مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ مهر ۱۳۳۰ نشست ۱۸۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری شانزدهم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره شانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی – اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
سال هفتم – شماره ۱۹۳۳
شنبه ۱۳ مهر ماه ۱۳۳۰
دوره شانزدهم مجلس شورای ملی
شماره مسلسل ۱۸۸
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۶
جلسه: ۱۸۸
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۷ مهر ماه ۱۳۳۰
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس.
۲ - بیانات آقای رئیس دایر به حفظ اصول مشروطیت و آزادی.
۳ - اخذ رأی و تصویب دو فوریت لایحه راجع به حمایت کارگران مسلول
۴ - تصویب سه فوریت و مذاکره در طرح پیشنهادی راجع به نطق قبل از دستور.
۵ - تقدیم تقاضای دو ماه تمدید حکومت نظامی در هفت نقطه خوزستان به وسیله آقای زیر جنگ.
۶ - بقیه مذاکره و تصویب طرح پیشنهادی راجع به نطق قبل از دستور
۷ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
مجلس ساعت ۹ و ۴۰ دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت مجلس.
رئیس - صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غایبین با اجازه - آقایان: یوسف شکرایی. دولت‌آبادی. اورنگ. موسوی. بزرگ‌نیا. مجید موقر. سالار سنندجی. اردلان. سرتیپ‌زاده. غضنفری. حکیمی. ارباب. رستم‌گیو. اللهیار صالح. دکتر شایگان. طباطبایی. آزاد. خزیمه علم. نصرالله شادلو. عرب‌شیبانی. ناصر صدری.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: صدر میرحسینی. جواد مسعودی. امیر افشاری. حاذقی. ثقه‌الاسلامی. امیری قراگزلو. فتحعلی افشار. تیمورتاش. خسرو قشقایی.
دیر آمدگان با اجازه - آقایان: محمدعلی منصف و حسن اکبر هر یک دو ساعت.
دیر آمدگان بی‌اجازه - آقایان: برومند و هراتی هر یک ۳۰ دقیقه.
رئیس - نسبت به صورت مجلس نظری هست؟ آقای تیمورتاش نظری دارید بفرمایید.
تیمورتاش - بنده واقعاً زبانم الکن است از تشکر نسبت به همه نمایندگان و مرحمتی که همه آقایان نمایندگان محترم نسبت به بنده فرمودند و در اثر اصرار جمعی از دوستان با کمال میل و افتخار به مجلس مراجعت کردم و فقط در اثر این استدلال که معقول نباشد که ایشان در موقع خطر سنگر را ترک بکند ضمناً عرض مختصر دیگری که به عنوان خبر داشتم ..
رئیس - آقای تیمورتاش صورت مجلس مطرح است اینها به صورت مجلس مربوط نیست
فرامرزی - جناب آقای رئیس این ۵ و ۶ ماه اخیر معمول بوده
رئیس - خیر در صورت مجلس فقط باید مطالبی که مربوط به صورت مجلس است گفته شود.
تیمورتاش - بنده عرض دیگری نداشتم فقط مطلبی بود راجع به شخص خودم است خواستم عرض کنم و آن این است که چون بنده با برادرم هوشنگ تیمورتاش خیلی شباهت دارم برای این که رفع شباهت بشود بنده سبیل‌های خودم را تراشیده‌ام (خنده نمایندگان)
رئیس - آقای فرامرزی
فرامرزی - بنده هم می‌خواستم که اظهار خوشوقتی و اظهار امتنان بکنم از آقای تیمورتاش که خواهش ما را قبول کردند و به مجلس تشریف آوردند و خصوصاً شنیده‌ام به مناسبت به شکایتی که به شورای امنیت شده است آقایان تصمیم گرفته‌اند که تا آخر دوره پشتیبان دولت باشند (احسنت)
رئیس - آقای کشاورزصدر
کشاورزصدر - بنده می‌خواستم یادآور شوم که طبق ماده ۹۰ در جلسه گذشته تقاضا کردم و موکول به امروز شد
رئیس - آقای پیراسته نسبت به صورت مجلس نظری دارید؟ (بلی) خواهش می‌کنم راجع به صورت مجلس بفرمایید
پیراسته - بنده در جلسه گذشته ضمن اظهاراتم به عرض رساندم که هدف ما در این مبارزه‌ای که راجع به نفت داریم شرکت غاصب است و دولت انگلیس نیست و اعتراضی که ما به دادگاه لاهه داشتیم این بود که دادگاه لاهه صالح برای رسیدگی به موضوع نیست حالا خبری که رسیده است البته از طرف دولت این خبر تأیید نشده است این است که دولت انگلیس به شورای امنیت این کار را ارجاع کرده است بنده خواستم عرض کنم که همان نظری را که نسبت به دادگاه لاهه داشتیم همان نظر راجع به شورای امنیت هم هست زیرا شورای امنیت به هیچ وجه صالح به رسیدگی نیست.
رئیس - آقای پیراسته اینها مربوط به صورت مجلس نیست.
پیراسته - و فرد فرد ملت ایران با این موضوع مخالف است (صحیح است)
رئیس - آقای صدرزاده نسبت به صورت جلسه اعتراضی دارید؟ (بلی) بفرمایید
صدرزاده - در جلسه قبل جمله‌ای بنده به عنوان اعتراض در صورت جلسه عرض کردم که چند کلمه آن زیاد است اصلاح می‌کنم و می‌دهم به اداره تند نویسی.
رئیس - بسیار خوب اصلاح می‌شود آقای گنجه
گنجه - در صورت مجلس که چاپ و توزیع شده بنده دیدم که راجع به تأمین جان و تأمین افراد یک صحبت‌هایی شده من مقتضی می‌دانم که مقام ریاست نسبت به این موضوع یک توضیحی بفرمایند
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست (اظهار نشد) صورت مجلس
تصویب شد.
۲ - بیانات آقای رئیس دایر به حفظ اصول مشروطیت و آزادی.
رئیس - بارها بنده این نکته را خاطر نشان کرده‌ام و تصور می‌کنم بلکه یقین دارم هیچ یک از آقایان نمایندگان و همکاران محترم جز این عقیده ندارند که در کشور مشروطه مرکز حل و عقد امور مجلس شورای ملی است (صحیح است) مشروطیت و آزادی ملت ایران که نتیجه مجاهدت تمام طبقات مردم بالاخص حجج اسلام است و خون‌بهای شهدای راه آزادی می‌باشد و از طرف تمام طبقات ملت از روحانیون و اشخاص تحصیل کرده و جوانان و دانشجویان روشنفکر و شیفته آزادی و رنجبران و کارگران و زارعین و مخصوصاً طبقه بازرگانان خیر و اصناف که سهم بزرگی در تحصیل مشروطیت ایران دارند حمایت و دفاع می‌شود که به حفظ این اساس مقدس سوگند یاد کرده‌ایم در راه تحکیم بنیان مشرطیت و حفظ آزادی ملت از جان خود دریغ نخواهیم داشت (صحیح است) مطابق اصول قانون اساس دولت‌ها با آرا موافق نمایندگان مجلس روی کار می‌آیند با آرا مخالف از کار کناره می‌گیرند اما در موضوع نفت که با حیات ملت ایران بستگی دارد جناب آقای دکتر مصدق برای اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت که از مجلس با آرا همین نمایندگان به تصویب رسید سه مرتبه مورد اعتماد مجلس قرار گرفته‌اند (صحیح است) من شک ندارم که آقایان نمایندگان اقلیت در موضوع نفت طرفدار دولت ایشان خواهند بود زیرا این وظیفه هر فرد ایران است (صحیح است) جمله‌ای که در نطق آقای دکتر مصدق نخست‌وزیر روز پنجشنبه مربوط به مجلس در چند روزنامه دیده شده تصور نمی‌رود عقیده ایشان که به حفظ اصول مشروطیت و احترام به قوانین پایبند هستند باشد (صحیح است) زیرا من می‌دانم هیچ گاه فکر تضعیف مجلس در مخیله احدی نیست (صحیح است) ما باید همگی سعی کنیم این اساس مقدس را که حافظ حقوق ملت ایران است از دست برد حوادث محفوظ داریم و این مرکز را که پناه‌گاهی برای مردم است همه باید در مقابل زور و تجاوز حفظ کنیم (صحیح است - احسنت)
۳ - اخذ رأی و تصویب دو فوریت لایحه راجع به حمایت کارگران مسلول.
رئیس - امروز سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور نموده‌اند بنده تقاضا می‌کنم بیانات آقایانی که اسم نوشته‌اند به بعد از دستور موکول شود.
اسلامی - صبح زود آمدیم اسم نوشتیم و می‌خواهیم صحبت کنیم
شوشتری - بنده قبول می‌کنم.
اسلامی - سه جلسه است می‌خواهم صحبت کنم و نمی‌شود.
رئیس - محفوظ باشد برای جلسه آینده و یا بعد از دستور صحبت می‌کنید و من تصور می‌کنم دو سه قانونی که در دستور داریم هر کدام که خیلی لازم است و هر یکی را که آقایان موافقت دارند مطرح کنیم یکی راجع به بخشودگی نظام وظیفه است.
یکی از نمایندگان - از همه مهم‌تر است
فرامرزی - لایحه مسلولین را مطرح بفرمایید
رئیس - بلی یکی هم لایحه مسلولین است که یک رأی برای فوریت می‌خواهد و در اصل لایحه بحث نمی‌شود پس از تصویب فوریت طبع و توزیع می‌شود و در جلسه بعد مطرح می‌شود در فوریت مذاکره هم شده.
صدرزاده - تمنا می‌کنم لایحه زندانیان هم فراموش نشود.
یک نفر از نمایندگان - لایحه نظام وظیفه را مطرح بفرمایید.
رئیس - برای طرح لایحه نظام وظیفه تلفن شد آقای معاون وزارت جنگ بیایند.
کشاورزصدر - بنده راجع به ماده ۹۰ راجع به شخص خودم یک توضیحی دارم باید استفاده کنم.
شوشتری - اگر این است که ما هم استفاده می‌کنیم.
رئیس - لایحه مسلولین که در جلسه پیش قرائت شد مخالف و موافق صحبت کردند اعلام رأی هم شد فقط باید رأی بگیریم آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد چون دو فوریت دارد که بعداً به کمیسیون نرود فوریت دوم مطرح است آقای صدرزاده مخالفید؟ (صدرزاده - موافقم) آقای دکتر کاسمی مخالفید؟ بفرمایید
دکتر کاسمی - لایحه‌ای که راجع به مسلولین مطرح است یکی از لوایح بسیار مفیدی است که تاکنون به مجلس شورای ملی آمده و بنده تصور نمی‌کنم که این لایحه مخالف داشته باشد و علت این که بنده اجازه خواستم صحبت کنم تذکری بود که می‌خواستم به دولت بدهم و حالا که یک چنین لایحه‌ای آمده باید این لایحه کلی باشد برای توضیح لازم است عرض کنم که مرض سل امروز فوق‌العاده زیاد است و به طوری است که یکی از امراض است که من تصور می‌کنم اکثریت مردم این ممکلت را تهدید به مرگ می‌کند و علت مهمش هم به واسطه این است که این موضوع آن طور که باید از طرف مقامات بهداری مورد توجه قرار نگرفته و مبتلایان را از افراد سالم جدا نمی‌کند و این مرض روز به روز به سرایت خود می‌افزاید و مخصوصاً علت مخالفت من این است که در این موضوع به هیچ وجه از طرف دولت نسبت به شهرستان‌ها توجهی نمی‌شود به خصوص راجع به قسمت شمال (صفوی - به جنوب هم نشده است) در قسمت شمال موضوع حساس‌تر از جنوب است برای این که اگر آمار مسلولین را ملاحظه بفرمایید می‌بینید در حدود ۸۰ درصد اهالی گیلان و مازندران مبتلا هستند و علتش را هم هنوز کاملاً کشف نکرده‌اند بعضی‌ها گمان می‌کنند که مالاریا زمینه را برای مبتلای به سل آماده می‌کند بعضی‌ها عقیده دارند که به علت طرز تغذیه و کمی مواد غذایی است که آنها را آماده به ابتلای سل می‌کند.
رئیس - آقای دکتر کاسمی لایحه مطرح نیست فعلاً فوریت مطرح است
دکتر کاسمی - بنده هم علت فوریت را می‌گویم به این واسطه بنده عقیده دارم که لایحه‌ای که دولت داده بسیار بسیار ناقص است و باید دولت حقیقتاً راجع به سل یک فکر اساسی بکند و یک لایحه جامعی بیاورد به مجلس شورای ملی این تذکر را بنده دادم و مخالفت خودم را پس می‌گیرم.
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - مطابق اطلاعاتی که بنده از وزارت بهداری دارم مسأله سل به طوری اشاعه پیدا کرده است که جامعه ایرانی را تهدید می‌کند و بنابراین یکی از وظایف حتمی و لازم حکومت این است که در موضوع سل به هر طریقی که ممکن است اقدام بکند جلوگیری از این خطر به عمل بیاورد بنده خیلی متشکر هستم که در کمیسیون سازمان برنامه تأسیس چند آسایشگاه را تصویب کردند و من امیدوارم با اجرا و عملی شدن آن تصمیمات و تأسیس آسایشگاه‌ها در نقاط مختلف مملکت یک جلوگیری کاملی از شیوع مرض سل به عمل بیاید که تا حدی که ممکن است به بهبودی وضع مسلولین مؤثر باشد بنابراین لازم است که همکاران محترم بنده موافقت بفرمایند که فوریت دوم آن هم تصویب بشود که هر چه زودتر نتایجی که در این لایحه است نصیب مردم و مسلولین این کشور بشود.
رئیس - پس از آن که به فوریت دوم هم رأی داده شد باید چاپ بشود و در دستور روز بعد قرار بگیرد. یک مخالف و یک موافق صحبت کردند باید رأی بگیریم. آقایانی که با فوریت دوم این لایحه موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۴ - تصویب سه فوریت و مذاکره در طرح پیشنهادی راجع به ترتیب نطق قبل از دستور.
رئیس - چون آقای وزیر جنگ هنوز نیامده‌اند یک طرحی از طرف آقایان نمایندگان رسیده است راجع به واگذاری پنج دقیقه از وقت قبل از دستور یک ناطق به دیگری (حائری‌زاده - بنده مخالفم) این طرح قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنیم آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی بتوانند نوبت نطق قبل از دستور خود را تماماً یا بعضاً به یک نفر دیگر تفویض و واگذار نمایند متن جمیع مدت نطق‌های قبل از دستور نبایستی در هر جلسه از سه ربع ساعت تجاوز نماید.
دکتر طبا - فقیه‌زاده - اعظم‌زنگنه - ناصر ذوالفقاری - کشاورزصدر.
دکتر جلالی - و عده‌ای امضای دیگر
دکتر طبا - اگر توضیحی لازم است بنده بدهم
رئیس - بفرمایید
دکتر طبا - اغلب آقایان نمایندگان محترم خودشان این طرح را امضا فرموده‌اند و مورد توجه عموم قرار گرفته ولی چون آقای فرامرزی الآن فرمودند که این طرح مربوط به چیست بنده مختصر توضیحی می‌دهم (فرامرزی - گفتم طرح چیست؟) اگر گوش می‌دادید می‌فهمیدید. الآن بنده توضیح می‌دهم این طرح برای این است که آقایان نمایندگان محترمی که نام خودشان را برای نطق قبل از دستور ثبت می‌کنند حق داشته باشند که قسمتی از وقت خودشان را به یک نفر دیگر واگذار بکنند آقایان ملاحظه می‌فرمایید که اتفاق می‌افتد که ما احتیاج پیدا می‌کنیم مخصوصاً راجع به کارهای داخلی و محلی و کار دولت و غیره تذکراتی بدهیم و با این طرزی که الآن هست فقط سه نفر می‌توانند صحبت بکنند و اغلب آقایان ناچار می‌شوند بیانات خودشان را در خلال اعتراض به صورت جلسه و اخطار یا پیشنهادات که بعضی موارد هم این بیانات با آن پیشنهاد یا آن ماده مربوطه کاملاً منطبق نیست بیان بکنند از این نظر بود که ما این طرح را پیشنهاد کردیم و امیدواریم که آقایان نمایندگان محترم هم همگی به آن رأی بدهند.
رئیس - آقای ملک‌مدنی موافقید
ملک‌مدنی - بنده با اصل این طرح موافقم ولی قصدم این است که توضیحی اینجا بدهم که در آتیه باز از این طرح و این قانون یک سوء استفاده‌ای نشود متأسفانه مجلس شورای ملی در عوض این که در کار های قانونگذاری همیشه بحث و صحبت بکنند چند جلسه است که ما دیدیم همه‌اش موضوع بحث و تبلیغات و دفاع و این حرف‌ها است آمدند به پشت تریبون و همه‌اش از این قبیل بحث‌ها بوده آقایان واقف هستند ما باید راندمان کارمان جناب آقای دکتر طبا طوری باشد که مورد قبول مردم باشد اگر چنانچه اساس مورد استفاده قرار نگیرد و یا در یک بحث‌هایی وارد بشویم و راجع به چیزی که هیچ مربوط به مجلس نیست اینجا صحبت بکنند به عقیده من وقت مجلس نیست اینجا صحبت بکنند به عقیده من وقت مجلس تلف می‌شود (صحیح است) و الا راجع به اصل موضوع موافقم که اگر یک نماینده پنج دقیقه از وقتش را به کسی واگذار نماید تا اگر وقایع در حوزه انتخابیه‌اش واقع شده بیاید و یک توضیحی بدهد برای این که ضرورت دارد و فوریت دارد هیچ اشکالی ندارد اما ما دیده‌ایم عوض این که بیایند این صحبت‌ها را بکنند می‌آیند یک صحبت‌هایی که مربوط به مجلس نیست می‌کنند بعد هم یک ربع ادامه پیدا می‌کند تمدید وقت می‌شود این قید را بکنید که هیچ وقت تمدید وقت نشود هر کس که می‌خواهد باشد بنده این که مخالفت کردم برای این است که نماینده یک وظیفه‌ای دارد از نظر طرح قوانین الآن شصت تا لایحه در مجلس معطل است همه‌اش هم فوریت دارد ولی وقت مجلس اساساً به نطق قبل از دستور می‌گذرد وقتی مجلس رأی داد مقام ریاست هم مطابق آیین‌نامه باید بپذیرد اگر با این شرط باشد که هیچ وقت از یک ربع تجاوز نکند و سه ربع ساعت بیشتر وقت نطق قبل از دستور نباشد اگر این طور باشد بنده موافقم.
رئیس - آقای کشاورزصدر موافقید؟
کشاورزصدر - بلی
فرامرزی - اینجا یک اشتباه می‌شود آیا منظور این است که این طرح رأی مجلس را از بین می‌برد
رئیس - یک اشتباهی رخ داده است حالا فوریت طرح مطرح است وقتی خودش بحث شد آن وقت باید توضیح داده شود آقای کشاورزصدر بفرمایید لزوم فوریت را بگویید در اصل موضوع وارد نشود.
کشاورزصدر - برای چه با قید فوریت ما این پیشنهاد را تقدیم کردیم بنده ناگزیرم اینجا جواب جناب آقای ملک‌مدنی را که همیشه به ایشان احترام می‌گذارم عرض کنم مجلس شورای ملی برای این است که مسائل و موضوعات کشور در اینجا گفته شود چه مسائل حوزه انتخابیه و چه مسائل عمومی دیگر و یاد آقای حاذقی به خیر ایشان می‌دیدم که می‌گفتند برای راندمان کار هی رأی بدهیم به نظر بنده آن چیزی که از رأی مهم‌تر است و اهمیتش بیشتر است این است که مطلب عنوان بشود بحث بشود و استدلال بشود در مجلس و مردم قانع بشوند مردم درد دارند آقای ملک‌مدنی بسیار اتفاق می‌افتد که آقای دکتر طبا وقتی توانست بیاید اینجا پنج دقیقه صحبت کند درد کار دوا می‌شود و حاجت به سؤال و استیضاح نخواهد بود ما قوانین به حد کافی داریم باید با نطق تعقیب در اینجا آن قوانین خوب اجرا بشود و درد مردم گفته شود و دوا بشود در این مورد خودتان هم تصدیق می‌فرمایید که اگر از ملایر به آقا تلگراف کرده باشند نمی‌توانید تأمل کنید که دو جلسه دیگر وقت به آقا برسد تا بتوانید صحبت کنید اینجا هم پیشنها شده که در حدود آن پانزده دقیقه و اما من که از امضاکنندگانم جناب آقای فرامرزی مطلب را توضیح می‌دهم مراد این است که اگر مجلس رأی داد می‌شود صحبت کرد ولی این کار برای موارد فوری و ضروری است به لحاظ این که یک کسی اگر حرفی دارد بتواند اینجا بزند و موقع فوت نشود و من تقاضا می‌کنم جناب آقای ملک‌مدنی هم مخالفت خود را پس بگیرند
فرامرزی - پس این سه ربع را بردارید.
رئیس - هر ناطقی یک قسمت از نطقش را فقط به یک نفر می‌تواند بدهد مثلاً پنج دقیقه را و الا بیش از سه ربع نمی‌شود صحبت کرد.
فرامرزی - تصدیق می‌کنم ولی وقتی قید کردند بیش از سه ربع نمی‌شود آن اجازه مجلس دیگر از بین می‌رود.
رئیس - در این مورد پیشنهادی رسیده مگر با اجازه مجلس
فرامرزی - بسیار خوب
رئیس - رأی گرفته می‌شود به فوریت اول آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کثیری برخاستند) تصویب شد فوریت دوم مطرح است آقای صدرزاده موافقید؟
صدرزاده - بله
رئیس - آقای حائری‌زاده
حائری‌زاده - موضوع نطق قبل از دستور موضوعی است که سابقه در آیین‌نامه مجلس ما نداشت و تصور می‌کنم در دوره پنجم مجلس این مسأله پیش آمد که برای ایجاد حقی بوده برای اقلیت مجلس چون پشت تریبون برای درد دل‌های جزئی نیست برای کارهای مملکتی است افرادی که جزء اکثریت هستند و با دولت تمام دارند و کارهای مملکت را با او حل می‌کنند و بعد به صورت لایحه می‌آید در مجلس و بحث می‌شود ولی اقلیت که ارتباط با دولت ندارد اگر خواست تذکر بدهد و استفاده بکند خواستند به او هم آزادی داده شود نطق قبل از دستور را قبول کردن ولی حال یک شغل شاغلی شده تمام کارهای مملکتی را زیر پا گذاشته‌ایم و موافق و مخالف دولت برای این که مطالب‌شان را به سمع جهانیان برسانند می‌آیند قبل از دستور صحبت می‌کنند و این موضوع به عقیده بنده همچو فوریتی ندارد که ما به قید دو فوریت بیاییم این را از مجلس اجازه بگیریم که سه نفر ناطقین بشوند شش نفر و وقت‌شان را به هم بدهند و گاهی ارفاقی هم که مجلس همیشه به ناطقین دارد که اگر ناطق گفت پنج دقیقه وقت بدهید تا حرف من تمام بشود در مجلس هیچ وقت سابقه نداشته که بگویند خیر حرفت را اینجا قطع بکن برو همیشه ارفاق کرده‌اند و نمایندگان صحبت کرده‌اند و با این ترتیب دیگر برای مملکت کاری انجام نمی‌شود (صحیح است) و اگر در این طرح تصریح می‌شد که نطق قبل از دستور اختصاص به اقلیت مجلس دارد در هر دوره هر دسته‌ای که در اقلیت هستند این مزیت را ما برای آنها قائل بشویم و نطق قبل از دستور را به آنها تخصیص بدهیم و برای من یک وضع استثنایی است که حال در این کابینه آقای دکتر مصدق جزو اکثریت شده‌ام و الا رل من همیشه اقلیت بوده و به دلایلی که عرض کردم بنده با فوریت دومش مخالفم.
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - نمایندگان ملت ایران باید از اینجا که مرکز آزادی است همیشه به نفع موکلین خودشان استفاده کنند (صحیح است) بنده تصور می‌کنم با عده که ۱۳۶ نفر هستند و هر کدام راجع به …
رئیس - آقای صدر زده راجع به فوریت بفرمایید خواهش می‌کنم هیچ کس از موضوع تجاوز نکند مجبورم جلوگیری کنم.
صدرزاده - آخر من باید دلیل موافقت خودم را عرض کنم چون ما به پایان دوره وقت زیادی نداریم (زنگ رئیس) از این جهت باید ..
رئیس - عرض کردم راجع به لزوم فوریت دوم بفرمایید خارج از موضوع صحبت نکنید.
صدرزاده - باید عرض کنم که به چه دلیل باید فوریت داشته باشد بنده می‌خواهم عرض کنم برای این که ما به پایان دوره وقت زیادی نداریم برای این که زودتر بتوانیم از طرح استفاه کنیم باید زودتر در دستور قرار بگیرد و تصویب شود
رئیس - رأی گرفته می‌شود به فوریت دوم آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد چون تقاضای طرح فی‌المجلس شده یک فوریت دیگر هم دارد باید رأی گرفته بشود که فی‌المجلس مطرح بشود پس فوریت سوم مطرح است (آزاد - فوریت سوم بحث ندارد)
رئیس - بحث دارد و سه رأی باید گرفت آقای اسلامی مخالفید بفرمایید
اسلامی - واقعاً خیلی مسخره است بعد از این که دو ماه چرخ کار مجلس خوابیده بود و امروز به اصطلاح به کار افتاده و ممنوع کردند آقای رئیس نطق قبل از دستور را که چند جلسه ما محروم بودیم امروز ممنوع کردند و با این که بنده دیشب آمدم اینجا بیتوته کردم نگذاشتند از نطق قبل از دستور استفاده کنم و مطالب لازمی که داشتم عرض کنم.
رئیس - آقای اسلامی این مربوط به فوریت سوم نیست گفته شد قبل از دستور صحبت نکنید، بعد از دستور صحبت کنید و به علاوه قرار شد نوبه آقایانی که امروز اسم نویسی کرده‌اند برای جلسه بعد محفوظ بماند.
اسلامی - آخر من دلیل داشتم اجازه بفرمایید
رئیس - به عنوان دلیل می‌خواهید بگویید بگویید
اسلامی - بنده می‌خواهم عرض کنم بعد از این که دو ماه تقریباً مجلس تعطیل بود و خوابیده بود و کار نمی‌کرد و امروز آقای رئیس نطق‌های قبل از دستور را ممنوع کردند با این که ما کارهای مهمی داشتیم و می‌بایستی تصویب کنیم، باز هم پرداختیم به کارهای داخلی مجلس که نظامنامه را درست کنیم آقا مجلس وقتی یک دفعه قانون وضع می‌کند و باید رویش بایستد وقتی ما نمایندگان که نماینده افکار مردم هستیم در یک کار در ظرف یک سال هشت دفعه هی قانون وضع کنیم هی نسخش بکنیم این که نمی‌شود واقعاً در این مدت ۵ مرتبه در این مجلس رأی گرفتند یک دفعه رأی گرفتند که آقا یک ربع بشود. بعد گفتند در ظرف یک ربع چند نفر صحبت کنند، بعد نسخ کردند. بعد دو مرتبه می‌خواهند یک نفر بتواند پنج دقیقه وقتش را به دیگری بدهد. آقا این چه قانونی است، چه نوع قانونگذاری است. چه مجلسی است، بنده از این جهت مخالفم. یک کسی مطالبی دارد شب می‌آید اینجا می‌ماند، مثل بنده، مثل آقای آزاد مثل آقای شوشتری می‌آیند اینجا می‌مانند، توی حیاط می‌خوابند و زحمت می‌کشند که بعد بیایند اینجا پشت تریبون صحبت کنند، این مسخره است آقا که هی پشت تریبون بروند پایین و هی بیایند بالا. ما چندی پیش دیدیم چه وضعی شده بود، یک وضع مسخره‌ای بود، بیست نفر صحبت کرده بودند و بعد هم می‌گفتند که می‌خواهیم بیش از یک ربع صحبت کنم و از مجلس اجازه می‌خواستند بنده از این جهت مخالفم که مجلس شورای ملی وقتی یک قانونی وضع کرد، یک نظامنامه را اصلاح کرد لااقل یک سال باید رویش بایستد،
شما اینجا این نظامنامه را چند دفعه اصلاح می‌کنید؟ ضمناً خواستم عرض کنم این طوماری است که آقای مکی فرستاده‌اند. که اینجا تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
آشتیانی‌زاده - اصلاً بی‌خود اصلاح کرده‌اند
ناظرزاده - این دفعه آخر است.
رئیس - آقای نبوی مخالفید؟
نبوی - بله
رئیس - آقای مخبرفرهمند شما موافقید؟
مخبرفرهمند - بلی
رئیس - بفرمایید.
مخبرفرهمند - عرض کنم بنده موافق هستم با واگذاری قسمتی از وقت قبل از دستور یعنی با این طرحی که داده شده است. برای این که به طوری که آقای حائری‌زاده فرمودند. یک مطالبی است که باید خارج از متن گفته شود و تذکرات را باید خارج از متن گفته شود و تذکرات را باید به دولت داد. با این کاملاً موافقم ولی با یک شرط که ما قرار بگذاریم، هر هفته‌ای دو مرتبه یا سه مرتبه صحبت بکنیم اگر باشد هفته‌ای هفت روز را قبلاً از دستور صحبت بکنیم دیگر به لوایح نمی‌رسیم و بنده پیشنهاد خواهم کرد در موقع طرح که هفته‌ای سه روز نطق قبل از دستور باشد و بقیه نباشد (شوشتری - آقا حالا هم هفته سه روز است) اگر حالا هم سه روز است یک روز یا دو روز در هفته باشد بنده از موقع اغتنام می‌کنم این تلگرافات و مکتوباتی است که دیشب قاصد از همدان آورده تقدیم کنم و الآن هم در تلگرافخانه متحصن هستند و همدردی خودشان را با اهالی تهران ابراز کرده‌اند
رئیس - به فوریت سوم طرح رأی گرفته می‌شود، آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. اصل طرح پیشنهادی مطرح است، آقای نبوی.
شوشتری - آقای وزیر جنگ تشریف آوردند.
نبوی - آقایان تصدیق خواهید فرمود که مجلس برای نطق قبل از دستور ایجاد نشده مجلس برای یک کارهای دیگر بوده (آشتیانی‌زاده - برای نطق نبوده؟) (دکتر طبا - پس این تربون برای چیست؟) اگر به آمار این یک سال و نیم گذشته نگاه کنید (آزاد - همیشه این طور بوده) تصدیق خواهید فرمود که مجلس در این مدت هیچ کار نکرده است صدها طرح و لایحه در روی میز جناب آقای رئیس هست که اهمیت آنها مورد تصدیق همه آقایان است و فوریت هم داشته و حتی بعضی از آنها دیگر موضوعش گذشته و حق این بود که مجلس به آنها در همان موقع وقت می‌داد و آنها را رسیدگی می‌کرد و نکردند. آقیانی که نمی‌خواهند صبح تشریف بیاورند یا در مجلس باشند، یا بخوابند و زودتر اسم بنویسند یک فکری کرده‌اند که دیگری زحمت بکنند، این درست نیست آقا در گذشته وقت مجلس صرف نطق قبل از دستور شده (صحیح است) از نطق قبل از دستور حاصلی برای مملکت نیست (صحیح است) بنده تصدیق می‌کنم که گاهی مطالبی است که باید حتماً گفته بشود ولی به قدری که این مطالب باید گفته شود در آیین‌نامه اجازه داده شده که آقایان بیایند جلوتر اسم بنویسند و از اسم نوشتن‌شان استفاده کنند و یک ربع صحبت کنند و در یک ربع همه مطالب را می‌شود بیان کرد این یک ربع را اگر بخواهید به دو نفر تقسیم کنید و پنج دقیقه یا سه دقیقه اکتفا نخواهد کرد اینها چیزهایی است که مشهود است و ما در عمل دیده‌ایم (دکتر طبا - فقط یک نفر است آقا) یک نفر به آن چند دقیقه که اجازه داده شده اکتفا نخواهد کرد و یا از آن تجاوز خواهد کرد و یا از مجلس اجازه خواهد خواست و نتیجه این خواهد شد که حالا بعد از سه ربع کارهای مجلس اگر انجام می‌شود آن وقت انجام نخواهد گرفت ما تجربه داریم یکی دو ماه به آخر دوره مانده نمایندگان بیشتر به فکر ولایات می‌افتند و از حوزه انتخابیه می‌خواهند صحبت کنند و این طرح برای این است که یک دلسوزی‌هایی برای حوزه‌های انتخابیه خودشان بکنند (یکی از نمایندگان - مانعی ندارد) ولی آقا بهترین دلسوزی‌ها این است که عملاً به فکر حوزه انتخابیه خود باشیم، برای مملکت کار کنیم و مملکت را جلو ببریم آن وقت تمام موکلین ما در حوزه‌های انتخابیه متوجه خواهند شد. و الا اگر ما از طریق نطق قبل از دستور ساعت‌های متوالی بحث کنیم و به آنها وعده‌های توخالی بدهیم یک روزی این کشف خواهد شد و از ما خواهند رنجید بنابراین الآن بعد از چند روز که مجلس تقریباً تعطیل بوده و مجلس در این شش ماه آخر تقریباً هیچ کاری نکرده من از آقایان تقاضا می‌کنم که این طرح را پس بگیرند، این طرح هم تصویب نخواهد شد، زیرا پیشنهادات زیادی خواهند داد و وقت را خواهد گرفت.
رئیس - آقای صفایی
صفایی - متأسفانه آقایانی که معتقد بودند باید کار بیشتر کرد و حرف کمتر زد در این مورد خاص حرف بیشتر زدند اصلاً موضوع جدیدی مطرح نیست طبق نظامنامه سه نفر حق دارند سه ربع حرف بزنند. گفته شد این سه ربع ساعت را اگر پیش آمدی کرد امر مهمی اتفاق افتاد می‌توانند پنج دقیقه‌اش را به دیگری بدهند (صحیح است) پس بنابراین یک امر جدیدی نبود برای حرف زدن مجالی نمی‌خواستم باز بکنیم تا این که جناب آقای نبوی نگران بشوند و دعوت بکنند که کار بکنید بیش از حرف (صحیح است) مخصوصاً که در اینجا قید شده که از سه ربع ساعت هم تجاوز نکند و این قید هم برای آن شده که آن تمدیدهایی که می‌شد مهما امکن نشود بنابراین تصویب این طرح نظر آقای نبوی را نیز تأمین می‌کند و من معتقد بودم که ایشان برای این نظرشان می‌بایست موافقت بکنند که این طرح تصویب بشود در هر حال در این طرح چیز تازه‌ای نیست طبق نظامنامه سه نفر حق داشتند که سه ربع ساعت حرف بزنند در این طرح گفته شده است که از سه ربع تجاوز نکند و اگر ضمناً پیش‌آمد مهمی شد یک نفر بتواند پنج دقیقه‌اش را به شخص دیگری که پیش‌آمدی کرده سیلی آمده حریقی شده. امر فوق‌العاده در شهرستانی اتفاق افتاده بتوانند از پشت این تریبون به عرض نمایندگان مجلس شورای ملی برسانند و نظر دولت را جلب بکنند (صحیح است) بنابراین من خیال می‌کنم که جناب آقای نبوی اگر مخالفت خودشان را پس بگیرند بهتر است و ضمناً این که نگران شدند پیشنهادت زیادی خواهد شد باید بگویم جای پیشنهاد نیست. اصلش هر پیشنهادی در این زمینه بشود مربوط به موضوع نخواهد بود چون مربوط به موضوع نخواهد بود، طرح نخواهد شد این است که من استدعا می‌کنم ایشان با این موضوع موافقت بفرمایند در مواقعی که واقعاً برای انجام اوامر ضروری و مطالبی مهم سخنی لازم است اشکالی پیش نیاید (صحیح است)
رئیس - پیشنهادی برای کفایت مذاکرات رسیده است که قرائت می‌شود.
غلامرضا فولادوند (منشی) - آقای دکتر سیدامامی پیشنهاد کفایت مذاکرات فرموده‌اند، آقای کشاورز صدر هم نظیر این پیشنهاد را داده‌اند.
رئیس - آقای دکتر سید امامی
دکتر سیدامامی - چون به اندازه کافی روی این موضوع صحبت شده است بنده پینشهاد کردم که مذاکرات کافی باشد چون لوایح مهمی جزو دستور هست و لایحه نظام وظیفه هم الآن در دستور است این است که می‌خواستم استدعا کنم مذاکرات کافی باشد که آن لایحه زودتر مطرح بشود ضمناً یک تلگرافی هم راجع به حریق میانه از آنجا رسیده است که تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس - آقای شوشتری مخالف کفایت مذاکرات‌اند بفرمایید.
شوشتری - بسم الله الرحمن الرحیم. ما وقتی بنا بشود آیین‌نامه را توجه نکنیم گاهی به این اشکالات نظری بر می‌خوریم در صورتی که تصور می‌کنم در اصل موضوع اختلافی نباشد در آیین‌نامه سه ربع ساعت معین کرده برای سه نفر آن گاه معین کرده چنانچه مجلس شورای ملی رأی داد ناطق می‌تواند تا میزانی که نمایندگان رأی دادند به نطق خود ادامه بدهد. حالا من چرا آمدم مخالفت کردم با کفایت مذاکرات. برای این که آقای نبوی بیایند که فرمودند ما برای نطق قبل از دستور نیامدیم و برای وضع قانون و امثال آنها آمدیم، من در مرتبه دیگر گفتم مجلس شورای ملی صرفاً کارش قانونگذاری نیست زیرا ما قوانین زیادی داریم و از بس قوانین زیاد است می‌بینید که قوانین غالباً با هم متناقض است، شما که قاضی هستید اهل نظرید می‌دانید که علت غایی خرابی کشور و دوایر ما همین نقض و تناقض و آیین‌نامه است که کسی نمی‌تواند حفظ بکند؟ حتی مستشاران دیوان کشور هم تویش مانده‌اند آن وقت ما اینجا ننشسته‌ایم هر روز یک قانون وضع کنیم گاهی نطق قبل از دستور انفع از تمام اقدامات مملکت است. گاهی پنج دقیقه وقت دادن به یک بیچاره‌ای که بیاید و بگوید در میانه حریق شده، مردم بیچاره‌اند مردم بینوا هستند بهتر است غرض همان بیانی که آقای صفایی کرد صد در صد صحیح است اصل وقت نطق سه ربع است و پنج دقیقه وقت را به کس دیگر می‌دهند. بنده خواستم این توضیح را بدهم که مرتسم بشود که ما شغل‌مان اینجا قانونگذاری نیست این اندازه قانون، این اندازه ماده بس است آقایان دو تا نر پیدا کنید، غرض من از مخالفت با کفایت مذاکرات تذکر این معنی بود و انشا الله آقایان در این باره دیگر صرف‌نظر می‌کنند پیشنهاد هم نمی‌دهند که وارد در کارهای اساسی بشویم (احسنت)
رئیس - رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات، آقایانی که با کفایت مذاکرات موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. آقای وزیر جنگ لایحه‌ای دارید بفرمایید.
۵ - تقدیم تقاضای دو ماه تمدید حکومت نظامی در هفت نقطه خوزستان به وسیله آقای وزیر جنگ.
وزیر جنگ - به طوری که آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند از تاریخ پنجم فروردین ماه به واسطه وضع غیر عادی در خوزستان برای دو ماه حکومت نظامی اعلام و سپس در ۵ خرداد و ۵ مرداد هر دفعه برای دو ماه تمدید گردید و چون هنوز این عوامل وجود دارد که ممکن است موجبات تشنج افکار و سلب آسایش اهالی فراهم بشود و از طرفی در تاریخ ۵ مهر ماه
مدت حکومت نظامی منقضی می‌شود این است که لایحه تمدید حکومت نظامی برای مدت دو ماه دیگر تهیه شده و تقدیم می‌شود به این وسیله استدعای تصویب آن را دارد.
۶ - بقیه مذاکره و تصویب طرح پیشنهاد راجع به ترتیب نطق‌های قبل از دستور.
رئیس - حالا پیشنهادات مربوط طرح پیشنهادی قرائت می‌شود آقایان کشاورزصدر و معدل هر دو یک پیشنهاد داده‌اند آقای کشاورزصدر پیشنهاد کرده‌اند که بعد از جمله (بیش از سه ربع ساعت) اضافه شود مگر با تصویب مجلس و آقای معدل هم پیشنهاد کرده‌اند مگر با اجازه مجلس شورای ملی: آقای معدل
معدل - بنده نظرم در این پیشنهادی که عرض کردم با اجازه مجلس به اشخاص که قبل از دستور صحبت می‌کنند بشود اضافه وقت داد از این سبب است که بسیاری از موارد مجلس شورای ملی بایستی به نمایندگان وقت بدهند تا نظریات خودشان را در اینجا بگویند اگر این کار لزوم نداشته باشد که مجلس به این نمایندگان اجازه نمی‌دهد ولی ما حق خودمان را که نباید از خودمان ساقط بکنیم حالا بنده برای نمونه یک موردی را عرض می‌کنم. چند روز قبل از این ما حاجت پیدا کردیم که به اقلیت اجازه بدهیم که نظریات خودش را مشروح‌تر بگوید. در یکی از قوانینی که طرح می‌شد که اینها نمی‌توانستند خارج از موضوع صحبت بکنند و مجلس برای این که خواست اعلام بکند که اینجا آزادی افکار هست شما هم محترم و عزیزید پشت سر هم رأی داد و این موقعیت را به دست آنها داد اگر این اجازه نبود ما نمی‌توانستیم این نظر را اعمال کنیم. حالا هم همین طور که در آیین‌نامه اصلی ذکر شده این حق را از خودمان ساقط نکنیم و موافقت بکنیم برای این که اگر مجلس مقتضی دانست به نمایندگانی که قبل از دستور صحبت می‌کنند بتوان تمدید داد (صحیح است)
رئیس - آقای نبوی مخالفید؟ (بلی) بفرمایید
نبوی - بنده با اصل لایحه مخالف بودم ولی در این مورد خیال می‌کنم نظر جناب آقای معدل تأمین است برای این که وقتی این قانون گذشت این کسانی که اجازه می‌گیرند از آن کسانی که اسم نوشته‌اند می‌شوند قائم مقام آنها و آنها مطابق آیین‌نامه قبلی حق دارند تقاضای تمدید وقت کنند بنابراین پیشنهاد لازم نیست و در آیین‌نامه هست.
رئیس - اتفاقاً در آیین‌نامه نیست حالا ماده ۸۳ قرائت می‌شود که آقایان توجه کنند.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۸۳ - هر یک از نمایندگان که مطلب مهمی داشته باشد و بخواهد به استحضار مجلس برساند می‌تواند قبل از شروع به دستور و یا آخر جلسه با اجازه رئیس و رعایت نوبت به عنوان نطق قبل از دستور و یا بعد از دستور مطلب خود را اظهار نماید مجموع این قبیل نطق‌ها در یک جلسه به طور کلی نباید از سه ربع ساعت تجاوز کند و در هر جلسه بیش از سه نفری (هر نفری ربع ساعت) نمی‌توانند در اول یا آخر جلسه صحبت نمایند و هر کدام از دارندگان اجازه نطق می‌توانند حق خود را به نماینده دیگر واگذار نمایند.
رئیس - ملاحظه می‌کنید بیشتر از این ندارد و اجازه مجلس برای تمدید وقت ذکر نشده حالا رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد (مگر با اجازه مجلس) آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهاد آقای اسلامی قرائت می‌شود البته با این رأی و تصویب پیشنهاد آقای معدل موضوع آن از بین رفت ولی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم شرح زیر ضمیمه طرح مطروحه شود
با اجازه مجلس شورای ملی هم نمی‌توان بیش از سه ربع ساعت نطق قبل از دستور نمود
رئیس - چون خلاف این تصویب شده نمی‌توان آن را مطرح کرد پیشنهاد آقای ملک‌مدنی قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
تبصره زیر را پیشنهاد می‌کنم:
نطق‌های قبل از دستور نباید از سه ربع ساعت در هر جلسه بیشتر طول بکشد
رئیس - این در آیین‌نامه هست. رأی گرفته می‌شود به اصل این طرح آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۷ - ختم جلسه به عنوان تنفس.
رئیس - حالا با اجازه آقایان چند دقیقه تنفس داده می‌شود آقای دکتر شایگان هم در جلسه پیش گویا می‌خواستند مطابق ماده ۹۰ صحبت کنند نوبت ایشان محفوظ است برای جلسه بعد
(مجلس ساعت ۱۰ و ۴۰ دقیقه به عنوان تنفس تعطیل شد و دیگر تشکیل نشد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت