. دیشب من یک مصاحبه‌ای از رئیس شهربانی دیدم در روزنامه‌ها که خیلی مضحک است این مصاحبه نمی‌دانم توجه فرمودید؟ رئیس شهربانی وقت اولاً روز قبل اعلامیه می‌دهد که از میتینگ دانشجویان یا به اصطلاح دانشجویان، من جلوگیری خواهم کرد. بعد ملاحظه فرمودید که جلوگیری نشد. یا نخواستند بکنند یا نتوانستند. اگر نتوانست چرا اعلامیه می‌دهد؟ اگر نخواست چرا می‌گوید؟ بعد دیشب نوشته است شهربانی چنانکه تحقیق کرده است و مسلم است هزار نفر با اسلحه گرم در بین دانشجویان بودند جناب آقای دکتر معظمی جنابعالی اجازه دارید اسلحه گرم داشته باشید؟ اگر داشته باشید شهربانی شما را تعقیب می‌کنند شهربانی با اطلاعی که دارد این هزار اسلحه گرم کجاست؟ (خطاب به آقایان وزرا) آقایان کار شما این است آخر شما را به خدا شما را به پیغمیر می‌آیید اینجا می‌نشینید راجع به صلح با ژاپن با آلمان صحبت می‌کنید کدام مملکت را ما داریم که صلح با آلمان بکند با ژاپن بکند؟ الله اکبر! می‌روند روبروی شاه شما اعلامیه پخش می‌کنند (صحیح است) (دکتر طبا - غلط می‌کنند) غلط ما می‌کنیم او می‌دهد ما می‌گوییم غلط می‌کنند هر روز برای ما روزنامه مردم می‌فرستند، هر روز می‌فرستند غلط می‌کنند؟ (نمایندگان - برای همه می‌فرستند) (شوشتری - این پست از کجا می‌فرستد؟) بنده ملاک عملم در مخالفت یا موافقت با دولت‌ها همیشه رفتاری بوده است که دولت‌ها با حزب توده کرده‌اند. اگر بنده با دولت شما مخالفت کرده‌ام برای این بوده است که دیده‌ام که دولت شما با عوام فریبی که می‌کند حزب توده را تقویت می‌کند این را شش ماه پیش گفتم که به این ترتیبی که شما می‌روید شما مسلط به اوضاع مملکت نخواهید بود. حزب کمونیست مسلط خواهد شد حالا ملاحظه می‌فرمایید که بنده صحیح می‌گفتم و شما اشتباه کرده بودید؟ شما کجایش را می‌خواهید جلوگیری بکنید، در این مجلس گاهی دیده‌ام می‌آیند اظهاراتی می‌کنند که خلاف واقع است چه از طرف دولت، چه از نمایندگان که معلوم می‌شود به مفهوم واقعی کمونیسم و تشکیلات کمونیسم در دنیا پی نبرده‌اند و یا پی برده‌اند و به دستور آنها این حرف‌ها را می‌زنند. آقای معدل عزیزم فقر و فلاکت موجب کمونیسم نیست هیچ یکی از این ممالکی که در پشت پرده
آهنین کشیده شده‌اند در اثر فقر و فلاکت نبوده. تمام این ممالک سطح زندگی‌شان ده مقابل بهتر از شوروی بود، چکوسلواکی آقا یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا بود. هنگری همین طور، رومانی همین طور لهستان هم همین طور. شما خیال می‌کنید فقر و فلاکت باعثش هست؟ نه این طور نیست. اینها می‌آیند یک سازمانی در ممالکی می‌دهند با وسایلی که دارید خود شما هر روز منتشر می‌کنید بعد چکار می‌کنید؟ تمام قوای مؤثره مملکت را به وسیله تخریب و تبلیغ از بین می‌برند. همین کاری را که در مملکت ما می‌کنند و به دست من و شما می‌کنند ارتش را تضعیف می‌کنند شاه مملکت را همین طور تضعیف می‌کنند شهربانی را تضعیف می‌کنند.
ژاندارمری را از بین می‌برند افراد مؤثر را لجن مال می‌کنند، یک شب کودتا می‌کنند. وقتی هیچ چیز در مقابل‌شان نبود زمام امور را در دست می‌گیرند. کی در اثر فقر و فلاکت بوده است؟ در کدام یکی از این ممالک رفراندوم کرده‌اند حزب کمونیست اکثریت را برده است؟ در کدام یکی از این ممالک رفراندوم کرده‌اند حزب کمونیست اکثریت را برده است؟ یک اقلیت نا چیزی آمده‌اند همان نقشه‌ایی را که اینجا بازی می‌کنند، در آنجاها بازی کرده‌اند یک شب خوابیده‌اند و پا شده‌اند و دیده‌اند که مسلط شده‌اند این حرف‌ها را نزنید آقای تنها ممالکی که در شرق و غرب اروپا و جنوب اروپا از کمونیسم مصون مانده‌اند، فقیرترین ممالک دنیا بوده. یکی اسپانی است در غرب اروپا یکی ترکیه است در شرق اروپا چون اینها نیامده‌اند عوام فریبی بکنند. اینها به اهمیت قضیه پی برده‌اند، دولت‌های‌شان را تقویت کردند، قدرت مرکزی را زیاد کردند، جلویش را گرفتند مثل ما نیامدند عوام فریبی بکنند همه آن ممالکی که مثل ما آمدند عوام فریبی بکنند تمام آن ممالکی که حکومت‌های‌شان این طور عوام فریبی و هوچی بازی بوده است که ما الآن داریم می‌کنیم. آقا والله بالله به خدا نمی‌توانم من بگویم شما چیز زیادی ندارید که این مملکت را به پرتگاه سقوط ببرید والله برده‌اید به خدا برده‌اید. این عوام فریبی‌ها چیست که می‌کنید؟
آقا دیگر ما کسی را برای خودمان باقی نگذاشته‌ایم به تمام ممالک هم فحش می‌دهیم جز به آن که کام باز کرده که ما را ببلعد از او تعریف می‌کنیم. به امریکا فحش می‌دهیم به ترکیه فحش می‌دهیم. به فرانسه فحش می‌دهیم به گواتمالا هم فحش می‌دهیم تنها شوروی است که دلسوز برای ما است. روحانیون ما تعریف می‌کنند، دولت ما تعریف می‌کنند، آقا این چه مسخره بازی است چه خیمه شب بازی است؟ چه استفاده‌ای می‌کنید از این کار؟ آقای کاظمی شما خیال می‌کنید که اگر مملکت کمونیست شود شما باز کفیل نخست‌وزیری خواهید بود؟ نخندید آقا نمی‌دانم عقل‌مان قد نمی‌دهد آخر چه دارید در مقابل؟ در این مملکت چه باقی گذاشته‌اند خدایا، والله دیوانه دارم می‌شوم من به ماهیت کمونیسم وارد نمی‌شوم که این چه مسلکی است برای شما تشریح نمی‌کنم که این مسلکی است اینجا نمی‌خواهم برای شما روده درازی بکنم که این برخلاف بشریت است.
برخلاف دیانت است، ملیت، ناموس، آزادی و همه چیز است. برخلاف بشریت است چهار یا این را قبول نمی‌کند که پیچ و مهره‌ای باشد آخر شما چرا قبول می‌کنید حالا به مملکت‌تان علاقمند نیستید به دین و دیانت علاقمند نیستید به ناموس‌تان علاقمند نیستید به آزادی خودتان علاقمند نیستید، آخر نشسته‌اید نگاه می‌کنید؟ آقای دکتر مصدق رفته آنجا شورای امنیت تمام شده پانزده روز است مانده مملکت در آتش می‌سوزد، رئیس شهربانی هم با کمال رشادت مصاحبه می‌دهد که هزار نفر هم مسلح به اسلحه اگر در داخل آنها بوده‌اند کجایند آن هزار نفر، دخترهای ده پانزده ساله شما را بچه‌های هفت هشت، ده ساله شما را از هفت سالگی در دبستان‌ها تمام آموزگاران شما که کمونیست شده‌اند، بچه‌های شما را آقای دکتر معظمی تربیت کمونیستی می‌کنند. (مهدوی و دکتر کاسمی- نشده‌اند به زور می‌آورند) دکتر سیاسی به من می‌گفت که هفتاد و پنج در صد دانشجویانی که در سال اول دانشگاه وارد می‌شوند کمونیست هستند این دلیل بر چیست؟ دلیل بر این است که در دبیرستان‌های شما همه دبیرها کمونیست شده‌اند بچه‌ها را کمونیست می‌کنند این را متوجه هستید جنابعالی که استاد دانشگاهید. با چه قدرتی می‌خواهید جلو آنها را بگیرید؟ دیگر شما که ارتش‌تان را تضعیف کردید، قوای تأمینه مملکت را تضعیف کردید و اجازه می‌دهید که به مقام سلطنت‌تان توهین بکنند، دیگر با چه قدرتی جلویش را می‌گیرید آقا شما را به خدا آمدن نشستن اینجا به خدا چندی بیش از زندگی شما و مملکت شما باقی نمانده، به خداوند متعال قسم می‌خورم نمانده چیزی (چند نفر از نمایندگان - صحیح است) من تا حال این قدر نا امید نبودم ولی می‌بینم در جلوی آنها شما دیگر قدرتی ندارید. تمام نالایق‌ها در رأس امورند در این مملکت (صحیح است) تمام آنهایی که یا از روی ضعف یا از روی عقیده با آنها هستند در رأس امورند تمام این کارهایی که ما می‌کنیم به نفع آنها تمام می‌شود. این کارهایی که در وزارت مالیه می‌کنند به نفع آنها تمام می‌شود آقا هفتصد میلیون تومان بودجه شما کسر دارد. من شیفر دارم این را می‌خواهید این طوری جبران بکنید؟ یک فکری اساسی بکنید شما را به خدا. به نخست‌وزیر تلگراف کنید که پا شود بیاید ببیند چه دوایی برای این درد دارد. آنجا نشستن در مریضخانه مصاحبه کردن فایده ندارد. پا شوند بیایند ببینیم چه می‌کنیم. فردا انتخابات است آنها خیال می‌کنند با کمبپیزونهایی که دارند انتخابات را آنها می‌برند. به خدا حزب توده می‌برد ببینیم در دوره آینده شما اینجا خواهید نشست. ببینم آقای مکی اینجا خواهد نشست؟ (مکی - این حرف‌ها تبلیغ به نفع آنها است) (کشاورزصدر - اینها در دولت دکتر مصدق شده یا از پیش؟) حالا در این دولت شده یا از پیش شده یا از بعد شده گوش کن می‌گویم حالا پیش آمده. باید حالا را نگاه کنیم؟ از پیش هم شده حالا هم چند مقابل بیشتر شده (مکی - شما از پشت تریبون تبلیغ می‌کنید برله‌شان بزرگ‌شان می‌کنید) خوب شما کوچک‌شان بکنید اگر با گفتار است بنده می‌گویم هیچ هستند شما می‌بینید در این دو سه ماه اخیر شما هر چه می‌خواهید جلو آنها را بگیرید نمی‌توانید من تبلیغ می‌کنم؟ خیلی عجب است با حرف که نمی‌شود این قضایا را درست کرد. تصمیم لازم است با تصمیم می‌شود جلوش را گرفت ولی شما اهل تصمیم نیستید. متوجه خطر نیستید.
عده‌ای از نمایندگان - صحیح است - احسنت
نایب رئیس - پیشنهاد را پس می‌گیرید؟ یا نه؟
جمال امامی- بسته به میل شما است.
نمایندگان - پس گرفتند
نایب رئیس - پیشنهاد آقای کشاورزصدر قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم فقط هزینه چاپ و پول کاغذ داده شود.
کشاورزصدر
نایب رئیس - بفرمایید آقای کشاورزصدر
کشاورزصدر - البته به بنده هم اجازه می‌فرمایید که دو سه کلمه راجع به این مطلبی که ایشان فرمودند و سیاسی بود عرض بکنم.
نایب رئیس - نه آقا شما نمی‌توانید همچو اجازه‌ای نمی‌دهم.
کشاورزصدر - پس بنده پیشنهاد ایشان را قبول می‌کنم و پیشنهاد سکوت می‌دهم و حرف می‌زنم. جناب آقای جمال امامی مطالبی ...
نایب رئیس - آقای کشاورزصدر در این پیشنهاد بعداً توضیح بدهید. فعلاً نسبت به پشنهاد قبلی‌تان توضیح بدهید راجع به پیشنهاد اولی صحبت بکنید.
کشاورزصدر - بنده پیشنهاد سکوت داده‌ام
نایب رئیس - آن پیشنهاد بماند بعد، پیشنهاد باید به ترتیب نمره بیاید. راجع به آن پیشنهاد اولی صحبت بفرمایید.
کشاورزصدر - بنده آن پیشنهاد اولی را پس گرفتم
نایب رئیس - پس بفرمایید بنشینید تا پیشنهادتان قرائت شود.
جمال امامی- اجازه بدهید صحبت کنند هر چه بیشتر صحبت بشود مفید است
امامی‌اهری - آقا چون دکتر مصدق آنجا مشغول مذاکره است این حرف‌ها زده می‌شود
ملک‌مدنی - حالا که آقای جمال امامی کمونیست را آورد پشت در مجلس پس اجازه بدهید ما هم صحبت کنیم مگر ما مرده‌ایم؟ ما همان‌هایی هستیم که قشون روس و انگلیس را از این مملکت بیرون کردیم ما را از این حرف‌ها نترسانید. این حرف‌ها برای مرده‌ها خوب است نه برای زنده‌های این مملکت.
نایب رئیس - پیشنهاد آقای کشاورزصدر قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم بودجه مجلس مسکوت بماند.
کشاورزصدر
نایب رئیس - آقای کشاورزصدر.
مکی - شما نوبت‌تان رابدهید به بنده
کشاورزصدر - بفرمایید.
نایب رئیس - آقای مکی
مکی - بنده خیلی متأسفم یک موقعی این مذاکرات می‌شود ..
ملک‌مدنی – یک نفر این حرف‌ها را می‌زند
نایب رئیس - آقای ملک‌مدنی حضرتعالی دیگر خیلی انتظامات مجلس را حفظ نمی‌کنید.
ملک‌مدنی - بنده همیشه انتظامات مجلس را حفظ کرده‌ام.
مکی - یک موقعی این مذاکرات در مجلس شورای ملی ایران می‌شود که در سرنوشت ملت ایران بی‌اثر نیست (صحیح است) و الآن رئیس دولت ما در امریکا مشغول مذاکره است (دکتر معظمی- بفرمایید که مورد علاقه تمام مردم مملکت است) دولتی هم هست که مورد قبول ۱۸ میلیون جمعیت این مملکت است (دکتر معظمی- غیر از یک عده حقه‌باز) و حتی
مصری‌ها می‌گویند ای کاش ما یک همچو رئیس دولتی داشتیم که از حقوق مصر در مقابل انگلیس‌ها دفاع می‌کرد (صحیح است) آنجا مشغول مذاکره است این حرف‌ها را زدن رویه وکلاء را متزلزل کردن (جمال امامی- چه ربطی به او دارد:) با این حرف‌ها روحیه وکلا را متزلزل کردن در حینی که او مذاکره می‌کند و تأثیر دارد در مجلس ایران باید او را تقویت کرد اینها به عقیده من مصلحت مملکت ما نیست مصلحت سیاست نفت نیست رئیس دولت رفته است آنجا اگر رئیس شهربانی در انجام وظیفه‌اش قصور کرده از وزیر کشور استیضاح کنید. رئیس شهربانی را هم که آقای نخست‌وزیر گفتند من انتخاب نکردم اعلیحضرت همایونی گذاشته‌اند (عده‌ای از نمایندگان – این طور نیست) (بعضی از نمایندگان - راجع به سرتیپ بقایی گفتند) رئیس شهربانی خوب نیست الآن به آقای وزیر امور خارجه بگویید رئیس شهربانی در انجام وظیفه قصور کرده است رئیس شهربانی را تعویض کنید و یک رئیس شهربانی را که آقای جمال امامی معتقدند که می‌تواند بیاید انجام وظیفه کند بیاورند سر کار (سنندجی - آقای جمال امامی که حق ندارد رئیس شهربانی انتخاب کند) موقعیت فعلی مملکت ما آقایان نمایندگان یک موقعیت خاصی است ما مدتی است که کار کردیم جان کندیم من خودم بارها با مرگ مواجه شدم حالا گاو ۹ من شیر بشویم (آشتیانی‌زاده - حکومت سرنیزه و زور تمام شد و رفت) اولاً با این مذاکرات استقلال ملت ایران مصلوب نخواهد شد ایرانی به شهادت همین ده دوازده سال اخیر که ملاحظه فرمودید شدیدترین طوفان‌ها را گذرانده است و در مقابل بزرگ‌ترین تند بادها ایستادگی کرده است مگر در سال ۱۳۲۵ آن قیام آذربایجان و آن تشکیلاتی که در ایران داشتند فراموش کرده‌اید مگر واقعاً ملت ایران در آن روز قیام نکرد همین طور هم امروز در مقابل امپریالیست‌های سرمایه داری قیام کرده‌ایم که فردا بتوانیم جلوی نفوذ کمونیست بایستیم ما می‌خواهیم بگوییم که خارجی برای ما خارجی است خارجی می‌خواهد امریکا باشد می‌خواهد انگلستان باشد می‌خواهد روسیه باشد برای ما خارجی است و ما در مقابل هر خارجی خواهیم ایستاد و ضامن این عرض من ۱۸ میلیون جمعیت ایران است اگر صد نفر دویست نفر آن هم با تحریکاتی که سفارت انگلستان در این مملکت می‌کند مگر من نمی‌دانم که این بازی‌ها را خود سفارت انگلیس در می‌آورد یک مشت را به نام توده می‌آورد متظاهر می‌کند که بیایند این جنجال را راه بیندازند احساسات شما را آقای جمال امامی تحریک کنند شما هم بلند شوید این حرف‌ها را اینجا بزنید این کارها را سفارت فخیمه انگلستان می‌کند (جمال امامی- نگذارید دولت نگذارد گور پدر سفارت انگلیس و سفارت روس حالا که هر دو تحریک می‌کنند شما نگذارید چیز عجیبی است؟) اجازه بفرمایید بنده عرضم را بکنم در ۲۳ تیر یک وقایع در این مملکت اتفاق افتاد چند نفر از نمایندگان در مجلس اعتراض کردند در پشت همین تریبون که چرا زد و خورد شده پس چه کنند جلویش را بگیرند می‌گویید چرا گرفتید ول کنند می‌گویید چرا ول کردید پس به چه ساز برقصند؟ به چه سازی برقصد دولت؟ (جمال امامی - به سازی که ما می‌گوییم برقصد آن دفعه ما گفتیم که خوب کردید زدید) (آشتیانی‌زاده - مگر می‌توانند مردم را بزنند غلط می‌کنند مردم را بزنند مردم را بزنند که آقایان وکیل شوند) بنده می‌خواهم عرض کنم که ملت ایران با این نهضت مقدسی که شروع کرده است مطمئن باشید استعداد و لیاقت این را دارد که استقلال خودش را حفظ بکند و من به شما قول می‌دهم که اینها برای ما کوچک‌ترین تأثیری ندارد ما جلوی جنوب ایستاده‌ایم که بعد جلوی کمونیسم بایستیم برای ما شمال و جنوب ندارد ایستادگی هم خواهیم کرد ولی به شرط این که هه یک دل و یک جهت باشند منافع خصوصی و شخصی خودمان را وسله تصفیه حساب با دولت قرار ندهیم الآن یک کسی از یک جایی ناراضی است از یک طرف دارد با دولت مخالفت می‌کند و تقویت می‌کند جران مخالف را آن یکی از یک جریان دیگر نگرانی دارد به یک عنوان دیگری مخالفت می‌کند اگر همه علاقمند به استقلال ممکلت هستند حالا باید صحبت انتخابات را نکنند هیچ صحبتی نکنیم صحبت دوره آینده را نکنیم که دوره آینده کی وکیل می‌شود کی وکیل نمی‌شود همه بایستیم بگوییم فقط برای استقلال و عظمت مملکت همه با هم یک دل و یک جهت هستیم و مجلس شورای ملی در تمام کارها همکاری می‌کند (جمال امامی- این چه ربطی به آن دارد؟) این حرف‌ها است که موجب می‌شود که این بل‌بشو در مملکت ایجاد می‌شود و آقا این هم دائماً یا از روی علاقه یا از روی احساسات‌شان که تحریک می‌شود این صحبت‌ها را می‌کنند یا روی سوء تفاهمی که به آقایان می‌شود این بیانات را می‌کنند که بیشتر باعث همخوردگی و آشفتگی مملکت می‌شود (جمال امامی- خدا حفظت کند) الآن بیاییم همه با یکدیگر دست اتحاد بدهیم جلوی این جریانات می‌توانیم بایستیم در سنه ۱۳۲۵ نشان داد ملت ایران آذربایجان در سال ۱۳۲۵ نشان داد که قبل از این که قوا برسد به آذربایجان قبل از این که اینجا فرمانی داده شود خود آذربایجانی‌ها قیام کردند (آشتیانی‌زاده - آن کار را آقای علا تمام کردند) ما همان مردم هستیم مردم مبارزه کردند مردم قیام کردند
آقای ملک‌مدنی شما بفرمایید (ملک‌مدنی - روی این کار مبارزه کردیم) خارجی برای بنده خارجی است و هر ایران باید این عقیده را داشته باشد این را با صدای بلند می‌گویم هر ایرانی باید بگوید خارجی خارجی است خارجی روس و انگلیس و امریکا ندارد هیچ کدام برای ما تفاوت ندارند این مبارزه‌ای که ما بر علیه انگلیس شروع کردیم برای این است که بعد جلوی امریکا را بگیریم، جلوی روس‌ها را بگیریم و بگوییم ایران می‌تواند روی پای خودش بایستد به شرط این که به این نظر ایمان داشته باشیم کابینه چرچیل که روی کار می‌آید یک دسته‌ای هستند در این مملکت خیال می‌کنند برادرشان روی کار آمده یا پدرشان روی کار آمده است چرچیل و اتلی همه اینها برای ما یکسان هستند به همه خارجی‌ها ما احترام خواهیم گذاشت اگر به ایران احترام بگذارند ما هم به آنها احترام می‌گذاریم اگر غیر مشروع باشد احترام می‌گذاریم اگر غیر مشروع باشد و بخواهند به حق حاکمیت ملی ما نظر سویی داشته باشند ما هم در مقابل آنها عکس‌العمل باید نشان بدهیم برای من چرچیل و اتلی تفاوت نمی‌کند چرچیل هم نمی‌تواند در مقابل این قیامی که در دنیا بر علیه استعمار شده است قیام کند و ناچار است سر تسلیم فرود آورد (صحیح است – احسنت)
نایب رئیس - آقای وزیر امور خارجه
کفیل نخست‌وزیری و وزیر امور خارجه - چون مسئله‌ای مطرح نیست بنده نمی‌توانم عرض مفصلی بکنم اما چون مذاکره‌ای شد بنده اجازه می‌خواهم دو کلمه‌ای اینجا عرض کنم که آقای جمال امامی مملکت ما مشرف به موت نیست مملکت ما اول زندگی‌اش است اول حیاتش است (صحیح است) مملکت ما در دنیا سر بلند شده است (صحیح است) مملکت ما در نتیجه همین اتفاق ملت ایران در همه جا مفتخر شده این اتفاق اسباب افتخار ایران است (صحیح است) این طور که می‌فرمایید نیست بنده بیش از این در این قسمت نمی‌خواهم عرض کنم و می‌خواهم عرض کنم که رئیس شهربانی به وظیفه خودش عمل کرده و قصور و غفلتی نکرده و اگر در آن قضیه پریروز مماشات و مدارایی با محصلین شده است روی مصلحت بزرگ‌تری بوده است که یقین دارم همه آقایان به آن مطلب اعتراف دارند (صحیح است) و در سایر مسائل هم دولت و حکومت چه در زمانی که آقای نخست‌وزیر اینجا تشریف داشتند و چه حالا که تشریف ندارند هیچ وقت قصور نکرده او هیچ وقت هم نخواهد کرد و همیشه مصالح مملکت را رعایت خواهد کرد (صحیح است)
جمال امامی - بنده طبق ماده ۹۰ عرضی دارم هم آقای مکی به من اشاره کردند هم آقای دکتر کاظمی.
دکتر معظمی - ما هم عرضی داریم.
آشتیانی‌زاده - جلسه فامیلی است.
کشاورز صدر - ما هم می‌خواهیم صحبت کنیم.
ملک‌مدنی - ما هم مطلبی داریم.
نایب رئیس - این دور تسلسل پیدا می‌کند.
جمال امامی- عرایض بنده تحریف شد جواب مرا ندادند من منظورم اینها نبود که گفتند
نایب رئیس - استدعا می‌کنم بعد بفرمایید.
جمال امامی - بیانات بنده تحریف شد بنده طبق ماده ۹۰ می‌خواهم توضیح بدهم آقایان هم اجازه بخواهند توضیح بدهند
نایب رئیس - بفرمایید
جمال امامی - اولاً آقایان نمایندگان محترم متوجه شدند که آقای وزیر خارجه چه گفتند یعنی جریاناتی که اینجا رخ داده است با تصویب دولت بوده است (کاظمی- بنده همچو چیزی نگفتم) آقا پس یا ما نمی‌فهمیم یا شما، شما نگفتید که رئیس نظمیه به وظیفه خودش عمل کرده است و آن کاری را که کرده است مصلحت بوده است یعنی ما تصویب می‌کنیم معنایش این نیست؟ چیز عجیبی است! رئیس نظمیه می‌گوید هزار نفر مسلح بودند بین آنها مسلح را نباید گرفت اسلحه گرم ممنوع نیست؟ (سنندجی - مصلحت است نگیرند) مصلحت این بود آقا؟ جواب به من بدهید آسمان ریسمان نبافید آقای مکی می‌گویند که انگلیس‌ها تحریک می‌کنند چون حزب توده وابسته به روس است انگلیس‌ها تحریک می‌کنند ما نباید جلوشان را بگیریم به دو دلیل باید جلویش را بگیریم چیز عجیبی است من که می‌گویم حزب کمونیست دارد بر این مملکت مسلط می‌شود با این حرف جلوی اعمال دکتر مصدق را در نیویورک می‌گیریم خیلی عجیب است آقا آخر این که جواب نشد اگر فردا این مملکت
ساقط شد مسئولش کیست من بیایم یقه شما را بچسبم آن وقت هم شما می‌گویید ما زنده هستیم ما در دنیا سرافراز شدیم این کافی است؟ آخر شما که خودتان می‌بینید قدرت ندارید، اگر قدرت دارید چرا جلویش را نمی‌گیرید اگر قدرت ندارید چرا اعلامیه صادر می‌کنید؟ اعلامیه صادر می‌کنید که اگر فردا بیایید بیرون جلوی‌تان را می‌گیریم می‌آیند بیرون جلوی‌شان را نمی‌گیرید بعد هم مصاحبه می‌کنید که اسلحه داشتند و جلوی‌شان را نگرفته‌اند و این طور تصویب کردند اگر این مصلحت چیز عجیبی است آقا این قدر هم می‌شود سفسطه کرد؟
آشتیانی‌زاده - نطق قبل از دستور هم که نمی‌گذارند بشود.
یک نفر از نمایندگان - چرا خاصه و خرجی می‌شود بگذارید ما هم حرف بزنیم.
۶ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
جمعی از نمایندگان - تنفس بدهید آقا.
نایب رئیس - نسبت به ماده ۴ اعلام رأی شده است با اجازه آقایان پنج دقیقه تنفس می‌دهیم.
(بیست دقیقه قبل از ظهر جلسه به عنوان تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نگردید)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - نورالدین امامی