مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ خرداد ۱۳۰۷ نشست ۲۴۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۲۴۹
صورت مشروح مجلس سه‌شنبه ۸ خرداد ماه ۱۳۰۷ مطابق ۹ ذیحجه ۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱-مذاکره و شور اول نسبت به خبر کمیسیون فوائد عامه راجع به احداث و امتیاز تراموای محمره و عبادان به آقای موقر و ختم شور اول
۲- شور ثانی نسبت به خبر کمیسیون فوائد عامه راجع به امتیاز حفر چاههای آرتزین در یزد به آقا محمد رشتی و تصویب آن
۳- تصویب عهدنامه ودادیه و تأمینیه منعقده بین دولتین ایران و لهستان
۴- تصویب عهدنامه مودت و قرارداد تجارتی منعقده بین ایران و لهستان
۵- مذاکره نسبت به لایحه دولت راجع به استخدام هفت نفر معلم برای اصلاح و تکمیل مدارس عالیه
۶- عهدنامه ودادیه و تأمینیه منعقده بین ایران و افغانستان
۷- عهدنامه مودت و قرارداد تجارت منعقده بین دولتین ایران و لهستان
۸- قانون امتیاز انحصاری حق تفتیش و انتخاب محل حفر چاههای آرتزین در خاک یزد
(مجلس دو ساعت و سه ربع قبل از طهر برپاست آقای پیرنیا تشکیل گردید) (صورت مجلس یکشنبه ششم خرداد را آقای دولتشاهی قرائت نمودند)
غائبین ـ با اجازة جلسة قبل آقایان: جمشدی مازندرانی ـ آیت الله زاده خراسانی ـ نگهبان ـ میر ممتاز ـ حیدی مکری ـ میرزا محمد تقی طباطبائی ـ امیر تیمور کلالی ـ ارباب کیخسرو شاهرخ افسر ـ آقا زاده سبزواری – محمّد تقی خان اسعد ـ مخبر فرهمند ـ آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ بهار امامی خوئی – ثقه الاسلامی ـ جهانشاهی ـ لیقوانی ـ اسکندری ـ ملک آرائی ـ میرزا عبدالحسین کرمانی ـ ابراهیمی ـ مولوی ـ سلطان محمد خان عامری -
غائبین بی اجازه جلسة قبل آقایان: اسدی – ذوالقدر ـ دکتر طاهری ـ اعظمی قوام شیرازی ـ مهدوی ـ مقدم ـ عباس میرزاـ ا۰تشام زاده ـ حاج حسن آقا ملک ـ محمد ولی میرزا فرشی ـ عدل ـ جوانشیر ـ میرزا حسن خان وثوق حاج غلامحسین ملک ـ محمود رضا ـ نقی زاده –
دیر آمدگان با اجازة جلسه قبل آقایان: مرتضی قلی خان بیات ـ ملک مدنی ـ افخمی ـ
دیر آمدگان بی اجازة جلسة قبل آقای حاج میرزا حبیت الله امین
رئیس ـ صورت مجلس ایرادی ندارد؟
(گفته شد خیر)
رئیس ـ صورت مجلس تصویب شد
رئیس ـ چند فقره پیشنهاد راجع بدستور رسیده است قرائت می‌شود.
(بشرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد آقای اعتبار
پیشنهاد می‌کنم خبر کمیسیون راجع به هفتصد و سی و نهتومان و دو قران طلب چوبدارهای سیکسر که به معارف محل تخصیص داده‌اند جزء دستور شود.
پیشنهاد آقای فیروز آبادی
بنده پیشنهاد می‌کنم که لایحه خط آهن بین محمره و عبادان در درجة اول و لایحه چاه آرتزین یزد در درجة دوم جزو دستور شود
پیشنهاد آقای دکتر سنک و بعضی از آقایان دیگر
امضاء کنندگان ذیل پیشنهاد می‌کنیم که لایحه شهریه ورثه مرحوم عنابت الله خان که در قره تبپه مقتول ده است در درجة اول جزء دستور شود
رئیس ـ پیشنهادی هم از آقای بدر در جلة گذشته راجع به شهریه صدر الافاضل رسیده بود که باید رأی بگیرم
دشتی ـ شهریه کدام است؟
مدرس ـ اینکارهای مهم است که باید بگذرد
رئیس ـ آقای بدر
بدر ـ عرض کنم این خبر مدتی است آمده است بمجلس شورای ملی آقایان نمایندگان هم بنته به یکی یکی شان عرض کردم موافقت کردند که این شهریه به محل و جای خودش است و یکی از چیزهای خیلی لازم است برای مملکت. مملکت هم چیز می‌خواهد. افاضل و مردمان صاحب فهم هستند که آنها وجودشانبرای جامعه است پول مفت نیست که بکسی بدهند. این خبر آمده است خوبست اقایان موافقت بفرمایند مطرح شود میل دارند رأی بدهد میل هم ندارند رأی ندهند در هر حال تکلیفش معلوم شود
رئیس ـ آقای اعتبار
اعتبار ـ پیشنهادی را که بنده تقدیم کردم شهریه نیست یک مدتی است چوبدارهای دامغان از وزارتمالیه طلب دارند یعنی ادارة مالیه زیادتر از آنها گرفته بود پس از مذاکرات بنا شد پس بدهند و آنها هماین پول را تخصیص داده‌اند بمعارف محل و تقریباً هفت هشت ماه است این خبر داده شده است والبته موقعش می‌گذرد خواهش می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند یک رأی بیشتر نیست چند دقیقه وقت می‌خواهد که بگذرد
رئیس ـ آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی ـ بنده نظر به اینکه مردم متوجه شوندکه ما همه اش کارهای خرجی نمی‌کنیم و کارهای و خیلی هم مجلس می‌کند دو لایحه یکی خط آهن است بین محمره و عبادان، خط آهن تمام مملکت را رأی می‌دهم که از قندو چای و شکر پولی گرفته و صرف این کا ربشود حالا خط آهن بین محمره و عبادان یکنفر حاضر شده استکه اسن خرج را بکند ویک پول هم از دولت نمی‌خواهد و یک جو مساعدت هم از دولت نمی‌خواهد بدون اینکه به قند و چای هم تحمیل بشود خودش می‌خواهد خط آهن بکشد نمیدانم به چه ملاحظه این نباید بگذرد ولی وقتیکه لایحه خرج می‌آید زود زود می‌گذرد این یکی یکی هم لایحه چاه آتزین یزد است که قریب یکسال است مذاکره اش در بین می‌باشد و تا بحال در این مجلس نگذشته است اینهم یک چیزی است که ما عقیده داریم فلاحت ایران را ترقی بدهیم فلاحت ایران باید خوب بشود ما که کار دیگری نداریم لااقل یک درجه اهمیت باید برای فلاحتت قائل شویم اینهم نمی‌گذرد و نمی دانم علت نگذشتنش چیست؟ امیدوارم آقایای موافقت بفرمایند این دو لایحه منحصر که مخالفی ندارد و به نفع مملکت است تمام شود که دیگر آنهم تشویق شوند و جاهای دیگر شروع کند اگر هم خدای نخواسته موفق نشدند تازه مثل حالا می‌شود به این ملاحظه بنده عقیده‌ام این است این دو لایحه زودتر از مجلسبگذرد و بعد آقایان به کارهای دیگر بپردازند.
رئیس ـ آقای دکتر سنگ
دکتر سنگ ـ عرض کنم پیشنهادی که بنده داده‌ام و جمعی هم امضا کرده‌اند بنظر بنده این دفعه سوم است که پیشنهاد به مجلس شورایی ملی شده است ولی بواسطه اینکه لوایح مهم دیگری دربین امد این موضوع مطرح نشد و چون برای نگاهداری ایتام است که پدر عائله در موقع انجام وظیفه مقتول شده است استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند که این لایحه مطرح شود
ریئس ـ رأی می‌گیریم بدواً به پیشنهاد آقای بدر آقایانیکه موافقند قیام فرمایند
(معدودی بر خواستند)
ریئس ـ تصویب نشد. رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای اعتبار آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد. رأی میگیبریم به پیشنهاد آقای فیروز آبادی اشخاصی که موافق هستند قیام نمایند.
(اغلب بر خاستند)
رئیس ـ تصویب شد. لایحه راه اهن مطرح است آقای روحی
روحی ـ موافقم
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ عرضی ندارم
رئیس ـ آقای شیروانی
شیروانی ـ موافقم
بعضی از نمایندگان ـ مخالفی ندارد
رئیس ـ رأی می‌گیریم به شور اول در مواد آقایانیکهموافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. ماده اول
(بشرح آتی خوانده شد)
ماده اول ـ مجلس شواری ملی بدولت اجازه می‌دهد که امتیاز انحصاری ساختن وبکار انداختن خط تراموای بین محمره و عبادان را مطابق شرایط و مواد ذیل به آقای میرزا حسین خان موقر تبعة مسلم ایران که در مواد آتیه بنام صاحب امتیاز مذکور می‌شود واگذار نماید
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ موافقم
بعضی از نمایندگان ـ مخالفی ندارد
رئیس - ماده دوم - قرائت می‌شود
(بمضون ذیل خوانده شد)
ماده دوم ـ صاحب امتیاز باید نقشة خط راه و طرز ساختمام آنرا مطابق اصول فنی در شرف ششماه از تاریخ تصویب امتیاز منضماً بتوضیحات و اطلاعات کافیه و مربوطه به ایستگاه‌ها و نقاط انتهائی و کارخانه برق را در صورتی که قوة محرکه برقفی اختیار شده باشد) به وزارت فوائد عامه تقدیم و وزارتخانه مشار الیها مکلف است پس از وصول نقشه مذکوره در ظرف مدت یکماه موافقت و عدم موافقت خوا ار کتیاً اظهار دارد در صورتیکه در ظرف مدت مذکوره جوابی از طرف وزارت فوائد عامه به صاحب امتیاز داده نشود صاحب امتیاز مطابق نقشة که داده می‌تواند شروع به اجرای عمل نماید.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ اینجا ی اصلاح عبارتی خواستم عرض کنم نوشته است (موافقت و عدم موافقت) باید نوشته شود (موافقت و یا عدم موافقت) کلمة (یا) افتاده است.
رئیس ـ ماده سوم
(بترتیب ذیل قرائت شد)
ماده ۳ ـ از تاریخ تعیین تکلیف نقشه و طرز ساختمان را مطابق مادة دو منتها در ظرف یکسال و نیم ساختن وبکار انداختم راه باید خاتمه پذیرفته باشد چنانچه صاحب امتیاز بدون اینکه مانع فورس ماژری پیش آمده باشد هر یک از تعهدا مقرره در مواد دو و سه را انجام نداده باشد این امتیاز لغو و از درجه اعتبار ساقط خواد بود
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ بنده خودم عضو کمیسیون هستم و در وقتیکه بنده در آنجا بودم این لایحه تنظیم شده است اینجا نوشته شده است در ظرف یک سال و نیم این را انجام کند و من گمان می‌کنم بتواند در این مدت تمام کند و گمان می‌کنم بواسطة فشار هائی بوده است که در وزارتخانها نسبت به یک امتیازاتی که ما می‌خواستیم بدهیم به اتباعمان وارد می آمده است که در تحت آن فشارها صاحب امتیازها ناچار می‌شدند قبول کنند راجع به نقشه برداری می‌بینید الان دو سال است ما آنقدر مهندس آنورده‌ایم و آنقدر ما را معطل کرده‌اند و کاری هم نکردند حالا اینجا بنده یک سال و نیم را پیشنهاد می‌کنم دو سال بشودگر چه بندهوکالت عموم را دارمت نه وکالت شخصی رالکن باز این هم راجع به عموم می‌شود بنده که گمان نمی‌کنم درظرف یکسال و نیم این شخص موفق بشود هم نقشه بکشد هم خط آهن دائر کند و این مدت خیلی کم است و بنده پیشنهاد می‌کنم دو سال بشود
افشار ـ (مخبر کمیسیون فوائد عامه) – بنده پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب را قبول می‌کنم
رئیس ـ مادة چهارم
(بمضمون ذیل خواند شد)
مادة ۴ ـ عرض خط تراموای یعنی فاصلة بین رایلها نباید از یک متر و وزن هر یارد از رایل اقلا از سی یوند کمتر و خود رایل و سایر آلات و ادوات مربوطه به تراموای از جنس معیوب تهیه و تدارک شده باشد وقوة محرکه تراموایباید الکتریک یا بخار و یا سوخت داخلی بوده و در واگونها جای نشستن مسافرین به اندازة کافی تذمین و حتی الامکان موجبات آسایش مسافرین متناسب با مقتضیات آب و هوای آن ناحیه فراهم و همچنین در نقاط انتهائی خط تراموای و در صورت لزوم در امتداد آن به فواصل معینه توقف گاههای محفوظ برای مسافرین ساخته شده و بطور کلی سرویس تراموای بایدبرای رفع حوائج عادی مسافرت و حمل مال التجاره کافی بوده و به نسبت ازدیاد احتیاجات مزبوره توسعه پیداکند بعلاوه صاحب امتیاز مکلف است که در حمل و نقل مسافر و مال التجاره کمال مواظبت را در سرعت و دقت را در اینکه هیچگونه ترجیح و تبعیضی نشود بعمل بیاورد.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ بنده موافقم.
بعضی ازنمایندگان ـ مخالفی ندارد
رئیس ـ مادة پنجم
(بشرح ذیل قرائت شد)
مادة ۵ ـ صاحب امتیاز می‌تواند از اراضی خالصه که در خط سیر تراموای واقع شده باشد برای عبورخط مزبور و ساختن توفق گاهها و ساختمانهای لازمة دیگر به مقداری که برحسب تشخیص وزارت فوائد عامه احتیاجات فنی و اداری آنرا تأمین نماید در طول مدت امتیاز مجاناً و بدون تأدیه قیمت استفاده نماید و چنانچه در اراضی خالصه واقعه در خط سیر تراموای دائر یا مزروع و یا مشجر باشد صاحب امتیاز بایستی به قیمت عادله که مشابه باقیمت اراضی آ حدود باشد از دولت خریداری و یا برایتمام مدت امتیاز اجازه کند بعلاوه صاحب امتیاز می‌تواند هر مقدار اراضی متعلقه به اشخاص راکه برای رفع احتیاجات خود ضرور دارند با جلب رضایت مالکنین و با شرائط مرضی الطفین خریداری نموده و یا برای تمام مدت امتیاز اجاره نماید و در صورت حدوث اختلاف در قیمت بین مالکین اراضی و صاحب امتیاز موضوع اختلاف با تصدیق اهل خبره با رعایت خصوصیات محلی صورت انجام خواهد گرفت
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب – در اینجا خواستم عرض کنم در کمیسیون انسان درست متوجه نیست ولی در مجلس متوجه می‌شود. اصل اصطلاح دائر و بائر است بائر آنجائی است که چیزی در آن احداث نشده باشد و دائر اعم است از اینکه در جائی بنا باشدیا درخت غرس شده باشد یا مزروغ باشد غرضم این است وقتی که لفظ دائر گفتیم کفایت می‌کند دیگر غرس اشجار شده باشد با مزروع باشد تمام اینها در عنوان دائر هست خواستم عرض کنم که آن لفظ غرس اشجار شده باشد یا مزروع باشد زائد و غیر محتاج الیه است این را حالا در محلس عرض کردم که در کمیسیون به آن توجه بشود
رئیس ـ آقای شیروانی
شیروانی ـ بنده مخالف هستم بعد از یک موافق
رئیس ـ بفرمائید
شیروانی ـ عرض کنم بعضی مسائل برای ما خدمت می‌شود و ددر یک مواقعی که باید آن عادت رفع شود متوجه نمی‌شویم این را بنده در کمیسیون گفتم و باز هم در نجلس تکرار می‌کنم که هر گونه اختلافی بین افراد یک مملکتی که دارای قوة قضائیه و عدلیه است بروز کند بالاخره بای بهمان قوه رجوع شود این اختلافات اعم است از اینکه کسی از کسی طلب داشته باشد بایک کسی توی گوش کسی بزند بالاخره مرجع رسیدگی آن عدلیه است. چون یکوقتی قوة قضائیه مان شاید کامل نبوده یا وجود نداشته یا مثلا شاید در خوزستان عدلیه وجود نداشته عادت کردهایم که در قوانین و امتیازاتی که می‌دهیم بنویسیم هرگان اختلافی بین صاحب امتیاز و صاحبان اراضی پیدا شد وزارت فوائد عامه حق داشته باشد بیاید صاجب امتیاز یا صاحب اراضی را مجبور کند و بالاخره یک قانون غیر مشروع و یک قانونی کهارتباط به موضوع ندارد میگذرانده‌ایم که در امتیاز وقتی اختلاف بین دو نفر پیدا می‌شود بحکمیت رجوع شود و باین واسطه یک قسمت از قوة قضائیه را لغو کردهایم در صورتیکه هر گونه اختلاف که در مملکت بین افراد راجع به هر موضوع پیدا می‌شود باید به مرجع رسمی خودش که عدلیه است مراجعه شود و بده معتقدم که دیگر نباید این فورمول را بنویسیم و مطابق معمول مملکت هر اختلافی که بین طرفین واقع می‌شود بای رجوع شود به عدلیه
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ این موض ع را آقای شیروانی در کمیسیونهم اظهار کردند ولی تصدیق بفرمایند که ما بقدر امکان باید در امتیازی که باتباع داخله می‌دهیم برای تشویق او تسهیلات فراهم کنیم و در اینجا حکمیت رابرای تسهیل ملاحظه کردیم….
دشتی ـ در عدلیه هم قانون حکمیت هست.
آقا سید یعقوب ـ اجازه بفرمائید. آن قانون حکمیت را بنده هم میدانم که حقیقت چه کاری کردیم و جه ضررها دارد! ولی در کلیه امتیازاتی که ما داده‌ایم همه اش را در موقع اختلاف رجوع به حکمیت کردهایم برای اینه تسریع شود و زودتر کارها بگذرد. در اینجا اگر ما بیائیم یک تبعة داخله که آمده است امتیاز خواسته است (و انشاء الله موفق شود که این چهار فرسخ خط آهن را بکشد) آنوقت ما این را بیندازیم به جریان عدلیه خوزستان بعد هم چون طرف دولت است بیاید در مرکز مثل حکایت گیلان که تلفون کشیده بود و شیلات که آمد بهم زد جواب نمی‌دهند مرد که گیر کرده است در عدلیه آنوقت بیچاره موقر هم توی سرش بزند و به او بگویند که چون طرفدولت است باید بروی آنجا آنوقت برای انیکه این شخص خواسته است چهار فرسخ خط آهن بکشد یک ترتیباتی کردهایم که بکلی از بین برود. بنده عقیده‌ام اینست که چون ماهنوز باب تسهیلات راباز نکرده‌ایم یک تسهیلاتبیشتری باید برای اتباع داخله بشود که اتباع داخله کاملا مطمئن شوند مجلس و دولت باتسهیلات برای آنها موافقت می‌کند ما باید کاملا قوه قضائیه را در این خصوصها از بین ببریم. این یکی. یکی هم اینکه قوه قضائیه یعنی چه؟ یعنی قاطع منازعات باشد اعم است از اینکه مرجعه به کمیت کند یا محمه باشد که چهار نفر در آن نشته‌اند و رأی می‌دهند مقصوداین است که خصومت‌ها رارفع ند و از بین ببرد مطابق این قانون تراضی می‌کنند که دو حکم این کار را بکند و عقیده بنده این است که در اینجا بیش از اینهم صحبت نکنیم.
رئیس ـ آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی ـ بنده هم با آقای آقا سید بعقوب موافقم.
بعضی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
رئیس ـ ماده ششم.
(بمضمون آتی خوانده شد)
ماده ۶ ـ نرخ کرایه تراموای در ششماه اول از تاریخ تأسیس برای هر ده کیلو متر مسافت از مبالغ ذیل تجاوز نخواهد کرد
مسافرین درجة اول ـ ۲ قران»» درجة دوم ـ ۵و۱»
مال التجاره خرواری ـ ۲ قران
در انقضای مدت مزبور و پس از آن هر پنجسال یک مرتبه دولت در تعرفه تراموای تجدید نظر خواهد نمود ضمناً صاحب امتیاز می‌تواند هر موقعی که نرخ مقرره را کمافی نداند ازدیاد آنرا از دولت تقاضا نماید در این صورت پس از تحقیقات لازمة و مراجعه به دفاتر محاسبات و مدارک تقاضای صاحب امتیاز نرخ مذکوره بمیزانی که مخارج مختلفه مؤسسه و منافع عادلانه صاحب امتیاز را تأمین کند قابل افزایش خواهد بود
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ اینجا مخالفت بنده از این جهت است که می‌خواهم از موقع استفاده کنم که شایدمجلس با عقیدة بنده موافقت کند که در کمیسیونهم عقیدة خودم را پیش ببرم موضوع عنوان کیلومتر است که آیا می‌توانیم به فارسی تبدیلش کنیم؟ بنده سؤال کردم گفتند ده کیلومتر فلان تقدر می‌شود اگر ما فرسخ بگوئیم چه ترتیب می‌شود؟ خواستم مجلس یک توجهی بکند که بقدریکه مامی‌توانیم الفاظ خودمان را در قوانین بگذاریم مخصوصاً با اینکه ماقانون اوزان مقادیر و اینها را گذرانده‌ایم بنده برای اینکه کیلومتر را می‌توانیم کلمة فارسی بجایش بگذاریم مخالفت کردم که بعد اصلاح شود
رئیس ـ آقای فهیمی
فهیمی ـ بنده هم مخالفم
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ بنده هم مخالفم
رئیس ـ آقای غلامحسین میرزا
غلامحسین میرزا ـ این قسمتی را که آقای آقا سید یعقوب فرمودند راجع به کیلومتر در کمیسیون هم مذاکره شد و پس از آنکه دولت مسئل سیستم متر یک را قبول کرده است کیلومتر هم جزء آنها هست….
یکنفر از نمایندگان ـ خیر آقا کیلو گرم است.
غلامحسین میرزا ـ این جزو مقیاسها است ممکن هم
هست بفارسی تبدیل کرد هزار متر یا هزار گز بشود
رئیس ـ آقای فهیمی
فهیمی ـ مخالفت بنده در این ماده از این حیث است که تعیین نرخ برای مسافر در فانون کردن خوب نیست البته دولت باید نظارتی برای تعیین نرخ بکند و در هر موقع باتقضای وقت نرخ را معین کند اما در قانون تصریح کردن و رأی دادن که مسافر چقدر بده هیچ مناسبت ندارد دولت در مواقع لازمه می‌تواند تغییر و تبدیل بدهد بعلاوه این امتیاز امتیاز بلدی و شهری است دولتی نیست. سه فرسخ یا چهرا فرسخ راه آهن در یک شهری جزء امور بلدی است…….
موقر ـ در شهر نیست خارج شهر است.
فهیمی ـ بلدیه باید در اینکارها دخالت کند نه دولت و اگر ما بخواهیم در قانون نرخ را معین کنیم بنده بی مورد میدانم باید طوری کرد که دولت بتواند در موقع مداخله کند و نزخ را معین کند
مخبر ـ عرض کنم اگر غیر از آقای فهیمی که خوب آشنا به جریان کارهای ادارات هستند این فرمایش را می‌کردند بنده تعجب نمی‌کردم. بنده تصور می‌کنم اگر تعیین نرخ آهن را بکشد آنروز که می‌خواست در یکی از کمیسیونها برای نوشتن نظامنامه بنشیند بقدری طول می‌کشید که شاید مدت امتیاز تمام می‌شد و باری اینکه صاحب امتیاز دچار معطلی نشود ما این را در قانون معین کردیم
بعضی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است
رئیس ـ مادة هفتم.
(بترتیب ذیل خوانده شد)
مادة ۷ ـ این امتیاز بهیچ نحو از انحاء به اتباع موسسات خارجی قابل نقل و انتقال نخواهد بود ولی ساحب امتیاز مجاز است بر طبق قوانین مملکتی شرکت سهامی با رعایت شرائط ذیل تشکیل داده و بمیزان سرمایه لازمه سهام منتشر سازد.
(الف) بیش از میزان صدی سی و سه سهام منتشره باتباع خارج فروخته نشده و در روی بقیه (۶۷ در صد) که قابل فروش باتباعداخله است باید یقید شود که در صورت انتقال و فروش باتباع خارجه از درجة اعتبار ساقط است
(ب) ـ مرکز شرکت مزبور در خاک ایران واقع است و از هر حیث تابع قوانین ایران خواهد بود
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب – بنده موافقم
بعضی از نمایندگان ـ مخالفی ندارد.
رئیس ـ ماده هشتم
(بشرح آتی خوانده شد)
مادة ۸ ـ مؤسسات صاحب امتیاز در ظرف پنجسال این امتیاز از تأدیه هر گونه عوارض و مالیات معاف و پس از انقضای مدت مزبوره مؤسسات مذکوره اط حیث تأدیه مالیات و عوارض مشمول قوانین عمومی مملکتی خواهد بود
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ اینجا دو نظر است یکی این است که حقوق. در این بین خواستم جواب آقای فهیمی را هم بدهم که این مسئله ربطی به بلدیه ندارد چون اجازه کشیدن خط آهن از شهری است ه شهری و مجلس باید اجازه بدهدنه این است که از حقوق بلدیه باشد. این جواب حضرتعالی ـ اما اینکه در اینجا نوشته است که مالیات نباید بدهدو بنده عرض مینم نسبت به مالیاتهائی که دولت می‌خواهد بگیرد بنده هم موافقم که معاف باشد ولی آنچه که راجع به عوارض بلدی است نباید معاف باشد. مثلا اینکه به عبادان کشیده می‌شود اگر در آنجا عوارض بلدی در ایستگاه بخواهند قرار بدهند یا در محمره که وارد می‌شود بخواهند یک عوارض بلدی بگیند حق دارند برای اینکه این حق را بحسب قانون بلدیه ما به بلدیه‌ها داده‌ایم اینست که نسبت به عوارض بلدی آن بنده مخالفم که ندهد. عوارض بلدی تابع شهر است که اگر بلدیه
خواست بگیرد باید بدهد.
رئیس ـ ماده نهم
(بشرح آتی قرائت شد)
ماده۹ – صاحب امتیاز باید برای محاسبات خود دارای دقاتر قانونی منظمی باشد که در صورت احتیاج مأمورین دولت بتواندآنه نمده و ر بسهولت انجام دهند
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ بنده وجود این ماده را زاید میدانم اگر راجع به نظامنامه ایست ه بایستی دروزارت فوائد عامه تدوین شود که یک دفتری بطور مطلق باشد ذکرش در اینجا لزوم ندارد در هر حال ذکر داشتن دفتر آنهم در قانونیکه از مجلس می‌گذرد بکلی بیمورد میدانم بدیهی است باید دفتر داشته باشد و البته دواتهم می‌خواهد و دوات هم البته مرکب می‌خواهد قلم می‌خواهد. یا اینها را فراموش کرده‌اند یا باید اینها را هم قید کنند بالاخره اینها یک چیزهای زایدی است
مخبر ـ آقای کازورنی تصور می‌کنم در موقعی که متصدی تارت بودند تقریباً معتاد بداشتن دفتر مرتبی نبودند. وقتی که ما صی سه سهام را قرار دادیم که باتباع خارجه فروخته شود. وقتی که گفتیم پنجسال صاحب امتیاز از دادن مالیات مملکتی معاف باشد اینها را از روی چه مأخذی ما بتوانی تشخیص بدهیم که عوائد صاحب امتیاز از این امتیاز چه بوده است. بالاخره باید مطابق یک دفتری باشد و دفتر هم باید مرتب باشد ازاینحهت ناجار شدیم بنویسیم که باید دفتر مرتب داشته باشد
کازرونی ـ منشی هم می‌خواهد
رئیس ـ مادة هم
(بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۰ ـ صاحب امتیاز می‌تواند لوازم تراموای را بدون تادیة حقوق گمرکی و مالیات راه و هر گونه عوارررض دیگری وارد نماید ولی برای استفاده از این معافیت باید صورت لوازمات مذکوره قبلا بوزارت فوائد عامه تقدیم دارد تا بر طبق آن دستور بعهدة ادارة گمرکات صادر گردد
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ اینجا باز برای تسهیل بود لکن در اینجا یک عبارتی که وزارت فوائد عامه راالزام بکند ندارد. والا رد اول نوشته است صاحب امتیاز می‌تواند ادوات را بدون تأدیة حقوقی گمرکی ورد کند بع نوشته که صورت بدهد به وزارت فوائد عامه ولی ی الزامی که فوائد عامه باید به اطلاع گمرک برساند ندارد اینست که بنده خواستم تذکر بدهم که موافقت بفرمایند و یک کاری بکنند که اگر وزارت فوائد عامه عقب انداخت و صورت نداد این کار عقب نیفتد و یک چیزی نوشته شود که الزام کند وزارت فوائد عامه را بدادن صورت. اینست که خاستم تذکر بدهم که این قید بشود.
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ بنده مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
کازرونی ـ عرض کنم که مقصود این است که اگر چنانچه ازلوازم و افزاری که محتاج الیه تراموای است بخواهد وارد کند از حقوق گمرکی معاف باشد این تشخیص با گمرک است ذکرش بعقیده بنده اینجا لزومی ندارد رفتنش در وزارت فوائد عامه و اجازه دادن وزارت فوائد عامه با تراکم کارهای زیادی که دارد بنده خیال می‌کنم اسباب بطورء کار خواهد شد. اگر آن افزار و ادوانی که وارد می‌کند غیر از چیزهائی باشد که محل احتیاج تراموایابشد. گمرک خودش تشخسص خواهد داد و بدون گرفتن حقوق گمرک اجازه ورود نمی‌دهد در هر صورت وارد کردن اینجور مواد را در این قوانین بنده چندان لزومی نمی‌بینیم
مخبر ـ خود آقای کازرونی عضو هستند نظر کمیسیون این نبوده است که بصاحب امتیاز یک کارت بلانش داده شود که چیزهائیکه غیر از احتیاج تراموای است بیاورد مقصود این بوده است که یک اجازة داده وشد که هر مقدار اشیاء و ادواتی گه برای انجام این مقصود لازمست صاحب امتیاز بدون تأدیه حقوق گمرکی بتواند وارد بکند و برای اینکه گمرک هم بداند چه اشیائی طرف احتیاج صاحب امتیاز است که وراد خواهد شد باید صورتش را بوزارت فوائد عامه بدهد کهبمالیه دستور بدهند که از آن اشیاء گمرک نگیرند و بالاخره باید دفاتر خودش را مرتب نگاهدارد که چه مقدار اشیائی برای اجرایب این امتیاز وارد دشه است و مطابق قانون نباید از آنها چیزی گرفته شود
بعضی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است
رئیس ـ ماده یازده
(بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۱ ـ این امتیاز مانع اقدامات دولت برای کارهای راه آهن و سد سازی و نظامی نخواهد بود و پس از انقضای مدت آن دولت مخیر خواهد بود موسسات صاحب امتیاز را بقیمت عادله با تصدیق اهل خبره خریداری نموده و یا اینکه صاحب امتیاز را مجاز بدارد که از مؤسسات خود آزادانه و بدوه قید انحصار استفاده نماید در صورت اختیار شق ثانی هر موقعی که دولت بخواهد موضوع مذکوره را مجددا بامتیاز انحثاری واگذار نماید چنانچه سرویس تراموای آزاد صاب امتیاز در آنموقع دائر باشد مشار الیه با تساوی شرایط نسبت بدیگران در اخذ حق امتیاز مقدم خواهد بود
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب - موافقم
رئیس ـ آقای کازورنی
کازرونی ـ البته این امتیاز یک مدت معینی دارد وقتی که مدتش منقضی شد.
یکنفر از نمایندگان ـ مدتش کجا است؟
کازرونی ـ اگر نیست سؤال کنید کجا است. پیشنهاد بدهید البته مدتش معین است…
موقر ـ سی سال است.
کازرونی ـ مدت که منقعضی شد دیگر آنوقت امتیاز انحصاری از بین می‌رود. حالا ما اینجا ذکر کنیم که پس از انجام مدت دارای امتیاز انحصاری نیست؟ این معقول است؟ ما اینجا قید کنیم که وقتی منقضی شد بتواند آزادانه از مال خودش استفاده بکند؟ بندهتمام این مواد را زاید میدانم و اگر تراضی پیدا شد دولت می‌تواند از ایشان بخرد. البته اگر تراضی شد قبل از انتهای مدت هم دولت می‌تواند بخردو در هر صورت نبده گمان می‌کنم بسیاری از این مواد زائد است و همچو عبارات زائدی را از مجلس گذراندن گمان نمی‌کنم لزوم داشته باشد
مخبر – بنده عقیده‌ام این است که آوردن این لایحه اصلا لازم نیست برای این که کسی که یک راه آهنی یاورد و برای داخلی بکند کسیمانع از پیشرفت او نمی‌شود پس این امتیاز لازم نیست وبناء علیه اساساً آوردن لایحه دیگر لزوم نخواهد داشت این شخص که دارای این امتیاز می‌شود مطابق این امتیاز رفتار می کندو در مدت امتیاز مؤسسات این آدم آزاداست و کاملا می‌تواند از مؤسسات خودش استفاده کندلکن اگر یک شخص آمد و تقاضای یک امتیازی کرد برای اینکه آن تقاضا کنندة بعدی اینکار را خراب نکند بالاخره این شخص حق تقدم می‌خواهد و از این نقطة نظر بنده تصور می‌کنم خوبست آقا موافقت بفرمائید واین انداره هم اشکالی ندارد
رئیس ـ آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی ـ عرضی ندارم
رئیس ـ آقای بیات
مرتضی قلیخان بیات ـ این قانون طوری تنظیم شده که قسمت‌های اصولی آن از بین رفته اولا نوشته پس ازخت مدت فلان ترتیب شود اما هیچ مدت ندارد. معلوم نیست درجه مادة مدت معین میوشد و چه مدتی دارد از کی باید اجرا شود بعقیدة بنده باید کمیسیون در این خصوص دقت کند زیرا اصلا مدتش معین نیست. ثانیاً در این قسمت اخیر که نوشته پس از انقضای مدت حق تقدم خواهد داشت بده این را زاید میدانم. زیرا وقتیکه این مدتی تمام شد دیگر بعد ازین نبایستی ما خودمان را زیر یک قیدی بگذاریم. علت ندارد بجهت اینکه اگر مات یک امتیازی سر رفت دیگر بعدش باید آزاد باشد و هر کس خواست امتیاز بگیرد بعد از گذشتن این امتیاز بتواند بگیرد. دولت هم اگر خواست بتواند بدهد. دیگر ما هم حق نداریم از حالا برای سنوات بعد یک قیدهائی را بنویسیم بعلاوه در موقع البته دولت این رعایت را خواهد کرد ولی در قانو نوشتن بعقیدة بده صیح نیست.
آقا سید یعقوب ـ چه عیبی دارد؟
رئیس ـ آقای شیروانی
شیروانی ـ مخالفم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ این مسئله که آقای بیات فرمودند در مسئله مدت گمان میکنمدر کمیسیون اینطور درنظر بود که سی سال باشد بهر صورت بنده عضو کمیسیون هستم و آقای مخبر که هستند مستحضریم عرض می‌کنم مدت آن سی سال اس حالا اگر سقط در عبارت شده باشد نمیدانم نگاه نکردم چون ملتفت شدید که این لایحه جزء دستور نبود یک دفع رأی داده شد که جزء دستور شود و لایحه هم پیش بنده نبود. اساساً پیشنهادی هم که دولت کرده بود مدت سی سال بود راجع بآن اشکالی نیست اصلاح می‌کنیم و در کمیسیون درست می‌کنیم واما راجع بقسمت ثانی که فرمودید حق تقدم نباید باشدعرض می‌کنم که حق تقدم باید باشد به علت اینکه یک کسی که امروز آمده است اقدام کرده است و شروع کردم است باینکار هر گونه تشویق نسبت باو باید بشودو البته باید قید کنیم که بعد از تمام مدت اگر دیگری هم امتیاز بخواهد باتساوی شرایط این شخص حق تقدم داشته باشد. چرا؟ برای اینکه مردم تشویق بشوند باید امتیازات بگیرند و مملکت ما آباد بشود و ما ناچاریم تسهیلات و تشویقات از هر جهتی که هست بکنیم. و آن را بر روی افرادمملکت باز کنیم ضرری ندارد دیگر
رئیس ـ آقای شیروانی
شیروانی ـ تصور می‌کنم همانطور که آقای آقا سید یعقوب هم فرمودند اشتباهاً جملة اول ماده دوم حذلف شده است و اینجمله را آقای مخبر باید اصلاح کنند ولی اینکه گفته می‌شود حق تقدم، گمان می‌کنم در مادة یک حق تقدم صریحی نباشد دولت را مخیر کرده‌اند که می‌تواند حق تقدم را بضحب امتیاز بدهد یا اینکه اشیائی کهدارد ب تراضی خریداری نماید. در حقیقت از این ماده منظور این بوده است که اشیاء و ادوات صاحب امتیاز بلاتکلیف نماند در آخر مدت. حالا اگر آقایان در عبارت می‌بینند که چیزهائی است که باید اصلاح شود پیشنهاد بفرمایند.
بعضی از نمایندگان ـ مذاکراتی کافی است.
رئیس ـ مادة دوازده
(بشرح آتی خوانده شد)
مادة ۱۲ ـ هر گاه صاحب امتیاز بخئاهد از اتباع خارجه مهندسین استخدام نماید باید قبلا نظریات وزارت فوائد عامه را در قسمت تابعیت آنها جلب و بموجب ماده صریحی بقید فسخ کنترات و تعقیبات قانونی انها را ملزم نماید که بهیچ وجه در امور سیاسی و مذهبی مذاخله ننموده و از قوانین و مقررات مملکتی تخلف ننمایند.
رئیس ـ آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی ـ بنده از آنجا که نظر دارم همه قسم تسهیلات باشخاصی که در داخله امتیاز می‌گیرند و باعث آبادی مملکت میوشدند باید فراهم کرد و از نظر اینکهاین شخص صاحب امتیاز خودش یک شخص قانونی است و دارای مزایای علمی و اخلاقی است عقیده دارم اینماده در این قانون ملغی شود بجهت ایک این قیودی که در ایناده شده است ممکن است تولید اشکال و زحمت می‌کند و این را هم عرض می‌کنم اگر اشخاصی غیر از دولت بخواهند کاری بکنند و آن کار را از پیش ببرند این قدر زحمت برایشان نیستکه برای دولت هست زیرا آن شخص خودش صاحب مال است و دلسوزی می‌کند. مهندس صحیح می‌آورد که بدرد کارش بخورد و این مهندس هم بهمان اندازة اندازة که ما خیال می‌کنیم نباید مهم باشد شاید یکی از این مهندسینی را که برای راه آهن آوردهاند بتواند ببرد آنجا و یک نقشه بکشد و این کار را بکند. باین ملاحظات بنده این ماده را زاید میدانم و خوبست آنرا لغو نند بعلاوه هر کس وارد مملکت ما بشود تابع مقررات ما هست و لازم نیست اینجا قید شود
ریئس ـ آقای روحی
روحی – مخالفم
رئیس ـ آقای کازورنی
کازرونی – بنده بعکس آقای فیروز آبادی با این قیدی که آن مهندس که از خارجه استخدام می‌شود و از عناصر خارجی است باید بتصویب و اجازة وزارت فوائد عامه باشد کاملا موافقم و اصلا چه دلیل دارد که ما ی چنین اجازة بدهیم؟ شاید صاحب امتیاز یک وقت اتفاقاً ب حسب تصادف و تصادم در یک محظوری گرفتار شد. ما چرا رفع محظور را بواطسة این ماده از او نکنیم؟ فقط در یک قسمت این اده بنه مخالفم آنجائی که می‌گوید التزام ازشان بگیرند که در امور سیاسی و غیره دخالت نکنند. این مسئله مالآن وقتی است که تکلیف دولت ایران مشخص و معین نبود یعنی کاپیتولاسیون لغو نشده بود، امروز که کاپیتولاسیون لغو شده است ذکر این مطالب را آنهم در یک ماده قانون و از مجلس گذراندن بنده خیلی بیجا و بیمورد میوانم و اگر هم لازم باشد مربوط به نظامنامه است و بنده می‌خواهم پیشنهاد کن از بعد از (جلب نماید) الی آخر ماده حذف شود
مخبر ـ اولا آقای تصویق می‌فرمایند که تاریخ طبع این لایحه قبل از الغائ کاپیتولاسیون بوده است بناء علیه نمشد این را موکول کرد بیک ترتیبی که بعدا تصویب می‌شود. البته این قضیه در شور ثانی اصلاح می‌شود ولی اینکه صاب امتیاز باید نظر دولت را در استخدام مهندس جلی کند ممکن است موجبات تسهیل برای خودشان فراهم شود و بنده عقیده‌ام این است اگر این کار را نکند شاید در آتیه یک اشکالاتی برای مملکت تولید شود. بناء علیه خوب است آقایان بهمین ترتیب موافقت بفرمایند و ن قسمتی هم که تابع مقررات مملکتی باید باشد اصلاح خواهیم و قانونی هم هست ولی در خصوص استخدام مستخدمین خارجه موافقت بفرمایند که جلبنظر دولت بشود زیرا لازم است.
بعضی از نمایندگان مذاکرات کافی است
رئیس ـ ماده سیزده
(بشرح اتی خوانده شد)
ماده ۱۳ ـ ساختن خط باید طوری انجام که بهیج وجه مانع جریان منظم آبهای معمولی از قبیل رودخانها و انهار و چاهها و غیره که برای شرب اهالی یا مشروب کردن اراضی و با مقاصد زراعتی و مکانیکی بکار می‌رود نشده و هر گاه صاحب امتیاز برای احداث خط مجبور شود که مجاری آبها را تغییر دهد مخارج آن و هر گونه خسارتیکه از این راه متوجه صاحبان آنها گردد بعهده خود صاحب امتیاز خواهد بود.
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ این لایحه کاملا ما را به دراز نویسی‌های قدیم یادآوری می‌کند. یک راه آهن چهر فرسخی را می‌خواهند امتیاز بدهند بیکی از اتباع داخله و اینهمه طول و تفصل ندارد باید یک ماده بنویسید که این امتیاز را دادیم به آقایموقر و نظامنامة آنرا وزارت فوائد عامه می‌نویسد. دیگر تمام این جزئیات را توی لایه قید کردن موضوع ندارد دیگر اینکه این اده سیزده از همه مضحک تر است این مثل مسائل فرضی است که برای حساب به بچه‌ها می‌دهند که اگر فرض کنید سریک کوهی صد هزار من علف داشته باشد و هر علفی صد دانه داشته باشید آنوقت چقدر خواهد شد؟ مجاری آبها! عملیات میکانیکی اینها یعنی چه ؟! این مطالب واضح و روشن است این قانون وقتی که می‌گذرد اسباب مضحکه می‌شود.
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ مخالفم.
رئیس ـآقای روحی
روحی ـ مخالفم
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ بنده فقط می‌خواهم باین عنوان جواب آقا را بدهم که اگر تشریف داشتید و اصل لایحه را که پیشنهاد کرده بود می‌دیدید مخالفت با راپرت کمیسیون نمی‌گردید ما خودکشی کردیم بعد از دو مرتبه تجدید نظر و هراز مخالتها کوتاهش کردیم، کوچکش کردیم، مختصرش کردیم، شما هنوز هم ناراضی هستید. خیلی خوب پیشنهاد کنید در تجدید نظر عبا راتش کوتاه تر خواهد شد
رئیس ـ ماده چهارده
(بشرح ذیل خوانده شد)
مادة ۱۴ – هرگونه اختلاف راجعة بمواد این امتیاز بین دولت و صاحب امتیاز مادام که مراجع مخصوص برای رسیدگی باین قبیل اختلافات تشکیل نشده است بطریق ذیل بحکمیت ارجا می‌شود هر یک از طرفین یکننفر حکم تعیین حکمین مزبور قبل از شروع برسیدگی حکم ثالث را تعیین رأی حکمین و در صورت عد توافق نظ رانها رأی اکثریت قاطع خواهد بود
رئیس ـ آقای یاسائی
یاسائی ـ در این ماده نوشته شده که اختلاف اگر بین دلت و صاحب امتیاز پیدا شود مادام که مراج مخصوص برای رسیدگی باین قبیل اختلافات تشکیل نشده است… اولا این عبارت بر خلاف قانون اساسی است. مرجع رسمی هر گونه نظامی هر شکایتی و هر مناقشة عدلیه است و علاوه بر این قانون گذشته است که دعاوی دولت بر مردم و مردم بر دولت با عدلیه است نمیدانم چرا درجراید اعلان نشده است. وقتی که یک چنین قانونی گذشته از کمیسیون عدلیه و اختیار دادهشده است به عدلیه که دعاوی دولت بر مردم و دعاوی مردم بر دولت را باید رسیدگی کند اینگونه دعاوی هم باید برود به عدلیه و در اینجا نوشتنش لزومی ندارد
رئیس ـآقای روحی
روحی ـ بنده هم مخالفم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ آقای یاسائی که حقیقت اعلم العلمه است در قانون. تعجبب کردم که در این قانون این فرمایش را می‌فرمایند! فرق است بین تظلم و اختلاف مثلا اختلاف در فهم قانون با اختلاف در عهد نامه هاکه می‌شود اینها بروند عدلیه؟ درست است که عدلیه مان محکم است ول یاین مسائل راجع است به شورای دولتی اختلاف در قانون نباید بعدلیه برود. دولت هم که پیشنهادکرده بود از این نقطة نظر بود. اینجا عنوان تظلم نیست برای اختلاف رد فهم مواد قانون است اما آن مسئله راهم که فرمودند به کمیسین علیه اختیار داه شده است که قوانین که می‌گذرد برود به عدلیه این قانون قبل از آن بوده است اختلاف در فهم قانون غیر از عنوان مظلومیت و تظلم است در هر صورت این یک مادة است که در تمام قوانین که ما از مجلس گذرانده‌ایم نسبت بعهد نامه‌ها، نسبت بامتیازات، که اگراختلافی در فهم مواد واقع شد طریق حکمیت رفع شود
رئیس ـ آقای روحی
روحی ـ عرض کنم اصل نظر آقای سید یعقوب در اختلاف است. دو نفر مثلا در یک حساب اختلاف پیدا میکننداو میگویدبده او می‌گوید می‌دهم باید برود عدلیه تظلم کند اختلاف هر چه باشد منشاء تظلم عدلیه است آقای
Page 13 missing
رئیس ـ آقای رفیع
رفیع ـ موافقم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ موافقم
رئیس ـ آقایانی که ماده سوم تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس ـ تصویب شد مادة چهارم
بشرح ذیل خوانده شد
ماده ۴ ـ از ابتدای سال سوم از تاریخ اعتای امتیاز حوزه عبارت از متخبه خواهد بود که نقشة آنها به دولت تقدیم شده است و چنانچه صاحب امتیاز در ظرف چهار سال از تاریخ اعتای امتیاز به حفر یک چند حلقة چاه آرتزین و به دست آوردن آب در اراضی منتخبه موافق می‌شود امتیاز انحصار حفر چاه اراض متخبه تا انقضای مدت ۲۵ سال از تاریخ اعتای امتیاز متعلق به مشار الیه خواهد بود
تبصره ۱ ـ صاحب امتیاز مکلف است در صورت لزوم هر پنچ سال لااقل به حفر یک چاه جدید در اعراضی حوزه و امتیاز خود اقدام نماید
تبصره ۲ ـ در صورتی که در ظرف مدت چهار سال مذکور در مادة چهار صاحب امتیاز به حصول نتیجه مطلوبه و به دست آوردن آب موفق نشود حق انحصار ملغی خواهد بود لیکن مشار الیه می‌توانند در صورتی که مایل باشد به طور آزادانه و بدون قید انحصار عملیات خود ادامه دهد
رئیس ـ آقای رفیع
رفیع ـ موافقم
رئیس ـ آقای سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ موافقم
رئیس ـ آقای کازرونی
کازرونی ـ عرض می‌کنم یک قدری دقت کنید ببنید این امتیاز گیره را تا چه اندازه و به چه عناوین گرفتار می‌کنند کین یک مالی است و این معطل مانده است و عجالتاً اعتا می‌شود به این آدم و باید عجله کرد که اگر چنانچه در رأس این مدت این شخص نتوانست استفاده کند از او استرداد شود و به یک دیگر بدهیم به جهت استفاده اما اینطور نیست یک بیچاره برای یک فکری پیدا شده است که برود آنجا زحمت بکشد مخارجی بکند آب تهیه کند در اینجا نوشته است اگر چنانچه بعد از چهار سال این آدم که چاه حفر کرد آب عایدش نشد به کلی امتیازش باطل است! در صورتی که ممکن است این اراضی انتخاب کرده است یک چاهی حفر کند و آب نداشته باشد خوب می‌رود جای دیگر حفر می‌کند شاید موفق شود من نمی دانم دل سوزی برای امتیاز گیرنده می‌کنند مبادا می‌رود جای دیگر حفر چاه می‌کند و باز هم موفق نشود و ضرری به او بخورد یا برای این است که ضرری متوجة دولت نشود در هر صورت الغاء امتیازش در صورتی که به حفر یک چاه بعد ازچهار سال موفق نشد بنده هر چه فکر می‌کنم دلیلی برا یش نمی‌بینم بعد از چهار سال حفر کرد و دید نشد اجازة داشته باشد برود جای دیگر چاه حفر کند آنجا هم نشد جای دیگر حفر بکند با پول خودش بامال خودش بتوسط متخصصین می‌خواهد سعی بکند آبی بیرون بیاورد که اینقدر چرا او در مضیقه می‌گذارید؟ چرا اینقدر سخت گیری می‌کنید؟ فکر می‌کنید بعد از آنکه امتیازش را الغاء کردید چه نفعی به شما عاید می‌شود؟ آخر اینها چیست؟ این را عرض کنم که کمیسیون خیلی خودکشی کرده است تا به این درجة رسانده است تحدیدش کرده است والا اول نمی دانید چه بود
رئیس ـ آقا حاج آقارضا رفیع
حاج آقا رضا رفیع ـ آقای کازرونی اغلب کمک به شخص می‌کنند و ملاحظه نوع را نمی‌کنند امتیاز برای مملکت داده می‌شود اهالی مملکت هم را هم باید در نظر گرفت آقا خود صاحب امتیار با میل رغبت خودش آمده است قبول کرده است ما که اینجا رقم قتل او را نمی‌خواهیم بنوسیم می‌فرمایند که اگر در مدت چهار سال کار کرد و موفق نشد چه طور باید بشود هیچ طور مملکت را نمی‌شود معطل گذاشت امتیاز می‌دهند به یک کس دیگر بالاخره این آدم آزاد است تا چهار سال دیگر هم می‌تواند کار کند ولی در باب امتیاز دادن به اشخاص که مملکت را نباید معطل گذاشت مردم دیگرهم باید کار کنند امتیاز می‌خواهد بگیرند در طلب می‌شود و چهار سال هم شاید زیاد است و ممکن دو سال هم آب در بیاورد خوبست آقا موافقت بفمایند که کار برای مملکت بشود نه برای اشخاص
جمعی از نمایندگان مذاکرات کافی است
رئیس ـ رأی می‌گریم به ماده چهارم آقایان موافقین قیام فرمایند
اکثر قیام فرمایند
رئیس ـ تصویب شد مادة پنجم
(بشرح به ذیل قرائت شد)
ماده پنجم - صاحب امتیاز مجاز است برای عملیات فنی این امتیاز متخصیصین خارجه استخدام نماید مشورت براین که راجع به بتابعیت آنها قبلاً موافقیت نظر وزارت فوائد عامه را جلب نموده و شرایط استخدام آنها را نیز به اطلاع فوائد عامه برساند و غیر متخصصین مذبور کلیه کارگران و مستخدمین که برای اجرای این امتیاز وادارة موسسات مربوط به آن استخدام می‌شود باید منحصراً از اتباع داخلی باشند
تبصره ـ وزارت فوائد عامه مکلف است نظر ثبت و منفی خود را در ظرف یک ماه بعد از حصول پیشنهاد راجع به تابعیت متخصصین مذکور به اصطلاع صاحب امتیاز برساند
رئیس – آقا سید یعقوب
آقا سید یعقوب ـ خوب است آقا مخبر توجه بفرمایند اینجا باز نوشته شده است نظر مثبت و منفی خود را باید نوشته شود وزارت فوائد عامه مکلف است نظر مثبت با منفی خود را
مخبر ـ اضافه شود
رئیس ـ (یا) اضافه می‌شود رأی می‌گیریم به ماده پنجم با این اصلاح آقایان موافقین قیام فرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس ـ تصویب شد مادة ششم
(این قسم قرائت شد)
مادة۶ ـ حفر چاه و احداث مجری در اراض چه مالکین خصوصی باشد مولکول به رضایت است ولی دولت مراقبت خواهد کرد از طرفین اجحافی بعمل نیاید.
رئیس ـ مخالف ندارد؟
(گفتند خیر)
رئیس ـ رأی می‌گیریم به این ماده آقایانی که قیام فرمایند
رئیس ـ تصویب شد ماده هفتم
(این قسم قرائت شد)
ماده هفتم ـ انتقال این امتیاز و هر اسم و رأس و با اتباع خارجی ممنوع است در صورت تخلف امتیاز ملغی مؤسسه ویا موسساتیکه با اتباع خارجی خواهدشد
رئیس ـ آقای روحی
روحی ـ عرض کنم که بنده درشور اول اگر نظر آقای مخبر محترم باشد ممانعت کردم حالا هم بهمان حال مخالفت باقی هستند عرض کنم که مملکتی از هر حیث مستقل واقع شد نباید از اینجا بترسد. ما درمملکت سرمایه قوی و کافی برای رسیدن بمقاصد مان نداریم و باید از سرمایه خارجی استمداد کنیم بنده کاملا موافقم که ما صدی چهل و نه بخارجه‌ها امتیاز بدهیم و شرکت بدهیم.
شیروانی ـصدی صد
روحی ـ این چه وحشتی است که ما را گرفته است ما باید اکثریترا بایرانیان بدهیم ولی از سرمایه خارجی هم باید استفاده بگذاریمآنها هم یاید سرمایه بیاورند این جا این هرس بی مورد برای چیست شما هم مثل سایر دنیا رفتار کنید الان در آلمان در ممالکت بزرگ و عظیم انشان دنیا است و از ملل اول دنیا بشمار می‌رود سوخت شهر برلین را یک کمپانی انگلیسی اداره می‌کند درموقع جنک بین مللی کارش ادارهمی کرد و بواسطة قدرت هیچ گونه دخالتی در امور سیاسی نداشت همه جای دنیا اینطور است در آمریکا اینطور است انگلستان اینطور است با همه دنیا ما هی چیبیده‌ایم که این شخص که باید خباید تنها این چاه را بکند! هرگز نمی‌تواند. این تعارف است ما باید سعی کنیم که صدی ۵۱ سهام مال ایرانی ابشد و صدی ۴۹ مالخارجیان که هر یک از ملل بخواهند بیایند سرمایه بیاورند قبول کنیم و از منابع ثروت دنیا استفاده کنیمو اینها ابداً تأثیری و ترسی ندارد که اینقدر ما وحشت می‌کنیم. در تمام دنیا این عمل واقع می‌شود. این عقدیه بنده است و در آتیه دنیا بمانشان خواهد داد که ما چازة نداریم جز اینکه از علم و توانائی و سرمایه ملل دنیا استفاده کنیم
مخبر ـ تا اندازة فرمایش آقای روحی است بهیچوجه انعی نیست که ما از سرمایه داران داخلی ترجیح بدهیم. دنیا اینکار را دیگر نکردهاست. آمریکا که متمولترین ممالکدنیا است امتعه که در داخله خودش می‌سازد در مقابل امتعة خارجی که با آن می‌خواهد رقابت کند همیشه قوانینی وضع میکندو حتی المقدور آن امتعة داخلی را تشویق می‌کند که پول مملکت خارج نشود و کارگر خودش در مملکت کار کند. این جا بالخره یک آدمی آمده است امتیازی می‌خواهد که یک کاری بکند شرکت سهامی هم که تشکیل نداده است که از سرمایة خارجی استفاده کند ماکه نمتوانیم او را مجبور کنیم شرکت سهامی تشکیل بدهد البته اگر سرمایه خارجی بیاید و ایشان هم بخواهند از آن استفاده کنند مانعی نخواهد داشت
رئیس ـ آقای یاسائی
یاسائی ـ این ماده یک اصلاح عبارتی لازم دارد. در عبارت نوشته است که این امتیاز بهر اسم و رسم بدولت یا اتباع خارجی «دولت» مطلق نوشته شده اگر چه مقصود دولت خاجری است ولی عبارت این رانمی رساند و وافی نیست اینطور ممکن است فهمیدهشود کهمقصود دولت خودمان است و حال آنکه منظور این نیست و بنده عقیده دارم که نوشته شود بدولت خارجی و اتباع خارجی
مخبر ـ ضرری ندارد
رئیس ـ اضافه می‌شود آقایانی که این ماده را با اصلاحی که شد تصویب می‌کند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد مادة هشتم
(بشرح آتی قرائت شد)
مادة هشتم ـ چنانچه اختلافاتی راجع بمواد این امتیاز بین دولت و صاحب امتیاز تولید شود بطریق حکمیت قطع و فصل خواهد شد.
رئیس ـ آقای عمادی
عمادی ـ عرض کنم که بعد از تکمیل امور قضائی و امور محاکمة مان این قضیه را در قانون نوشتن اصلا بی معنی است باید برود بمجاکم عدلیه آنچه را که محکمه حکم کرد مطابق قانون است و باید عمل بقانون بشودو علت ندارد که این را مجزی کنیم. این است که بده مخالفم
رئیس ـ آقای حاج آقا رضا.
حاج آقا رضا رفیع ـ عرض کنم که آقا بایستی فکر کنن که این ترتیبات بالاخره با رضایت و موافقت خود صاحب امتیاز نوشته شده است. یک اختلافاتی در کار اگر پیداشود خود این مرد کار دارد نمی‌تواند برود در عدلیه درهمان اداره می‌نشیند و یک نفر از طرف وزارت خانه می‌رود و کار را بطریق حکمیت انجام می‌دهد و بالاخره خوبست اقا هم موافقت بفرمایند که کار بسهولت انجام شود. و با اینکه عدلیه خوب شده است و بسیار هم خوب شده است باز با این ادارات مرتب جریان محاکمه و تشریفات آن چندین ماه طول می‌کشد و اسباب زحمت می‌شود برای صاحب اداره. خوبست آقا هم موافقت فرمایند که بطریق حکمیت باشد و اختلاف ظر از راه حکمیت حل شودو کار از زودتر تمام کنند
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است
رئیس ـ پیشنهاد آقای فهیمی
(اینقسم قرائت)
بنده پیشنهاد می‌کنم بجای بطریق حکمیت قطع وفصل خواهدشد نوشته برای بقطع و فصل آن بمحاکم عدلیه مراجعه خواهد شد
مخبر ـ بنده قبول می‌کنم
بعضی از نمایندگان ـ بطور همهمه ـ چرا قبول می‌کنید آقا
حاج آقا رضا رفیع ـ بنده پیشنهاد تجزیه می‌کنم
آقا سید یعقوب ـ بنده مخالف هستم ـ عضو کمیسیونهم هستم اجازه میفرمائید؟ اعضاء کمیسیون که قبول نکرده‌اند
شیروانی ـ اعضاء کمیسیون موافقند
مخبر ـ هیچوقت مرسوم نبوه است که یک وقتی یک پیشنهادی می‌شود مخبر اعضاء کمیسیونرا جمع کند وسئوال کند. معمولا مخبر قبول می‌کند اشکالی هم ندارد. این ار هم بنده قبول کردم دولت هم قبول دارد
رفیع ـ باید تجزبه شود
رئیس ـ قابل تجربه نیست بایستی رأی گرفته شودبه پیشنهاد آقای فهیمی که آقای مخبر قبول کردند.
آقا سید یعقوب ـ چیز عجیبی است و الله. زور می‌گویند زور.
رئیس ـ ار پیشنهاد آقای فهیمی رد شد بعد بترتیب اول رأی گرفته می‌شود
جمعی از نمایندگان ـ مجدداً قرائت می‌شود
(بشرح سابق قرائت شد)
رئیس ـ رأی می‌گیریم باین پیشنهاد بعنوان ماده هشتم. آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. ماده نهم قرائت می‌شود.
(این قسم خوانده شد)
وزارت فوائد عامه مامور اجرای این قانون است.
رئیس ـ رأی می‌گیریم باین ماده آقایانیکه موافقند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان بر خاستند)
رئیس ـ تصویب شد. در کلیات مخالفی هست؟
آقا سید یعقوب ـبلی. بلی. بنده
رئیس - بفرمائید.
آقا سید یعقوب ـ بنده اطلاعات نمایندگان محترم را شهادت می‌طلبم که مخالفت بده برای این پیشنهای است که آقای فهیمی کردند و اقایان روی حبتی که بآقای فهیمی داشتند رأی دادند ….
جمعی از نمایندگان (بطور همهمه ـ اینطور نیست
(صدای زنگ رئیس)
عمادی ـ عدلیه یک وزارت خانه مستقلی است
یاسائی ـ دولت نمتواند یک عدلیه دیگری درست کند
آقا سید یعقوب ـ آقای یاسائی شما که کاملانظمنامه را مسبوقید اگر فرمایش دارید بعد تشریف بیاورید اینجا و با آن آوراز شراق و براق خودتان به بنده حمله کنید لازم نیست از هر طرف به بنده حمله کنید بگذارید عرضم را بگویم. بنده عرض می‌کنم قانون اساسی می‌گوید مرجع رسمی تظلماتعمومی عدلیه است یعنی چه؟ یعنی اگر کسی مظلوم واقع شد برود توی عدلیه ولی دیگر نوشته نشده که مرجع اختلافات هم هست….
عمادی ـ اینطور نیست آقا
آقا سید یعقوب ـ) هر کس که در فهم قانون اختلاف کرد سر یک کلمه گیر کرد برود عدلیه بگوید آقا من این جور میفهم این یکی این جور؟ آیا اینهم نوشته شده است؟ معنی اختلاف چیست؟ این است که دولت من گوید معنای قانون این است و صاحب امتیاز می‌گوید اینطور نیست. این اختلاف کجا باید رفع بشود؟….
شیروانی ـ این تفسیر است و بای درمجلس بشود
آقا سید یعقوب ـ این شخص می‌گوید معنای این ماده اینست. آن یکی می‌گوید نیست. این کجا باید برود..
عمادی ـ مجلس
(همهمة نمایندگان ـ صدای زنگ رئیس)
آقا سید یعقوب ـ اجازه بفرمائید. خوب حالا معلوم شد در خود مجلس هم در اینموضوع اختلاف هست یعنی می‌فرمایند باید برود عدلیه بعضی می‌گویند در مجلس. خوب حالا که اکثریت میفرمائید مجلس است پس این پیشنهاد چیست؟ جای این اختلاف که عدلیه نباید باشد. عدلیه راجع بتظلم است نه اختلاف در فهم قانون. اگر شورای مملکتی تشکیل شده بود اختلاف در قوانین بانجا رجوع می‌شد و الا باید بمجلس رجوع شود نه بعدلیه. تفسیر کارمجلس است و در مجلس رفع آن اختلاف می‌شود ولی در این پیشنهاد نوشته است به عدلیه و این اسباب طول کار و تولید زحمت می‌شود. آقای یاسائی عنوان اختلاف است در فهم آن نه عنوان تظلم. صاحب امتیاز می‌گوید معنی این عبارت این است دولت میگویداین نیست. کدام یکی از این دو تا مظلوم هستند که برود بعدلیه؟ کی باید عرضحال بدهد؟ آخر چرا یک چیزی که بنظرتان میآیدحتماً می‌خواهید جدیت کنید که آن مسئله را اهمیت بدهید؟ اینکه عنوان تظلم نیست که می فرمائید مرجع رسمی تظلمات عمومی عدلیه است. من هم میدانم من هم قانوناساسی راخوانده‌ام ولی آن مربوط باین نیست. مرجع اختلافات که عدلیه نیست یک کسی در فهم عبارت یک کتاب با دیگری اختلاف دارد…
کازرونی ـ مغاطله می‌کنی آقاجان
آقا سید یعقوب ـ آنوقت باید برود عدلیه و بگوید که من این طور عقیده دارم و دیگری طور دیگر شما رفع اختلاف کنید؟ این که صحیح نیست در هر صورت عقیده بنده این است که این پیشنهاد قانون راخراب وغیر عملی می‌کند و اشکال تولید می‌کند معنی هم ندارد و البته بد است
رئیس ـ آقای شریعت زاده
شریعت زاده ـ راجع باین لایحه بنده ملاحظاتی داشتم که بعنوان موافقت خواستم عرض کنم و مربوط است بتوصیه بدولت راجع بحسن استعمال قوانین که برایصاحب امتیاز که ایرانی است باید کی تسهیلاتی بشود در اجرای قوانین و مخصوصاً یک جمله که در این قانون متذکر ان نشده‌اند مربوط است بجواز عقد شرکت برای استفاده از ایهن امتیاز و شاید بواسطه عدم تصریح این در قانون در آتیه اسباب اشکالی از طرف وزارت فوائد عامه بشود ولی نظر باینکه در مملکت قانون شرکت‌ها هست و هر کس با سرمایه خودش می تواد شرکتی تشکیل دهد و در آتیه هم اگر صاحب سرمایه و صاحب امتیاز بخواهد چنین نظری را اتخاذ کند باید بانظرش موافقت کرد زیرا که همیشه کارهای بزرگ در اثر وجود سرمایه‌های بزرگ پیشرفت می‌کند و سرمایه بزرگ هم غالباً نتیجه اجتماع سرمایه‌های کوچک است که اصل مقصود شرکت را تأمین می‌کند ولی در قسمت مخالفتی که آقای نماینده محترم فرمودند لازم میدانم توجه ایشان را جلب کنم که اساساً اختلاف منشائش یا سوء تعبیر یکی از طرفین نسبت باسناد مربوطه بدعوا است یا قانون مربوطه بدعوا است یکی از طرفین نسبت بطرف دیگر مطابق یک ماده برای خودش یک حقی قائل می‌شود که طرف دیگر قائل نیست و البته این را وقتی درست دقت کنیم می‌بینیم برای تشخیص آن محاکمم عدلیه صلاحیت دارند زیرا که در نتیجه تشخیص او اختلاف فصل می‌شود پس اشکالی در این خصوص نیست. بعلاوه استنادی که بقانون اساسی فرمودند تصور می‌کنم که بهتر این است دیگر اینسور استناد نفرمایند زیرا که تنظلم معنای واقعی شکایت از ظلم و مطالبه حق است و این بهر نحوی از انحاء که باشد مشمول آن ماده از قاون اساسی است بعلاوه این رفقاء فرمودند که دولت باید در مقابل با افراد دیگر حقوقش مساوی این صحیح است
جمعی از نمایندگان ـ صحیح است
آقای سید یعقوب ـ اینطور نیست. چه صحیح است آقا ….
شریعت زاده ـ حضرت آقای سید یعقوب استدعا می‌کنم توجه بفرمائید بنده چون جواب فرمایشات حضرتعالی را عرض می‌کنم عصبانی نشوید. دولت باید در مقابل قانون و در مسائل حقوقی با افراد مساوی باشد این یک اصل مسلمی است و در قانون اساسی هم مصرح است که مرجع رسمی تظامات عدلیه است و ما نمی‌توانیم در قانون تصریح کنیم که اختلافات و دعاوی به جای دیگر مراجعه شود غیر محاکمه عدلیه
جمعی از نمایدگان ـ مذاکرات کافی است
حاج آقا رضا رفیع ـ بنده با کفایت مذاکرات مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
حاج آقا رضا رفیع ـ عرض کنم که یک مذاکراتی بین موافقت و مخالف شود که با این مذاکرات جواب داده نشد آقایانی که می‌گفتند ما نمی‌خواهیم عدلیه صاحب امتیاز و دولت حکمیت کند مقصودشان این نبود که عدلیه ما قانونی نیست و یک شکی داشته باشد. خیر همة آقایان می دانند که ادارات عدلیه واجب الاحترام است بهتر از وزارت عدلیه شاید وزارت خانه نداشته باشیم همة ما می دانیم ولی مربوط به این موضوع که فعلا مطرح است نیست ما گفتیم که اگر دعوا و تظامی داشته باشند باید بروند بعدلیه ـ لکن اگر اختلافی حاصل شد بین خودش و دیگری این را خودش تقاضا کرده است که به حکمیت مراجعه شود و مانعی هم ندارد ولی البته اگر تظلم بود باید بعدلیه مراجعه شود ولی در ضمن موافقت و مخالفت یک کلیاتی را گفتند که سوء تفاهم بود و الا یک نفر در ایران نیست که شاکی باشد از این ادلیه و تشکیلاتش بسیار خوب است بنده برای رفع این سوء تفاهم خواستم عرض کنم که مذاکرات کافی نیست
یکنفر از نمایدگان ـ حرفشان را که زدند
رئیس ـ رأی می‌گیریم بخبر کمیسیون که مشتمل بر ۹ ماده است آقایان موافقین قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد چند دقیقه تنفس داده می‌شود
(در این موقع جلسه برای جلسه تعطیل و بفاصلة نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس ـ چند فقره پیشنهاد راجع بدستور رسیده است قرائت می‌شود.
(این قسم قرائت می‌شود)
پیشنهاد آقای فهیمی و جمعی از نمایندگان
امضاء کنندگان پیشنهاد می نمائیم عهدنامه مودت و تجارت بین ایران و لهستان و معاهده و تأمینیه بین ایران و افغانستان مطرح شود
پیشنهاد آقای ملک مدنی
پیشنهاد می‌دهم بعد از لایحة خط آهن اصلاح قانون ممیزی در درجة اول جزء دستور شود
پیشنهاد آقای دهستانی
بنده پیشنهاد می‌کنم طرح قانونی راجع باصلاح قانون ممیزی جزوء دستور شود
پیشنهاد آقای عمادی
پیشنهاد می‌دهم لایحه دولت در باب رعایت ورثة مرحوم عنایت الله خان رئیس گمرک قره تپه مقدم در دستور شود
عمادی ـ بنده تقاضا می‌کنم بعد از عهد نامه‌ها مطرح شود
ملک مدنی -بنده موافقت می‌کنم برای بعداز عهد نامه‌ها.
رئیس ـ عهد نامه مودت بین ایران و لهستان مطرح است. ماده اول اعتراضی ندارد. در ماده دوم هم اعتراضی نرسیده است همینطور تا ماده هشتم
جمعی از نمایندگان ـ صحیح است
رئیس ـ عهدنامه تجارتی بین ایران و لهستان مطرح است دهم اعتراضی نرسیده است
فهیمی ـ مخبر کمسیون خارجه ـ در ماده چهارم آن راپورتی که طبع شده است یک اصلاح عبارتی لازم است ـ نوشته شده است بارعایت مقررات و نظامات و قوانین مربوطه بتحصیل املاک مزروعی شرط می‌شود که چنانچه یکی از طرفین معظمتین متعاهدین باتباع سار دولت اجازه تحصیل با اجازه اموال غیر منقوله این که نوشته شده است (اموال غیر منقوله) بجایش باید (املاک زراعتی) نوشته شود) اینقسمت را بفرمائید اصلاح کنند
رئیس ـ اصلاح می‌شود. مادة واحده قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت)
ماده واحده ـ مجلس شورای ملی بدولت اجازه می‌دهد که عهد نامه مودت و قرار داد تجارتی منعقده بین دولتین ایران و لهستان راکهاز تاریخ ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۵ امضاء شده است بضمیمه پروتکل مورخ ۲۵ فرودین ۱۳۰۷ مربوط بحذف ماده ۶ از قرار داد تجارتی و بر قراری ماده جدید بجای آن دو فقره مراسله وزارت امور خارجه مورخه ۲۵ فرودین ۱۳۰۷ مربوط بحذف ماده ۶ از قرار داد تجارتی و بر قراری ماده جدید بجای آن دو فقره مراسله وزارت امور خارجه مورخه ۲۵ فروردین ۱۳۰۷ راجع به تغییر بعضی از مواد عهد نامه و قرار داد فوق الذکر و دو فقره مراسله جوابیه سفارت لهستان مبنی بر قبولی متن مراسلات وزارت امور خارجه را تصدیق و مبادله نمایند.
رئیس ـ رأی می‌گیریم بماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد. عهد نامه تاً مینیه بین ایران و افغانستان مطرح است. اعتراضاتی در موادش نرسیده است. ماده واحده قرائت می‌شود و رأی می‌گیرم
(این قسمت قرائت)
ماده واحده مجلس شورای ملی عهد نامه و دادیه و تاً مینیه منعقده بین دولتین ایران و افغانستان را که مشتمل بر فصل و یک پروتکل ضمیمه است و در ششم آذرماه ۱۳۰۶ در کابل بامضاء رسیده است و مراسله نمرده ۸۴۷ وزیر مختار ایران در کابل و مراسله جوابیه کفیل وز ارت خاجر افغانستان نمره ۲۶۹۱ را تصویب می‌نماید
ریئس ـ رأی می‌گیریم باین مادة واحده آقایان موافقین قیام فرمایند
(جمع کثیری برخاستند)
رئیس ـ تصویب شد.
معاون وزارت معارف ـ لایحه ایست راجع باستخدام هفتنفر معلم از فرانسه و چون بسال تحصیلی سه ماه بیشتر باقی نمانده است و استخدام این معلمین هم شاید بیش از این مدت وقت لازم داشته باشد این است که استدعا می‌کنم با فوریت مطرح شود.
(لایحه مزبور را تقدیم نمودند و این قسم قرائت شد)
ساحت محترم مجلس شورای ملی: بریا تکمیل و اصلاح مدارس عالیه و مدارس متوسطة مرکز و نولایات وزارت معارف در نظر گرفته است معلمینی از فرانسه استخدام نماید اعتبار حقوق آنها نیز در بوجة سال جاری پیش بینی شده نظر باینکه به ابتداء سال تحصیل سه ماه بیشتر نمانده و تشریفات استخدام آنها هم مدتی وقت لازم دارد اکنون دولت مادة واحدة ذیل را پیشنهاد و تصویب آنرا بقید فوریت تقاضا می‌کند.
مادة واحده ـ وزارت و معارف مجاز است برای تکمیل و اصلاح مدارس عالیه و متوسطة مرکز و ولایات هفت نفر معلم فرانسوی که صلاحیت آنها را دولت فرانسه تصدیق نماید مطابق شرائط ذیل استخدام کند:
۱: مدت استخدام معلمین مذکور از اول تیر ماه ۱۳۰۷ برای مدت سه سال خواهد بود.
ب: اعتبار حقوق سالیانه معلمین مزبور از مبلغ بیست و ششهزار تومان تجاوز نخواهد نمود.
ج: در موقع عزیمت بایران در حدود دو هزار و دویست و پنجاه تومان خرج سفر از محل صرفه جوئی اعتباری که بریا استخدام معلمین خارجی در بودجه ۱۳۰۷ وزارت معارف منظور گردیده است تأدیه خواهد شد
د: هنگام مراجعت چنانچه کنترات سابق الذکر تجدید نگردد در حدود مبلغ ۲۲۵۰ تومان خرج معاودت پرداخت می‌شود.
ه: وزارت معارف اختیار دارد سائر شرائط استخدام معلمین مذکور را بر طبق قانون ۲۳ عقرب ۱۳۰۱ تعیین و قرار داد مشارالیهم را امضاء نماید.
رئیس ـ فوریت مطرح است. آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی ـ اولا هیچیک از آقایان از این لایحه اطلاع نداشتند بنده که نمیدانم اگر سایر آقایان اطلاع نداشتند بنده که نمیدانم اگر سایر آقایان اطلاع داشته باشند چه عرض کنم و در هر حال این استخدام برای ما سالیسی هزار تومان تمام می‌شود و ما نمیدانیم که اساساً لازم هست یا نیست بنابراین خواهش می‌کنم فوریتش بماند تا ما یک مطالعاتی بکنیم و بعد در جلسه فردا مطرح شود
رئیس ـ آقای روحی
روحی ـ عرض کنم که لوایحی که عموماً دولت بمجلس شورای ملی می‌آورد با دقت و اهتمام مطالعه می‌شود و اگر احتیاج مبرمی نبود دولت تقاضای فوریت نمی‌کرد بعلاوه آقای فیروز آبادی هم خودشان میدانند که این یک خرج بی موردی نیست و معلم امروز خیلی طرف احتیاج ما است و بنده خیلی خوشوقت هستم که وزارت معارف بمرکز تنها تخصیص نداده است و بولایات هم تخصیص داده است و مردمان ولایات هم از این مسئله بهره مند می‌شوند واستفاده می‌کنند. البته ما باید با کمال میل رأی بدهیم مخصوصاً نمایندگان ولایات باید خیلی شایق باشند و مطالعه زیادی هم لازم ندارد یک پولی باید که بیایند این جا تدریس نمایند و بعلاوه فوریتش هم یک چیز مهم و مشکلی نیست که ما از آن اطلاع نداشته باشیم.
جمعی از نمایندگان ـ مذاکراتی کافی است
رئیس ـ رأی می‌گیریم بفرورت آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
جمعی از نمایندگان ـ دو مرتبه قرائت شود.
(ماده واحده بشرح سابق قرائت شد)
رئیس ـ آقای شیروانی
شیروانی ـ عرض کنم که البته برای استخدام معلم تخالفی نیست ولی چیزی که هست در اینجا سمت این معلمین معین نشده است. این جا با آقای معاون صحبت کردیم اینطور بنا شد که توضیح بدهند. ولی این صورت قانونی پیدا نخواه کرد و کافی نیست. نیت ایشان خیلی خوبست و میل هم دارند مطابق تجربیاتی که دارند معلمین متخصصی برای ک رشته هائی استخدام کنند. لکن همیشه که امور باشخاص نمی‌گذرد یک روزی یک کسی دیگری آید بجای ایشان و ایشان می‌روند وزارت خانه دیگر. ممکن است سلیقة آن شخص غیر از سلیقة ایشان باشد آنوقت آن شخص فوراً فکرش عوض می‌شود و ممکن است مطابق سلیقة ما استخدام نشود بعلاوه صورتی را هم که ایشان دادند بنده با یک قسمت از این صورت موافق نیستم مثلا در اینجا دو نفر برای مدرسة طب در نظر گرتفه‌اند همانطوری که البته خودشان میدانند باید معلم طب آگرژه باشد و معلمی باشد که بتواند طبیب زیاد کند و با این حوقی که در اینجا درد نظر گرفته شده است و او معلمی نخواهد بود که به درد این کار بخورد و باید معلمی نخواهد بود کهبه درد این کار بخورد و باید معلمی برای مدرسة طب استخدام کرد که بتواند مدرسة طب ما را از این صورت فعلی بیرون بیاورد، خیلی خوب اس و برای علم اقتصاد هم بنده موافقم و لازم است، فلسفه و ادبیات که می‌خواهند معلم بیاورند بعقیدة بنده برای ده سال، پانزده سال دیگر لازم خواهد بود یعنی وقتی که ما از سایر جهات مستغنی شدیم برای ادبیات و فلسفه باید معلم بیاوریمو فعلا همانطوری که بنده در لایحة اعزام محثلین عرض کردم امروز در درجة اول ما محتاج بمعلم برای تعلیم و تربیت هستیم. اگر محصل بار و پا می‌فرستیم باید باو بگوئیم د رآنجا باید علم تعلیم و تربیت بیاموزی، معلم از خارج استخدام می‌کنیم باید اینجا ما را از قر بی معلمی نجات بدهد، دار المعلمین در اینجا تأسیس بکنیم باید معلم تربیت کند که برای معلم ما محتاج بخارج نباشیم و همانطور که رعض کردم از نقطة نظر احتیاج امروز معلم در درجة دول است ولی باید معلم در داخله تهیه شود که کاملا بزبان شاگرد آشنا باشد و هیچ علمی را ممکن نیست که معلم بزبان دیگری تدریس کند ومتعلم بزبان خودش کاملا آن معلومات را فرا بگیرد، ما اول باید معلم تربیت کنیم بعد باید برا ی سایر رشته‌ها متخص و معلم بیاوریم، بنده معتقدم که از این هفت نفر سه نفرش را برای تعلیم و تربیت استخدام کنیم چهار نفر دیگر را برای طب و سایر علوم، مخصوصاً در قانون باید درج شود که این معلمین برای چه قسمت از علوم استدام میوشدند و با اظهار در مجلس کافی نیست
معاون وزارت معارف ـ اینکه تخصص معلمین و رشته تعلیمشان در قانون ذکر نشد است برای این بودکه هر معلمی را که می اوریم ممکن است در دو مدرسه، سه مدرسة یا دو شنبه سه شنبه مختلف کار کند و برای اینکه در قانون مدود نشود و ما دستمان باز باشد در قانون ذکر نکردیم و فقط گفتیم که هفت نفر معلم می‌خواهیم بیاوریم برای تکمیل مدارس عالیه و متوسطه. این معلمین دو نفرشان برایمدرسه طب است که الببته آقایان تصدیق می‌فرمایند مدرسه طب ما خیلی خراب است و جز در سایة استخدام یک معلمین زبر دستی از اروپا قابل اصلاح نیست و حتماً باید معلمین مدرسه طب را از اروپا بیاوریم. اینکه فرمودید حقوق معلمین مدرسه طب کم است و با این مبلغ نمی‌شود معلم خوب استخدام کرد، عرض می‌کنم ما این جا که حقوق معین نکردیم که به معلمین مدرسه طب چه قدر بدهیم، یک اعتبار بیست و ششهزار تومانی خواسته‌ایم برای استخدام هفت نفر معلم و آنوقت مطابق مذاکراتی ک وزی مختار ما در پاریس کرده است این طور در نظر گرفته است که در حدود پانصد الی ششصد تومان مامی‌توانیم یک معلم آکرژه بسیار خوب استخدام کنیم که دتاش می‌شود هزار و دویست تومان و بقیه اعتباری را که ما در این جا تقاضا کردهایم درست حساب شده است که وافق این مقصود است و می‌توانیم اولا دو نفر معلم برا ی مدرسه طب بیاوریم و بعد در قسمت دوم معلم اقتصادیات برای مدرسه سیاسی ات در قست پرگرام مدرسة سیاسی بواسطة نبودن معلم عملی نشده بود و به مقتضیات معلمینی که در طهران بودند یک رشته موادی را تدریس می‌کردند، عرض می‌کنم مدرسه را بمناسبت وجود معلم که نمی‌شود تأسیس کرد باید برای مدرسه پرگرامی را معین کرد و برای مواد آن پرگرام معلم آورد یک قسمت معلومات اقتصادی است که احتیاج ما به ان قسمت فوق العاده زیاد است و برای این کار هم در طهران معلم نداشتیم و اگر هم داشتیم اشخاصی بودد که در ادارات مشغول کار بودند و خوب نبود که انها هم در ادارات و هم در مدرسه کار کنند، پس یک نفر از این متخصصین متخصص در علوم اقتصادی است و دروس اقتصادیات مدرسه سیاسی را درس می‌دهد، معلم چهارم لیسانیه در شیمی است که این دو نفر معلم مشتر کند هم برای دارالمعلمین و هم برای پسئن (Pcn) مدرسة طب، مدرسة طب یک مقدماتی دراد که باید شاگردی که به آن مدرسه داخل می‌شود آن مقدمات را بداند و آن مقدمات دانستن فیزیک و شیمی و علوم طبیعی ایت که البته بدون طی این درجات شگردان نمی‌توانستند چیزی بفهمند و چون معلمی نداشتیم در این دو سال آخر این شعلژبه را از بین بردعه بودند و حالا می‌خواهیم ایجاد کنیم؟ مقدمه اش چیست راه اولش این است که معلم بیاوریم ولی البته قسمت پسئن (Pcn) مدرسة طب که تمام وقت این معلمین را اشغال نمی‌کنید و درقسمت تعلیم در علوم مربروطه در دارالمعلمین هم مشغول خواهند بود یک روز هم عرض کردم که دارالمعلمین ما یک مدرسه متوسطه بیش نیست و برای اینکه بتوانیم معملین خوب در آنجا تهیه کنیم محتاج یک معلمین عالی هستیم که این مدرسه بسه قسمت تقسیم کنیم قسمت ریاضی، ادبی، قسمت علوم طبیعی و این دو معلم که در قسمت پسئن (Pcn) مدرسه طب درس خواند داد در قسمت علوم طبیعی و شیمی مدرسه دارالمعلمین هم درس بدهند و اگر باز ساعات اضافه داشتیم در سال ششم مدارس متوسطة طهران کار کنند اما اینک راجع بفلسفه فرمودند که عجالتاً حاجتی نداریم و فعلا نباید اینکار را بکنیم اینطور نیست برای اینکه دارالمعلمین که ما میگوئیم یعنی تربیت اشخاصی که در روحی شاگرد نفوذ پیدا کند وقتی که ما میگئیم معلم نداریم نه این است که اشخاصی نداریم که معلومات داشته باشید، خیر باید یک اشخاصی باشند که بتوانند در روح شاگرد حلول کنند و بتوانند روح شاگرد را تربیت کنند و اینکه ما باید معلم بیاوریم برای این قسمت است و بعلاوه دار المعلمین همانطور که شبعه علمی دارد شعبة ادبی هم دارد و اگر می‌خواهند فلسفه درس بدهند فلسفه ماوراء الطبیعه که نیست فلسفة اخلاق و منطق است و این قسمت‌ها است که ما در آنجا احتیاج داریم نه تنها در آنجا احتیاج داریم بلکه در مدرسة علوم سیاسی و حقوق هم ما یک سال مقدماتی قائل شدیم که دوره آن چهار سال خواهد شد و یکی از مواد آن فلسفه و منطق و علم الاجتماع است و این معلم باید در آنجا هم تدریس کند.
بعضی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است.
آقا سید یعقوب ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ بفرمائید.
آقا سید یعقوب ـ بنده نمیدانم. وقت هم گذشته است و بنده هم موافقم که مذاکرات کم شود لیکن این لایحه را دولت خیلی در این جا مختصر کرده است و لایحه در تحت پنج ماده آورده است یک ماده کرده است و به سه کمیسیون هم باید برود نرفته است و اعتبار آن را هم نوشته است بیست و ششهزار تومان در بودجة قرار داریم بنده در بودجه ملا حظه کردم در بودجه قدیم که نبود بودجه قدیم است اضافات هم که نگرفته‌اند و نمیدانم این را از کجا می‌دهند، بنده که مطلع نیستم و می‌ترسم که از بودجه ولایات برداشته‌اند و در آنجا قرار داده باشند. و ثانیا این فرمایشاتی که آقا فرمودند بنده هم نسبت به این معلمین همانطور که آقای شیروانی اظهار کردند در سه چهار نفرشان ایراد دارم پس آقایان بگذارند یک قدری در این باب مباحثه شود و اینطور نمی‌شود
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ بنده در اصل لایحه عرض دارم.
رئیس ـ آقای رفیع
رفیع ـ عرض کنم نگرانی آقا اگر برای این است که در بودجه ۱۳۰۷ این اعتبار را نگذارده‌اند؟ خیر در بودجة ۱۳۰۷ گذارده و آوردهاند در کمیسیون بودجه و بالاخره خود دولت هم پیش بینی کرده است و برای اعتبار این معلمین در بودجه ۱۳۰۷ پیش بینی کرده است و در کمیسیون بودجه هم هست و بالاخره آقا هم میدانند که مملکت ما محتاج به معلم است پس باید موافقت کنید که این لایحه زودتر بگذارد اینکه فرمودند این لایحه را که پیشنهاد کردند در تحت یک ماده واحده است و به سه کمیسیون هم باید برود. بلی این را آقای وزیر و آقای معاون هم میدانند که این لایحه به سه کمیسیون باید برود ولی این طور به مجلس آوردند که در سه کمیسیون نرود و معطل نشود و بهمین جهت پیشنهاد فوریت کردند و آقا هم خوب است موافقت بفرمایند که به فوریت بگذرد و بالاخره اگر فرمایشاتی هم دارید پیشنهاد کنید که آن نظر اگر طرف قبول واقع شد اصلاح شود و وقت هم زیاد نگیرد
رئیس ـ آقایانی که مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد پیشنهاد آقای فیروز آبادی
(بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که این لایحه از دستور امروز خارج شود
رئیس ـ آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی ـ بنده نظر به ایکه الان مدتی از ظهر گذشته است و بعلاوه نبده خودم را می‌گویم آقایان همه اطلاع دارند ولی بنده از این لایحه اطلاعی ندارم و لزوم آنرا بهیچوجه نمیدانم از آقایان خواهش می‌کنم که تا پس فردا به بنده مهلت بدهند خود آقایان هم یک مطالعة بکنند بنده هم مطالعه بکنم وقت هم نمی‌گذرد چرا؟ چون در این دو ماه هم اگر بخواهید این اشخاص را بیاورید یقیناً نتیجه نخواهید گرفت اینها را باید از اول پائیز بیاورید حالا هم فرضاً شما این معلمین را آوردید آبا در تابستان از آنها نتیجه می‌گیرید؟ خیر نتیجه نخواهید گرفت و بی ثمر باید یک حقوق گزافی بدهید و نتیجه نگیرید به این جهت بنده پیشنهاد کردم که چو از موقع ظهر هم گذشته است و بنده هم اطلاع ندارم امروز صبر کنید تا پس فردا اول جلسه مذاکره شود و تصویب شود.
رئیس ـ آقای عراقی
عراقی ـ بنده خیلی تعجب می‌کنم که آقای فیروز آبادی لایحة را که تا درجة ملاحظه فرمودند غالب آقایان به ان علاقه مند هستند و پیشنهادهایمخصوصی می‌خواهند معطل کنند در صورتیکه کارهای آن تمام شده است که موقع رأی قاطع است پیشنهاد می‌فرمایند که از دستور خارج شود، رأی به کفایت مذاکرات هم گرفته شده است و حالا که می‌خواهیم داخل رأی قطعی شویم سرکار میفرمائید اطلاع نداریم و پیشنهاد میفرمائید که از دستور خارج شود چون فقط شما یک نفر اطلاع ندارید ..
فیروز آبادی ـ سارین هم اطلاع ندارند جسارت نخواستم بکنم.
عراقی ـ اجازه بدهید، سایرین هماگر اطلاع ناشتند همانطور که رکار پیشنهاد فرمودید از دستور خارج شود به پیشنهاد شما رأی می‌دادند ولی حالا که رأی نمی‌دهند دلیل این است که اطلاع دارند و کاملا موافقند و به پیشنهاد شما هم رأی نخواهند داد.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای فیروز آبادی آقایا موافقین قیام فرمایند
(معدودی قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد. پیشنهاد آقای دشتی
(بضمون ذیل خوانده شد)
بنده پشنهاد می‌کنم که سمت مستخدمین در لایحه ذکر شود.
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ عرض کنم در بعضی لوایح که حقیقتاً یک عدة بان علاقه مند هستند و می‌خواهند در آن صحبت کنند و بوزارت معارف تذکراتی بدهند بعد از یکنفر که صحبت کرد نباید مذاکرات کافی شود ماهمه با این موافق هستیم و بفوریتش هم رأی دادیم، آقایان فرمودند وقت گذشت است عرض می‌کنم اهمیتی ندارد ما باید در راه خدمت بمملکت کار کنیم دو ساعت، سه ساعت هم دیر تر نهار بخوریم اهمیت ندرد از نظر علاقه بکار. پس خوب است در این لوایح اجازه بدهید که آقایان مذاکرات خودشان را بکنند. عرض کنم راجع بمعلمین وزارت معارف البته این نظری را که دارد خیلی خوب است ولی غالباً وزارت معارف از این معلمین استفاده نمی‌کند، بنده خودم یادم می‌آید که یک معلم فرانسوی داشتیم برای شیمی دارالفنون آنوقت در دارالفنون لابراتوار نداشتند که شیمی عملی درس بدهد و تئوری درس می‌دادند بر عکس تمام عالم که دروس را کاملا عملی یاد می‌دهند ما می‌خواهیم بوسیلة تئوری به بچه‌ها درسبدهیم، مثلا مدرسة طب بدون لاراتوآر معنی ندارد، مدرسة طب بدون تشریح ابداً معنی ندراد یک اسکل مقوائی درند و بتواسط آن اسکلت مقوائی می‌خواهند تمام روده و شرائین و تمام عاضاء را درس بدهند حتی گوش را هم تشریح نکرده است و این معلمین هم اگر بخوهند این جور درس بدهند دو تاپول نمی‌ارزد و به درد نمی‌خورد و وزارت معارف اگر حقیقت پول صرف می‌کند و معلم برای مدسه طب می‌خواهد بیاورد باید ده برابر آن صرف خرید لابراتوآر بکند والا معلم به تنهائی بیاید و کتاب درس بدهد معنی ندارد عرض دیگر بنده راجع به فلسفه و ادبطیات است. آقا یک تشریحی کردند اگر برای فلسفه بخواهند بیاورند البته هم موافقیم ولی فلسفه شامل ماوراء الطبیعه و این چیزها است و اطلاق فلسفه به اینها می‌شود، اما ادبیات بالاخره ادبیات فارسی می‌خواهند درس بدهند یا فرانسه اگر فارسی باشد که معلم فرانسوی فایده ندارد و اگر ادبیات فرانسه بخواهند درس بدهند که فعلا برای شاگرد متوسطة ما فایدة ندارد و باید در اینجا توضیح داده شود که این معلم برای تعلیم و تربیت است و انهم در صورتی است که وزارت معارف از معلمینی که در طهراند و ایرانیدند و زحمت کشده‌اند استفاده کنند نه اینکه بخواهد او را منشی ادارة فلحت وزارت فوائد عامه بکند.
معاون وزارت معارف ـ اینکه فرمودند مدرسه طب و همیطور سایر مدارس وسائل کار ندارند و فقط قناعت می‌شود به مطالعة کتاب این صحیح است بنده هم یک روزی در این جا عرض کردم که یکی از نواقص کار ما همین است و باید اصلاح شود و بنده می‌توانم به آقایان مژده بد هم که امسال این کاها تا یک اندازه اصلاح می‌شود، چند روز قبل ده هزار تومان فرستادیم به فرانسه برای خرید لابراتورآر مدرسه طب، یک مقدار اسباب برای لابراتوآر مدرسه دارالمعلمین وارد شده است یک مقدار دیگر هم سفارش داده‌ایم وارد کنند همینطور برای مدارس دارالفنون و سایر مدارس متوسطه آنقدر که مممکن بوده است اسباب کار را فراهم بکرده‌ایم و در بودجه امسال هم یک اعتباری برای این کا گذاشته شده است و بواسطه اینکه این اسباب‌ها حاضر شده است، بیشتر بوجود این معلمین احتیاج دریم که بیایند و عمل کنند. اما در قسمت ادبیات که فرمودند که این معلم برای علم تربیت استخدام میوشد، علم تربیت که یک علم خاصی نیست، علم تربیت یک قسمت که نیست…
دشتی ـ بنده هم میدانم، به بچه درس می‌دهد؟!
معاون وزارت معارف ـ تربیت النفس یک قسمت است عل الاجتماع یک رشته است، این که می‌فرمایند برای ادبیات ما معلم داریم، صحیح است عنواهن ادبیات است علم الاجتماع یک رشته است، این که میفمرایند برای ادبیات ما معلم از مدرسه ادبیات و فلسفه لیسانسیه شده‌اند یا دکتر شده‌اند و همچو کسی که چنین رتبة را داشته باشند ما اینجا نداریم.
رئیس ـ آقای فیروز آبادی ختم جلسه را پیشنهادکرده‌اند. بفرمائید
فیروز آبادی ـ بنده غرضم این است که پیشنهادها زیاد است و اگر بنا باشد که تمام پیشنهادها خوانده شود و بعد جلسه ختم شود یکساعت، دو ساعت طول می‌کشد پس بهتر این است که آقایان هم موافقت بفرمایند جلسه ختم شود و انشاء الله در پسفردا اول جلسه این لایحه مطح شود که هم فکر کنیم به بینیم در مملکت خودمان این جوراشخاص پیدا میشودند یانه وبعلاوه کار دیگر هم هست فردا عید است و باید هیئتی انتخابشود. اسن است که بنده عقیده‌ام این است جلسه ختم شود.
رئیس ـ آقای ملک مدنی
ملک مدنی ـ آقای فیروز آبادی این پیشنهاد هائی که مفرمایند غاباً با آن اصلی که در نظر دارند مخالف است چون که مجلس برای این است که کار کند و آقا همیشه تذکر می‌دهند به رفقاکه انجام وظیفه کنند و این پیشنهادات سبب می‌شود که یک مقداری اوقات مجلس صرف مذاکره در اینپیشنهادها می‌شود، یک لایحه ایست مطرح شده و مذاکرات هم کافی شده است و پیشنهادها هم خوانده می‌شود پس بگذارید خاتمه پیدا کند، تازه از ظهر هم یک ربع بیشتر نمی‌گذرد، پس خوب است بگذارید این کار تمام شود و خواهش می‌کنم این پیشنهاد را مسترد بفرمائید
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای فیروز آبادی آقایان موفاقین قیام فرمایند.
(چندنفری قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دشتی آقایانیکه موافقند قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب نشد پیشنهاد آقای فیروز آبادی
(بمضمون ذیل خواند شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که از اول شهریور استخدام شود
(نمایندگان ـ صحیح است)
معاون وزارت معارف ـ بنده ین بپیشنهاد را قبول می‌کنم.
رئیس ـ پیشنهاد آقای ملک مدنی
(این نوع خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل اضافه شود
تبصره ـ حقوق معلمین باید ازبودجة مرکز پرداخته شود
رئیس – آقای ملک مدنی
ملک مدنی ـ عرض کنم چون ما در این مدت امتحان کردیم وزارتخانها کلا مخصوصاً وزارت معارف یک توجهات مخصوصی به مدرس مرکز دارند و باید هم داشته باشند و ما هم موافق هستیم ولی توجهی به مدارس ولایات ندارند آن مدارس که از محل صدی نیم در ولایات تشکیل شده است الان پنج ماه است حقوق آنها پرداخته نشده است و حالا هم که لایحة استخدام این معلمین را داده‌اید بنده موافقم که این معلمین لازم است مدارس عالیه مرکز هم نواقصی که این معلمین لازم است و مدارس عالیه مرکز هم نواقصی دارد که باید آن نواقص رفع شود اما اید یان اعتبار ازصرفه جوئی یا از اعتبار معارف ولایات داده نشود و باین عناوین صرف مرکز نمایند. الان شما در ولایات مثل همدان جائی یک مدرسة متوسه که رفع احتیاج مردم را بکند نداریم بنده عقیده‌ام این است که مدارس عالی مرکز هم معلمین خوب باید داشته باشند و لازم هم هست ولی مقصودم از این پیشنهاد اینستکه از بودجة مرکز اختصاص داه شود و اینهم که در لایحه اشاره شده ست برای مرکز و ولایات این معلوم است اکه یک چیز غیر عملی اس و از این معلمین بولایات نمی‌فرستند زیرا مدارس عالیه در ولایات ندارید جز تبریز که شاید یک مدارس عالیه د رولایات ندارید جز تبریز که شاید یک مدرسه عالی باشد ویکی دو نفر از معلمین را آنا بفرستید و الا درسایر جاها گمان نمی‌کنم موافق بشوید از این معلمین بفرستید. انی است که بنده پیشنهاد کردم که این مبلغ ازبودجه مرکز داده شود که سکتة ببودجه مارف ولایات وارد نشود
رئیس ـ آقای دشتی
دشتی ـ عرض کنم این فکر مرکز و ایالات و ولایات که در مذاکرات غالباً گفت میوشد معنی ندارد ولایات مرکز فرق ندارند. در خارج هم مرکز ممالک بلدیه، تنظیمات معارف و سایر چیزهایش از ولایاتش بهتر است..
آقا سید یعقوب ـ ما که نرفته‌ایم
دشتی ـ چون مرکز آن مملکت است، طهران هم مرکز ولایات است و شما حالا خیال می‌کنید که طهران دار العلم کامبریج دارد و بوشهر ندارد؟ مدارس ما هه اش ناقص است، مدرسه طب مرکز الان لابوراتوآر ندارد، تشریح ندارد عرض کنم تمام مدارس مرکزمان همینطور ناقص است و ابته بهمان تناسبی که مرکز مدرسه می‌خواهد و باید مدارسش اصلاح شود ولایات هم ناقص است مدارس ولایات ناقص است نسبت به مرکز وطهران هم ناقص است نسبت به سایرجاهای دنیا و باید همه را درست کرد و اینکه میفرمائید که این اعتبار از بودجة مرکز داده شود عرض کنم این از بودجة مرکز خواهد شد. بنابراین تصور می‌کنم مقتضی نباید این پیشنهاد به رأی مجلس واگذار شود.
رئیس ـ آقانیکه این پیشنهاد را قابل توجه میدانند قیام فرمایند.
(عده قیام نمودند)
فیروز آبادی ـ عده برای رأی کافی نیست
روحی ـ تشخیص با هیئت رئیسه است
رئیس ـ عده کافی نبود
بعضی از نمایندگان ـ ختم جلسه
آقا سید یعقوب ـ استقراع
(جهت شرفیابی حضور اعلیحضرت همایونی اقتراع بعمل آمده آقایان ذیل معین شدند)
آقای خطیبی
خطیبی ـ بنده عضو هیئت رئیسه هستم
(مجدداً اقتراع بعمل آمده آقایان ذیل تعیین گردیدند)
آقایان: بدر ـ پور تیمور ـ مفتی ـ اعتبار ـ مسعود ـ طباطبائی وکیلی ـ نوبخت ـ بامداد ـ حاج میرزا حبیب الله امین ـ بهبهانی ـ تیمور تاش ـ
یکنفر از نمایندگان ـ تشریف ندارند
(بقیة آقایان بترتیب ذیل بحکم قرعه معین شدند)
آقایان: فهیمی ـ امام جمعة اهر
یکنفر از نمانیدگان ـ آقای فهیمی هم عضو هیئت رئیسه هستند
(در این موقع چند نفر از آقایان نمایندگان وارد مجلس شدند)
رئیس ـ رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای ملک مدنی آقایان موافقین قیام فرمایند
(عدة قلیلی قیام نمودند)
رئیس ـ قابل توجه نشد.
بعضی از نمایندگان ـ ختم جلسه
(مجلس نمیساعت بعد از ظهر ختم شد)
قانون
عهد نامه و دادیه و تأمینیه منعقده بیندولت ایران و افغانستان
مصوب ۸ خرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی
ماده واحده ـ مجلس شورای ملی عهد نامة ودادیه و تأمینیه منعقدة بین دولتین ایران و افغانستان را که مشتمل برنه فصل و یک پروتکل ضمیمه است و در ششم آذر ماه ۱۳۰۶ در کابل بامضاء رسیده است و همچنین مراسله نمره ۸۴۷ وزیر مختار ایران در کابل و مراحه جوابیه کفل وزارت خارجه افغانستان نمره ۲۶۹۱ را تصویب می‌نماید
این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن عهد نامه ضمیمه است در جلسه هشتم خرداد ماه یکهزارو سیصد و هفت شمسی بتصویب ملس شورای ملی رسید
رئیس ـ مجلس شورای ملی حسین پیرنیا
متن عهد نامه و دادیه وتأمینیه منقعده بین دولتین ایران و افانستان
بسم الله الحمن الرحیم
دولتین علیتین ایارن و افانستان نظر بمناسبت و ارتباطات مادی و معنوی و نظر بوضعیت جغرافی و یز از یگانگی دینی و سی و دیگر احتیاجات وظایفی را که عصر حاضر برای ملتین روز بروز انیجا ایجاب می‌نماید در زیر نظر ملاحظه آورده خواستند باعتقاد جازم رشته دوستی و برادری موجوده را که در بینشان ثابت و پایدار است روشن تر و روابط صمیمی خودها را متین تر و امین تر نمایند برای اتحصال این مطلب انعقاد یک عهد نامة ودادیه و تأمینیه را لازم شمرده از طرف دولت شاهنشاهی ایران جناب میرزا سید مهدیخان فرخ وزیرمختار و ایلچی مخصوص اعلیحضرت شاهنشاء ایران و از طرف دولت شاهی افانستان عالیقدر جلالتحاب سردار اعلی غلام صدیق خان کفیل وزارت خارجه وکلای مختار معین شدند وکلای مختار مشارالیهما پس از ارائه اعتبار نامه‌های خودشان که آن ر موافق باصول جاریه یافتند بعقد فصول آن موافقند کردند:
فصل اول ـ اساس روابط ایران و افغانستان عهد نامه مورخ اول سرطان ۱۳۰۰ هزارو سیصد است که تمام مواد و مقررات درای اعتبار می‌باشد.
فصل دوم ـ هر یک از طرفین متعهدین تقبل می‌کند که از حمله و تجاوزات بطرف مقابل و یا وارد کردن قوای مسلحة خود داری بکند. در صورتیکه یکی از متعاهدین مورد حمله یک یا چند دولت ثالث بشود طرف متعاهد دیگر تقبل می‌کند که بیطرفی را در تمام مدت جنگ محفوظ بدارد و ضمناً طرفی که مورد حمله واقعشده است از طرف خود برفرض موجود بودن هر نوع منافع سیاسی و سوق الجیشی و تاکتیکی نباید این بیطرفی را نقض کند.
فصل سوم ـ هر یک از طرفین متعاهدین تقبل می‌کند که در هیچ نوع عملیات خصمانه که از طرف یک یا چند دولت ثالث بر پد طرف متعاهد وقوع باید و همچنین در اتحادها و ائتلافهای سیاسی و نظامی که بر خلاف استقلال و یا مصنونیت و یا اقتدرات متعاهد دیگر و یا موجب ضرر سیاسی و یا نظامی او باشد نه رسماً و نه عملا شرکت ننماید. و همچنین طرفین متعاهدین از مشارکت در محاصره و یا با یکت اتقصادی که بر یکی از متعاهدین معمل آمده باشد خودداری خواهند نمود.
فصل چهارم ـ در صورتیکه یک یا چند دولت ثالث در موقع جنگ با یکی از متعاهدین بیطرفی متعاهد دیگر را نقض کرد واز خاک آنمملکت قشون و اسلحه و مهمات جنگی عبور دهد و یا بخواهد نفرات و آذوقه و چهار پایان وکلیه هر چیزی که بری جنگ لازم باشد از آنمملکت تهیه نماید و یا قشون خود را که عقب نشینی می‌نماید از آنجا عبور دهد و یا سکنه مملکت بی طرف را بارای مقاصد نظامی خودتشویق و وادار بقیام بکند و یا مزبور جلوگیری کرده و بیطرفی خود را حفظ نماید
فصل پنجم ـ طرفین متعاهدین موافق می‌نماید که اختیار داران خود را در ظرف مدتیکه بیش از نه ماه پس از مبادلة نسخ صحه شده این قرار داد نباشد در طهران مجتمع کرده و قرارادهای تجارتی و اقامت و قونسولی و پستی و تلگرافی و اعادة محرمین را مبنی بر اصول تساوی طرفین منعقدر نمایند.
فصل ششم ـ طرفین متعاهدین توافق نمودند که برای تصفیه و تسویه اختلافاتی که ممکن است فیما بین بروز کند و بطریق عادی دیپلوماتیک حل نشود بطریق مخصوصی که در پروتکل ضمیمه شه است حل خواهند نمود.
فصل هفتم ـ محتاج بتوضیح نیست که در خارج از حدود تقبلاتیکه طرقین متعاهدین نسبت بهدمیدیگر دارند هر یک از طرفین در روابط بین المللی خود آزادی مطلق خواهند داشت.
فصل هشتم ـ قرار داد حاضر برای مدت شش سال منعقد شده و پس از رسیدهن بتصویب و صحه مقامات مقننه مملکتین دارای اعتبار خواهد بود هر گاه یکی از طرفین متعاهدین تا ششماء بانقضای مدت اعتبار مدت اعتبار این قرار داد مانده میل خود را در باب خاتمه دادن بآن اعلام ننماید قرار داد بخودی خود برای مدت یکساله تجدید شده محسوب خواهد شد تا وقتی که اقلا تا ششماه قبل از انقضای سال عد تجدید آن در آخر آن سال از یکی از طرفین اخطار شود.
اخطار ـ تصمیم دادن بقرار داد حاضر پس از انقضای شش سال اول در موقعی که کمتر از ششماء بانقضای مدت آن مانده باشد مؤثر نخواهد بود
فصل نهم ـ قرار داد حاضر در دو نسخه اصلی بزبان فارسی نوشته شده و نسخ صحه شده در کابل مبادله خواهد شد برای تصدیق مراتب مذکور در اینقرار دا اختیار داران طرفین آنرا در دو نسخه امضاء و مهر نمودند بتاریخ ششم آذرماه یکهزار و سیصد و شش مطابق ششم قوس یکهزارو سیصد و شش شمسی هیجری ۱۳۰۶
محل امضاء: وزیر مختار و ایلچی مخصوص اعلیحضرت شاهنشاه ایران
مهدی فرخ
محل امضاء: وکلیل وزیر امور خارجه
غلام صدیق
پروتکل ضمیمه
نظر بفصل ششم قرار داد ودادیه و تأمینیه ما بین دولتین ایران و افغانستان طرفین متعاهدین برای طرز ارجاع تحکمیت اینطور موافقت نمودند که در صورت ظهور اختلاف ما بین طرفین متعادین هر گاه از مجرای سیاسی حل قضیه نشود هر یک از طرفین یکی ازرجال مهم مملکت خود را بطورتفویض انتخاب می‌نمایند در صورت عدم موافقت رأی ما بین آنها دو حکم مزبور متفقاً یکی از رجال مهم مملکت بی طرف ثالتی را انتخاب خواهندنمود و رأی آننحکم ثالث در باب ما به الاختلاف قطعی الاجرا خواهدبود بتاریخ ششم ماه آذر یکهزار و سیصد وشش مطابق ششم قوس یکهزار و سیصد و شش شمسی هجری ۱۳۱۶
محل امضاء: وزیر مختار و ایلچی مخصوص اعلیحضرت شاهنشاه ایران
مهدی فرخ
محل امضا: وکیل وزیر خارجه
غلام صدیق
(مراسله ضمیمة عهد نامه و دادیه و تامینیه ایران و افغانستان) نمرة ۸۴۷ مورخة ۲۹ آذر ماه ۱۳۰۶
آقای کفیل وزارت خارجه
نظر بعقد قرار داد ودادیه و تأمینیه بین دولتین ایران و افغانستان افتخار دارم بالطلاع جناب مستطاب اجل عالی برسانم که چون دولت شاهنشاهی ایران همواره اهتمام دارد که تعهدات خود از انجام دهد و تعهدات عهد نامة مذکور را با تعهداتی که در مقابل جامعة ملل دارد منافی نمیشارد علیهذا دولت شاهشاهی ایران و مجرا خواهد داشت. موقع را برای تدید احترامات فائقه مغتنم می‌شمارد
محل امضاء: مهدی فرخ
مراسله کفیل وزارت امور خارجه افانستان مورخة ۶ جدی ۱۳۰۶
نمره ۲۶۹۱
آقای وزیر مختار
مراسلة تمبر ۸۴۷ مورخة ۲۹ آذر جلاتحاب در موضوع عقد قرار داد ودادیه و تامینیه بین دلتین افغانستان و ایران دائر باینکه دولت علیة ایران مواد قرار داد مذکور را منافی با تعهداتی که در مقابل جامعه ملل دارد نمیداند واصل دست مودت گردید استحضار حاصل شد محل امضاء وکیل وزارت خارجه
محمد ولی
عهد نامه ودادیه و تأمینیه منقعده بین دولتین ایران و افغانستان مشتمل بر نه فصل و یک پرتکل و دو فقره مراسلة منضمه بشرح فوق در جلسه هشتم خرداد ماه یکهزارو سیصد و هشت شمسی تصویب شده است
رئیس ملجس شورای ملی حسین پیرنیا
قانون
اجازه مبادله عهد نامه مودت و قرار داد تجارت منعقده بین دولتین ایران و لهستان
مصوب ۷ خرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی
ماده واحده ـ مجلس شورای ملی بدولت اجازه می‌دهد که عهد نامه مودت و قرار داد تجارتی منعقده بین دولتین ایران و لهستان را که درتاریخ ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۵ امضاء شده است بضمیمه پرتکل مورخ ۲۵ فروردین ۱۳۰۷ مربوط بحذف ماده ۶ از قرار داد تجارتی و بر قراری ماده جدید بجای آن و همچنین دو فقره مراسله وزارت امور خارجه مورخه ۲۵ فرودین ۱۳۰۷ راجع بتغییر بعضی از مواد عهد نامه و قرار داد فوق الذکر و دو فقه مراسه جوابیه سفارت لهستان مبنی بر قبولی متن مرا سلات وزارت امور خارجه را تصدیق و مبادله نمایند
این قانون که مشتمل بر یکماده و متن عهد نامه مودت و قرار داد تجارت بضمیمه پروتکل و چهار فقره مارسله است در جلسه هشتم خرداد ماه یکهزار و سیصد و هفت شمسی بتصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی حسین پیرنیا
متن عهد نامه مودت بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت فخیمه جمهوری لهستان
اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران از یکطرف و رئیس جمهور لهستان از طرف دیگر
نظر باینکه مایلند روابط مودت صمیمانه که در گذشته همیشه بین دولعت شانشاهی ایران و دولت فخیمه جمهوری لهستان موجود بوده بر قرار نماید و با اطمینان اینکه تشیید این روابط که بر روی اصل معامله متقابله و مساوات کامل بر قرار دشه بترقی و سعادت دولتین متعاهدین کمک خواهد نمود موافقت نمودندکه بعقد عهدنامه مودت مبادرت نمایند و برای این مقصود نمایندگان خود را بقرار ذیل معین نمودند.
اعلیحضرت شاهنشاه ایران جناب مستطاب اجل آقای علیقلی خان انصاری وزیر امور خارجه دولت علیه ایران. رئیس جمهور دولت فخیمه لهستان آقای استانیسلاس همپل شارژدافر دولت جمهوری لهستان در ایران مشارالیهما پس از اینکه نامه‌های خود را مبادله و آنها را صحیح و معتبر یافتند بمقررات ذیل موافقت نمودند:
ماده اول ـ بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری لهستان و همچنین بین اتباع مملکتین صلح خلل ناپذیر و دوستی دائم بر قرار خواهد بود
ماده دوم ـ طرفین معظمین متعاهدین موافقت می‌کنند که روابط سیاسی بین دولتین را بر طبق اصول حقوق بین املل بر قرار نمایند و نیز متعهد می‌شوند که سفرای مختار و ایلچی و شارژدافر و سایر عمال سیاسی هر یک طرفین متعاهدین و تمام اعضاء هیئت نمانیدگی آنها بشرط معمله متقابله در خاک طرف متعاهد دیگر از مزایا احترامات و مصونیت‌ها و معافیت هائی که باین قبیل مامورین دولت کامله الواد داده می‌شود بهره مند گردند.
ماده سوم ـ هر یک از طرف معظمین متعاهدین حق دارد در خاک طرف متعاهد دیگر ژنرال قونسولها قونسولها وویس قونسولها واگنطهائی تعیین نماید و مارالیهم درپایتخت و شهرهای عمده که این قبیل مامورین خارجه اجازه اقامت داشته باشد مقیم خواهند بود تاموقع عقد قرار داد قونسولی ژنرال قوسولها و قونسولها و ویس قونسولها واکنط‌های هر یک از طرفین معظمین متعاهدین در خاک طرف متعاهد دیگر از کلیه حقوق و مزایا و مصدنیت‌ها بنا بمعمول بین المللی بهره مند خواهند بود.
ماده چهار ـ هیچیک ازط مقررات این قرار داد برای مأمورین سیاسی و قنسولی طرفین متعاهدین متضمن حقوقی مخالف اصول معامله متقابله و مساواتی که پایه اینقرار داد بر روی آن استوار است نمی‌باشد.
ماده پنجم ـ طرفین معظمین متعاهدین موافقت دارند که یک قرار داد تجارت درهمین تاریخ منعقد نمایند.
ماده ششم ـ این عهد نامه تصویب و نسخ مصوبه هر چه زودتر در ورشو مبادله خواهد شد و پانزده روز بعد از این مبادله بموقع اجرا گذاشته می‌شود
ماده هفتم ـ این عهدنامه مودت در دو نسخه بالسنه لهستانی و فاسی و فرانسه نوشته می‌شود و در صورت اختلاف در تفسیر آن متن فرانسه معتبر خواهد بود
باین ترتیب نمایندگان مختار دولتین این عهد نامه را امضا و بهر خود مهور نمودند
نسختین در طهران نوشته شد بتاریخ ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۵ شمسی مطابق ۱۹ مارس ۱۹۲۷ میلادی
محل امضاء: علی قلی
محل امضاء: همیل
متن قراداد تجارت بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت فخیمه جمهوری لهستان
نظر باینکه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی ایران از یک طرف و رئیس دولت فخیمه جمهوری لهستان از طرف دیگر بالسویه مایل می‌باشند که باتمام وسائل ممکنه روابط تجارتی بین مملکتین رابموجب ماده پنج عهدنامه مودت بین ایران و لهستان تشویق نموده و بسط دهند و با اعتراضات باینکه اصل دولت کامله الواداد برای یکی از طرفین معظمین متعاهدین در خاک دیگری متضمن حقوقی منافی با اصول معامله متقابله و مساوات که کلیه پایه روابط عهدی طرفین معظمین متعاهدین بر روی آن استوار است نمی‌باشد علیهذا تصمیم نمودند که قرار داد تجارتی منعقد نمایند و برای حصول این مقصود نمانیدگان مختار خو را از قرار ذیل تعیین نمودند
اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران ـ
جناب مستطاب اجل علیقلی خان انصاری وزیر امور خارجه دولت علیه ایران
رئیس ـ جمهور دولت فخیمه لهستان ـ
مسیو ستانیلا همپل شارژدافر لهستان مقیم ایران
مشارالیهما پس از اختیار نامهای خود را مبادله نموده و آنها را سحسح و معتبر دانشته بمقررات ذیل موافقت نمودند:
ماده اول ـ اتباع هر یک از طرفین معظمین متعاهدین در حدود قوانین و نظامات جاریه حق سکونت و اقامت درخاک طرف دیگر را داشته و بنابراین می‌توانند آزادانه رفت و آمد نموده ومسافرت کنند
ماده دوم ـ اتباع هر یک از طرفین معظمین متعاهدین حق دارند در خاک طرف معاهد دیگر بامراعات قوانین و نظامات جاریه مانند اتباع داخله بهر نوع صنعت که بموجب قوانین و نظامات هر یک از طرفین مخصوص اتباع داخله باشد. از اتباع هر یک از طرفین متعاهدین در خاک طرف دیگر بابت اموال و حقوق و منافع و یا بجهت تحصیل و تصرف و استفاده از اموال مزبوره و همینطور از بابت انتقال آن اموال از راه واگذاری و هبه و تغییر مالکیت و یا توارث هیچ نوع عوارض و رسوم و مالیات اعم از مستقیم یا غیر مستقیم علاوه و غیر از آنچه باتباع داخله تحمیل شاه و یا ممکن است تحمیل شود اخذ نخواهد گردید
مادة سوم ـ اتباع هر کی از طرفین متعاهدتین در خاک طرف دیگر راجع بحمایت قانونی و قضائی شخص و اموال خود از همان معامله که با اتباع داخله می‌شود بهره مند خواهند گردید. علیهذا اتباع مزبور آزادانه و با سهولت بمحاکم دسترس داشته و می‌توانند بهمان شرایط اتباع داخله اقامة دعوا نمایند بشرط رعایت مقررات مربوطه بوجه الضمانه مخصوص خاجیها و یا ارفاق قضائی مجانی که ترتیب آن ممکن است بوسیلة داده شود
مادة چهارم ـ اتباع هر کی از طرفین معظمین متعاهدین بارعایت شرط معامله متقابله حق تحصیل و تملک و انتقال هر قسم اموال منقوله را در خاک طرف دیگر دارا می‌باشند راجع باموال غیر منقوله اتباع هر یک از طرفین معظمین متعاهدین حق دارند با اطاعت از قوانین و نظامات مملکتی خانه هائی که برای سکونت خد و همچنین محلها و مغازه هائی که برای تجارت و صنعت خود لازم دارند اجاره نموده یا بملکیت مطلقاستملاک نمایند. با رعایت مقررات و قوانین و نظامات راجعه به تحصیل اموال غیر منقوله شرط می‌شود که چنانچه یکی از طرفین معطمین متعاهدین باتباع سایر دولت اجازه تحصیل با اجارهاموال غیر منقوله در خاک طرف متعاهد دیگر بمجوب مقررات قانونی بدهد اجازه مزبور بخودی خود باتباع طرف متعاهد مزبور نیز تعلق خواهد گرفت
مادة پنجم ـ شرکتهای انونیم و غیره که مرکز آنها در خاک یکی از طرفین معظمین متعاهدین بوده و بر طبق قوانین طرف متعاهد مزبور تشکیل شده باشد موجودیت و اختیارات آنها در خاک طرف متعاهد دیگر شناخته خواهد شد شکرتهای مزبور بقید معالمه متقابله و با شرط مطابقت با قوانین و مقررات جاریه در خاک طرف متعاهد دیگر حق استقرار و اشتغال بهر نوع صنعت و تجارت و فروش و تحصیل هر قسم اموال منقوله و هم چنین اموال غیر منقوله را که لازم برای جریان امور شرکت باشد باستثنای املاک مزروعی در آنجا خواهند داشت. این حق بدیهی است بشرکتهائی داده می‌شود که اساس موضوع آنها تحصیل اموال غیر منقوله نباشد از شرکتهای سهامی و غیره متعلق بهر یک از طرفین متعاهدین نمی‌توان در هیچ موقع برای عملیات تجارتی و بانگی یا صنعتی در خاک طرف متعاهد دیگر هیچ نوع حقوق و عوارض و مالیاتهائی بهر اسم و رسم باشد علاوه یا غیر از آنچه از شرکتهای داخل گرفته می‌شود اخذ شود.
مادة ششم ـ کلیه محصولات فلاحتی و صنعتی یکی از طرفین متعاهدین خواه اصلا متعلق بخاک گمرکی طرف متعاهد مزبور بودهو خواه از آنجا آمده باشد درصورتیکه باراضی گمرکی طرف دیگر وارد شود اعم از این که برای مصرف در داخلة آن مملکت یا برای صدور از آن مملکت باشد و در مدت اینن قرار داد مشمول همان معامله خواهد بود که با امتعه و محصولات اصلی و یا محموله از خاک دولت کامله الوداد می‌شود و مخصوصاً از امتعه و محصولات مزبور هیچ گونه حقوق و عوارض و رسومی که برای تولید و مصرف و با فروش وضع شده باشد علاوه و یا غیر از آنجه با متعه محصولات اصلی و با محموله از خاک دولت کامله الواداد تعلق می‌گیرد اخذ نخواهد شد برای اینکه نسبت با متعه اصلی و یا محموله از خاک هر یک از طرفین متعاهدین مزایای تحقیقات گمرکی تأمین گردد طرفین متعاهدینمی‌توانند تقاضا نمایند که امتعه مزبوره در موقع ورود بخاک طرف متعاهد دیگر با تصدیق نامه جات مبداً ملازم باشد از صادرات هر یک از طرفین معظمتین متعاهدتین بخاک طرف دیگر هیگونه حقوق با رسوم دیگری زیادتر و یا غیر از آنچه از همان امتعه و محصولات صادرة مملکتی کامله الوداد اخذ میوشد گرفته نخواهند شد هر نوع مساعدت یا امتیاز یا تخفیف در حقوق گمرکی که یکی از طرفین متعاهدین درباره امتعه مملکت ثالثی منظور دارد و همیچنین مزایائی که در نتیجه ترتیبات و تغییرات فهرست گمرکی یکی از طرفین حاصل وشد بخودی خود شامل محصولات و امتعه مملکت متعاهد دیگر نیز خواهد شد ماده هفتم ـ بین خاک طرفین متعاهدین متقابله آزادی تجارت و بحر پیمائی بر قرار می‌شود علیهذا طرفین معظمین متعاهدین متعهد می‌شوند که در روابط متقابله تجارتی مملکتین بوسیله منع و تحدید واردات و صادرات ترازیت عایقی تولید ننمایند معهذا طرفین متعاهدین حق منع و تحدید پاره واردات و صادارت را در موارد مذکوره ذیل حفظ می‌نمایند:
۱ ـ برای حفظ منابع لازمه ارزاق عمومی و تأمین عملیات اقتصادی ملی
۲ ـ برای حفظ امنیت مملکت
۳ ـ بعلل مربوطه بنظامات صحی یا برای حفظ و حمایت حیوانات و نباتات مفیده درمقابل امزاض و هوام و حشرت موذیه و مخصوصاً برای تأمین صحت عمومی مطابق اصول مقرره بین المللی
۴ ـ برای امتعة که انحصار آن با دولت است
ماده هشتم ـ مقررا ماده ششم شامل مواد ذیل نمی‌شود:
۱ ـ ترتیب مخصوصی که راجع بتجارت سرحدی در منطقه که از بیست و پنج کیلومتر در داخله ایران و یازده کیلومتر در داخله لهستان تجاوز ننماید بر قرار شده و یا خواهد شد
۲ ـ ترتیب موقتی گمرکی که بین قسمت لهستانی و آلمانی سیلزی علیا برقرار می‌باشد
۳ ـ مزایای مخصوصی که درنتیجه اتحاد گمرکی حاصل شود
ماده نهم ـ طرفین متعاهدین تقبل می‌نمایند که در خاک خود متقابله حق انبار و ترانزیت باشخاص و اسباب و امتعه و هرنوع و اشیاء و محمولات و ملزومات و هر قسم آلات حمل و نقل داده و در انی موضوع معامله دولت کامله الوداد را نسبت بیگدیگر تضمین نمایند هر قبیل امتعه که از اراضی گمرکی یکی معظمین متعاهدین عبور نماید باید از بابت انبار و ترانزیت فقط حقوق و رسومی که برای جبران مخارج مواظبت مصارف اداری مقرر است کارسازی دارد ولی اگر نسبت با متعة مزبوره در موقع ترانزیت یا انبار معامله بوشد عوارض مالیاتی که درین قبیل موارد معمول است از آنها اخذ می‌شود هیچیک از طرفین معظمین متعاهدین مکلف بتامین عبور مسافرین که ورود آنها در خاک او ممنوع است نمی‌باشد
در موارد ذیل ممکنست ترانزیت امتعه ممنوع بشود.
۱ ـ برای حفظ آسایش عمومی و تأمین مصالح عمومی مملکت
ب ـ نظربمقتضیات صحی یا برای جلوگیری از امراض مسریه حیوانی و نباتی
ماده دهم ـ دولت لهستان که مطابق ماده ۱۰۴ عهدنامه (ورسای) و مواد ۲ و ۶ قرار پاریس مورخه نهم نوامبر ۱۹۲۰ منعقده ما بین لهستان و شهر ازاد دانزیک اداره امور خارجی شهر آزاد دانزیک را عهده دار است حق این اظهار را که شهر آزاد دانزیک شرکت در این قرار داد داشته و تعهدات آنرا مجری و از حقوق ناشیه از آن استفاده خواهد نموده برای خود محفوظ می‌نماید این قید شامل مقرراتی نیست که دولت جمهوری لهستان در این قرار رجاع بشهر آزاد دانزیک بموجب حقوق خود ناشی از عهود مربوطه بشهر مزبور منعقد می‌نماید
ماده یازدهم ـ این قرار داد بتصویب می‌رسد و مبادله نسخ مصوبه در ورشو بعمل خواهد آمد و پانزده روز بعد از این مبادله این قرار داد بموقع اجرا گذاشته شده و مدت آن دو سال خواهد بود صورتی که یکی از طرفین متعاهدتین ششماه قبل از انقضای دوره دو ساله آنرا فسخ ننماید تا موقع اعلام فسخ قرار مزبور مجرا و ششماه بعد از آن ملغی خواهد بود
ماده دوازدهم ـ این قرارداد بدو نسخه در هر یک از السنه لهستانی و فارسی و فرانسه تنظیم و در موقع بروز اختلاف در تفسیر آن متن فرانسه معتبر خواهد بود
نظر بمراتب مذکوره فوق نمایندگان طرفین که برای امضاء این قرار دا اختیارات قانون داشته این قراداد را امضاء و ممهور نمودند بدو نسخه در طهران بتاریخ ۲۷ اسفند ماه ۱۳۰۵ مطابق ۱۹ مارس ۱۹۲۷ میلادی تحریر شد
محل امضاء علیقلی» همپل
پروتکل منضمه
راجع بمت سابق مادة ۶ قرار داد تجارتی امضاء شده بین ایران و لهستان مورخة ۱۹ مارس۱۹۲۷
نظر باینکه طرفین متعاهدین راجع بتفسیر متن ماده ۶ قرار داد تجارتی بین ایران و لهستان که در تاریخ ۱۹ مارس ۱۹۲۷ در طهران بامضاء رسیده موافقت حاصل نمودند لذا مصمم گردیدند که مادة مزبوره را بمتن جدید که جزء لایتجزای عهد نامه مذکور محسوب خواهد شد تبدیل نمایند و برای این مقصود نمایندگان خود
را بشرح ذیل انتخاب نمودند:
اعلیحضرت شاهنشاه ایران: جناب آقای فتح الله خان پاک روان کفیل وزارت امور خارجه
رئیس جمهوری لهستان: آقای استانیسلاس همپل شارژدافر لهستان در ایران
مشار الیهما پس از مبادلة اختیار نامه‌های خود که نها را صحیح و معتبر یافته در مسائل ذیل موافقت حاصل نمودند
۱ ـ متن ماده ۶ قرار داد تجارتی که بین ایران و لهستان در تاریخ نوزدهم مارس ۱۹۲۷ در طهران بامضاء دسیده با توافق طرفین محذوف می‌شود
۲ ـ متن ذیل قائم مقام متن محذوف مادهشش می‌گردد و بجای آن جزء لایتجزای قرار داد تجارتی که در طهران بین ایران و لهستان مورخه ۱۹ مارس ۱۹۲۷ امضاء شده است محسوب خواهد گردید:
از محصولات طبیعی و محصولات صنعتی که در خاک گمرکی لهستان بعمل آمده و از آنجا حمل شده باشد در موقع ورود بایران حداقل حقوق و عوارض منظوره در تعرفه گمرکی که ر سر حد ورودی مجری است و همچنین حقوق و عوارضیکه بموجب قوانین جاریه مقرر گردیده ما خود می‌گردد پس از اخذ حقوق و عواض مزبور نسبت بمحصولات فوق بهیچ عنوان رفتار دیگری سوای آنچه که نسبت بمحصولات مشابه محموله ازیک مملکت ثالثی معمول می‌گردد نخواهد شد از محصولات طبیعی و محصولات صنعتی که در ایران بعمل آمه در موقع صدور از ایران بقصد خاک گمرکی لهستان حداقل حقوق و عواررضی که در تعرفه گمرکی و قوانین جاریه در سر حد خروجی ایران منظور است مأخود خواهد کردید پس از اخذ حقوق و عوارض مزبور نسبت بمحصولات فوق بهیچ عنوان رفتار دیگری سوای آنچه که نسبت بمحصولات مشابه صادره به مملکت ثالث دیگری معمول می‌کرد نخواهد شد. از محصولات طبیعی و محصولات صنعتی که در ایران بعمل آمده در موقع صدور از ایران بقصد خاک گمرکی لهستان حداقل حقوق و عوارضی که در تعرفه گمرکی و قوانین جاریه در سد حد خروجی ایران منظور است ماخوذ خواهد گردید پس از اخذ حقوق و عوارض مزبور نسبت بمحصولات فوق بهیچ عنوان رفتار دیگری سوای آنچه که نسبت بمحصولات مشابه صادره به مملکت ثلث دیگری معمول می‌گردد نخواهد شد. از محصولات طبیعی و محصولات صنعتی که خاک گمرکی لهستان بعمل می‌آید در موقع صدور از خاک گمرکی لهستان بقصد ایران حد اقل حقوق و عوارضی که در تعرفه گمرکی وقوانین جاریه در صرحد خروجی ایارن منظور است مأخود خواهد کردید پس از اخذ حقوق و عوارض مزبور نسبت بمحصولات فوق بهیچ عنوان رفتار دیگری سوای آنچه که نسبت بمحصولات مشابه صادره به مملکت ثالث دیگری معمول می‌گردد واقع نخواهد شد هر وقت دولت ایران تعرفه گمرکی مستقلی وضع نماید استفادئیکه محصولات لهستان محموله بایران مطابق قسمت اول و صادرات ایران بلهستان مطابق قسمت دوم از تعرفة حداقل می‌نمایند بیش از دو سال از تاریخ اجرای اینقرار داد ادامه نخواهد داشت ولو اینکه اینقرار داد بواسطه تجدید ضمنی بقوت خود باقی باشد اگر حداقل و عوارض منظوره در تعرفه فوق الذکر و قوانین جاریه در رحئات عبور مورد تحقیقات کلی یا جزئی واقع شوا هر یک از طرفین معظمتین متعاهدین متقبل می‌گردند که طرف مقابل را از این تحقیقات تا انقضای مدت دو سال از تاریخ اجرای اینقرار داد بر خور دار نمایند برای اینکه مال التجاره هائی که در خاک یکی از دولتین متعاهدین بعمل آمده و از آنجا صادر شده است از اینقرار داد استفاده نمایند طرفین معظمتین متعاهدین می‌توانند تقاضا نمایند که مال التجاره‌های مزبور در موقع ورود دارای تصدیقنامه باشند متن قرار داد تجارتی تماماً بانضمام متن جدید ماده ششم که قائم مقام ماده محذوف است برای تصویب تقدیم خواهد گردید بناء علیهذا نمانیدگان مختار طرفین که بدین امر کاملا مجاز می‌باشند این پرتکل را امضا و بمهر خواهد گردید بناء علیهذا نمایندگان مختار طرفین که بدین ام رکاملا مجاز می‌باشد این پرتکل را امضا و بمهر خود ممهور نمودند
در طهران تاریخ ۲۵ فرودین ۱۳۰۷ پاک روان استلانیسلاس همپل
مراسله صادره از وزارت امور خارجه بسفارت لهستان
مورخه ۲۵ فروردین ۱۳۰۷ نمرده۸۷۴
آقای شارژدافر:
برای تصریح بعضی از جملات مندرجه در عهد نامه مودت که بین ایران و لهستان در ۱۹ مارس ۱۹۲۷ در طهران امضاء دولت ایان از دولت لهستان خواهشمند است که تفسیر جملات مزبوره را بطریق زیر تصدیق نمایند.
۱ ـ از عبارت «تمام اعضا و هیئت نمایندگی» که در ماده ۲ عهدنامه مودت استعمال شده مقصود منحصراً مطابق معمول عمومی بین المللی اعضاء رسمی می‌باشد که صورت آنها رئیس میسیون بوزارت امورخارج می‌دهد
۲ ـ هر وقت در عهد نامه مودت مزبور لفظ (حقوق بین امللی و یا معمول بین المللی) استعمال شده باشد مقصود (حقوق بین امللی و یا معمول بین المللی) است
۳ ـ حقوق مذکوره در ماده ۴ عهدنامه مودت شامل کلیه حقوقی و مزایا و احترمات و مصونیت‌ها و معافیت هائی است که درمواد ما قبل آن قید شده دولت اعلیحضرت شاهنشاهی از دولت لهستان خواهشمند است وصول این اینمراسله را اعلام بدارند مراتب احترامات فائقه تجدید می‌نماید
مراسله سفارت لهستان مورخ ۱۴ آوریل ۱۹۲۸
نمره ۲۸ ـ ۴۰۱ بوزارت امور خارجه
مراسله نمره ۸۷۴ مورخه ۲۵ فروردین ۱۳۰۷ دایر باینکه دولت ایران از دولت لهستان تقاضا کرده بود تفسیر جملات ذیل مندرجه در عهدنامه مودت که بین دولتین ایران و لهستان در تاریخ ۹ مارس ۱۹۲۷ در طهران امضا شده تصدیق شود عز وصول بخشید
۱ ـ از عبارت «تمام اعضاء هیئت نمایندگی» که در ماده ۲ عهد نامه مودت استعمال شده مقصود منحصراً مطابق معمول عمومی که بین الملل اعضاء رسمی است که صورت آنها را رئیس میسیون بوزارت امرو خارجه می‌دهد
۲- هر وقت مذکوره درعهدنامه مودت لفظ (حقوق بین المللی و با معمول بین المللی) استعمال شده باشد مقصود (حقوق عمومی بین المللی و معمول عمومی بین المللی است)
۳ ـ حقوق مذکورة در ماده ۴ عهدنامه مودت شامل کلیه حقوق و مزایا و احترامات و معافیت هائی است که د رمواد ما قبل آن قید شده اینک باکمال احترام حسب الامر دولت متبوعه خود اعلام می‌دارد که دولت لهستان از مداول مراسلة مذکوره فوق اتخاذ سند تفسیر فوق را تصدیق می‌نماید مراتب اقدامات فائقه را تقدیم می‌دارد.
محل امضاء استانیسلاس همپل
مراسلة صادره از وزارت امور خارجه بشارژ دافر لهستان
مورخه ۲۵ فرودین ۱۳۰۷ نمره ۸۷۳
آقای شارژ دافر: برای تصریح بعضی از جملات مندرجه در قرار داد تجارتی که بین ایران و لهستان در ۱۹ مارس ۱۹۲۸ در طهران امضا شده دولت ایران از دولت لهستان خواهشمند است که تفسیر جملات مزبوره را به طریق ذیل تصدیق نمایند.
۱ ـ مقررات ماده ۱ قرار داد تجارت بهیچوجه حقوق هیچیک از طرفین متعاهدین را در این قمست محدود نمی‌نماید که ورود وتوقف اشخاص نامطلوب را درخاک خود ممنوع بدارد.
۲ ـ بدیهی است بموجب ماده ۲ قرار داد تجارت، دولتین در آتیه هم مجاز می‌باشند بعضی از صنایع و حرف و تجارت و مشاغل آتنها باتناع خود اختصاص بدهند.
۳- لفظ «سایر دول» که در ماده ۴ قرار داد تجارتی استعمال شده در قسمت راجعه به ایارن شامل ممالک مسلمان نیست.
۴ ـ حق تحصیل اموال غیر منقولة که لازم برای جریان امور شکرت باشد و در قسمت دولم از ماده ۵ ذکر شده از آن حقی که بموجی قسمت دوم ماده ۴ در مورد اشخاص شناخته شده تجاوز نمی‌نماید
۵ ـ مقررات ماده ۹ قرار داد تجارت راجع بترانزیت بانبار درای نیز تعلق خواهدگرفت.
دولت اعلیحضرت شاهنشاهی از دولت لهستان خواهشمند است وصول این مراسله را اعلام دارند مراتب فائقة را تجدید می‌نماید
وزرات امور خارجه پاکروان
مراسله سفارت لهستان مورخه ۱۴ آوریل ۱۹۲۸ نمره ۲۸ ـ ۴۰۲ بوزارت امور خارجه مراسله نمرده ۸۷۳ مورخه ۲۵ فروردین ۱۳۰۷ دائر باینکه دولت ایران از دولت لهستان تقاضا کرده بود تفسیر جملات ذیل مندرجه در قرارداد تجارت که بین دولتین ایران و لهستان در تاریخ ۱۹ مارس ۱۹۲۷ در طهران امضا شده تصدیق شود عز وصول بخشید
۱ ـ مقررات ماده ۱ قرار داد تجارت بهیچوجه حقوق هیچیک از طرفین متعاهدین را در اینقسمت محدود نمی نمایدکه ورود و توقف اشخاص نا مطلوبرا در خاک خود ممنوع بدارد.
۲ ـ بدیهی است بموجب ماده ۲ قرار دا تجارت، دولتین در آتیه هم مجاز می‌باشند بعضی از صنایع و تجارت و حرف و مشاغل را تنها باتباع خود اختصاص بدهند.
۳ ـ لفظ «سایر دولت» که در ماده ۴ قرار داد تجارتی استعمال شده در قسمت راجعة بایران شامل ممالک مسلمان نیست.
۴ ـ حق تحصیل اموال غیر منقولة که لازم برا یجریان امور شرکت باشد و در قسمت دوم از ماده ۵ ذکر شده از آن حقی که بموجب قسمت دوم ماده ۴ در مورد اشخاص شناخته شده تجاوز نمی‌نماید.
۵ ـ مقررات ماده ۲ قرار داد تجارت راجع به ترانزیت بانبار داری نیز تعلق خواهد گرفت.
اینک با کمال احترام حسب الامر دولت متبوعة خود اعلام می‌دارد که دولت لهستان از مدلول مراسلسة مذکورة فوق اتخاذ سند نموده و تفسیر فوق ارتصدیق می‌نماید مراتب احترامات فائقه را تقدیم می‌دارد.
محل امضاء: استانیسلاس همپل
اجازه مبادله عهد نامه مودت و قرار داد تجارتی منعقده بین دولتین ایران و لهستان بضمیمه پرتکل و چهار فقره مراسله به شرح فوق در جلسه ۶ خرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی داده شده است
رئیس مجلس شورای ملی حسین پیرنیا
قانون
امتیاز انحصاری حق تفتیش و انتخاب محل حفر چاههای آرتزین در خاک یزد
به آقا محمد رشتی در مدت چهار سال
مصوب ۸ خرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی
ماده ۱ ـ مجلس شورای ملی بدولت اجازه می‌دهد که امتیاز انحصاری حق تفتیش و انتخاب محل حفر چاههای آرتزین را از تاریخ تصویب این امتیاز تا انتقضای مدت چهار سال در تمام خاک یزد بآقا محمد رشتی تبعة مسلم ایران ساکن یزد که در مواد آتیه بنام صاحب امتیاز مذکور میوشد واگذار نماید
ماده ۲ ـ صاحب امتیاز مکلف است بوسیلة استخدام متخصصین لایق و بکار بردن اصول علمی و حاضر نمودن ماشین آلات و ادوات کافی وسایل کامل حصول نتیجه را فراهم نماید.
ماده ۳ ـ صاحب امتیاز متعهد است منتها در ظرف دو سال اول مدت امتیاز تفتیشات لازمه را توسط متخصصین فنی بعمل آورده و نقضه اراضی ار که برای حفر چاه آرتزین مناسب میداند بعنوان (اراضی منتخبه) تهیه نموده و بوزارت فوائد ععامه تقدیم دارد.
ماده ۴ ـ از ابتدای سال سوم از تاریخ اعطای امتیاز حوزة امتیاز عبارت از اراضی منتخبه خواهد بود که نقشة آنها بدولت تقدیم شده است و چنانچه صاحب امتیاز در ظرف چهار سال از تاریخ اعطای امتیاز بحفر یک یا چند حلقه چاه آرتزین و بدست آوردن آب در اراضی منتخبه موافق شود امتیاز انحصاری حفر چاه آرتزین در اراضی منتخبه تا انقضای مدت ۲۵ سال از تاریخ اعطای امتیاز متعلق بمشار الیه خواهد بود
تبصره ۱ ـ صاحب امتیاز مکلف است در صورت لزوم هر پنج سال لا اقل بحفر یک چاه جدید در اراضی حوزة امتیاز خود اقدام نماید
تبصره ۲ ـ در صورتیکه در ظرف مدت چهار سال مذکور در ماده ۴ صاحب امتیاز بحصول نتیجه مطلوبه و بدست آوردن آب موفق نشود حق انحصار ملغی خواهد بود لیکن مشارالیه می‌تواند در صورتیکه مایل باشد بطور آزادانه و بدون قید انحصار عملیات خودرا ادامه دهد
مادة ۵ ـ صاحب امتیاز مجاز است برای عملیات فنی این امتیاز متخصصین خارجه استخدام نماید مشروط بر اینکه راجع بتابعیت آنها قبلا موافقت نظر وزارت فوائد عامه را جلب نموده و شرایط استخدام آنها را نیز به اطلاع وزارت فوائد عامه برساند و غیر از متخصین مزبور کلیة کارگران و مستخدمین که برای اجرای این امتیاز و ادارة موسسات مربوطه بان استخدام می‌شوند باید منحصراً از اتباع داخلی باشند.
تبصره ـ وزارت فوائد عامه مکلف است نظر مثبت و منفی خود را در ظرف یکماه بعد از حصول پیشنهاد راجع بتابعیت متخصصین مذکور باطلاع صاحب امتیاز برساند
ماده ۶ ـ حفر چاه و احداث مجری در اراضی که دارای مالکین خصوصی باشد موکول برضایت مالکیس است ولی دولت مراقبت خواهد کرد که از طرفین اجحافی بعمل نیاید
ماده ۷ ـ انتقال این امتیاز بهر اسم و رسم بدولت و یا اتباع خرجی ممنوع است در صورت تخلف امتیاز ملغی و مؤسسه یا مؤسساتیکه باتباع خارجه نتقل می وشد ضبط خواهد شد
مادة ۸ ـ چنانچه اختلافاتی راجع بمواد این امتیاز بین دولت و صاحب امیتاز تولید شود بطریق حکمیت قطع و فصل خواهد شد
مادة ۹ ـ وزارت فوائد عامه مأمور ارای اینقانون است
این قانون که مشتمل بر نه ماده است در جلسه هشتم خرداد ماه یکهزار و سیصد و هفت شمسی بتصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی حسین پیرنیا