مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ آذر ۱۲۸۶ نشست ۱۹۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ آذر ۱۲۸۶ نشست ۱۹۹
مذاکرات روز یکشنبه ۲۴ شهر شوال المکرم ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۳ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
رئیس- این جوابی است برای دستخط اعلیحضرت همایونی عرض شده قرائت شد به این مضمون:
- مجلس شورای ملی نهایت تشکر رادارد که اعلیحضرت شهریاری خلدالله ملکه عطف توجه مخصوص در انتظام امور مملکت و ترقیه حال رعیت فرموده‌اند درباب تفکیک دو قوه و لزوم تجزیه این دو که مایه سعادت مملکت است هیچ حرف نیست در قانون اساسی نیز همین نحو مقرر است و هیچوقت مجلس تخطی از حد خود نکرده و البته دولت هم نباید در اجراییات تسامح و تعلل ورزیده و از حدود قانون تجاوز نمایند تا موجب تزلزل قوه مقننه بشود در باب انجمنها البته خاطر مبارک اعلیحضرت مستحضر است که بموجب نظامنامه اساسی اجتماعات آزاد است و برای تنظیم آن هم نظامنامه نوشته می‌شود که عماً قریب از صحه همایونی خواهد گذشت و آن وقت هر کدام موافق با قانون است فبها هر کدام مخالف با قانون شد مجازات و جلوگیری خواهد شد و با بذل توجه ملوکانه عاجلا همگی در سایه نظم و امنیت مشغول به دعاگویی خواهند بود.
رئیس- اگر مجلس اجازه می‌دهد این لایحه در همراه چهار نفر تقدیم حضور همایونی شود (گفته شد خوب است).
آقا سیدحسن تقی زاده – در فقره دوم بنده ملاحظه دارم در فقره اول آنچه مقصود بود بهتر از آن نوشته شده اما در فقره دوم در تمام مملکت‌ها چه پارلمنت ملت و چه دولت قانون را خود بخود نمی‌نویسند بلکه بمقتضای زمان و بحس ملت می‌نویسند همچنین است این مجلس یکدفعه می‌بینند یک اتفاقی اقتضا می‌کند که یک قانونی احداث می‌شود حالااینجا در خصوص انجمنها اصول آن در قانون اساسی نوشته شده است و ما بالمره تأسی بممالک خارجه نمی‌توانیم بکنیم زیرا که آنجاها مسبوق بمقدمات بوده‌اند و اینجا در اجتماعات یک اندازه که مقتضی بوده سخت گیری شده است همچنین شاید در سایر چزها هم بشود باقتضای مملکت ولی من می‌توانم ادعا کنم که اجتماعات د رممالک اسلام در زمان استبداد هم زیادتر از سایر ممالک مشروطه وحتی ممالک جمهوری بوده و آزادتر هم بوده و همیشه جمع میشده‌اند و در امور دنیی و دنیوی خود صحبت میکرده‌اند امروز هم که می‌بینیم مقدمة الجیش عنوان سیاسیون و ناطقین ما همین است پس دیگر از برای این نظامنامه لازم نیست و همانقدر که در قانون اساسی نوشته شده کافی است و آن سه شرط کفایت می‌کند که مخل بنظم نباشد سلاح هم همراه نداشته باشند پس مجبور نیستیم که مثلا سایر ممالک که چندین سال مقدمات داشته و با اینکه تمام حقوق خود را هم گرتفه‌اند و در اجتماعات اسباب اختلال فراهم آورده مجبور به بعضی نظامنامه‌ها شوند اینجا هنوز ملت از هزار یک حقوق خود را استیفاء نکرده است بعد از آنکه تمام هستی و لباس او را کندند و فقط حالا التماس می‌نماید که پیراهن مرا بگذارید باشد پس دیگر این جا نوشتن نظامنامه لازم نیست و همان قانون اسلام قانون اساسی ما است و اجتماعات در قانون اسلام آزاد بوده و هست مگر اینکه مولد فتنه دینی و دنیوی باشد که آن اجتماعات نباید منعقد شود و یا مخل بنظم باشد که باید جلوگیری کرد و همچنین در صورتیکه با سلاح باشند این سه شرط را باید در اجتماعات کرد و بغیر از این تمام اجتماعات بحکم اسلام آزاد است.
مستشارالدوله – اینکه آقای تقی زاده فرمودند در همان مضمون جواب مستتر است اینکه نوشته شده بر حسب قانون اساسی آزادند برای اینکه مولد فتنه دینی و دنیوی نباشد و مخل نظم نباشد آن نظامنامه که نوشته می‌شود بر طبق همان قانون اساسیست که مولد فتنه دنیی و دنیوی و مخل نظم و دارای سلاح نباشند این یک جمله است که توضیح می‌کند آن ماده از قانون اساسی را یکی دیگر اینکه این نظامنامه معین می‌کند که انجمنها باید موافق با قانون اساسی باشند یعنی خارج از آن قانون نمی‌شود باشد.
آقا سید حسن تقی زاده – اگر موافق آن باشد ضرری ندارد.
رئیس- البته بر طبق همانست.
آقای امام جمعه – انسان همه وقت می‌تواند مطلب حق خودرا بیک عبارتی لباس باطل بپوشاند و همچنین باطل را لباس حق حال این مطالبی که آقای تقی زاده گفتند همه حق است و اگر چه انجمنها هم مخالف با قانون نیستند اما همین قدر که گفته شود انجمنها نظامنامه لازم ندارد این حرف خودش زننده است و همچه می نمایاند که اینها می‌خواهند انجمنها بی نظم باشند چه ضرر دارد در لایحه نوشته شود که نظامنامه هم نوشته می‌شود که موافق با قانون اساسی باشد و این مطالبی که گفته شد در وقت نوشته شدن نظامنامه دقت وملاحظه شود که مخالف با قانون اساسی نباشد.
بحرالعلوم – در نظامنامه اساسی ما از هیچ چیز کوتاهی نشده و گمان بنده این است همان نظامنامه اساسی کفایت می‌کند و حاجت بنظامنامه علیحده نداریم خود انجمنها هم نظامنامه دارند که مخالف با قانون اساسی نیست.
آقای میرزا ابوالحسن خان – عقیده بنده مثال عقیده جناب حاج امام جمعه و سایر آقایان است مقصود اینست که نظامنامه از برای تمیز فیمابین صحیح و فاسد است پس یک نظامنامه از روی قانون اساسی لازم است.
آقا حاج امام جمعه – گویا اشتباه شده باشد که میگویند نظامنامه اساسی کافی است و حال اینکه این طور نیست هر یک از مواد نظامنامه اساسی شرح و تفصیل جداگانه لازم دارد.
آقا میرزا طاهر – عقیده بنده اینست که مسئله اخیر ضرر ندارد و نسبت به انجمنها نقصی وارد نخواهدشد ولی در مسئله اول که تکلیف خود را منحصر بوضع قانون و نظارت در اجرا نموده‌ایم و حال آن که خصائص دیگر نیز مجلس دارد که از آنها ذکری نشده است گفتند ضرری ندارد.
رئیس- تقریباً همین جواب مقبول شد.
آقا سید حسن تقی زاده- برای اینکه ایرادی کردم و جوابها دادند و مرا ساکت نکرد لازم است که مجدداَ عرض کنم تا مقصود خودم را واضح کنم که در آنجا لازم نیست که اسم برده شود که نظامنامه نوشته میشوددر قانون اساسی آن دو ماده که تصریح می‌کند که اجتماعات مخالف با اساس نظم و مخل به آسایش نباشد و نیز هر کس مخالف قانون رفتار نموده مجازات داده می‌شود بعبارت مختصری در لایحه گنجانده شود جواب همین مطلب را می‌دهد واگر نوشته شود که نظامنامه نوشته می‌شود جواب نخواهد شد.
رئیس- این نکته که آقای تقی زاده گفتند نه به این جهة که ذکر شد بلکه بملاحظه این که ایرادی بگیرند که انجمنها موقوف باشد تا نظامنامه آنها نوشته شود اسباب اشکال است.
آقای حاجی امام جمعه – بعقیده بنده اینکه نوشته شده خیلی خوب است کراراً عرض کردم که طرف را لباس مظلومیت نپوشانید همین که گفته شود نظامنامه لازم نست این عبارت خودش زننده است ولی همین که نوشته شود که اجتماعات هر گاه مولد فتنه دینی یا دنیوی باشد بر مجلس و دولت لازم است که جلوگیری شود رفع این ایرادات می‌شود.
آقا سیدحسن تقی زاده – این فرمایش جواب عرض بنده نیست بنده هم منکر نیستم که نظامنامه نوشته نشود ولی در این لایحه طوری ننویسید که بگویند انجمنها توقیف باشد تا وقتی که نظامنامه آنها نوشته شود و آن طور که بنده گفتم رفع این محظور را می‌کند و آن دو ماده قانون اساسی هم مجری شده.
آقای حاج امام جمعه – پس نزاعی در بین نیست نظامنامه نوشته می‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – همانطور که فرمودند نظامنامه باید نوشته شود و منافاتی هم در بین نیست. (در این موقع رئیس اظهار داشتند که عده اشخاصی که باید حضور همایونی تشرف جسته و لایحه را تقدیم نمایند معین کنید اعضای مجلس تعیین اشخاص را رجوع بتصویب رئیس نموده و رئیس آقای حاجی امام جمعه و آقا سید جعفر و شاهزاده اسدالله میرزا و مخبرالملک را معین کردند.)
محقق الدوله – هر وقت که بنده از بازار عبور می‌کردم و اطفال یتیم هموطنان را در کوچه و بازار ویلان می‌دیدم بی نهایت این وضع را اسباب شرمساری ملت می‌دانستم واز اینرو لایحه نوشته‌ام که وکلا اقدام فرموده مدرسه از برای ایتام افتتاح شده از قید این ذلت تا یکدرجه برهیم این است لایحه خوانده می‌شود.
حاج امام جمعه- ما ایرانیها خود را غیور میشماریم و همینطور هم بود و مسلمانان همیشه با غیرت بوده‌اند ولی حالا می‌توانم صراحة بگویم که آن غیرت و حمیت اسلامی نیست در ولایات خوی ودولت آلمان که غریب است سالی مبالغی خرج نموده و مکتب خانه برای ایتام تأسیس کرده است اما ماها که مسلم هستیم ودرحقیقت آنقدر هم فقیر نشده‌ایم در تمام ممالک ایران یک مکتب خانه برای ایتام تاکنون تأسیس نکرده‌ایم چون فعلا چشم تمام اهالی به این مجلس است و درحقیقت اینجا مرکز است این شرحی که جناب محقق الدوله گفتند واقدام شده است بسیار خوب است که مکتب خانه برای ایتام باسم مجلس تأسیس و افتتاح شود که سایر اهالی مملکت هم تأسی نموده در سایر بلاد هم مکتب خانه‌ها تأسیس نمایند که اطفال یتیم را تربیت و از قید ذلت برهانند و بعقیده بنده اینکار از استحباب گذشته و بدرجه وجوب رسیده است
(در اینموقع لایحه که از کمیسیون اداره مجلس نوشته شده بود قرائت شد.)
- چون بتوجهات کامله حضرت امام عصر عجل الله فرجه پیشرفت کلی در نیابت و امورات حاصل واساس مشروطیت استقرار پیدا کرده بشکرانه این موهبت کمیسیون اداره مجلس مقدس شورا در صدد برآمده که تأسیس مدرسه برای نونهالان بی بضاعت واطفال یتیم درمانده وطن بنماید و نوگلهای پژمرده دارالخلافه را بتوجهی خاص از صدمات غیر مساعد طبیعت حفظ نماید لهذا برای نیل به این مقصود چنین مقرر شد که از محضر وکلای فخام استدعا شود که از وجه مقرری و حقوق وکالت برسم اعانه ماهی دو تومان برای مصارف این امر خیر تمنا شود تا بهمت عالیه و توجهات کامله محترمین عظام خدمتی بسزا بدرماندگان وطن شود امید است از راه مکرمت دریغ از این جزئی مساعدت نفرمایند.
صدیق حضرت – جناب ارباب جمشید اظهار می‌دارند که من ازاین اقدام خیر اطلاع نداشتم حالا که مطلع شدم تمام حقوق ماهیانه وکالت خودم را از برای این مصرف خیر می‌دهم.
محقق الدوله – آقامیرزا ابوالحسن خان هم پنجاه تومان برای اثاثیه دادند و همچنین جناب حاجی امین‌الضرب تمام حقوق خود را و آقای ناظم العلما هم ماهی ده تومان و حاجی خیاط باشی ماهی پنجتومان می‌دهند.
آقا سید حسن تقی زاده – از جناب وزیر جنگ استفسار می‌شود روز پنجشنبه اظهار شد در باب سربازهایی که شرارت کرده‌اند قرار شد تا روز شنبه جواب بدهند دیروز که هیچیک از وزرا حاضر نشدند حال درباب قصاص قاتلین چه اقدامی شده است بفرمایند.
وزیر جنگ – آنها رادستگیر کرده در وزارت عدلیه مشغول استنطاق هستند.
آقا میرزا فضلعلی آقا – در باب مخزن میدانید که تا یک اندازه ارای اهمیت است و استحضار کامل از ترتیب آن لازم است و باید رسیدگی بتمام مخزنهای ولایات شده و اینجا موجودی هر یک معین بشود.
وزیر جنگ – بعد از ارجاع این وزات ببنده بتمام ولایات اطلاع دادم و از تمام صورت خواستم و فعلا مشغول صورت فرستادن هستند و از بعضی جاها صورت فرستاده‌اند و سایر جاها را هم تأکید کرده‌ام و مشغول رسیدگی هستم.
آقا میرزا فضلعلی آقا – از قراری که بنده شنیده‌ام در این مدت رؤسا هر چه اسلحه از مخزنها گرفته‌اند قبض داده‌اند و عین آن اسلحه بمخزن برگشت نکرده و حالا موجودی مخزن جز فبض چیز دیگری نیست.
وزیر جنگ – آنهم معلوم است و صاحبان آنها معین هستند قبوض را می‌دهیم که تمام عیناً برگردد.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – در باب خراسان که قورخانه خواسته‌اند مگر آنجا ذخیره نیست؟
وزیر جنگ – چرا هست ولی حالا برای این وحشت اضافه خواسته‌اند این بود که یک مقدارکافی بتوسط سپهدار فرستاده شده و یکمقدار هم فرستاده می‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – در باب اشخاصی که با سربازها نزاع کردند قرار شد تحقیق فرموده توضیحات بدهیدآیا آن تحقیق تمام شده توضیح می‌توانید بدهید؟
وزیر جنگ – تحقیق تمام شده ولی توضیح را در این مجلس نمیوانم بدهم.
صدیق حضرت – امشب قرار است بعد از مجلس کمیسیون خارجه و جنگ حاضر شده بعضی گفتگوها بشود محض استحضار اعضا عرض کردم.
وکیل الرعایا- آن اسلحه که از پاریس خواسته‌اند و بعضی حمل شده وارد مخزن شده و بعضی مانده می‌توان سؤال کرد که ترتیب آن چیست و تماماً وارد شده یا نه؟
وزیر جنگ – آن اسلحه یک مقداری وارد شده در مخزن است واجرا آن در منزل بنده حاضرند و همه روزه اظهار می‌دارند که صندوقها را بازنموده تحویل بگیرند و کرایه حمل آن را می‌خواهند و یک مقداری هم در انزلی است.
آقا میرزا محمود – غیر از آن سؤالی که آقا میرزا ابوالحسن خان کردند دیگر ما حق سئوال نداریم برای اینکه وزیر مسئول باید قبل از وقت به سؤالاتی که می‌شود از طرف مجلس مسبوق باشد.
آقا میرزا فضلعلی آقا – آن مطلبی که بنده گفتم کرارا صحبت شده بود وجناب وزیر جنگ مسبوق بودند.
احتشام الاطبا- قرار بود امروز مجازات وکلا در خصوص دیرآمدن معین نمایند.
احسن الدوله – این مذاکرات باید اول در کمیسیون بشود و به مجلس بیاید پس فایده این کمیسیون‌ها که تشکیل یافت چیست؟
آقا میرزا ابوالحسن خان – سؤالی که از وزیر مسئولی در مجلس قبل شود لازم است که در مجلس بعد جواب داده شود واین دو سؤال من از مجلس قبل است که از وزیر جنگ شده بود و حالا تحقیق خواستیم.
حاجی میرزا علی آقا – ما را از انجمن ایالتی مشهد خواستند بتلگرافخانه در باب تفنگ و فشنگ چه جواب بدهم.
لسان الحکما- بلی بنده هم همین عرض را می‌خواستم بکنم حالا می‌توانیم صریحاً به آنها اطلاع بدهیم که فرستاده شده است.
وزیر جنگ – بهمان ترتیب که در کمیسیون گفته شد فرستاده شده است.
احتشام الاطبا- گویا آنها مستقیما خواسته‌اند.
وزیر جنگ – غیر آن چیزیکه بتوسط سپهدار فرستاده شد به مقداری هم فشنگ مستقیماً فرستاده شد به مشهد (در اختتام مجلس گفتگو از دیرآمدن وکلاء شد بعضی گفتند درازای هر ساعتی که دیر بیایند یکتومان از حقوق آنها کسر شود.
بعضی گفتند مطابق نظامنامه داخلی هر کس ده اجلاس حاضر نشد از وکالت استعفا بدهد
گفته شد که مجازات نیامدن تا مجازات دیرآمدن فرق دارد مجازات نیامدن معلوم است مجازات دیرآمدن را باید معلوم کرد.
(مجلس رسمی ختم شد.)