مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ آبان ۱۲۹۰ نشست ۳۱۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۸ آبان ۱۲۹۰ نشست ۳۱۵
صورت مشروح مجلس روز سه‌شنبه ۸ شهر ذیقعده الحرام ۱۳۲۹
رئیس آقای موتمن المللک سه ساعت و نیم قبل از غروب آفتاب به جان خود جلوس نمود و پس از بیست دقیقه مجلس افتتاح شد صورت مجلس روز شنبه ۵ را آقای آقا میرزا ابراهیم خان قرائت نمودند (غائبین جلسه قبل) بدون اجازه آقایان دکرت علیخان آقا سید محمد باقر ادیب غایب با اجازه آقای شیبانی مریض آقا میرزا علی اکبر خان آقایانی که از وقت مقرره تاخیر نموده‌اند آقایان حاج وکیل الرعایا دکتر لقمان ۳۵ دقیقه آقای حاج شیخ اسدالله ۴۵ دقیقه.
ادیب التجار- در خصوص سیم نقاله راجع به مصرف مریضخانه‌ها و مدارس چنانچه عرض کردم آن شب پیشنهاد دادم یک پیشنهاد آن ذکر شده و آن پیشنهاد دیگر که به آقای رئیس کمیسیون داده بودم آن قید نشده و همان وقت هم اظهار کردم گویا مفقود شده است.
رئیس- همان وقت گفته شد که نرسیده است دیگر در صورت مجلس ملاحظاتی نیست (اظهاری نشد) مادۀ واحده که ادیب التجار پیشنهاد کرده بودند به کمیسیون ارجاع نشد چون مطابق نظام نامه داخلی نمی‌توانیم رای بگیریم معوق ماند و به جلسه بعد محول شد راپورت کمیسیون بودجه راجع به ۸۹۰۰۰ تومان برگشت بودجه در باری قرائت می‌شود.
معاون وزارت معارف- لایحه بود راجع با ثانیه مدارس در هفته قبل این بود در جلسه پنج شنبه مذاکره شود یک نقص داشت و آن نقص مرتفع شد استدعا می‌کنم که آن را زودتر در دستور بگذارند و از مجلس بگذرد.
رئیس- بله لایحه چند روز قبل راجع به اثاثیه پنج باب مدرسه ابتدائی پیشنهاد شده بود چون به امضای دولت نرسیده بود استرداد کرده و به امضاء رسانیدند و چون مختصر است تقاضا می‌کنند که جزء دستور امروز گذاشته شود مخالفی هست (گفتند خیر) لایحه وزارت مصارف خوانده می‌شود.
(لایحه مزبور به عبارت ذیل قرائت شد)
مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه
نظر به قانون (۲۸ سنبله تنکوزئیل ۱۳۲۹ وزارت معارف در صدد است که هر چه زودتر پنج باب مدرسه ابتدائی دولتی تهران را مفتوح نماید ولی مع التاسف در پیشنهاد قانون مزبور که از طرف وزارت علوم شده بود برای مخارج اثاثیه مدارس مذکوره وجهی تقاضا شده بود و در موقع مذاکرات آن در مجلس مقدس هم این نقص تکمیل نگردیده و چون بعد از وضع و انتشار قانون (۲۸) سنبله تمام مردم با کمال عجله منتظر افتتاح مدارس دولتی بوده معلمین هم که تعقیب تحصیلات خود را برای افتتاح مدارس دولتی معوق گذاشته‌اند عجله تمام دارند که مدارس مزبوره مفتوح گردد وزارت معارف پس از تبادل افکار با خزانه‌دار کل و تحصیل اطمینان از طرف مشارالیه برای امکان پرداخته شدن این وجه مادۀ ذیل را پیشنهاد کرده و نظر به اینکه یک ماه از اول سنه تدریس گذشته و اگر مدارس دولتی تا مدت قلیلی تاسیس نشود شاگردانی که امسال وارد آنجا می‌شوند نخواهند توانست که تا آخر سال تدریس تحصیلات خود را به اتمام برسانند و بدین مناسبت امسال وقت آنها تضییع شده و مخارجی هم که دولت می‌نماید تقریباً بلاثمر خواهد بود فوریت مادۀ پیشنهادی را تقاضا دارد.
مادۀ واحده- برای تهیه اثاثیه پنج باب مدرسه ابتدایی دولتی طهران که مطابق قانون ۲۸ سنبله تنگوزئیل ۱۳۲۹ باید تاسیس شود مبلغ سه هزار و پانصد تومان به وزارت معارف اعتبار داده می‌شود.
حاج شیخعلی خراسانی- همین طوری که پیشنهاد شده اول اثاثیه این مدارس ابتدائی منظور نشده است اما از آن وقتی که تصویب شده است تا به حال قریب یک سال و نیم است شاید تا وقتی هم که تاسیس بشود یک ماه دو ماه دیگر طول بکشد و آن تصویبی که از مجلس گذشت راجع به بودجه هذه السنه بوده لابد از روز اول که این قانون گذشته حساب کنند باید سه ماه حساب کنند ممکن است ماهیانه سه ماه را دریافت دارند و به مصرف اساس برسانند اگر حقوق چند ماه اول را موافق تصویب مجلس دریافت کنند و به مصرف اثاثیه برسانند دیگر لازم نیست که ما یک تصویب جدیدی بکنیم یعنی این کار که این از آن وقتی که قانون را ما گذرانیدیم لابد باید اجرا بشود و اگر حساب کنیم از وقتی که تصویب شده تا وقتی که تاسیس بشود سه ماه چهار ماه تعطیل بوده یعنی هنوز تاسیس نشده اثاثیه آن سه هزار و پانصد تومان شده است و حقوق چند ماهه اول چهار پنج هزار تومان می‌شود اگر آن را از دولت دریافت نمی‌کنند بفرمایند و اگر دریافت می‌کنند به مصرف اثاثیه مدارس برسانند که محتاج به تصویب جدید نباشد.
معاون وزارت معارف- این طوری که آقای حاج شیخ علی فرمودند صحیح است و همین طور است و چنان نیست که آن وجه در نظر نباشد یا ملاحظه او نشده باشد بعد از آنکه این قانون در شورای معارف این مسأله مطرح شد که این وجهی که معین شده است چند ماهه اول را بگیریم و صرف اثاثیه بکنیم و لیکن دو نظر داشت که نتوانستیم آن کار را بکنیم یکی آن که از روزی که آن پول را می‌گرفتیم برحسب قانون فوراً باید مدارس را ایجاد کنیم و چون این وجه از برای مخارج نگاهداری مدارس به مصارف دیگری نمی‌توانیم برسانیم بعد با خزانه‌دار کل مشورت کردیم اظهار داشت که در هر صورت یکی از این دو تا را مجلس باید رای ندهد یا اینکه رای بدهند همین وجه را بگیرند و صرف اثاثیه کنند یا اینکه این مبلغ را برای اثاثیه تصویب کنند بعد که مدارس تاسیس شد آن وجه گرفته شود به ملاحظه اینکه تا اثاثیه گرفته شود و شروع به کار بشود نمیشود آن وجه را گرفت از این جهت این لایحه را پیشنهاد کردیم که این وجه گرفته شود و به مصرف اثاثیه برسد بعد که اثاثیه حاضر شد و شروع به ترتیب کار شد از همان وقت آن وجه اولی گرفته شود و به مصرف مدارس برسد.
بهجت- بنده این مسأله را هرگز تصویب نمی‌کنم که مصارف ماهیانه مدارس صرف اثاثیه بشود اما خیلی تعجب می‌کنم با وجود این که پیشنهاد وزارت معارف در باب تاسیس پنج مدرسه رد شد و نه باب مدرسه ابتدایی برای مرکز و ایالات تصویب شد و باز حالا نمی‌دانم چطور شده است برای پنج باب مدرسه اثاثیه پیشنهاد می‌کنند این چیز غریبی است که وزارت معارف به کلی ولایات را از مد نظر دور کرده‌اند بعد از آنکه احساسات مجلس معلوم شد و گفتند که این نه باب مدرسه باید تاسیس شود برای ایالات هم باشد به این معنی که هر ایالتی یکی و برای طهران پنج تا پس از آنکه این مسأله از مجلس گذشت باید وزارت معارف تکلیف خود را بداند و نظری هم به سایر ایالات داشته باشد آن وقت عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم که وزارت معارف فقط نظر خودش را به طهران محدود کرده و این ظلمی است به اشخاصی که در طهران نیستند در حالتی که نباید این قسم باشد به جهت اینکه در طهران مدارس
داخله و خارجه مدرسه دولتی مدرسه سن لوئی مدرسه آلبانس مدرسه سیاسی مدرسه آلمانی مدرسه پرتستانیها هست چندین مدارس دولتی غیر از این مدارس هست و پنج باب مدرسه مظفری مفتوح شده که اینها تقریباً هشت نه سال است اعانه از دولت می‌گرفتند ولی یک باب مدرسه ابتدائی در ایالات مفتوح نشده است بنده مجدداً پیشنهاد خود مرا تقدیم می‌کنم که برای نه مدرسه باشد چون نمی‌توانم بر سه هزار و پانصد تومان مطابق نظامنامه داخلی چیزی پیشنهاد کنم به این جهت این سه هزار و پانصد تومان را تقاضا می‌کنم برای نه باب مدرسه ایالات و طهران باشد و تقاضا می‌کنم آقایان این را تصویب بکنند و آن سه هزار و پانصد تومان تقریبا هزار و پانصد تومانش برای ولایات باشد و دو هزار تومانش برای طهران.
معاون وزارت معارف- اولاً معلوم نیست که وزارت معارف مدارس ولایات را که آقای بهجت فرمودند از نظر محو کرده باشد و ثانیاً این مبلغی که پیشنهاد شده مبلغ کلی نیست که می‌فرمایند من آن را برای نه باب مدرسه تقاضا می‌کنم این از روی برآورد و یک حساب معینی پیشنهاد شده است و از برای پنج باب مدرسه است هر مدرسه فریب دویست نفر شاگرد دارد برای هر دویست نفر شاگرد باید تهیه اثاثیه کرد به علاوه لوازم دیگر که برای کلاس‌ها لازم است پس اگر برای آن مدارس هم لازم باشد باید اضافه کرد و علی حده باید پیشنهاد شود این را نمیشود کش آورد باید از برای آنها هم اضافه اثاثیه فراهم نمائیم هر چیزی یک قیمت معینی دارد و در باب اینکه از مدارس ایالات صرف نظر شده این طور نیست مدارس ایالات باید بعد از این ایجاد شود و از همین مقرری که معین شده می‌توان مقرری یک ماه دو ماه اول را به مصرف اثاثیه برسانند و اینکه برای مرکز تازه اعتبار خواسته شده از این بابت است که در طهران الآن پنج شش باب مدرسه است که از دولت اعانه می‌گیرد اگر این پول را به عنوان این مدارس که تازه می‌خواهیم تاسیس کنیم می‌گرفتیم ممکن است هم صرف اثاثیه بکنیم و هم تا این مدارس موجود نشده به آنها بدهیم و هم آن مدارس ابتدائی را مفتوح بکنیم چون قریب هفتصد تومان به آن مدارس می‌دهیم و وقتی این مدارس موجود شود دیگر آن هفتصد تومان را نخواهیم داد چون این سه کار را یک دفعه ممکن نبود بکنیم این لایحه پیشنهاد شد ولی مدارس ایالات را ممکن است مقرری یک ماهه و دو ماهه اول را به مصرف اثاثیه‌اش رسانید و آن وجه سابق را صرف افتتاح و نگاهداری آنها کرد و اینکه از برای مدارس پایتخت اعتبار تازه خواسته شده برای این است که تا آن مدارس ایجاد بشود این مبلغ را ما نمی‌توانیم بگیریم هم این مدارس را افتتاح کنیم و هم آن مدرسه‌ها را راه ببریم و هم اثاثیه درست بکنیم این هر سه کار را در آن واحد با یک مبلغ ما نمی‌توانیم بکنیم این است که این مبلغ تقاضا شده است که برای اثاثیه این پنج مدرسه داده شود تا این مدارس باز شود ولی هر وقت آن مدارس باز البته این مدارس بسته خواهد شد البته از این پولی که معین می‌شود اول اثاثیه را تهیه باید کرد و بعد آن پول را صرف نگاهداری مدارس کرد.
حاج شیخ اسدالله- گفتگوی مدارس و معارف وقتی که در مجلس می‌شود آقایان با یک حسن استقبالی با کمال ذوق و شوق چشمها را هم می‌گذارند اگر ده هزار تومان هم بخواهند تصویب می‌کنند ولی باید یک قدری دقت کرد دید از حیث قانونی ترتیب این کار که تصویب خرج است از چه قرار است این یک خرجی است که وزارت معارف برای اثاثیه مدارس تقاضا کرده است عقیده بنده این است که باید این برود به کمیسیون بودجه می‌فرمایند این از روی یک اساس و ترتیب معین تعیین شده بود و سه هزار و پانصد تومان پیش‌بینی شده است و از برای اثاثیه این مدارس این سه هزار و پانصد تومان لازم است باید این به نظر اعضاء کمیسیون بودجه برسد آنها نظریات خودشان را بکنند بعد پشنهاد مجلس مقدس بشود عقیده‌ام این است پنج باب مدرسه طهران سه هزار و پانصد تومان خیلی زیاد است بنده عقیده‌ام این است که برای هر مدرسه که خیلی بخواهیم رای بدهیم دویست تومان کافی است این اثاثیه که از برای مدرسه می‌گویند نمی‌دانم این اثاثیه چه چیز است تمامش را در امر معارف به شاخ و برگ به ترتیب چیزهای دیگر می‌پردازند و به اصل معارف و به علم و تعلیم نمی‌پردازند و رسیدگی آن طور که باید نمی‌کنند و اثاثیه او را سه هزار و پانصد تومان نخواهید و این خیلی زیاد است و برای هر مدرسه دویست تومان کافی است عقیده‌ام این است که این مسأله باید برود به کمیسیون بودجه ببینند این پیشنهادی که شده است این سه هزار و پانصد تومان را که وزارت معارف از برای اثاثیه مدارس پیشنهاد کرده است آیا لازم دارد یا ندارد شاید کمیسیون بودجه پانصد تومان بیشتر رای ندهد حالا چطور بدون جهت یک دفعه رای بدهیم که سه هزار و پانصد تومان برای اثاثیه پنج باب مدرسه بدهد بنده این را زیاد میدانم و بهتر این است که به کمیسیون بودجه برود منتهی یک جلسه تفاوت دارد و در جلسه بعد ممکن است کمیسیون بودجه نظریات خودش را کرده باشند و به مجلس پیشنهاد بکند و دیگر آنکه تصویب می‌کنم نظریات آقای بهجت را به همان ترتیبی که جلسات مجلس معلوم شد و گفتند برای ایالات هم هر یک مدرسه تاسیس شود به همان ترتیب هر چه مدرسه تصویب شده باید یک مرتبه مفتوح شود و هر چه اثاثیه برای آنها تقاضا می‌کنند باید یک مرتبه به مجلس بیاورند و تصویب شود.
معاون وزارت معارف- اینکه این مبلغ را زیاد میدانند نمی‌دانم از روی چه نظر است و از روی چه حسابی این مبلغ را زیاد میدانند اثاثیه مدارس ممکن است میز و صندلی آن از چوب سفید هم ساخته شود از چوبهای دیگر هم ممکن است بالاخره هر مدرسه دویست نفر شاگرد باید داشته باشد به حساب جنابعالی نفری یک تومان می‌افتد لیکن مدارس دولتی یک اثاثیه صحیحی باید داشته باشد البته چوبهای خوب هست و چوب سفید هم هست چوب سفید با یک تجاری خیلی بدی شاید پنج هزار هم بشود ساخت آن هم جزء اثاثیه است و اینکه می‌فرمایند به شاخ و برگ می‌پردازند این طور نیست و اثاثیه برای مدارس لازم است و اثاثیه اسمش با خودش است و باید با خود مدارس ترتیب داده شود و این قیمتی هم که تصور می‌فرمایند زیاد است زیاد نیست و در باب قیمت هم همه قسم ملاحظات نکات و دقت شده است شاید کمیسیون بودجه هم بیش از این نتواند دقت بکند به جهت اینکه همه دقت‌هائی که باید بشود شده است و از ماخذهائی هم که به دست آورده‌ایم و از چندین نفر که این کار را کرده‌اند و از چندین نفر تجار تحقیق شده و بهتر از این و کمتر از این قیمت نمیشود و خیلی دقت در قیمت او شده است و بهتر از این و صحیح‌تر از این قیمت بدست نیامده وباز هم البته دقت خواهد شد در باب ولایات هم نظریات وزارت معارف همان است که عرض کردم و محتاج به تکرار نیست.
رئیس- مذاکرات کافی نیست (گفته شد کافی است)
پیشنهادی از طرف آقای بهجت شده است خوانده می‌شود
(پیشنهاد مزبور به عبارت ذیل قرائت شد) بنده پیشنهاد می‌کنم که لفظ پنج باب مدرسه تبدیل به نه باب بشود.
رئیس- توضیح که دادید بهجت باز هم توضیح می‌دهم اجازه می‌فرمائید.
رئیس- بفرمائید.
بهجت- بنده عقیده‌ام این است که سه هزار و پانصد تومان زیاد است ولی چون زیاد بر آن نمی‌توانیم پیشنهاد بکنیم به این جهت برای نه باب پیشنهاد کردم و وقتی که نه باب شد آن وقت لابد لفظ پنج مدرسه و طهران برداشته می‌شود و این اعتبار شامل نه مدرسه طهران و ایالات می‌شود آن وقت اگر از این وجه زیاد آمد به مصرف اثاثیه ولایات می‌رسانند و اینکه فرمودند از مقرری ماه اول و دوم به مصرف اثاثیه آنها می‌رسانند به همان دلیل که درباره طهران فرمودند نمیشود از آن وجه به مصرف اثاثیه رسانید این است که بنده این مبلغ را برای نه مدرسه طهران و ایالات پیشنهاد کردم اگر از مخارج طهران زیاد آمد که به مصرف ایالات می‌رسانند و اگر زیاد نیامد ممکن است دوباره اعتبار بخواهند.
معاون وزارت معارف- این ممکن نیست و بنده نمی‌توانم قبول بکنم به جهت اینکه تمام مخارج دقت شده و برآورد شده این از برای پنج مدرسه است به همین شکلی که عرض کردم اگر برای نه مدرسه باشد باید چیزی اضافه کرد این چیزی است که بر آورد شده است برای طهران و از برای ولایات هم عرض کردم به آن شکل ممکن است ترتیب اثاثیه داد.
رئیس- رای می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای بهجت آقایانی که این اصلاح را قابل توجه میدانند قیام نمایند (عده قلیلی قیام کردند)
رئیس- قابل توجه نشده
حاج شیخ اسدالله- بنده هم پیشنهاد کرده‌ام
رئیس- در این باب نمیشود رای گرفت زیرا مجلس که تصویب کرد جزء دستور باشد ارجاع به کمیسیون را تصویب نکرده است.
حاج شیخ اسدالله- رأی گرفته نشد.
رئیس- مخالفی که نبود ولی پیشنهاد خوانده می‌شود.
(تقاضای حاج شیخ اسدالله به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که این تقاضای وزارت
علوم به کمیسیون بودجه رجوع شود تا راپورت کمیسیون بودجه داده شود.
رئیس- آقایانی که تقاضای حاج شیخ اسدالله را تصویب می‌کنند قیام نمایند (عده کمی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد مادۀ واحده پیشنهاد وزارت معارف خوانده می‌شود.
مادۀ واحده- برای تهیه اثاثیه ۵ باب مدرسه ابتدائی دولتی طهران که مطابق قانون (۲۸) سنبله تنکوزئیل ۱۳۲۹ باید تاسیس شود مبلغ سه هزار و پانصد تومان به وزارت معارف اعتبار داده می‌شود.
رئیس- آقایانی که این مادۀ واحده را تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند داد اوراق رای اخذ و آقای حاج میرزا رضا خان به عده ذیل شماره نموده ورقه سفید (۳۹) ورقه آبی ۲
رئیس- با کثریت ۳۹ رای از ۷۱ نفر نمایندگان حاضر تصویب شد راپورت کمیسیون بودجه راجع به حقوق برگشت بودجه دربار خوانده می‌شود. (به مضمون ذیل خوانده شد)
حقوق درباری اشخاصی که جزء دربار حقوق داشته و مدتی در کمیسیون بودجه مطرح مذاکره بوده و به مجلس شورای ملی پیشنهاد شده بود از مجلس مجدداً به کمیسیون ارجاع شده از مجلس و کمیسیون بودجه عقیده وزارت مالیه خواسته شده بود از وزارت مالیه عقیده کتبی پیشنهاد شده و در کمیسیون مطرح گردیده پس از مذاکرات لازمه مطابق پیشنهاد وزارت مالیه به ترتیب مواد ذیل تصویب گردیده و چند مادۀ نیز از طرف کمیسیون بودجه الحاق گردید.
رئیس- در کلیات مذاکرات ختم نشده مذاکرات در کلیات است.
لواءالدوله- اولا با راپورت کمیسیون مخالفم با پیشنهاد وزیر موافقم ثانیا خواستم عرض کنم در چند روز قبل که مذاکره شد بنده عرض کردم این اشخاص در دولت مسنقله یا مستبده به هر اسمی و به هر رسمی که بوده یک حقوق برده‌اند و امروز همه‌شان بریشانند و مستحقند در سال است حقوق نداده‌اند و در ولایات هم تمام ارزاق گران حالا هم آن حقوقی که تصویب بشود نمی‌دانم بعدها برسد یا نرسد کاری نداریم ولی همین قدر عرض می‌کنم که پنجاه سال شصت سال است این حقوق را به هر اسمی و رسمی بوده می‌برده‌اند حالا باید موافق قوانین دول مشروطه که تکلیف این قسم حقوق را تعیین کرده‌اند معین بکنیم یا یک قانونی وضع کنیم که بعدها شامل حال آنها بشود و البته اشخاص که موجب فرمان یا دستخط هر چه بوده است حقوق داشته‌اند اینها را نمیشود نداد به جهت اینکه هشتصد یا نهصد یا هزار نفر هستند که حقوق آنها از بودجه دربار مرقوم شده برای اینکه بودجه دربار سنگین می‌باشد این بیچاره‌ها آن وقتی که این مواجب را جزء دربار کرده‌اند برای این بود که زود وصول بشود چون وزیر دربار در آن زمان اقتداری داشت وزیر درباری که اسم برده می‌شود (امیر بهادر را می‌گویم) امروز بیچاره‌ها فریادشان به آسمان رسیده است حقوق اینها را با مجلس تصویب بکند که به حقوقشان برسند همان قانون وظایف و متوفیات هم شامل حال اینها می‌شود و بعد از چندی تمام اینها منحل می‌شود و وبال گردن مجلس و نمایندگان باز نخواهد شد.
رئیس- مخبر کمیسیون جواب نمی‌دهد.
حاج سید ابراهیم- اول هم مذاکره شد که حقوق این اشخاص در سنه قوی به اسامی اشخاص رسیدگی شده و قطع شده بود و به مجلس که آمد مجلس تصویب نکرد و گفت جزء بودجه دربار شود چون وزارت دربار یک ترتیبی برای خودش بخواهد به این اشخاص بدهد می‌خواهد ندهد پس این چیزی که امسال به مجلس آمده و از مجلس می‌گذرد در واقع تصویب یک برقراری است نه قطع یک برقراری و این ملاحظه هم شده نه اینکه این اشخاص یک حقوقی داشته‌اند و قطع شده این طور نیست از آن طرف هم دیدند که یک عده اشخاص به یک ترتیبی معیشت میکردهاند گفتند یک ترتیبی داده شود که هم آنها معیشتشان بشود هم یک تحمیل زیادی به بودجه مملکت نشود و لازم است خاطر آقای لواءالدوله و سایر آقایان را مطلع کنم که یک چیزی که سابقا به طور اجمال قطع شده بود حالا ما داریم به طور تفصیل با یک مقیاسی او را برقرار می‌کنیم در حق آنها که مستحق هستند و برقرار می‌شود در واقع یک برقراری جدیدی است.
دکتر حاج رضاخان- بنده مخالفتم با این مادۀ است که کمیسیون اینجا الحاق کرده است و با مادۀ که پیشتر کمیسیون ذکر کرده بود خیلی توفیر دارد آن لایحه که پیش آمده بود به مجلس آنهائی که کم بود ملاحظه شده بود آنها که زیاد بود کسر می‌شد و آنها که از ششصد به بالا بود قطع شده بود و از ششصد به پایین یک ثلث کم می‌شد که از چهار صد به بالا دیگر حقوق نمی‌بردند حالا کمیسیون این را قدری مفصل کرده است یک قدری آن حقوقات کم را کم کرده است اما به ششصد تومان که رسیده است پانصد تومان ابقاء مازادش را هم باز پنجاه تومان ابقاء یعنی نصف مازاد ابقاء یعنی اگر کسی که دارای ششصد تومان حقوق بوده به ترتیب آن لایحه چهار صد تومان حقوق می‌برده و موافق این لایحه چهار صد و پنجاه تومان حقوق می‌برد و این به کلی برعکس آن لایحه سابق است یعنی از آنها که کم می‌برده‌اند کمتر شده و از آنها که زیاد می‌برده‌اند و در آن لایحه کسر می‌شد یک مقداری از این لایحه از آن مقدار کسری اضافه می‌برند.
حاج عزالممالک- اولا خاطر آقایان را متوجه می‌کنم به اینکه اگر در بعضی مواد مختلفه نظریاتی دارند ممکن است به واسطه اینکه در بعضی مواد اختلاف نظر شاید باشد مثلاً اختلاف نظر آقای دکتر حاج رضاخان در خصوص اشخاصی که مواجب داشتند و دیگران که زیاد مواجب دارند یک اختلاف نظری است که ممکن است در کلیات رای بدهند لیکن دیگر اینجا خیلی اگر بخواهند اظهار اختلاف نظر بفرمایند اسباب تعویق این کار می‌شود خوب است به هر حال مجلس شورای ملی تکلیف این اشخاص را معین کند تقریبا مدتی است اینها معطلند و این به کمیسیون بودجه رجوع شده بود اول کمیسیون هم راپورت خود را داده بود یکی دو جلسه هم در مجلس مذاکرات شد مجددا رجوع به کمیسیون بودجه شد و این راپورتی که داده شده است تقریباً مطابق است با پیشنهاد وزارت مالیه و ممکن است اگر آقایان نظری داشته باشند در مواد پیشنهاد کنند یا مجلس تصویب می‌کند یا خیر حالا در کلیات چند ملاحظه شده است یکی نسبت به اشخاصی است که استحقاق این حقوق را ندارند که از آنها بالکلیه مقطوع شده یکی از اشخاصی که ضعیف بوده‌اند از قبیل بیست و سی چهل تومان که کلیه الغاء شده نسبت به سایرین هم موادی اتخاذ شده است که ملاحظه می‌فرمایند که پنج عشر است شش عشر است هفت عشر است همین طور که از نظر آقایان می‌گذرد بالاخره بنا بر آن توضیحاتی که آن دفعه بنده دادم کمیسیون مجبور بود در این که بعضی را القاء و بعضی را قطع نماید لیکن به ملاحظه اینکه شاید نظر بعضی از آقایان غلط بیاید مثلاً در افراط و تفریط آن نسبت به کلیات بعضی نظر داشته باشند که زیاد شده بعضی نظر داشته باشند که کمشده و رای ندهند آن وقت هم باز این لایحه بلاتکلیف می‌ماند و ممکن است در غیاب مجلس شورای ملی چنانچه در پارسال هم هیأت وزراء رای داده و تصویب کرده بودند که قبوض این اشخاص صادر شود باز در غیاب مجلس یک چنین حکمی از وزراء صادر شود و یک ضرر کلی به بودجه مملکت وارد بیاید لذا خوب است چندان نظر شخصی خودشان را تعقیب نکنند تا تکلیف این لایحه معلوم شود.
رئیس- مذاکرات در کلیات گویا کافی است رای می‌گیریم داخل در مواد شویم آقایانی که تصویب می‌کنند داخل در مواد شویم قیام نمایند (اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد سابق هم عرض کردم این دو شور دارد این شور اول است (مادۀ اول به عبارت ذیل خوانده شد)
مادۀ۱- از یک تومان تا ماخذ شصت تومان ابقاء می‌شود.
حاج سید ابراهیم- در تمام مواد بنده پیشنهاد کرده‌ام بدون کسر تومان در اینجا نوشته نشده است.
رئیس- حالا که رای نخواهیم گرفت اگر پیشنهادی دارید بنویسید بفرستید به فرستیم به کمیسیون.
حاج شیخ علی- بنده موافقم با این ترتیبی که از کمیسیون پیشنهاد شده خیلی خوب است و آن کسری که آقا فرمودند در وزارت مالیه هم آن کسر را به قلم نمی‌آورند اعم از این که این جا قید بشود یا نشود فرق نمی‌کند.
حاج شیخ الرئیس- بنده در کلیات اجازه خواستم موقع نرسید ناچارم در این مادۀ یادداشت خود را عرض کنم و آن این است که بنده هیچ نمی‌توانم تصدیق کنم فرمایش بعضی نمایندگان را که می‌فرمایند این حقوق از حقوق مقطوعه است و حالا مجلس می‌خواهد دوباره یک عطله با برقراری نسبت به این اشخاص معین کند به جهت این که معنی قطع را همه میدانند و بنده معنی قطع اجمالی را نمی‌دانم چیست و سابقاً به واسطه پاره ترتیبات که در تعهد بوده است مردم به پاره ادارات پاره علائق داشتند خیلی می‌شد که بنده که باید در مملکت علماء مواجبم را بگیرم به واسطه آشنائی که با سپهسالار داشتم در قوچ خلج مواجب می‌گرفتم شوخی عرض
نمی‌کنم جدی عرض می‌کنم خیلی از علماء جزء فوج مواجب می‌گرفتند و اگر این واعظین در توپخانه مواجب داشتند جزء قرائت خانه مواجب می‌گرفته‌اند برای چه بوده است برای این بوده است که در آن اداره راه داشته است و این حقوقات را برای معاش آنها به آنها داده بودند و آن حقوق ثابته سابقه را که مجلس شورای ملی قطع کرد آنها حقوقشان را جزء دربار یا سایر ادارات مثل تفنگ دارخانه و غیره کرده بودند.
حالا که این ترتیبات پیش آمده خیلی متاثرم و متاسفم برای خیلی از این اشخاص که پریشانی آنها را میدانم حالا وزیر دربار آن وقت هر که بوده برای این است که بودجه درباری را تنقید کنند یا غیردرباری را که مثل من پیر و درمانده شده از دربار براند اینها را از بودجه درباری خارج کرده است نه اینکه قطع حقوق اینها را کرده است زیرا که قطع حقوق مخصوص است به مجلس شورای ملی نه وزیر دربار حق دارد نه رئیس الوزراء حق دارد و راجع است به مجلس و مجلس هم قطع نکرده است بنده هم بوده‌ام و بنده عقیده خودم را که آزاد است خاصه در این مجلس که مجلس آزادی است عرض می‌کنم که خیلی برای مجلس ناشایسته میدانم و گمان می‌کنند که اینها هشتصد نفر آدم هستند و بنده عقیده‌ام این است که اینها هشت هزار نفر هستند که از حقوق آنها کسر و قطع می‌شود خوب است نمایندگان محترم نظر بکنند به کسانی که عائله این مستمری خورانند و بعضی که تصور می‌کنند اینها مفتخور اینطور نیست یعنی وقتی که به تاریخ برقراری اینها نظر بکنند می‌‌بینند که سوابق صحیحه داشته و بعضی که وظیفه ندارند خیلی برایشان سهل است که بگویند آنها که وظیفه دارند نگیرند اگر حق است چرا نگیرند و اگر ناحق است چرا از یک الی شصت تومان را بگیرند و بنده اهمیت می‌دهم که با آن قانون که آن معامله را که با حیاء بدتر از اموات می‌کنند عنقریب از این حقوق اثری باقی نخواهد ماند.
حاج شیخعلی خراسانی- اگر از کلی حرف بزنیم که قدری از موضوع خارج می‌شود بنده یک نفری هستم که رکن لفظ حقوق را بر این وجوه اطلاع نکرده‌ام به جهت اینکه اینها حقوق صحیح نیستند هر دولتی که ایجاد شده است به تبعه خودش یک حقوقی داده است ولی وقتی که آن سلطنت از سلسله به سلسله دیگر منتقل می‌شد لابد آن حقوق از بین می‌رفت اما چون در دولت مشروطه قدری ملاحظه حال ملت شد این بود که آن حقوق سابق را تمام از بن می‌زدند به همین ملاحظه بود که کمیسیون گفتند بعضی اشخاص هستند که بعضی از این حقوقات غیرمشروعه می‌گرفتند و گذران می‌کردند به آنها داده شود و گذران بکنند مثل این است که دارالمجزه دائر بشود یا به بعضی اشخاص که مستحقند چیزی داده شود این بود که عقیده کمیسیون بر این شد که رویه سابق را پیش بگیرد و بعد دید که آن ترتیب آمد به مجلس ورد شد به جهت اینکه نظر هیأت دولت را لازم دانستند و رفت به کمیسیون بودجه و از کمیسیون بودجه ملت و دولت را خواستند که شما در خصوص این حقوق چه نظر دارید این بود که از طرف وزراء پیشنهاد شد و آن لایحه از طرف وزارت مالیه پیشنهاد مجلس شورای ملی شد که آن را تصویب کنند که آنهائی که کم دارند باقی باشد که گذرانی داشته باشند و آنها که زیاد می‌برند فوری مقطوع شود فوری هم مقداری کسر شود این بود که در اول که در کمیسیون مطرح شد که بیست تومان و چهل تومان ابقاء و در مابقی یک ثلث را زدند در ثانی که پیشنهاد شد تا ۱۲۰ تومان را گفتند ابقاء کنند وزارت مالیه اظهار کرد از شصت تومان ابقاء شود و مابقی را تغییری دادند که هم نظر کمیسیون از میان نرفته باشد و هم یک ماخذی است که نصف مخارج یک خانواری را بخواهد بطور عینی گذران کند می‌دهد که هم نظر اول کمیسیون از بین نرفته باشد هم نظریاتی را که کمیسیون در نظر گرفته بود و بد بود از میان نرفته باشد و هم این نظر دولت خوب بود که داده شود این بود که کمیسیون هم به نظر وزارت مالیه حداقل را ۶۰ تومان دانست.
لواءالدوله- اولا اینکه بنده از این اشخاص هیچ حمایت ندارم و بستگی جز اسلامیت و ایرانیت ندارم من باب نوعیت عرض می‌کنم این ۶۰ تومان که کمیسیون ابقاء کرده است تصور می‌کنم این مخارج یک خانواده که عبارت از یک مرد ویک زن و یک طفل بود نمی‌گویم که یک دست عمارت هم باید اجاره نمایند می‌گویم یک اطاق هم باید اجازه نمایند تصور کنند نان یک من چند است گوشت یک من چند است مخارج یومیه روزی چند است در صورتی که نان خالی بخورند و هیچ نوع مخارج ضروریه هم نداشته باشند می‌شود سه نفر از ماهی ۹ تومان کمتر خرج کنند در این صورت باید اگر صد تومان مواجب دارد ابقاء کنند دیگر لازم نیست درشکه سوار شوند اسب داشته باشد اینها را عرض کردم اگر به قانون دول ما نگاه بکنیم اگر پیر شده‌اند و کار از آنها ساخته نیست حقوق تقاعدی به آنها بدهند اگر کاری از آنها ساخته می‌شود کار به آنها بدهند در بعضی ادارات که بتوانند کاری از پیش ببرند آنها را وارد کرد و این شصت تومان را از حقوق آنها کسر بکنند دیگر اینکه این تفاوتی که در راپورت سابق کمیسیون با این راپورت بنده نمی‌دانم از چه نظر است که در آن وقت دویست و چهل تومان ابقاء شده است.
رئیس- گویا مذاکرات در مادۀ اول کافی است (گفتند کافی است)
(مادۀ ۲) تا ماخذ یکصد و بیست تومان شصت تومان به ماخذ مادۀ (۱) مازاد آن دو ثلث ابقاء می‌شود.
حاج شیخ اسدالله- مذاکراتی که در مادۀ اول شد گویا در آن مادۀ جایش نبوده اینجا جای آن مذاکرات است به جهت اینکه آنجا تصویب شده بود قطع نکرده بود این مادۀ می‌گویند شصت تومان باقی است و مازادش که دو ثلث است باقی نیست و بنده در این مادۀ و در تمام این مواد این نظر را دارم اگر بخواهند نظری بکنند و یک جرح و تعدیل بکنند در این حقوق درباری اینها باید یک میزانی بگیرند یا یک عشر یا دو عشر که علی‌السواء باشد قبلا از میزان یک تومان باید یک عشر کسر شود یا دو عشر و از صد تومان هم همان را کسر بکنند به جهت اینکه این اشخاصی که دارای این حقوق هستند بنده نمی‌دانم کدامشان ذیحق کدامشان ذیحق نیستند بلکه این یک چیزی بوده است که دولت سابقاً به آنها میداده است و حالا که ما می‌خواهیم در آن جرح و تعدیل بکنیم باید یک میزان متساوی را اتخاذ بکنیم که به همان ترتیب کسر شود و نسبت به کلیه آنها میان باشد که همه را به یک نظر نگاه کرده باشیم یعنی وقتی که می‌گوئیم دو قران یا سه قران از هر تومانی کسر بکنند نسبت به تمام اینها همین کار را بکنیم و هیچ تفاوتی بین یک تومانی و شصت تومانی و دویست تومانی نگذاریم بنده عقیده‌ام این است که این ترتیب بهتر است حالا مخبر کمیسیون هر طوری را بهتر میدانند قبول بکنند.
حاج شیخعلی- این اشتباهی را که آقای حاج شیخ اسدالله کردند راجع به این است که تصور کرده‌اند این یک وجهی است که می‌خواهیم بین این اشخاص قسمت کنیم بلکه می‌خواهیم از این اشخاص یک دستگیری بکنیم برای اینکه چیزی به آنها بدهیم و چون آنهائی که کمتر دارند شاید بیشتر پریشان باشند از این جهت گفته‌ایم که تا شصت تومان تماماً باقی باشد و زیاده از آن تا یکصد و بیست تومان شصت تومان آن باقی باشد و مابقی که ثلث ابقاء شود مثلاً اگر ده تومان زیادتر دارد شش تومان آن ابقاء می‌شود و اگر بیست تومان را سی تومان دارد همین طور یک ثلث آن قطع می‌شود و مابقی ابقاء خواهد شد و اینکه می‌فرمایند مثلاً تومانی دو قران یا سه قران از کلیه کسر شود این نسبت به هزار یا هزار و دویست تومان چه فایده خواهد داشت و نسبت به شصت تومان هم باید این کار را بکنیم در صورتی که برای رعایت حال آنها کمیسیون عقیده‌اش این بوده است که از آنهائی که شصت تومان دارد چیزی کسر نشود پس به عقیده بنده همین ترتیبی را که کمیسیون پیشنهاد کرده است بهتر است.
حاج شیخ الرئیس- شاید در بادی نظر به بعضی از اذهان این طور وارد شود که ابقاء شصت تومان یا صد تومان برای کسی که از وی آن حقوق سهل است اما ابقاء صد یا پانصد تومان یا بیشتر سخت است و ناگوار بنده برای تذکر خاطر نماینده محترم که با بنده هم لباسند عرض می‌کنم با کمال احترام که بزرگان دینی ما که مقنن دینیه معاشیه و معادیه ما بوده‌اند فرمودند که من که بیت‌المال مسلمین در دستم است از مال زکوت است به کسی نمی‌دهم که دارای ده دینار است ولی به کسی که دارای پانصد یا هزار دینار است می‌دهم و معنی این حرف را اگر ما بشکافیم رفع شبهات می‌شود برای اینکه ممکن است آن کسی که در ماه ده تومان دارد با کمال آسودگی و خاطر جمعی گذران بکند و آسایش داشته باشد و خیلی ممکن است که یک خانواده با اینکه ماهی صد تومان دارند در نهایت عسرت و سختی معاش می‌کنند و در کمال فلاکت بلکه قریب به هلاکت باشند و بنده نمی‌دانم این مطلبی که فرمودند که با شصت تومان یک خانواده می‌توانند زندگی نمایند مطابق کدام فلسفه و حساب است به غیر از اینکه عرض کنم یک روز روزه‌دار و مرا قوت سال ده.
رئیس- مذاکرات کافی نیست؟ (گفتند کافی است) مادۀ سیم خوانده می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد).
مادۀ ۳- از یکصد و بیست تومان تا مأخذ دویست
تومان یکصد و بیست تومان به ماخذ مادۀ (۲) مازاد آن پنج عشر ابقاء می‌شود.
لواءالدوله- آن عبارتی را که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند گویا از این هشتصد نفر یا هشت هزار نفر هر چه هست این طور نباشد به جهت اینکه می‌گویند حقوق کلیه را به واسطه اینکه دولت استطاعت ندارد ده یک یا ده دو کسر می‌کنند اسم کسر و قطع هم نیست حک و اصلاح است ولی اینجا نوشته است از یکصد و بیست تومان زیادتر مثل شصت تومان ابقاء می‌کنند اگر صد و بیست و یک تومان شد یا صد و بیست تومان یک قران به جهت اینکه یک قران هم مازاد یکصد و بیست تومان است عرض می‌کنم صد و بیست و یک تومان این یک تومان اضافه شد آن وقت مازادش را پنج عشر ابقاء می‌شود شصت تومان را می‌گیرند و دو ثلثش باقی است یک ثلث موضوع می‌شود این وقتی که شصت تومانش موضوع شد نصف باقی می‌ماند از مازاد او هم پنج عشر ابقاء می‌شود باید در خصوص این اشخاص یک قانونی که نوشته می‌شود و یک عشر درباره کلیه منظور شود و این طور بهتر از این است که بیایم اینها را طبقات قرار بدهیم صد تومان و دویست تومان و سیصد تومان و هفتصد تومان باید اینها به یک نسبت باشد که دلیل قانونی در حک و اصلاح آن داشته باشیم.
حاج عزالممالک- اولاً مقصود مازاد است و اگر کسی شصت تومان مواجب داشته باشد اصلا کسر نمیشود تمام ابقاء می‌شود و اگر کسی یکصد و بیست و یک تومان داشته باشد که ثلث ابقاء می‌شود و یک ثلث یک تومان کسر می‌شود اما تصور کردن اینکه دو عشر یا یک عشر کسر شود این را باید در کلیات بفرمائید و الا حالا در مواد نمیشود مذاکره کرد و هر چه مواد هم بیشتر برود گمان می‌کنم که بهتر مراعات شده باشد و این ترتیبی که یک درجه بهتر است برای اینکه یک ترتیبی است که آن قدر حقوق آنها کسر نمیشود.
رئیس- دیگر مخالفی نیست مادۀ چهارم خوانده می‌شود (به عبارت ذیل خوانده شد)
مادۀ ۴- از دویست تومان تا ماخذ سیصد تومان دویست تومان آن به ماخذ مادۀ ۳ مازاد آن چهار عشر ابقاء می‌شود.
رئیس- مخالفی نیست (اظهاری نشد)
مادۀ پنجم (مادۀ پنجم به عنوان ذیل خوانده شد)
مادۀ ۵- از سیصد تومان تا ماخذ پانصد تومان چهار صد تومان بماخذ مادۀ چهار مازاد آن سه عشر ابقا می‌شود.
رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) مادۀ ۶ (مادۀ مزبور بقرار ذیل خوانده شد)
مادۀ ۶- از چهارصد تومان تا ماخذ پانصد تومان چهارصد تومان آن به ماخذ مادۀ ۵ مازاد آن دو عشر ابقاء می‌شود.
رئیس- مخالفی نیست؟ (گفتند خیر) مادۀ هفتم خوانده می‌شود (مادۀ مزبور بطور ذیل خوانده شد)
مادۀ ۷- از پانصد تومان تا ماخذ یک هزار تومان پانصد تومان آن به ماخذ مادۀ ۶ مازاد آن یک عشر ابقاء می‌شود.
لواءالدوله- بنده در کلیه این مواد مخالفم به جهت اینکه به ماخذ مناسبی بالا نرفته است خصوصاً در مادۀ پنجم که یک مرتبه رفت به هزار تومان و هزار تومان را نوشته است که پانصد تومان مطابق مادۀ ۴ و آن وقت مازاد آن که پانصد تومان این یک عشر ابقاء می‌شود و به این ترتیب چهارصد و پنجاه تومانش تقریبا کسر می‌شود این را نخواستیم از مخبر محترم کمیسیون سوال کنم که بچه تناسب این ۴۵۰ تومان کسر می‌شود.
حاج عزالممالک- اولاً خدمت آقای عرض می‌کنم که مطابق صورتی که ظیع و توزیع شده و از نظر آقایان می‌گذرد تقریبا یکی دو جا را شامل می‌شود به جهت اینکه اغلب اشخاصی که هزار تومان مواجب داشته‌اند جزء اشخاصی هستند که مستحق حقوق نبوده‌اند و راجع به آن شانزده هزار تومانی که قطع شده است یکی دیگر هم که پانصد تومان است که آن ترتیب را کمیسیون سابق هم رای داده بود که سیصد تومان آن القاء شود و مازاد قطع شود حالا این یک عشر هم که ابقاء می‌شود این خودش یک تفضلی است.
رئیس- دیگر مخالفی نیست (اظهاری نشد)
مادۀ هشتم خوانده می‌شود. (به طریق ذیل قرائت گردید)
مادۀ ۸- اشخاصی که نقد و جنس دارند و همچنین اشخاصی که جنس فقط دارند جنس آنها به قرار خرواری سه تومان تعسیر و به ماخذ مواد فوق عمل شود.
رئیس- مخالفی نیست (گفتند خیر) مادۀ نهم قرائت می‌شود (به تفصیل ذیل خوانده شد)
مادۀ ۹- این مواد شامل حقوق اشخاصی است که حقوق دیگری ندارند و فقط جزو بودجه سابق دربار موظف بوده‌اند اما اشخاصی که در ولایات و بلوکات غیر از این حقوق علیحده دارند باید وزارت مالیه تحقیق نماید در صورتی که حقوق خارج از دربار آنها علاوه از دربار آنها علاوه از حقوق درباری است آنچه در جزء درباری دارند مقطوع و ضبط می‌شود و در صورتی که حقوق خارج آنها کمتر از حقوق درباری باشد آن حقوق خارجی از آنچه در جزء بودجه درباری تصویب می‌شود کسر گذارده خواهد شد.
رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) مادۀ دهم خوانده می‌شود (بطور ذیل خوانده شد).
مادۀ ۱۰- الحاقیه کمیسیون- حقوق اشخاصی که بر ضد اساس حکومت ملی قیام و اقدام نموده‌اند بکلی مقطوع و از این قانون مستثنی است.
رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) مادۀ یازدهم (به ترتیب ذیل خوانده شد).
مادۀ ۱۱- الحاقیه کمیسیون- مبلغ شانزده هزار و دویست و چهل و پنج تومان و چند هزار نقد و مقدار ششصد و بیست و پنج هزار خروار و شصت و سه من غله و سیصد و شصت خروار و شصت و پنج من کاه به موجب دو جزو طبع شده و ضمیمه آن شامل چهل و نه قلم کلیه مقطوع است.
حاج آقا- یک سوالی بنده از مخبر کمیسیون می‌کنم و اگر آن چیزی که بنده شنیده‌ام درست باشد بنده به کلی مخالفم با این مادۀ به واسطه آنکه آن چیزی که بنده شنیده‌ام حقوق کسانی که جزو بودجه درباری بوده در قوی‌ئیل مجلس اولی یک مقداری از آن را کسر و یک مقداری را تصویب کرده است و اگر هم چه چیزی باشد که در سنه قوی ئیل این حقوق از تصویب مجلس شورای ملی گذشته باشد بنده این مادۀ و کلیه این را به کلی غلط میدانم و قطع کردن اینها را تصویب نمی‌کنم.
رئیس- مادۀ یازدهم است.
حاج آقا- بله بنده هم در همین مادۀ یازدهم عرض می‌کنم عرض کردم اگر این طور است که از تصویب مجلس سابق گذشته است قطع اینها را به کلی غلط میدانم به واسطه اینکه اینها هم مثل سایر حقوقی است که دیگران می‌برده‌اند و تصویب شده است و به حکم این مادۀ قطع و آن موادی که نوشته شده تصویب خواهد شد و در حقیقت همان ایرادی که در کلیات هست در این مادۀ هم هست به واسطه اینکه این یک قطعی است که بعد از تصویب کرده‌اند و مثل سایر حقوق است که تصویب شد بلی اگر اینها یک حقوقی باشد که در قوی ئیل تصویب نشده باشد و نظری در آنها نکرده‌اند آن وقت می‌توانیم تصویب بکنیم ولی از قراری که شنیده شده اینها در قوی ئیل تصویب شده و نظریات در اینها کرده‌اند و همانطور کم و کسری که در سایر حقوق کرده‌اند در اینها هم کرده‌اند پس از آقای مخبر توضیح می‌خواهم که بفرمائید اینها تصویب شده قوی‌ئیل است یا نه.
حاج عزالممالک- اولاً جواب آقای حاج آقا را عرض می‌کنم که در چندی پیش ابداً اینها را ملاحظه و نظر نکرده‌اند بلکه در موقعی که مواجب اشخاص را جرح و تعدیل میکردهاند اینها را جزء بودجه دربار کرده‌اند و منظورشان این نبوده است که باید قطع شود یا ابقاء شود فقط جزء آن مبلغی که دوبار میداده است این را ضمیمه کرده‌اند این یقیناً این طور است که عرض می‌کنم و اشخاصی که آن وقت عضو کمیسیون مجلس سابق بوده‌اند و مخصوصاً در کمیسیون هم تشریف داشته‌اند حالا هم حضور دارند و می‌توانند توضیح بدهند و این مسأله محقق است که این ابداً در کمیسیون سابق ذکر نشده است اما راجع به این مادۀ این اشخاص اشخاصی هستند که می‌توان گفت بر ضد حکومت ملی قیام و اقدام کرده‌اند از این جهت کمیسیون این اشخاص را خارج کرده و راپورت داده و شانزده هزار تومان و کسری نقد و مقداری جنس بود که مقطوع شده بود و مجدداً که در مجلس مذاکره شد بعضی اشخاص هم جزء آنها شدند مثل قهرمان خان حاجب‌الدوله محمد علی میرزا همچنین آن وقت این ترتیب نبود که حقوق اشخاصی که بر ضد مشروطه هستند مقطوع بشود و این اشخاص هم آنها نیستند که باید به موجب مادۀ سابق مقطوع بشود اشخاص مخصوصی هستند که کمیسیون نظر کرده و حقوقشان را قطع نموده است مثل مطبع المللک سطوت الدوله هژیر الدوله اینها اشخاصی هستند که اقوام امیر بهادر هستند و کلیه باید مقطوع شود.
لواءالدوله- این مادۀ تازه که در کمیسیون تصویب شده هیچ صحیح نیست به جهت اینکه اینها تا پارسال قبوض و برواتشان را گرفته‌اند و جزء دربار هستند و مقطوع نشده است کتابچه مقطوعات حاضر است و اگر آقایان آن را دیده‌اند میدانند که اینها مقطوع نشده است اما آمدیم در اینجا ذکر می‌شود
که بر ضد حکومت ملی اقدام کرده‌اند حقوق اینها قطع است لازم نیست که ما از آنها اسم ببریم حقوق آنها قهراً مقطوع است و خودشان هم مردودند و اما بعضی که اسمشان جزء اینها است این بعضی که تقصیر کرده‌اند دیگران نباید به آتش اینها بسوزند ده نفر که بر ضد حکومت ملی اقدام کرده‌اند چرا مابقی اسمشان جزء اینها ذکر شود و حقوقشان در جزء اینها قطع بشود از آنها به کلی اسم برده شود اما این اشخاص حقوقشان از تصویب مجلس گذشته و در این مجلس هم قطع حقوق نشده و انشاءالله امیدوارم نخواهد شد من باب مذاکره عرض می‌کنم باید حقوق آنها را رعایت کرد زیرا که تقریباً خیلی پریشان هستند و هشتصد خانواده محترم هستند و حالا هیچ ندارند تصور کنید به این گرانی کلیه ارزاق و خانواده‌های محترم و حقوق کم این بیچاره‌ها چه چاره کنند قدری به نظر انصاف ملاحظه کرد آن وقت قهراً حقوق آنها را تصویب خواهید فرمود.
حاج عزالممالک- بنده عرض می‌کنم کمیسیون از روی دقت رسیدگی کرده است و محقق شده است که اینها استحقاق ندارند و چطور می‌شود یکی را اسم برد که استحقاق ندارد و این فرمایشات آقا شامل مادۀ قبل است ولی در این مواد کمیسیون حاضر است ثابت نماید که حقوق اینها باید قطع شود.
رئیس- دیگر مخالفی نیست مادۀ ۱۲ خوانده می‌شود (به مضمون ذیل خوانده شد)
مادۀ ۲۲- الحاقیه کمیسیون- حقوق اداره از این قانون مستثنی و به کلی مقطوع است.
رئیس- مخالفی نیست مادۀ ۱۳ خوانده می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد)
مادۀ ۱۳ الحاقیه کمیسیون- متوفیات این حقوقات مطابق قانون متوفیات باید معمول شود.
حاج سید ابراهیم- اگر مراد از این متوفیات از حالا به بعد است که البته آن قانون شاملش می‌شود و اگر متوفیات از زمان اول مشروطه تا به حال است بنده قبول ندارم که اشخاصی که متوفی شده‌اند از اول زمان مشروطیت باید مطابق قانون متوفیات در حق آنها معمول شود بلکه وقتی که این حقوق در مجلس تصویب شد البته بعد از آن اگر کسی متوفی شد از این بابت بروثه‌اش موافق این قانون می‌دهند ولی از حالا نمیشود که این شخص که فوت کرد حالا چیزی برای ورثه او تصویب بکنیم یا نصف حقوق او را تصویب بکنیم و این به این شکل صحیح نیست.
حاج عزالممالک- این را هم آقا اشتباه کرده‌اند به جهت اینکه اگر کسی سابق مرده باشد ورثه او تقصیری نکرده‌اند که در حق آنها برقرار نشود خیلی جزئی است تا بتوانیم ایراد بگیریم در جائی که کلی باشد که این منبع‌ها زیاد است ولی در صورتی که خود آقای حاج سید ابراهیم تشریف داشتند دیده‌اند اشخاصی که سی چهل تومان الی صد تومان حقوق داشته‌اند و این نوع اشخاص متوفی شده‌اند مطابق قانون متوفیات بورثه آنها حقوق داده‌اند غیر از این شکل بحث کمیسیون شکل دیگری در نظر بگیرد.
رئیس- دیگر مخالفی نیست (اظهار شد خیر)
رئیس- شور اول این لایحه تمام شد یک ربع تنفس است (بعد از تنفس مجدداً جلسه تشکیل شد)
رئیس- راپورت کمیسیون بودجه راجع به طرح آقای ادیب التجار خوانده می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد) راپورت کمیسیون بودجه راجع به طرح آقای ادیب التجار که از مجلس به کمیسیون رجوع شده با پیشنهادهائی که در این موضوع شده مطرح گردید پس از مذاکرات لازمه مطابق مادۀ ذیل به اتفاق آراء تصویب گردید.
مادۀ – اشخاصی که در طهران و سایر ولایات بعد از عفو عمومی ۱۵ شعبان ۱۳۲۷ به ضدیت حکومت ملی به هر عنوان عملاً قیام یا اقدام کرده‌اند حقوق دیوانی آنان نقداً و جنساً مقطوع است دولت اسامی اشخاصی که به موجب این قانون حقوق آنان مقطوع می‌شود باید در روزنامه رسمی اعلان نماید.
رئیس- عرض کنم در این مطلب مذاکرات زیاد نخواهد شد به جهت اینکه مذاکره شده است.
حاج شیخ اسدالله- آن وقتی که این مادۀ آمد به مجلس بنده ابتدا امضا کردم و حالا هم عقیده‌ام این است که باید حقوق این اشخاص قطع شود ولی عودت داده شد به کمیسیون برای اینکه نظریات هیأت دولت در ترتیب اجرای این قانون معلوم شود برای اینکه نمی‌دانم نظریات هیأت دولت در این باب چه چیز است این مادۀ را تصدیق دارند یا ندارند والا این ترتیبی که اینجا نوشته شده است بنده آن را خیلی اسباب زحمت می‌بینم که اجراء شود.
رئیس- در اصل مطلب مذاکره شده است یک مطلبی پیشنهاد شده و رای گرفته شده و اصلاحاتی هم که شده قابل توجه شد و ضمیمه شد حالا به این رای بگیریم در اصل مطلب مذاکره نمیشود راجع به همان اصلاح است.
ارباب کیخسرو- این مادۀ مطابق پیشنهاد بنده برگشت به کمیسیون و بنده دو چیز را پیشنهاد کرده بودم یکی تعیین مدت بود و یکی تعیین اسامی روزنامه رسمی آنجا اعلان اسامی را در روزنامه رسمی نوشته‌اند ولی هیچ ذکری از تعیین مدت نکرده‌اند می‌خواستم بدانم که جهت آن چه چیز است.
حاج عزالممالک- بله آن پیشنهاد را قبول کردم ولی در کمیسیون مذاکره شد گفتند تعیین مدت یک قدری تولید اشکال می‌کند به جهت اینکه حالا اشخاصی هستند که بر ضد حکومت ملی قیام و اقدام کرده‌اند و می‌شود گفت که اسامی آن اشخاص را اعلان بکنند ولی حالا نمی‌توانم بگوئیم که بحران خاتمه یافته بلکه ممکن است بعد از این هم اقدام بکنند اگرچه این احتمال است ولی شاید بعد از این هم اقدام بکنند این بود که ما مدت قرار ندادیم اگر مدت می‌گذاشتیم آن وقت ممکن بود این قانون شامل بعد نشود و حال این که این قانون ابدی است این بود که مدتی از برای آن قرار ندادیم تا اینکه به موجب این قانون حقوق آن اشخاص هم مقطوع بشود.
بهجت- اشخاصی که بر ضد حکومت ملی اقدام کرده‌اند لابد باید ثابت شود و ثبوتش هم به یک طریقی اینجا باید معین بشود که به چه طریق خواهد بود به محاکم نظامی یا قضائی خواهد بود؟ بنده اعتقادم این است که باید به محاکم نظامی رجوع شود یعنی مادامی که حکومت نظامی است و الا اگر بنا باشد که بدون ثبوت همین قدر نوشته شود که فلان کس بر ضد حکومت ملی قیام و اقدام کرده حقوق او قطع بشود نباید همچو رائی از مجلس بیرون بیاید لهذا بنده یک چیزی اضافه کردم که آن اضافه شود این حکم مادامی است که حکومت نظامی است بهجت اینکه اگر حکومت نظامی برداشته شد آن وقت این حکم نسخ می‌شود این حکم به ترتیب و زمانش بسته است به حکومت نظامی لذا بنده پیشنهاد می‌کنم که بعد از ثبوت در محاکم نظامی هر کس ثابت شد که برخلاف حکومت ملی اقدام کرده است هم مجازات شود هم حقوقش قطع بشود برای اینکه شاید بعضی مجازات‌های دیگر هم داشته باشد والا ممکن نیست که ما این را به این طور بگذرانیم و وسیله بکنیم برای اینکه عده را محروم بکنیم یا عده را غیرمحروم و هیچ مضر نمی‌دانم که در اینجا نوشته شود بعد از ثبوت در محاکم نظامی و الا اگر ما خواسته باشیم یک کسی را بر ضد حکومت ملی بدانیم و دیگری را ندانیم بدون یک میزان و ترتیبی این هیچ صحیح نیست.
حاج عزالممالک- گمان می‌کنم که اینجا آقای بهجت اشتباه فرموده‌اند حکومت نظامی راجع به اینجا نیست بلکه یک اختیاری است که فوق قانون به هیأت وزراء داده شد و البته با مجلس است که آن اختیارات را باقی بگذارد یا نگذارد و اشخاصی که بر ضد حکومت ملی قیام کرده‌اند این قانون همیشه شامل آنها خواهد بود محاکم نظامی هیچ مربوط به این کار نخواهد بود و این مسأله هم چندان محتاج با ثبات نیست به جهت این که مدتی نگذشته است که ما آنها را نشناسیم و آنهائی که بر ضد حکومت ملی قیام کرده‌اند تمام معلومند و برای اینکه دوره تقنینیه به ما اجازه نمی‌داد که اسامی اشخاص را بیاورند روی کاغذ و به عرض مجلس برسانند برای همین بود که نوشته نشد و البته هیچ کس نمی‌تواند کسی را که برخلاف حکومت ملی قیام و اقدام نکرده است او را تحت این صورت بیاورد مملکت مشروطه است و هر کسی قیام کرده باشد برخلاف حکومت اسامی آنها اعلان خواهد شد و حقوق آن اشخاص مقطوع خواهد شد.
ارباب کیخسرو- بنده مقصودم این نبود در آن پیشنهاد که تا سه ماه این ترتیب دائر باشد بعد مقطوع بشود مقصود بنده این بود که یک مدتی از برای شروع به این کار معین شود که هیأت دولت از چه تاریخ باید شروع بکنند از تاریخی که اینجا می‌گذرد باید شروع بشود یا از تاریخ دیگری چون ما خیلی قوانین از اینجا گذرانیدیم ولی متاسفانه به جهت همین نکته آنها ماند و هیچ اجرا نشد مقصود بنده این بود که آن تاریخی که دولت باید اقدام در اجراء بکند در اینجا معین بشود.
حاج وکیل الرعایا- از نظر آقای ارباب کیخسرو از اظهاراتشان معلوم می‌شود که مقصود از تاریخ فقط این است که شناخته شوند این اشخاص و معلوم شود که حقوق اینها قطع شده است و لکن یک نظر دیگری لازم است که بفرمایند که اگر گفتیم دولت تا سه ماه اسامی آنها را اعلان کنند بعد از این سه ماه شاید اشخاصی باشند از اینها که بعد شناخته شوند و مستحق بی‌مرحمتی دولت بوده‌اند لکن شناخته نشده بود روز نود و سیم شناخته شدند آنها می‌توانند بگویند که یکی از مواد این قانون این بوده که تا سه ماه باشد
لکن ما از این قانون استثناء شده‌ایم و به این جهت آنها برای خودشان بهانه پیدا کنند و خودشان را محروم ندانند از آن وظیفه که می‌بردند و گمان نمی‌کنم هیچ یک از این ایرادات وارد نباشد و این ترتیبی که نوشته شده است بهتر و جایزتر است از این پیشنهادهائی که آقایان کرده‌اند بلکه به واسطه این قانون به آنهائی که بد کرده‌اند اقلا محبت نشود ما هنوز آنها را مجازات نکرده‌ایم می‌گوئیم یک محبتی درباره آنها شود و این یک چیزی نیست که آنقدر در مجلس مذاکره شود که هر کس که در خانه خود نشسته است بگوئیم تو پول ما را بگیر و باروت بخر به سینه ما بزن.
رئیس- مذاکرات گویا کافی است اصلاحی از طرف آقای بهجت رسیده است قرائت می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد) بنده تقاضا می‌کنم لفظ پس از ثبوت در محاکم نظامی علاوه شود.
رئیس- توضیحی دارید.
بهجت- بنده متقاعد شدم از بیانی که آقای مخبر کردند لذا یک کلمه اضافه می‌کنم که یک محاکم قضائی بعد از ثبوت در محاکم نظامی نوشته شود (مجدداً پیشنهاد یا اضافه محاکم قضائی بعد از محاکم نظامی خوانده شد).
رئیس- کمیسیون چه می‌گوید.
مخبر- قبول ندارم.
محمدهاشم میرزا- آقای بهجت باید مسبوق باشند که همه این اشخاص در تهران نیستند که به محاکم قضائی نظامی رجوع کنند و آنها را محاکمه کنند در خارج طهران هم هستند و بعضی نقاط هست که هنوز محاکم تشکیل نشده است و آنها را نمی‌توانند از ولایات به طهران حاضر کنند و باید یک طوری باشد که این قانون اجراء شود مقصود اجراء شدن است آن اشخاص همه که در طهران نیستند که محاکمه کنند و این قانون در حق آنها اجراء شود اگر مقصود اشخاصی است که در طهران هستند یک مطلبی است علیحده اگر مقصود ترتیب اجرای این قانون است برای همه جا که با این ترتیب اجرا نخواهد شد بنده به کلی مخالفم با این پیشنهاد و خاطرشان را متذکر می‌کنم اشخاصی که برخلاف دولت و ملت رفتار کرده‌اند البته هیأت دولت خودشان تحقیقاتی که لازم است خواهند کرد بدیهی است چنانچه در قانون هم مطرح است بعد از تحقیقات و معلوم شدن مجازات خواهد شد گمان می‌کنه این جزئیات قابل آن قدر مذاکره نباشد به جهت این که اگر بنا باشد در این گونه امورات جزئی سوءاستعمال شود در چیزهای کلی باید خیلی تصورات بشود در صورتی که ما در آنها می‌کنیم.
رئیس- رای می‌گیریم در قابل توجه بودن اصلاح آقای بهجت آقایانی که این اصلاح را قابل توجه میدانند قیام نمایند (عده قیام کردند)
رئیس- قابل توجه نشد رای می‌گیریم به مادۀ که از طرف کمیسیون پیشنهاد شده است یک مرتبه دیگر خوانده می‌شود (مجددا مادۀ مزبور قرائت گردید)
رئیس- آقایانی که این مادۀ را به ترتیبی که خوانده شد تصویب می‌کنند قیام نمایند (اکثر قیام نمودند)
رئیس- با کثریت تصویب شد دو فقره مطلب در دستور است یکی قانون اساسی معارف و یکی راجع به جزیره هرمز است ولی قانون اساسی معارف را خواسته‌اند که تا روز پنجشنبه تعویق بیفتد تا نظری در او بنمایند اگر مخالفی نباشد لایحه راجع به جزیره هرمز مطرح شود.
افتخارالواعظین- بنده خودم این لایحه را تقاضا کردم که جزء دستور بگذارند ولی عقیده‌ام این است که در وقت مطرح شدن این لایحه وزراء هم تشریف داشته باشند همان طوری که در کمیسیون یکی دو تا از وزراء تشریف داشتند و در وقت مذاکره کردن نظریات خودشان را میفرمودند خوب است در مجلس هم که مطرح مذاکره می‌شود حضور داشته باشند و در وقت صحبت کردن نظریات خودشان را بفرمایند و در مجلس مدافعه بکنند بهتر این است بگذارید برای جلسه آتیه که با حضور وزراء مطرح شود یا اینکه اگر امروز مطرح می‌فرمائید اطلاع بدهید یکی دو نفر از وزراء بیایند که در حضور آنها مطرح شود و بگذرد.
رئیس- آقای سلیمان میرزا فرمایشی دارید مخالف هستید.
سلیمان میرزا- بنده می‌خواهم عرض کنم که بدون حضور وزراء صلاح نمی‌دانم یک همچو مطلب مهمی مذاکره شود.
رئیس- خیلی خوب پس می‌ماند که با حضور وزراء مطرح شود دو فقره راپورت کمیسیون بودجه است قرائت و رای گرفته می‌شود بعد جلسه را ختم می‌کنیم راپورت کمیسیون بودجه راجع به میرزا حسینخان دفتردار مقتول قرائت می‌شود (به مضمون ذیل قرائت گردید).
مادۀ واحده- یکصد و هشتاد تومان مادام الحیوت درباره وراث قانونی میرزا حسینخان دفتردار که در کرمانشاهان مقتول شده برقرار می‌شود.
رئیس- خاطر آقایان مسبوق است که این مطلب سابق به مجلس آمده و به تقاضاهای یکی از نمایندگان تجزیه شد در قسمت اول رای گرفته تصویب شد و قسمت ثانی بلاتکلیف ماند حالا در این قسمت ثانی باید رای بگیریم مخالفی هست.
حاج سید ابراهیم- آنجا معلوم است که این یکصد و هشتاد تومان که در حق آنها برقرار می‌شود تصور نمی‌کنم که این وجه یک دایه باشد بلکه دولت می‌خواهد یک احسانی بورثه بکند چون کسی را ندارند که متکفل امور معاش آنها بشود رعایتی می‌کنند که مددی باشد برای معاش باقی ماند که آن مقتول این است که یکصد و هشتاد تومان را تصویب کرده است و بنده یکصد و هشتاد تومان را زیاد میدانم و نود تومان پیشنهاد کردم که جمع بین جهتین شده باشد یعنی آن اندازه که باید از حق آنها رعایت شود رعایت شده است و این مبلغ کمکی است به حال آنها و هم به بودجه تحمیل زیاد نشده باشد حالا اگر یکصد و هشتاد تومان را تصویب بکنیم خیلی اشخاص مستحق هستند که ما باید خیلی چیزها در حق آنها تصویب کنیم حالا برای این که یک رعایتی در حق آنها شده باشد بنده نود تومان پیشنهاد کردم.
حاج شیخ الرئیس- موافقت بنده با این لایحه نظر به اطلاعاتی است که در اوقاتی که در کمیسیون عرایض موظف بودم برحسب امر هیأت رئیسه مکرر رسیدگی‌ها کرده‌اند انصاف این است که این جوان به طور سختی کشته شده است که خیلی جالب دقت و رقت است و یک مواجب اداری داشته است که در سایه او خواهرش و برادرش و مادرش گذران میکردهاند در اول جوانی به طور مظلومیت کشته شده است معلوم است مواجب اداری او هم که یک خانواده از او زندگی میکردهاند کشته شده است و حالا بهتر از این ترتیبی که کمیسیون پیشنهاد کرده است برای دلجوئی بازماندگان او که در حقیقت در سر خدمت کشته شده است و به ظلم کشته شده است حالا از یک غیر مستحقی قطع و درباره مستحقی برقرار می‌شود یعنی به یک هیأت مستحقه داده می‌شود بنده خیلی خوشنود می شوم اگر آقایان نمایندگان محترم همراهی بکنند که خیلی بجاست.
رئیس- یک اصلاحی از طرف حاج سید ابراهیم رسیده است قرائت می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد) بنده پیشنهاد می‌کنم که سالی نود تومان در حق ورثه برقرار شود.
رئیس- آقایانی که این اصلاح آقای حاج سید ابراهیم را قابل توجه میدانند قیام نمایند (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد رای می‌گیریم به مادۀ واحده که از کمیسیون پیشنهاد شده است آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند داد خیر اشتباه شد اینجا باید به قیام و نمود رای بگیریم بعد کلیه را با ورقه این آقایانی که این قسمت ثانی را تصویب می‌کنند قیام نمایند (عده قیام نمودند)
رئیس- رد شد راپورت کمیسیون بودجه راجع به سیف‌المجاهدین قرائت می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد) لایحه وزارت مالیه راجع به آقامیرمحمد خانقاهی قرائت گردید وزارت مالیه اظهار داشته‌اند که معزی الیه اظهار می‌دارد که در جزو مجاهدین اردبیل بوده و پدر مشارالیه جزو سوار قراول خانه آستارا در سنوات سابقه حقوق می‌برد ولی بعد موضوع آن جیره و سوار از میان رفته اینک آقا میر محمد نظر به خدمات پدر خود و نداشتن را معاش تقاضای مقرری کرده و وزارت مالیه ماهی شش تومان مادام الحیوه درباره معزی الیه تصویب نموده بود پس از مذاکرات لازم چون تحقیقا وزارت مالیه اظهار اطلاعی از خدمات معزی‌الیه ننمود و فقط به اظهار خود مستمسک شده بود با کثریت آراء پیشنهاد وزارت مالیه رد گردید.
رئیس- مخالفی هست.
حاج وکیل الرعایا- گمان می‌کنم حال این سید بیشتر از این پیش آقایان واضح و محتاج به توضیح بنده نباشد اما نمی‌دانم کمیسیون به چه ملاحظه رد کرده است البته مخبر محترم حاضر هستند اگر توضیحی دارند بگویند چون بنده یک جهت منطقی برای او می‌توانم تصور کنم بعضی اشخاص را که دولت از برای آنها حقوق معین کرده و وظیفه داده است گمان می‌کنم که بیشتر از این توضیح لازم نداشته باشد این سید حالش گواهی می‌دهد که چه در او هست و چقدر خدمت کرده است.
رئیس- مذاکرات کافی است (گفتند کافی است)
رئیس- آقایانی که تصویب می‌کنند پیشنهاد کمیسیون را ورقه سفید خواهند داد (شروع به اخذ آراء گردید آقای حاج میرزا رضاخان عده اوراق را به شماره ذیل احصاء نموده ورقه سفید علامت قبول ۳ ورقه آبی علامت رد ۴۶ بلااسم سفید ۲ بلا اسم آبی ۱
رئیس- راپورت کمیسیون رد شد یعنی تقاضای وزارت مالیه تصویب شد دستور روز پنجشنبه دهم قانون اداره معارف شور دوم در قانون شرکت‌های تجارتی راجع به جزیره هرمز دو فقره راپورت کمیسیون بودجه راجع به نیابت سوم سفارت اسلامبول و آتشه سفارت لندن مخالفی هست.
مشیر حضور- یک تقاضائی به امضای ۴۰ نفر از نمایندگان راجع بورثه عباسقلیخان مقتول شده بنده تقاضا می‌کنم که جزء دستور آتیه شود.
رئیس- خیلی خوب اگر وقت باشد در این باب هم مذاکره می‌کنیم دیگر مخالفی هست (مخالفی نبود)
رئیس- از وزارت داخله نوشته‌اند که در باب روزنامه رسمی تکلیف را معین نکرده‌اند چون سابقاً هم که تصویب کرده بودند شش ماهه تصویب کرده بودند به همین جهت هم چندی است که روزنامه رسمی طبع نمیشود خواهش کرده بودند که کمیسیون معارف منعقد شود راپورتی در باب روزنامه رسمی بدهد که تکلیف وزارت داخله معلوم شود پنج شش مرتبه هم اعضاء کمیسیون معارف را خبر کرده و منعقد نشده است خواهش می‌کنم فردا کمیسیون منعقد شود و هرچه زودتر راپورت بدهند آقای آقا میرزا احمد و آقای حاج امام جمعه تقاضا کرده‌اند کمیسیونی که برای امور آذربایجان معین شده بود راپورت خودشان را بدهند اگر آن کمیسیون مخبری معین کرده است راپورت آن را بدهند.
ارباب کیخسرو- پریروز آن هیأت به هیأت وزراء رفتند و بعد از مذاکرات هیأت وزراء مقرر داشتند که آقای سردار بهادر بدون درنگ با استعداد به طرف آذربایجان حرکت کنند و جناب مسیو یفرم خان هم مامور شدند که تدارک لازمه هم تهیه نمایند و حرکت کنند حکومت آنجا را هم که به عهده فرمانفرما گذاشته بودند باز امروز که کمیسیون منعقد شده فرمانفرما هم در هیأت وزراء حاضر شدند و چند نفر هم از تجار آذربایجاتی و چند نفر از وکلای محترم آذربایجان هم بودند قرار شد که به فاصله ۴۸ ساعت فرمان فرما حرکت کنند این است نتیجه اقدامات کمیسیون.
میرزا احمد- بنده دیروز خودم آنجا حضور داشتم ترتیبی که فرمودند صحیح است ولی باید دید که به این ترتیب عمل شده است یا نه دیروز تلگرافخانه بودم تلگرافی از سردار بهادر رسیده بود که از آن تلگراف معلوم می‌شد که اطلاعی به ایشان داده نشده است که حرکت کنند اگر به این ترتیب باشد گمان می‌کنم که به این زودیها به اعزام حکومت موفق نشوند بنده تقاضا می‌کنم از این کمیسیون و از اعضاء محترم کمیسیون که یک قدری همتشان را زیاد کنند وقتی که حرکت دادند و خبر حرکت آنها را به ما دادند از ایشان تشکر می‌کنم.
حاج امام جمعه- از قراری که از تبریز می‌رسد کار تبریز خیلی سخت شده است و کار تبریز به اینجا رسیده است که در دو فرسخی تبریز غله موجود است ولیکن زن و بچه تبریزی از گرسنگی پیش رویش می‌میرد و نگاه می‌کنند دو ماه است می‌گوئیم تبریز بکلی محاصره است و دو ماه است می‌گویند حکومت به آن جا اعزام می‌شود شاید ده دفعه خود بنده من غیر رسم با وزراء گفتگو کرده‌ام و با جاهای دیگر هم گفتگو کرده‌ام در تمام جاها به من گفتند که امروز قردا قوه به آنجا می‌فرستیم و حاکم آنجا را می‌فرستیم ولیکن بدبختانه همه حرف شده است تصور می‌کنم اگر تا ده روز به این طور مسامحه شود پیش روی شما می‌گویم اگر به مسامحه بگذرانید خیلی نادم و پشیمان می‌شوید و این تکلیف شماهاست که باید جدی کنید و فریاد بکنید حکماً حاکم آنجا را بفرستید ما هیچ حق نداریم بگوییم دولت که فلان را بفرستید یا فلان را نفرستید همین قدر عرض می‌کنم که باید حاکمی برای آذربایجان فرستاده شود و استعداد فرستاده شود آخر ما (آقا اگر انصاف بفرمائید) این مشروطه را از آذربایجان داریم همین‌ها که حالا از گرسنگی دارند می‌میرند.
رئیس- عرض کردم همان کمیسیونی که معین شده است اگر لازم باشد فردا هم می‌روند با وزراء صحبت می‌کنند که حاکم و استعداد کافی هر چه زودتر بفرستد و همانطور که وزراء وعده کرده‌اند در ۴۸ ساعت حاکم آذربایجان حرکت کنند و استعداد هم فرستاده شود.
رئیس- آقای حاج شیخ الرئیس و جمعی از نمایندگان تقاضائی کرده‌اند خوانده می‌شود (به عبارت ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم برای جلسه مخصوص فردا که چهارشنبه است سه ساعت به غروب مانده هیأت وزراء عظام به تالار تنفس احضار شود که عموم نمایندگان سوالات فوری اساسی دارند.
رئیس- آقای حاج شیخ الرئیس توضیحی دارید بفرمائید.
حاج شیخ الرئیس- در این چند روز اخبار سامعه خراش از بعضی حدود و تغور می‌رسد و همه نمایندگان محترم مطلعند چون از حقایق امور اطلاع نداشتیم و آن طوری که بایست مطیع نبودیم و از طرف وزراء خبر نداشتیم که بنا بر وظیفه مقرر رسمی خودشان چه اقدام کرده‌اند و چگونه خواهد شد امروز بنده تقاضا کردم و آقایان هم همراهی کردند که جلسه خصوصی باشد ولی بنده عرض می‌کنم اگر در جلسه خصوصی تأمین برای بنده حاصل نشد یک تکلیف دیگری دارم در مجلس علنی.
حاج عزالممالک- بنده این طوری که اینجا نوشته شده است جلسه خصوصی را باطل میدانم و مخالف هستم که فردا جلسه خصوصی باشد زیرا چه مطلبی است که باید ما از ملت پنهان کنیم ولی حرفی ندارم که فردا جلسه فوق‌العاده باشد و این مطالب گفتگو بشود و علنی هر چه می‌خواهند صحبت بکنند (گفتند صحیح است)
رئیس- رأی می‌گیریم به این تقاضای حاج شیخ الرئیس آقایانی که تصویب می‌کنند قیام نمایند (عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد (مجلس مقارن مغرب ختم شد)