مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ دی (جدی) ۱۳۰۰ نشست ۵۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ دی (جدی) ۱۳۰۰ نشست ۵۲
جلسه ۵۲
صورت مشروح مجلس یوم پنج شنبه ۲۹ ربیع الثانی ۱۳۴۵ مطابق هفتم جدی ۱۳۰۰
مجلس یک ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای سردار معظم نایب رئیس تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم سه شنبه پنجم جدی را آقای تدین قرائت نمودند)
نایب رئیس ـ خطاب به آقای عمیدالملک چه فرمایشی دارید
عمیدالملک ـ منتصر الملک ناخوش است غائب نوشته است.
نایب رئیس ـ باید قبلاً اطلاع داده باشند؟
قبل از این که داخل دستور شویم پاره‌ای مسائل هست که باید به عرض مجلس برسد اولاً لایحه از طرف دولت رسیده است راجع به وصول مالیاتهای ارضی و تعدیل انها به کمیسیون قوانین مالیه مراجعه می‌شود ثانیاً طرح قانونی از طرف آقای فهیم الملک راجع به استخدام رسیده است فرستاده می‌شود به کمیسیون مبتکرات در عوض یک نفر عضو آقای زنجانی فرمایشی داشتند.
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ بنده یک پیشنهادی کرده بودم راجع به مستخدمین خارجی که در دو لیست به صورت اسامی مستخدمین خارجی به ترتیب کنترات‌های آنها به ترتیبی که در پیشنهاد ذکر شده خواسته شود که به مجلس بفرستند و معلوم بشود وضع کترات آنها به چه ترتیب بوده است.
نایب رئیسـ بسیار خوب خواسته می‌شود ولی راجع به این مطلب نبود کمیسیون قوانین مالیه یک نفر عضو کسر داشت آقای معتمدالسلطنه دارای اکثریت شده‌اند از طرف مجلس شورای ملی یک کمیسیون پنج نفری برای تحقیق نسبی که به یکی از نمایندگان داده شده بود انتخاب شود متخرجین آراء معین شده بودند.
آقایان اقا سید یعقوب و وقارالملک متاسفانه بدون اینکه اکثریت حاصل شود شروع به استخراج آراء نموده بودند این است که باید تجدید انتخابات شود خوب است آقایان در موقع تنفس مجدداً اعضای آن کمیسیون را انتخاب کنند.
آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ امشب که ما شروع کردیم چون بعضی از آقایان نمایندگان رای ندادند استخراج آراء نکردیم آنوقت آقای رئیس به بنده امر فرمودند استخراج کنیم.
رئیس ـ در هر صورت به هر علتی که بود بدون اکثریت استخراج آراء شده در صورتی که خوب بود تأمل کنند تا بقیه نمایندگان رای می‌دادند و بعد استخراج شود استدعا می‌کنم امشب در موقع تنفس دوباره اخذ آراء شده و مجدداً استخراج به عمل بیاید که بلکه امشب نتیجه در مجلس اعلام شود کمیسیون تحقیق انتخابات دو نفر عضو کم داشت یکی به جای مرحوم معتضدالدوله یکی هم به جای آقای نصیر السلطنه که استعفاء داده‌اند باید به جای ایشان دو نفر دیگر انتخاب شود گویا اشتباه کردم باید از شعب انتخاب شود آقای تدین هم استعفا داده بودند به جای ایشان هم باید یک نفر انتخاب شود جمعاً سه نفر باید انتخاب شوند مستشارالسلطنه اجازه خواستند در موضوع لایحه وزارت مالیه.
نایب رئیس ـ حالا موقعش نیست بعد در موقع خود شما مذاکره فرمائید یک لایحه از طرف دولت رسیده بود راجع به تقاضای بر قراری دویست تومان در حق ورثه مرحوم بنان السلطان اگر مخالفی نباشد امروز جزو دستور گذاشته شود نظربه این که لایحه دولت و راپورت کمیسیون بودجه طبع و توزیع شده دیگر لازم نیست خوانده شود شاهزاده سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا ـ می‌خواهم بدانم بر قراری این بیست تومان در حق ورثه مرحوم بنان السلطان از روی چه اساسی است آیا همین طور فوق العاده بطور شهریه در حق ورثه بر قرار می‌شود یا موافق قانون متوقیات است.
سهام السلطان منشی کمیسیون ـ نظر به اینکه بنان السلطان مدتها در مجلس و در وزارت داخله و سایر ادارات مشغول خدمت بوده و حالا فوت کرده است ورثه او هم زیاد پریشان هست لذا از طرف دولت پیشنهاد شده بود برای ورثه ایشان بیست تومان بطور فوق العاده و شهریه بر قرار شود کمیسیون هم نظر به خدمتات مرحوم بنان السلطان و استحقاق ورثه او بیست تومان را تصویب کرد (چون آقای سردارمعظم مخبر کمیسیون بودجه شد به جای ایشان آقای سهام السلطان منشی کمیسیون از راپورت کمیسیون دفاع می‌نماید)
نایب رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ بنده موافقم
نایب رئیس ـ آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه ـ قانون متوفیات از مجلس نگذشته است قانونی که گذشته است قانون وظایف است و این مسئله مشمول قانون وظایف نخواهد بود
نایب رئیس ـ آقای تدین (جازه)
آقای تدین ـ بنده اصولاً موافقم با این وجهی که درباره ورثه مرحوم بنان السلطان تصویب شده است لی در این جا به نظر منی لازم است درماده دوم یک اصلاحاتی بشود اول که نوشته شده است بر قراری شهریه فوق در حق عیال مادام العمر و تا موقعی است که زوج اختیار نکرده باشد اینجا قید مادام العمر با قید تا موقعی که شوهر اختیار نکرده باشد متضاد است به جهت اینکه مقصو این است یک کمکی به عیال مرحوم بنان السلطان بشود تا موقعی که از خارج به او کمکی نرسد و موقعی که شوهر اختیار نماید البته از خارج به او مساعدت خواهد شد بنابر این مقتضی خواهد بود که نوشته شود مادامکه زوج اختیار نکرده این مساعدت از طرف دولت به او خواهد شد و قید مادام العمر لغو است زیرا موقعی که شوهر اختیار کرد این حق از او ساقط خواهد شد بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم عبارت اینطور نوشته شود بر قراری شهریه فوق در حق عیال تا موقعی است که زوج اختیار نکرده است قسمت دوم راجع به طرز تقسیم این بیست تومان است ما بین عیال و اولاد مرحوم بنان السلطان چون این برقراری مبنی بر قانون وظایف نیست اگر موکول به قانون وظایف بود در آنجا طرز تقسیم معین شده بود ولی چون موکول به یک قانون دیگری است که هنوز به تصویب مجلس نرسیده و بعد باید این قبیل حقوق و شهریه‌ها را معین کند و از خارج هم نمی‌توان طریق قاطعی اتخاذ کرد و بنابر این باید طرز تقسیم این بیست تومان که به چه شکل بین عیال و اولاد تقسم کردد و معین شود.
سهام السلطان منشی کمیسیون ـ به طوری که در کمیسیون مذاکره شد بید به تساوی بین وراث تقسیم شود.
نایب رئیس ـ پس بهتر این است که راپورت را مسترد بدارید ـ پس بهتر این است که راپورت را مسترد بدارید و همینطور اصلاح کنید.
سهام السلطان ـ بلی صحیح است مسترد می‌نمایم.
نایب رئیس ـ مطلب دیگر راجع به راپورت کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان است که سابقاً جزو دستور بوده و عده‌ای از نمایندگان محترم تقاضای طبع و توزیع راپورت را کرده بودند این مقصود به عمل آمده است به این جهت ثانیاً جزو دستور گذاشته می‌شود آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ یکی از چیزهائی که امروز تقاضا شده بود که بایستی رفع آن اشکال شود و خود سرکار از قول آقای رکن الملک در مجلس مذاکره فرمودید و آقای آقا سید یعقوب هم جوابشان را کاملاً نفرمودند این بود که آیا صحت دارد در بعضی نقاط نصف روز تعرفه داده‌ام و نصف روز تعرفه داده‌ام و نصف روز رای گرفته‌ام اگر اینطور باشد که مخالف با قانون است و هنوز بر ما صحت و سقم آن معلوم نشده و بواسطه گرفتاری وقت پیدا نکردیم دوسیه را ببینم در هر صورت یا آقای رکن الملک یا آقای سید یعقوب توضیح بفرمایند تا ما تکلیف خودمان را در موقع رای دادن بفهمیم.
نایب رئیس ـ خود بنده آن روز معترض بودم و در همان روز به دوسیه رجوع کردم و چون اسنادی که حاکی از تصدیق و تاکید این مسئله باشد در دوسیه ندیدم از اعتراض خود صرف نظر کردم باز هم آقایان مختارند. آقای رکن الملک (اجازه)
رکن الملک ـ اظهاراتی که بنده کردم راجع به سهند آباد بود و دوسیه هم حاضر است منتها چون طرف احتیاج نشد ملاحظه نفرمودید.
نایب رئیس ـ آقای فهیم الملک (اجازه)
فهیم الملک ـ بنده با این راپورت کمیسیون کاملاً مخالفم زیرا چنانچه خاطر آقایان هم مسبوق است معلوم نیست با خوانده شدن یا خوانده نشدن آراء صندوق سهند آباد چه ترتیبی در انتخابات آذربایجان پیدا خواهد شد. این طور به نظرم می‌رسد که انجمن مرکزی تبریز تشکیل شده برای حوزه شهر هم نقاط متعددی معین شده و شعب جزو هم به اطراف فرستاده شده پس از آن که غالب نقاط جزء رای دادند و آراء را به مرکز فرستادند عده‌ای از اهالی سهند آباد که بایستی جزو حوزه هشت رود رای داده باشند آمده‌اند انجمن تقاضا کرده‌اند که برای آنها یک شعبه مخصوص فرستاده شود انجمن هم پس از مذاکرات تقاضای آنها را قبول کرده لکن آنچه از دوسیه و سابقه معلوم می‌شود با این که مدت انتخابات قریب به انقضاء بوده است انجمن مرکزی تبریز شعبه جدیدی برای سهند آباد معین کرده‌اند در همان مدتی که قبلاً برای سایرین معین شده آنها هم رای خود را به مرکز بفرستند بعد از این که آراء آن جا رسیده انجمن تغییر رای حاصل کرده و اظهار داشته‌اند که چون سهند آباد در مدت قانونی رای خود را نفرستاده در راپورت کمیسیون هم ذکر شده است که انجمن مرکزی تبریز خلاف قانون رفتار کرده در صورتیکه انجمن کاملاً موافق قانون عمل کرده زیرا قانون انتخابات اگر یک شعبه‌های جزئی برای حوزه‌های انتخابیه معین می‌کنند به انجمن مرکزی هم حق می‌دهد که در هر نقطه لازم بداند انجمن مرکزی هم حق می‌دهد که در هر نقطه لازم بداند انجمن جزئی تشکیل دهد چنانچه در سایر نقاط هم انجمنهای مرکزی بعضی نقاط که در جدول قانون انتخابات نبوده شعبه جزئی فرستاده‌اند و بعضی نقاط که در جدول بوده نفرستاده‌اند بنابراین اگر انجمن مرکزی سهند آباد و غیره یک شعبه جزء بفرستند غیر قانونی عمل نکرده است و کاملاً موافق وظیفه قانونی خود عمل کرده است و اینکه گفته‌اند دیرتر از موقع خود سهند آباد رای خود را فرستاده است البته اگر از ابتدا شعبه جزء فرستاده بود بایستی مدتی را که معین کرده است شعبه هم در همان مدت آراء خود شما را بفرستد ولی وقتی که مدت منقضی می‌شد و آن وقت شعبه می‌فرستد باید مدت جدیدی معین کند که نه این که یک ماه برای سایر نقاط مدت معین کند و آن وقت روز بیست و هشتم یک شعبه به یک نقطه بفرستد و بگوید تا مدت میعنه شعبه‌های قبل منقضی شده بایستی آراء خود را البته بفرستی البته در ظرف دو روز شعبه می‌تواند این کارها را انجام دهد بنابراین نمی‌توان گفت انجمن خلاف قانون کرده است البته باید رای آنها را به آراء سایر نقاط ضمیمه شود.
آقاسید یعقوب ـ مخبر کمیسیون ـبنده خیلی تاسف دارم از اینکه آن شب آقای فهیم الملک تشریف نداشتند تا عرایضی که بنده کرده‌ام ایشان را قانع کند و محتاج نباشد مجلس را نسبت به یک خبری که مدرک قانونی نداردسرگردان کند. کمیسیون تحقیقات انتخابات آذربایجان با یک نظر بی غرضی و قانون خواهی در دوسیه انتخابات آذربایجان وارد شده و همه قسم ملاحظه اطراف را هم کرد بعد از تمام ملاحظات و ملاحظه دوسیه آنوقت خودش را قادر به تمنا دید که یک چنین راپورتی به عرض مجلس برسایند که نمایندگان مفت ازجریان انتخابات آذربایجان مستحضر شوند آن روز هم عرض کردم که مدرک برای اعضاء کمیسیون خلاصه صورت مجلس و دوسیه انتخابات است پس از اینکه اعضای کمیسیون مدرک خودشان را مطالعه کردند رای دادند آقای فهیم الملک می‌فرمایند از خارج چنین اطلاع پیدا کرده‌ام خیلی محل تعجب است اطلاعات خارجی چه مدخلیت در حکم و رای دادن دارد از خارج بدون اینکه مدری در دست باشد چگونه می‌توان حکم کرد پس اطلاعات خارجی که خارج از دوسیه و مدرک رسمی باشد گمان می‌کنم نه خودتان قبول کنید نه اعضای کمیسیون می‌توانند آن را قابل اعتنا قرار دهند اما اینکه فرمودید انجمن برای خواهش بعضی اجازه داده است که یک شعبه به سهند آباد برود و آیا اگر کسی امروز صبح یک خلاف قانون بکند باید تا فردا پس فردا به خلاف قانون خود باقی باند حالا اگر بک کاری هم بر خلاف قانون شده باشد البته با فشار و با یک چیزهائی بوده است همه می دانند در انتخابات تبریز چه دسته بندیهائی بود و از مرکز چه آنتریک‌ها می‌شد برای اینکه نمایندگان آذر بایجان معین شوند هر روز برای انجمن یک شعبده بازی می‌کردند انجمن هم ناچار شده و گفته است خوب برای اسکات این هوچی‌ها یک شعبه یه سهند آباد روانه می‌کنم بعد ملتفت شده است خلاف قانون بوده است. حالا که فهمیده است خلاف قانون بوده باید بر خلاف خودش دائم باقی باشد؟
بنده گمان نمی‌کنم که هیچ یک از ماها مایل باشیم در خلاف قانون خودمان دائم باقی باشیم و وقتی رفع محظور شد باز بر خلاف قانون رفتار کنیم انجمن برای رافع محظور از خود گفته است به سهند آباد شعبه روانه می‌کنم بعد کسانی که از قانون مطلع بوده‌اند به انجمن گفته‌اند این مسئله خلاف قانون است انجمن هم فوری نوشته است به موجب ماده ۱۸ قانون انتخابات این آراء را که بعد آورده‌اید صحیح نیست و حق آنها ساقط است: ماده هیجدهم قانون انتخابات آنها را محروم کرده است نه انچمن. اما اینکه فرمودند چرا انجمن قبلاً شعبه به آنجا روانه نکرده در دوره دوم اگر بنده نبودم شما که بودید می دانی که در آن دوره وکلای آذربایجان به قدری اینجا زیاد بودند که همه وکلا حتی گودالهای تبریز را هم می‌دانستند، قانون انتخابات را در آن زمان نوشتند جدول انتخابات را در آنوقت معین کردند اگر می‌دانستند این ۲ و ۳ قریه که امروز آقای فهیم الملک برایش سنگ به سینه می‌زنند اهمیت دارد و برای ان حوزه معین می‌کردند برای هشت رود حوزه معین کردند برای آلان براغوش حوزه معین کردند بعضی از این دهات جزو هشت رود و بعضی جزو آلان براغوش هستند و با آنکه خودتان مستحضر هستید که در دوره دوم چقدر جدیت داشتند که آذربایجان از جزئی حق خودش هم محروم نشود باز می‌گویند چرا انجمن مرکزی که بر خلاف قانون یک شعبه معین کرده چرا دوام نکرد من و کمیسیون گمان نمی‌کنم چنین چیزی را بتوانیم قبول کنیم زیرا کمیسیون خواسته است در این دوره چهارم نمایندگان آذربایجان در مجلس باشند و بر حسب تصویب مجلس شورای ملی تمام اطراف کار را در نظر گرفته و پس از مطالعات راپورت انجمن مرکزی تبریز این راپورت را داده است و مسئله صلاحیت منتخبین را به خود مجلس شورای ملی واگذار کرده است.
نایب رئیس ـ شاهزاده اقبال السلطان موافقند یا مخالف.
اقبال السلطان ـ بنده موافقم
نایب رئیس ـ آقای حاجی شیخ اسدالله موافقید یا مخالف
حاج شیخ اسدالله ـ مخالفم
نایب رئیس ـ بفرمائید
حاج شیخ اسدالله ـ با کمال اشتیاق که بنده به حضور نمایندگان آدربایجان در مجلس شورای ملی با فرمایشاتی که آقای سید یعقوب فرمودند مخالفم. اولاً اینکه فرمودند آقای فهیم الملک برای اهالی سهند آباد سنگ به سینه می‌زنند بلی صحیح است وکیل باید برای تمام اهالی مملکت سنگ به سینه بزند و نباید بگذارد حق احدی تضییع شود پس هیچ ایرادی نیست اگر یک نفر نماینده برای اهالی دلسوز باشد اما نسبت به این راپورت که داده شده است و اقدامی که انجمن مرکزی نموده است انجمن مرکزی مطابق راپورت در مرحله اول تصدیق کرده است به اینکه سهند آباد و بعضی نقاط دیگر از حق خود محروم خواهند ماند و چون آنها را از حق ملی محروم دیدی تجویز کرده است که یک انجمن جزو در آنجا تشکیل شود که اهالی آنجا از حق ملی خود محروم نشوند پس از اینکه انجمن در آنجا تشکیل شد و آراء را آورده‌اند معلوم نیست نظر انجمن مرکزی چه بوده است که می‌نویسد بر خلاف قانون خودش متذکر شده و از این جهت آراء را رد کرده است و انتخابات آنجا را باطل کرده است یک فرمایشاتی آقای آقا سید یعقوب فرمودند هوچی‌ها هو کرده‌اند و انجمن نظارت بر حسب اجبار یک شعبه در آنجا تشکیل داده و پس از گرفتن آراء آن آراء را رد کرده این استنباطی که آقای آقا سید یعقوب فرموده‌اند نمی دانم در دو سه این شرح و بسط هست یا اینکه احتمالات خودشان است یکی از آقایانیکه از اعضاء کمیسیون هستند می‌گویند در خصوص سهند آباد طرز انتخابات اینطور بوده که قبل از ظهار تعرفه می‌دادند عصر رای می گرفته‌اند دیگری از آقایان نمایندگان می‌فرمایند از دوسیه چنین چیزی معلوم نمی‌شود در هر حال انجمن مرکزی بدواً تصدیق کرده است که اهالی سهند آباد از حق خودشان محروم مانده‌اند و به خودش حق داده است به آنجا هستند روانه کند این انتخابات را هم انجمن مرکزی تصدیق می‌کند که موافق قانون واقع شده و برای بعد انجمن حق اهالی را سلب نمی‌کند اهالی کاری نکرده‌اند فقط می‌رفتند تعرفه می گرفته و رای می‌دادند در قانون انتخابات نوشته شده است و در انتخابات قبل هم اتفاق افتاده و به انجمن مرکزی حق داده شده است اعم از اینکه در جول انتخابات از محلی است برده باشد یا نشده باشد در موقع لزوم انجمن مرکزی حق دارد به آنجا شعبه بفرستد منتهی نقاطی که در جدول اسم برده نشده است او نوبت دارد لیکن عملاً مجلس شورای ملی تصدیق کرده که حق حاکمیت با انجمن مرکزی است انجمن می‌تواند در بعض نقاط که در جدول تصریح شده است انجمن جزئی تشکل ندهد مثل اینکه در انتخاب بعضی از نمایندگان هم اینطور بوده و مجلسشورای ملی انتخاب آنها را تصدیق کرده و بالعکس اسمی از آنها برده نشده به آنها حق داد که انجمن جزو تشکیل بدهند حق دارد اختیار با اوست در انتخابات تبریز هم انجمن مرکزی در مرحله اول تصدیق کرده است که سهندآباد و بعضی نقاط دیگر که در اطراف آن واقع شده‌اند این حق را دارند که یک انجمن مخصوصی در آنجا تشکیل شود و این جریان موافق قانون است و از دوسیه هم اینطور استنباط می‌شود پس اگر این انتخابات موافق قانون است باید آراء آنجا با آراء سایر نقاط ضمیمه شود اگر آراء آنجا برخلاف قانون است که باید در آن نقطه بالخصوص و انتخابات تجدید شود که حق آنها ضایع نشود این است که بنده با این راپورت نمی‌توانم موافقت کنم و بایستی آرای سهند آباد ضمیمه آراء سایر نقاط شود.
نایب رییس- آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان ـ اگر اندک تاملی در راپورت کمیسیون بکنم معلوم می‌شود که انجمن مرکزی حق داشته است آراء سهند آباد را باطل کند عبارت این است انجمن نظار ایالتی تبریز مطابق ماده دهم قاون انتخابات مرکب از هفت در تاریخ پانزدهم ذیقعده هزار و سیصد و سی و هفت تشکیل و اعلان انتخابات را در شهر تبریز منتشر و به هر یک از پنج حوه‌های نقاط جزو حومه شهر هم هیئت نظار مرکب از پنج نفر اعزام و در موعد قانونی صندوق آراء نقاط پنجگانه با انجمن نظارت مرکزی و اصل و به ضمیمه آراء شهر قرائت و ۹ نفر حائز اکثریت شده آنوقت می‌نویسند و پس از ختم این امر و انقضای مدت قانونی بطوریکه انجمن نظار در راپورت خود شرح می‌دهد بر حسب پیشنهاد بعضی اشخاص هیئتی برای اخذ آراء بعضی از دهات هشت رود و سهند آباد که باقی مانده بود بروند از این عبارت کاملاً معلوم می‌شود که بعد از آنکه انتخابات سایر نقاط تمام شده و وکلای خود را انتخاب کرده‌اند آن وقت بعضی آمده‌اند و از انجمن خواهش کرده‌اند که باید برای سهند آباد یک شعبه جزء فرستاد انجمن هم بنا به خواهش آنها شعبه جزء در آنجا تشکیل داده در صورتیکه بعد از آنکه آراء سایر نقاط گرفته شده و انتخابات آننجا خاتمه پیدا کرده اصلاً انجمن حق نداشته است انجمن جزء در سهند آباد تشکیل دهد.
نایب رئیس ـ آقای آشتیانی مخالفید
میرزا هاشم آشتیانی ـ بلی
نایب رئیس ـ بفرمائید
آقا سیر هاشم آشتیانی ـ با تقاضایی عدم عصبانی شدن آقای آقا سید یعقوب در موضوع انتخابات آذربایجان به هیئت نظار حق می‌دهد در نقاطی که لازم است حوزه انتخابیه تشکیل دهند و شعبه جزء بفرستند اعم از اینکه جدول انتخابات از آن نقطه اسم برده باشد یا نشده باشد در این قسمت یعنی سهند آباد هم هیئت نظار مرکزی تبریز اینطور صلاح دانسته است که برای سهند آباد و بعضی دهات اطراف آن یک شعبه اعزام دارد هیچ وقت نمی‌کند اعم از آنکه پس از انقضای مدت باشد یا یا قبل از آن در هر حال در آنجا شعبه تشکیل نشده و اگر آقایان ملاحظه فرموده باشند در روزنامه ایران امروز آقا سید کاظم آقایانی که از انقضاء هیئت نظار آذربایجان بود شرحی نوشته و تصدیق کرده استکه باید آراء سهند آبارد بر آراء ضمیمه شود و می‌نویسد چون آراء آنجا را ضمیمه نکرده‌اند من که یکی از اعضای هیئت نظار مرکزی بوده‌ام اعتبار نامه منتخبین را امضا نکرده‌ام بدین لاحظ بنده عرض می‌کنم چون خود هیئت نظار این اقدام را کرده‌اند قانون هم در تحت ماده هشت به نظار این اجازه داده است به این واسطه باید آراء سهند آباد ضمیمه شود و چون ضمیمه نشده است حکم این مسئله با محلس است و همانطور که سایر آقایان فرمودند البته تمام آقایان نمایندگان کمال موافقت را دارند که در اسعد ساعات نمایندگان آذربایجان وارد شوند و با این مسئله هم مخالفتی ندارند.
نایب رئیس ـ آقای کازراین مخالفید نا موافق؟
میرزا علی کازرانی ـ بنده موافقم
نایب رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو موافقید یا مخالف
ارباب کیخسرو ـ بنده یک سوالی دارم
نایب رئیس ـ بفرمائید
ارباب کیخسرو ـ خواستم از آقای مخبر سوال کنم دوسیه انتخابات را که در کمیسیون ملاحظه کردند شامل چیست آیا فقط شامل یک صورت هائی جزئی است یا صورتهای کامل هم دارد. ایا آنچه استنباط کرده‌اند اعتبار نامه نمایندگان داده شده است یا خیر؟
مخبر ـ گرچه رئیس کمیسیون شاهزاده سلیمان میرزا اجازه خواسته بودند و من منتظر بودم که هم جواب آقای شیخ اسدالله و هم سایر آقایان را بدهند و لی چون آقای ارباب این سوال را از بنده فرمومدند لذا عرض می‌کنم دوسیه که در دست ما است خلاصه صورت مجلس است نه صورت مجلس مفصل و اگر آقایان نمایندگان یا آقای شیخ اسدالله آمده بودند در کمیسیون و صورت مجلس را ملاحظه فرموده بودند دچار این محظورات نمی‌شدند دوسیه دارای خلاصه صورت مجلس است و در آنجا هم ذکر نشده است که به کسی اعتبارنامه داده شده است یا خیر
نایب رئیس ـ آقای فهیم الملک موافقند یا مخالف؟
فهیم الملک ـ بنده موافقم
نایب رئیس ـ شاهزاده سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا ـ اگر آقایان اجازه فرمایند بنده اول راجع ب سوال آقای ارباب کیخسرو چند کلمه عرض کنم. در موقعی که کمیسیون تشکیل شد یک دوسیه به کمیسیون رجوع شد که اوراق دوسیه عبارت بود از تلگرافاتی که ما بین رئیس الوزراء وقت و حکومت آذربایجان رد و بدل شده بود و آن تلگرافات راجع بود به شکایاتی که بعد از انتخاب رسیده بود بنابراین کمیسیون موافق در خواست از مقام ریاست از وزارت داخله خواست که دوسیه‌های آنجا را بخواهند و پس از چندی یک مقدرا دفاتر رسید که شامل بود از صورت اسامی تعرفه گیرندگان هر محل و هر حوزه و معلوم نموده بود که چه اشخاصی تعرفه گرفته‌اند و یک صورت خلاصه هم از کارهاشان بود که به چه ترتیب آراء را گرفته و استخراج نموده‌اند حقیقتاً خلاصه صورت مجلس بود و در آن ننوشته بودند که انجمن مرکزی روز به روز چه کرده خیلی بطور خلاصه نوشته بود و بالاخره اکثریت اشخاص را معین کرده بود که به آنها هم اعتبارنامه نداده‌اند و این مسئله هم اهمیتی ندارد چه در دوره‌های سابق و چه در این دوره این مسئله سابقه دارد در آذربایجان هم بواسطه اختلاف نظر ما بین اعضاء انجمن نظار که خیلی مفصل بوده انجمن به نمایندگان آنجا اعتبارنامه نداده چون دادن و ندادن اعتبارنامه باعث نمی‌شود که انتخابات را عقب بیندازند همین قدر که تصدیق کرد انتخابات صحیح است برای ایکه شاید یک وقت انجمن نظار مخالف باشد و نخواهد به اشخاص منتخب اعتبارنامه بدهد بنابراین بسته است به نظریه مجلس در این دوره هم داریم شخصی را که بدون اعتبارنامه وکالتشان را تصدیق کرده‌ایم پس اعتبارنامه مدرکی برای اینکه وکیل قانونی هست یا نیست نمی‌شود.
اما در مسئله که آقای آقا میرزا هاشم فرمودند باید عرض کنم که اگر در روزنامه دیروز ایران یکی از اعضاء انجمن چیزی نوشته است البته ایشان آنچه را هم که رئیس انجمن نظار در روزنامه ستاره ایران نوشته است ملاحظه فرموده‌اند بنده به مذاکرات خارج و اینکه در روزنامه کی چی نوشته کار ی ندارم در مجلس یک کمیسیون معین کرده ان که مطابق بعد از اتمام انتخابات و یک ماه پس از افتتاح مجلس حق دارند شکایت خود را بفرستند و پس از آن هر چه بگویند قابل توجه نخواهد بود حال این دو موعدی که برای شکایت کنندگان معین شده منقضی شده است و هر چه هم در خارج بنویسند صحیح نیست به علاوه کمیسیون راجع به انتخابات آذربایجان بطور کلی رسیدگی کرده و راپورت داده است و در یک قسمت هنوز نخواسته است داخل شود و آن قسمت راجع به شکایات درباره صلاحیت و مطالب شخصی است چون کمیسیون مردد بود که آیا مجلس این حق را به کمیسیون داده است که وظیفه شعبه را انجام بدهد یعنی به فرد فرد شکایات رسیدگی نماید و راپورت بدهد که آقایان مطابق راپورت کمیسیون رای بدهند یا خیر باید بطر کلی رای بدهد کمیسیون قسم دوم را برای خود حق فرض کرد و بطور کلی رای داد که فرضاً اگر عقیده کمیسیون تصدیق شد آنوقت مثل سایر اعتبارنامه‌ها به شعبه می‌رود و در شعبه رسیدگی می‌شود ولی انتخابات آذربایجان بطور کلی هیچ شکایتی غیر از مسئله سهند آباد ندارد بنابراین بنده داخل قضیه سهند آباد می‌شود اول ببینیم مسئله سهند آباد چه چیز است که از او این همه صحبت می‌کنیم. مطابق اطلاعاتی که در دست است سهند آباد نه به عنوان مالیاتی یک اسم مستقلی دارد نه به عنوان حکومت چند پارچه ده است که بعضی‌ها متعلق به هشت رود است و چند پارچه متعلق به یکی دیگر از بلوکات مثل آلان براغوش یا جای دیگر انجمن ایالتی برای هر یک از این بلوکات شعبه معین کرده و اعزام داشته و آنها هم اعلان کرده‌اند و تعرفه هم توزیع کرده‌اند و اهالی هم حاضر شده و رای داده‌اند اگر دو سه تا از این دهات امتناع کرده و تعرفه نگرفته‌اند مطابق ماده هیجدهم قانون انتخابات خودشان حق خود را از دست داده‌اند و ذیحق نیستند که بگویند ما از حق خودمان استفاده نکرده‌ایم همانطور که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند البته وظیفه هر وکیلی است که برای موکل خود سنگ به سینه بزند ولی ماده هیجدهم قانون انتخابات می‌گوید که اگر این موکلین محترم در آن مدت به هشت رود تشریف نیاودند و معرفه نگرفتند این حق را از خودشان سلب نموده‌اند می‌خواستند تشریف ببرند و تعرفه بگیرند و حق خودشان را از دشت سر ندهند انتخابات یک محلی را نمی‌توان معطل کرد که فلان کس تنبلی کرده است پس به عقیده من بواسطه این قبیل تنبلی یا عدم توجه به این قبیل کارهای عمومی خودشان حق خودشان را پامال کرده‌اند در مهر این روز هم همین طور در آلان براغوش هم همینطور این بلوکی که سهند آباد نام دارد و در این سه قسمت باید رای داده باشند متاسفانه بواسطه تنبلی حق ندارند بالفرض هم که انجمن مرکزی خودش در رای خودش تردید نمی‌کرد نمی گفت بعد از آنکه آراء آنجا را آوردند ماده هیجدهم به نظر ما رسید دیدیم که این عمل بر خلاف قانون است بنابراین آراء آن به شعبه را لغو کردیم به علاوه یک عیب دیگر هم پیدا کرد که صندق آراء آنجا دیر رسید فرضاً که انجمن مرکزی این حق را از برای خود تصدیق می‌کرد ما باید به انجمن مرکزی خاطرنشان بکنیم که شما اشتباه کرده‌اید زیرا اشخاصی که خودشان به دست خودشان حق خود را پایمال می‌کنند و اشخاصی که دو مرتبه به آنها اعلام شده و خودشان درحق خود قصور کرده‌اند مجد را نمی‌توان به آنها حق رای داد و در مجلس هم نستب به خیلی از اعتبارنامه‌ها این مسئله را تصدیق کردیم و حتی بعضی ازشهر‌ها که بواسطه قصور خود در انتخابات شرکت نکرده بودند با همه شکایاتی که رسید مجلس آن شکایات را بی موقع دانست اگر بایستی برای موکلین سنگ به سینه زد خوب بود برای آن شهر‌ها هم سنگ به سینه می‌زدیم چرا نزدیم برای اینکه ما حق نداشتیم زیرا موعد قانونی آن گذشته بود وقتی که گذشت خودتشان حق خود را پایمال کرده از دست داده‌اند پس تعیین یک شعبه جدید برای سهند آباد یعنی برای چند پارچه ده که از سه بلوک تشکیل شده کار بی فایده بود بنابراین انجمن نظار ولو اینکه تصدیق می‌کرد و بعد هم تکذیب نمی‌کرد عقیده بنده این بود که آن اقدام کار غلط و بر خلاف ماده هیجدهم قانون بوده است و چون کمیسیون موافق با این رای بود بعضی از آقایان هم که در شور ال مخالف بودند مثل آقای نصرت الدوله و آقای سردارمعظم مجدداً کمیسیون جلسه منعقد کرد و آن اقایان تشریف آوردند و مرحوم آقا شیخ محمد جواد هم که خدا رحمت شان کند تشریف داشتند دوسیه را ملاحظه فرمودند چون دیدند مطابق قانون است قانع شدند و فرمودند که این حرکت انجمن بر خلاف قانون بوده راپورت کمیسیون هم درست موافق با موازین قانون بوده است و به این دلائلی که عرض کردم اصلاً اعزام شعبه به سهند آباد بر خلاف قانون بوده است آقایانیکه نمی‌خواهند رای بدهند ممکن است سه فرض بفرمایند اول اینکه همانطور که صحبت شد به تبریز بنویسند تجدید انتخابات بنمایند این مسئله گمان می‌کنم طرفدار زیادی نداشته باشد بالفرض هم که طرفدار داشته باشد موافق قانون نیست دوم اینکه گفته شود آراء کل شود در صورتیکه عرض کردم مخالف ماده هیجدهم هم است فرضاً که بفرمایند مطابق قانون است ایا این مطلب عملی است خیر این مطلب امروز عملی نیست که انجمن نظار سابق دو مرتبه بنشیند و استخراج آراء بنمایند اگر اشتباه نکرده باشم یکی از آقایان دو جلسه قبل فرمودند که صندوق سهند آباد را کمیسیون با شعبه نیاورد که آرائ ان استخراج کند قانون انتخابات این حق را به مجلس نمی‌دهد فقط انجمن باید علناً در حضور موکلین استخراج آراء بنماید و اگر بنا شود مجدداً استخراج آراء شود بایستی همان نظار را که بعضی از آنها قلوقی و بعضی مسافرند مجدداً بیاورند و استخراج آراء کنند و بر فرض اینکه این مطلب هم شد آنوق تازه راجع به سهند آباد یک شکایاتی هست که اگر آن شکایات را محل توجه قرار دهیم باز باید تجدید انتخابات شود زیرا چندین دهات دیگر نیز در اطراف هست که می‌گویند ما در مسئله سهند آباد شرکت نکرده‌ایم باز در مسئله سوم یک سهند آباد دیگر پیدا خواهد شد و این مسئله یک چیزی است که در مجلس سابقه ندارد زیرا اگر اعتبارنامه هائی که گذشته است ملاحظه بفرمائید ایلاتی بوده‌اند که مشارکت در انتخابات نکرده‌اند و چون موعد گذشته بود رای داده شد که حقشان ساقط باشد و همچنین بلوکاتی بوده است که اسامی آنها در جدول ذکر شده است و شرکت در انتخابات نکرده بوددند یکی دو شهر هم هست که در انتخابات شرکت ننموده بودند و مجلس تصدیق کرد که چون خودشان قصور کرده‌اند از حق انتخاب محروم هستند.
اهالی سهند آباد خودشان عقب کرده‌اند و به گمان بنده هیچ اشکالی ندارد و جریان انتخابات آذربایجان هم هیچ شکایتی ندارد و نسبت به صلاحیت منتخبین هم اگر آقایان موافق باشند کمیسیون نیز راپورت به مجلس خواهد داد و اگر هم مایل نباشد به شعبه رجوع می‌شود انشاءالله در همین چند روز نتیجه گرفته و به زودی وکلای آذربایجان را خواهیم داشت گمان می‌کنم با این توضیحی که عرض کردم دیگر اشتباهی باشد هم آقای مخبرو هم بنده حاضر هستیم دفاع کنیم.
نایب رئیس ـ عده‌ای از آقایان نمایندگان اجازه خواسته‌اند که در این باب مذاکره شود و عده‌ای دیگر پیشنهاد کرده‌اند که مذاکرات در این باب کافی است.
آقای میرزا هاشم آشتیانی ـ اگر اجازه می فرمائید بنده توضیحی راجع به فرمایشات شاهزاده دارم عرض کنم.
نایب رئیس ـ راجع به فرمایش خودتان ممکن است ولی راجع به اظهارات ایشان ممکن نیست و اگر بنا شود در این باب مذاکره شود باید به ترتتیب مذاکره شود و اگر هم کافی است که مذاکره ختم خواهد شد..
ارباب کیخسرو ـ بنده توضیحی راجع به عرض خودم داشتم و آن این بود سوالی را که از آقای مخبر نمودم به صورت مخالفت یا موافقت نبود بنده فقط می‌خواستم بفهمم ولی حضرت والا شاهزاده تصور فرمودند که بنده مخالف هستم همین قدر می‌خواستم این توضیح را عرض کرده باشم.
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ بنده در مسئله اعتبارنامه‌ها توضیحی داشتم.
نایب رئیس ـ ابتدا در اساس مطلب رای می‌گیریم بعد در شق ثانی مذاکره می‌کنیم آقایان موافق هستند که مذاکرات کافی است.
محمد هاشم میرزا ـ باید رای بگیرند بنده مخالفم.
نایب رئیس ـ رای می‌گیریم آقایانیکه مذاکره در راپورت را کافی می داند قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس ـ رای می‌گریم به راپورت کمیسیون ولی راپورت کمیسیون دو مطلب دارد که باید تفکیک شود یکی راجع است به تصدیق صحت انتخابات تبریز و توابع با ابطال آراء سهند آباد قسمت دیگر راجع است به تعیین محلی است که نسبت به صلاحیت منتخبین باید اظهار عقیده کند مطلب را تفکیک می‌کنم ابتدا رای می‌گیریم در صحت جریان انتخابات تبریز با ابطال آراء سهند آباد آقایانی که با راپورت کمیسیون به این ترتیب موافق هستند قیام فرمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
یایب رئیس ـ اکثریت است
مطلب دیگری که در این راپورت هست راجع به تعیین صلاحیت منتخبین است که باید به یک محلی که حق مداخله در این کار را داشته باشد ارجاع شود آقای آشتیانی (اجازه)
آقای میرزا هاشم آشتیانی ـ عرض بنده این بود برای تعیین صلاحیت منتخبین آذربایجان بایستی به شعبه رجوع شود و در شعبه رسیدگی شده راپورت این به مجلس تقدیم شود.
محمد هاشم میرزا ـ بنده هم در همین قسمت یک عرضی داشتم اگر مخالفی نیست عرض کنم …
نایب رئیس ـ البته این مطلب یا به شعبه مراجع می‌شود و یا به همین کمیسیون حق داده می‌شود و در این زمینه پیشنهادی از طرف شاهزاده سلیمان میرزا رسیده است خوانده می‌شود آنوقت آقایانی که با پیشنهاد موافق هستند که ارجاع به همین کمیسیون بشود اظهار موافقت خواهند کرد و آقایانیکه مخالف هستند نتیجه مخالفتشان این خواهد بود که به شعبه ارجاع شود. اشتباه کردم پیشنهاد از طرف آقای آقا یعقوب است.
پیشنهاد مزبور را آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند
مقام محترم ریاست مجلس
این بنده پیشنهاد می‌کنم که کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان راپورت یکان یکان نمایندگان آذزبایجان را نوشته و تقدیم مجلس شورای ملی نماید..
سلیمان میرزا ـ بنده با پیشنهادی که مخبر محترم فرموده‌اند موافقم ولی برای توضیح خدمت آقایان عرض می‌کنم که چون نظر ماها به تسریع در امر انتخابات آذربایجان است و می‌خواهم رفقای محترم ما زودتر به مجلس بیایند اگر به شعبات مراجعه شود باید در هر شعبه تمام این دوسیه‌ها خوانده شود و این مدتی وقت لازم دارد و اسباب تعویق امر است و باید آقایان در نظر داشته باشند که چند وقت است کمیسیون در امر انتخابات آذربایجان مطالعه کرده و در این مدت کمیسیون به هر وسائلی که بوده اطلاعات کافیه از این انتخابات بدست آورده حالا خواه به شعبه برود و خواه به کمیسیون فرقی نمی‌کند ولکن طرفداری کمیسیون از نقطه نظر تسریع کار است اگر آقایان هم میل دارند به شعبه برود هیچ اشکالی ندارد ولی می‌خواهم یک مطلی را به عرض آقایان برسانم و آن این است که این مطلب سابق همدارد و کمیسیونهای تحقیقی که برای سایر انتخابات مجلس معین کرده یکان یکان راپورت افرادا را داده‌اند ما هم می‌توانستیم به افراده یگان یگان راپورت بدهیم ولی احتیاط کردیم.
حالا اگر به ما رجوع کردند و تحقیق می‌کنم همین قر خاطر آقایان را متذکر می‌کنم که شکایات شخصی راجه به این ۹ نفر چیزی نیست مگر یک نفر و شاید نسبت به یک نفر دیگر هم بعضی اوراق شکایتی رسیده باشد که ما هنوز ندیده‌ایم مقصود این است پیشنهادی که آقای مخبر فرموده‌اند نظر به تسریع رسیدگی است چون کمیسیون کاملاً اطلاعات دارد شاید بتواند راپورت خود را برای جلسه بعد حاضر کند.
نایب رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه موافقند.
مستشارالسلطنه ـ بلی
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ اینکه حضرت والا فرمودند این مسئله در مجلس سابقه دارد سابقه ندارد زیرا نسبت به راپورتهائی که در مجلس مذاکره شده است و رجوع به کمیسیون تحقیق شده است پس از آمدن راپورت از شعبه به مجلس بوده که در شعبه رسیدگی شده و به مجلس آمده در ثانی مراجعه به کمیسیون شده در مجلس چنین سابقه نیست مگر قضیه غار و فشاپویه که هنوز تصفیه نشده بلی تصدیق می‌کنم لازم است نمایندگان آذربایجان هر چه زودتر وارد مجلس بشوند اما دیگر از کثرت شوق به آمدن نمایندگان آذربایجان ما نباید قانون و نظامنامه را زیر پا بگذاریم معلوم است کمیسیون رسیدگی به انتخابات آذربایجان زودتر از شعبه این کار را می‌کند ولی ما یک نظامنامه داریم و مطابق آن باید عمل کنیم.
کمیسیون مرحله اولیه را که به منزله نظریات انجمن نظارت مرکزی باشد خاتمه داده ولی راجع به صلاحیت اشخاص مطابق نظامنامه باید شعبه نظریات خود را بکند و هیچ فرقی نمی‌کند چه به شعبه برود یا به کمیسیون تحقیق ـ اما راجع به اینکه فرمودند اعتبارنامه به نمایندگان آذربایجان داده نشده است البته حضرت والا بهتر می دانند ولی یکی از اعضاء انجمن نظارت می‌گوید اعتبارنامه دادیم دیگری می‌گوید ندادیم اینها باید رسیدگی شود که اعتبارنامه داده شده است یا داده نشده است و باید راپورت تمام این مطلب بطور جامع به مجلس بیاید.
مستشارالسلطنه ـ اینکه آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند وظیفه کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان این بوده است که ببیند اعتبارنامه داده شده است یا داده نشده است.
باید بدانند همان وظیفه را که شعبات راجع به رسیدگی به جریان انتخابات دارند و صحت جریان انتخابات تصدیق یا تردید می‌کند این کمیسیون که مرکب از اشخاص دقیق بوده این دقت‌ها را که در خور کمیسیون و شعبه بوده نموده و صحبت انتخابات را تصدیق کرده حالا اگر ما بخواهیم صلاحیت هر یک از آقایان مبعوثین نه گانه را تقسیم بکنیم به شعبات البته باید همین دوسیه که موجود است به آن شعبات ببرند و در ظرف چندین ماه یا چندین روز در شعبات شش گانه مطالعه کنند و این خیلی طول خواهد کشید اما ندادن اعتبار نامه نه از این نقطه نظر بوده است که انجمن نظارت مرکزی صحت انتخابات را تصدیق نکرده باشد بلکه تصدیق کرده ولی جهت ندادن اعتبارنامه اولاً بواسطه تغییر حکومت بوده.
ثانیاً همین اتفاق که درباره سهند آباد افتاده و عدم قرائت آراء سهند آباد باعث شده است که اعتبارنامه نداده‌اند این مسئله هم که در همین رای حالیه حل شد و سهند آباد از بین رفت فقط مسئله مبعوثین و مسئله صلاحیت منتخب در پیش است و با علاقمندی که تمام نمایندگان به ورود نمایندگان آذربایجان دارند و موقعیت آدربایجان هم از هر نقطه نظری که ملاحظه شود لازم است مبعوثین آن قسمت هرچه زودتر در این کرسیهای خودشان جلوس کرده و شرکت در مقدرات مملکت بکنند لذا بنده پیشنهاد آقای مخبر را قویاً تصدیق می‌کنم و شرکت می‌کنم در اینکه کمیسیون راپورتها را تهیه کرده و تقدیم مجلس نماید.
نایب رئیس ـ عده‌ای از نمایندگان محترم اجازه خواسته‌اند آیا مذاکرات کافی است.
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ بنده عرض داشتم.
نایب رئیس ـ شاهزاده محمد هاشم میرزا موافقند.
محمد هاشم میرزا ـ بنده مخالفم و عرض می‌کنم که در طرز جریان انتخابات عرض داشتم که موقعش گذشت به علاوه عرض می‌کنم مطالبی که باید گفته شود هیچ مربوط به مطالب خارج از موضوع نیست مثلاً اگر بنده توضیح بخواهم هیچ مربوط به این نیست که بنده مخالفت با ورود نمایندگان آدربایجان دارم و عرض می‌کنم همیشه حرفهای من تعویض می‌شود بنده با انتخابات کاملاً موافق بودم و اینکه فرمودند باید به شعب شش گانه رجوع شود اینطور نیست گویا فراموش فرمودند که اعتبارنامه به ترتیب حروف تهچی به شعبه‌ها تقسیم می‌شود و اینها نماینده تبریز هستند به یک شعبه یا د شعبه پیشتر نخواهد که بیشتر از کمیسیون طول بکشد به علاوه هیچ فرقی ندارد البته همه با یک نظر دقت و یک نظر وظیفه شناسی ملاحظه نموده و راپورت خود را به عرض مجلس خواهند رسانید مطلب هم آنقدر مهم نیست و شعبه هم می‌تواند در ظرف دو روز یا سه روز راپورت آنها را ب عرض مجلس برساند حتماً لازم نیست به کمیسیون تحقیق انتخابات برود که در ظرف دو ساعت با تمام برسد خیر باید در هر کدام دو سه روز تحقیق شده به عرض مجلس برسد و اگر غیر از این باشد مخالف با نظام نامه است.
نایب رئیس ـ آقای سدید الملک موافقند یا مخالف
سدیدالملک ـ فرمایش شاهزاده سلیمان میرزا مرا قانع کرد.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب راجع به پیشنهاد خودتان اگر فرمایشی دارید بفرمائید.
آقا سید یعقوب ـ بنده گمان می‌کردم بعد از توضیح شاهزاده سلیمان میرزا را نه برای بنده و نه برای آقای حاج شیخ اسدالله و آقای آشتیانی مخالفتی باقی بماند زیرا در یک محکمه که تمام مطالب پیش او روشن است و تمام استنادی که باید باشد پیش او حاضر است و آقای حاج شیخ اسدالله هم فوق العاده میل دارند نمایندگان آذربایجان با سرع وقت در مجلس حاضر شوند و ما هم می‌توانستیم این مسئله را تا فردا تمام کنیم دیگر دلیل ندارد به شعباتی که الان در حال انحلال است رجوع کنیم بنابراین مراجعه این مسئله به کمیسیون بهتر است تا اینکه به شعب رجوع شود بنده خیلی میل درم نمایندگان آذربایجان زودتر بیایند که هم اوضاع آذربایجان اصلاح بشود و هم واقعاً ما بگوئیم که در دوره چهارم نمایندگان آذربایجان در مجلس حاضر شده‌اند لهذا خدمت آقایان عرض می‌کنم که برای خاطر جلب نمیندگان آذربایجان مراجعه به کمیسیون بهتر است زیرا تمام اسباب این کار در کمیسیون حاضر است و اگر آقایان عقیده دارند که نمایندگان آذربایجان زودتر حاضر شوند این مسئله را باید تصدیق کنند و اگر مثل آقای حاج شیخ اسدالله که ظاهراً مایلند و باطناً میل ندارند خیر.
نایب رئیس ـ فرمایش جنابعالی را بنده تکذیب می‌کنم نمایندگان محترم هر چه اظهار می‌کنند ظاهراً و باطناً یکی است. آقای آشتیانی (اجازه)
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ اینجا در موضوع علاقه مندی اظهاراتی می‌شود و بنده خیلی تعجب می‌کنم و تصور می‌کنم تمام نمایندگان علاقه مندی تام به ورود نمایندگان آذربایجان داشته باشند و هیچ خوش ندارم چنین مذاکراتی در اطرف این مسئله بشود اما راجع به آن قسمت از آقایان که می‌فرمایند مایلند در اسرع وقت نمایندگان آذربایجان وارد بشوند بنده در روی همان زمینه عرض می‌کنم کا اگر به شعبات رجوع شود علی الاصول زودتر ممکن است راپورت آن به مجلس بیاید البته وقتی شش شعبه به امری رسیدگی کنند زودتر کار را انجام می‌دهند تا یک کمیسیون و کاملاً وسایل ورود نمایندگان زودتر و بهتر تهیه می‌شود و این مطلب هم سابقه دارد. انتخابات زنجان به دو شعبه رجوع شده بود یک قسمت به شعبه اول و یک قسمت به شعبه دوم حال آنکه مرکز انتخاباتشان یک بود و اما اینکه شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند لازم نیست نمایندگان اعبارنامه داشته باشند و در مجلس این مسئله سابقه دارد بنده برای استحضار خاطر محترم نمایندگان ماده ۴۲ نظامنامه داخلی را قرائت می‌کنم که نوشته شده است نمایندگانی که به عضویت مجلس شورای ملی انتخاب می‌شوند باید به مهر و امضای انجمن نظارت و حکومت محل اعتبارنامه در دست داشته تسلیم دفتر مجلس شورای مل نمایند و اینکه ایشان فرمودند سابقه دارد آن سابقه متعلق به یک شخص محترمی است که خود نظار به مجلس ارجاع کرده‌اند و بنده تصور می‌کنم علی الاصول اگر به شعبه رجوع شود صحیح تر باشد.
نایب رئیس ـ آقای ملک الشعراء مخالفند
ملک الشعراء ـ بنده موافقم
نایب رئیس ـ بفرمائید
ملک الشعراء ـ بنده سه مستند تصور می‌کنم که بایستی بخ خود کمیسیون مراجعه شود یکی همان است که آقایان فرمودند که تسریع در عمل باشد چون مدتی است که از افتتاح مجلس شورای ملی گذشته است و البته بایستی عده کثری از نمایندگان تا ب حال حاضر باشند مخصوصاً نمایندگان آذربایجان که هر چه زودتر وارد شوند بهتر است و اینکه گفته شد اگر به شعبات رجوع شود و از نقطه نظر تسریع عمل بهتر است گویا اشتباه فرموده‌اند زیرا تمام شعبات آنوقت ناچارند به این دوسیه‌های مفصل مراجعه کنند و البته شش دفعه زحمت خواهد داشت ولی کمیسیون که کاملاً ملاحظه و دقت کرده است به مراتب سهل تر و شاید بهتر و زودتر بتواند درباره اشخاص قضاوت کند پس مسئله مراجعه به شعب تسریع در عمل را اجرا نمی‌کند و از این حیث به خود کمیسیون واگذار شود بهتر است مسئله دیگر مسئله سابقه است در این مجلس تا به حال سه کمیسیون تحقیق انتخابات تشکیل شده است یکی برای دوسیه انتخابات آقای نظام الدوله و دیگری برای رسیدگی به دوسیه و اعتبارنامه آقایان دست غیب و معتمدالسلطنه و صدرائی و مقوم الملک یکی هم همین کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان کمیسیون ثانی که عرض کردم علاوه بر رسیدگی به جریان انتخابات به صلاحیت تمام اشخاص هم رسیدگی کرده و سه راپورت به مجلس آمده و یک راپورت دیگر هم عنقریب به مجلس خواهد آمد و خود این سابقه دلیل کافی است برای اینکه این کمیسیون حق دارد تا آخر جریان انتخابات را دقت کند و بالاخره به صلاحیت اشخاص رسیدگی کند و راپورت آن را به مجلس بیاورد و بعلاوه لفظ کمیسیون تحقیق هم یک لفظ منطقی است و کمیسیون که معین می‌شود برای این است که به تمام جزئیات یک صورت انتخابیه رسیدگی کند و به مجلس راپورت بدهد و حتی بنده به کمیسیون محترم اعتراض دارم که چرا این حق را از خودشان سلب کرده‌اند که محتاج به پیشنهاد ثانوی بشند کمیسیون حق خواهد داشت به جزئیات و به صلاحیت اشخاص رسیدگی کند و به مجلس راپورت بدهد اما راجع به اعتبارنامه بنده اعتبارنامه را یک سندی برای منتخبین نمی دانم اعتبارنامه وسیله تشخیص هویت اشخاص است اصل حقیقت جریان انتخابات و مستند حقیقی در انتخابات یک وکیل شکایات و اعتراضاتی است که در اطراف انتخابات او می‌شود این است که در پارلمان یا شعبه یا کمیسیون این مسئله را تشخیص می‌دهد اعتبارنامه برای این است که آن شخص وکیل بیاید و بگوید من آن وکیلی هستم که از فلان نقطه انتخاب شده و اعتبارنامه در حقیقت یک تذکره‌ای است برای او هیچ وقت یک سندیتی برای انتخابات ندارد و اگر یک وکیلی هم اعتبارنامه اش گم شده باشد یا اعتبارنامه اش به امضای تمام اعضای انجمن نرسیده باشد و یا بواسطه نظریات خصوصی اعتبارنامه به او نداده باشند وقتی که شعبه یا کمیسیون رسیدگی کرده و اعتراض قانونی در اطراف او ندید آنوقت به مجلس راپورت می‌دهد و مجلس هم او را قبول می‌کند چنانکه ملاحظه فرمودید در موضوع آقای مدرس مجلس همین مطلب را پذیرفت و در مسئله غار و فشاپویه به همین دلیل کمیسیون رای داده است که آقایان راپورت او را ملاحظه خواهند فرمود.
نایب رئیس ـ آقایان مذاکرات را کافی می دانند (گفتند کافی است)
نایب رئیس ـ بنابراین رای می‌گیریم به این پیشنهاد که کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان حق رسیدگی به صلاحیت هر یک از منتخبین را داشته باشد که رسیدگی نموده و به مجلس راپورت بدهد.
آقایانی که با این ترتیب موافق هستند قیام نمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
نایب رئیس ـ اکثریت است اگر مخالفی نباشد یک مطلب دیگری هم هست جزء دستور است تکلیف او معین می‌شود و بعلاوه تنفس داده می‌شود و آن پیشنهاد دولت است راجع به اعتبارنامه پنجاه هزار تومان که راپورتش از کمیسیون بودجه رسیده است اگر مخالفی نباشد جزو دستور شود. شاهزاده سلیمان میرزا (جازه)
سلیمان میرزا ـ بنده چون از طرف وزیر مالیه کسی را نمی‌بینم یعنی نه خودشان و نه معاونشان اینجا حاضر نیستند بنابراین اگر آقایان موافق باشند این مطلب بعد از تنفس مذاکره شود و در موقع تنفس یا به خودشان یا به معاونشان اطلاع داده شود تشریف بیاورند که اگر توضیحی لازم باشد بفرمایند بهتر است.
نایب رئیس ـ آقایان موافقند تنفس بدهیم.
(جمعی گفتند بلی)
در این موقع آقایان نمایندگان برای تنفس از مجلس خازج شده و پس از نیم ساعت مجدداً مجلس تشکیل گردید.
نایب رئیس ـ کمیسیون پنج نفری که مقرر شده بود در موقع تنفس انتخاب شود انتخاب شده است و نتیجه اش این است که به عرض مجلس می‌رسد.
آقای ارباب کیخسرو آقای حاج نصیر السلطنه آقای صدر الاسلام آقای عمادالسلطنه خراسانی آقای رکن الملک این پنج نفر انتخاب شده‌اند و خوب است هر چه زودتر جلسه خود را منعقد نمایند آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو ـ بنده از این حسن ظن آقایان متشکرم ولی بواسطه کارهای زیادی که دارم نمی‌توانم برسم استدعا دارم دیگری را به جای بنده معین فرمایند.
محمد هاشم میرزا ـ یا آنکه آن روز وظیفه کمیسیون خوانده شد ولی برای اینکه سوء تفاهمی در خارج نشود خوب است دو مرتبه مقرر فرمایند وظیفه کمیسیون را بخوانند.
نایب رئیس ـ وظیفه کمیسیون در پیشنهادی که شده است معین و ممکن است آقایان به آن پیشنهاد رجوع فرمائید و اگر شبهه است رفع شود آقای آقا سید فاضل.(اجازه)
نایب رئیس ـ آقای کازرانی. (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی ـ خوب بود وظیفه که از برای کمیسیون مقرر است قبلاً معین شود بنده تصور می‌کنم کمیسیون حق حاکمیت و قضاوت ندارد کمیسیون حق ندارد احضاریه برای طرف بفرستد و یا اینکه دوسیه‌های لازمه را طلبیده و با حضور متداعین اقداماتی نمایند کمیسیون حق استماع شهود ندارد بنابراین تکلیف این کمیسیون چیست و تکلیف آقای آقا سید فاضل کدام یک روزنامه یک نسبتی به آقای آقا سید فاضل داده و آقای آقا سید فاضل هم تردید نمودند و تکذیب فرمودند حالا اگر آقای آقا سید فاضل این مطلب را تکذیب می‌کنند باید از شخصی که این نسبت را به ایشان داده است شکایت نمایند و در محکمه صالحه تعقیب نمایند و محکمه هم تهمت زننده را احضار نموده و محاکمه خواهد کرد دیگر آن چه ربطی با کمیسیون دارد وکدام یک از عملیات کمیسیون مربوط به این مسئله است.
نایب رئیس ـ نظر به اینکه در جلسه امروز بایستی به تصمیمی که در جلسات قبل اتخاذ شده عمل بشود لذا تکلیف بنده است که چند کلمه معروض دارم در موقعی که پیشنهاد شده بود یک کمیسیون پنج نفری تعیین شود هنوز اسمی از یک نماینده برده نشده بود و مطلب مجمل بود لذا در آن موقع شاید زیادتر محل حاجت و ضرورت بود که از طرف خود مجلس قضیه تحقیق شود تا اینکه اولاً معین بشود که این نظریه متوجه کدام یک از نمایندگان است و ثانیاً برای تعیین صحت و سقم آن چه وسائلی باید اتخاذ شود پسر از چندی از خود منبع انتشار این خبر اسم آن نماینده برده شد البته به این واسطه یک قسمت از مقصود حاصل شده ولی یک قسمت دیگر از مقصود هنوز تعیین نشده است باید اعتراف نمود که تکلیف کمیسیون سهل تر شده است ولی همانطور که آقای کازرانی فرمودند این کمیسیون محکمه نیست و احضاریه برای کسی نمی‌فرستد و اقامه شهود هم در آنجا نمی‌شود فقط این کمیسیون باید مطالعه نماید در اتخاذ وسائل لازمه تعیین صحت و سقم قضیه البته بقیه مطلب مربوط به طرفین خواهد بود که برای تثبیت صحت اقوال خود اقدامیکه مقتضی میداند به عمل آورند. پس اساس وظیفه کمیسیون معین است و گمان نمی‌کنم مقتضی باشد که ما در مجلس زیادتر از این در این باب مذاکره کنیم. خود کمیسیون در این باب نظریات خود را معین می‌کند و به مجلس راپورت می‌دهد بنابراین اگر مجلس تصویب نماید امروز در این باب مذاکرات را ختم نمائیم.
(بعضی گفتند صحیح است.)
نایب رئیس ـ قبل از تنفس راپورت کمیسیون بودجه راجع به درخواست اعتبارنامه پنجاه هزار تومان از طرف دولت تحت شور قرارداده شده بود نظر به اینکه از طرف دولت نماینده در مجلس نبود شور در قضیه به بعد از تنفس موکول شود حالا آقای وزیر مالیه تشریف آورده‌اند و راجع به این مسئله مذاکره خواهیم کرد و بعد هم سوالاتی که باید بوشد مطرح خواهد شد آقای اقبال السلطان موافقند یا مخالف.
اقبال السلطان ـ مخالفم
نایب رئیس - بفرمائید.
اقبال السلطان ـ تا موقعی که بودجه مملکتی به مجلس نیامده مخارجی را که دولت می‌کند با کدام اجازه است که برای این پنجاه هزار تومان که ما نمی دانیم برای چه مخارجی است اجازه می‌خواهند خوب است با همان اختیاری که نسبت به سایر مخارج دارند و اضافه حقوقهائی که می‌دهند این پنجاه هزار تومان را هم خرج کنند تا بودجه به مجلس بیاید و البته بعد از آنکه بودجه به مجلس آمد در آخر آن یک قلم راجع به مخارجی که در بودجه پیش بینی نشده نوشته می‌شود و مبلغ آن هم با نظریه کمیسیون و مجلس معلوم خواهد شد.
سهام السلطان منشی کمیسیون ـ البته چنانکه در راپورت ملاحظه می فرمائید مخارج بر دو قسم است یک مخارجی است که مطابق بودجه می‌شود و یک مخارج فوق العاده دیگری است که در بودجه پیش بینی نشده مخارجی که در بودجه منظور شده به همان ترتیب پرداخته می‌شود ولی اغلب اوقات یک مخارج فوق العاده برای دولت پیش می اید که در بودجه‌های سابق پیش بینی نشده البته لازم است از طرف مجلس اجازه پرداخت آن داده شود. اما راجع به بودجه‌ها که فرمودید چند روز است از طرف دولت به کمیسیون بودجه رسیده و کمیسیون نیز با نظریات دولت مشغول اصلاح آنها می‌باشد و بعد به مجلس راپورت داده می‌شود البته پس از آنکه بودجه‌ها تقدیم مجلس شود تمام مخارجی که برای ادارات و وزارتخانه‌ها لازم است در آن بودجه منظور خواهد شد ولی تا موقعی که بودجه‌ها به مجلس نیامده مخارجی که برای دولت پیش می‌آید که فوق العاده و خارج از حدود بودجه هائی است که قبلاً نوشته شده باید به دولت اختیار بدهد که به مصرف آن مخارج فوق العاده برساند و بعد صورتش را به مجلس تقدیم نماید.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله مخالفید.
حاج شیخ اسدالله ـ خیر موافقم
نایب رئیس ـ آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان ـ این مخارجی را که آقای مخبر فرمودد مطابق بودجه پرداخته می‌شود بنده بکلی منکردم همین دو سه روزه مواجب معاون کرمانشاهان را یکصد و پنجاه تومان یا دویست تومان اضافه کرده‌اند با کدام اجازه این اضافه را منظور داشته‌اند با همان اجازه ممکن است این مخارج فوق العاده را هم بکنند و بعد در ضمن بودجه‌ها به مجلس پیشنهاد کنند.
نایب رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ آقای اقبال السلطان نظرشان عالی است می‌فرمایند دولت هر چه می‌خواهد خرج کند بنده این عقیده را ندارم پیشنهادی از طرف دولت شده و اعتباری خواسته است برای اینکه ممکن است یک مخارجی برای دولت پیش بیاید که هر یک از آن مخارج محتاج به یک پیشنهاد مخصوص باشد البته آقایان نمایندگان تصدیق می‌کنند که لازم است دولت برای مخارج فوق العاده یک قدری اعتبار داشته باشد اگر بنا باشد برای هر خرج ضروری وفوری پیشنهاد مخصوصی به مجلس بشود ممکن است بواسطه طول مدت خسارتی به دولت داده شود در صورتیکه خود مجلس تصدیق کند که آن مخارج در آن موقع لازم بوده و بایستی شده باشد مثلاً موقع زمستان است ممکن است یک بارندگی فوق العاده شود و یکی از سدهائی که در این راه‌ها هست مورد مخاطره واقع شود و اگر دولت بخواهد یک پیشنهاد مخصوص بکند و اعتباری برای جلوگیری از آن خرابی بخواهد ممکن است بواسطه طول مدت تصویب مجلس موعدش منقضی شود و خسارت کلی متوجه شود همینطور سایر مخارج فوق العاده که برای دولت لازم می‌شود مثلاً یک اتفاقی می‌افتد که دولت مجبور می‌شود مامورین مخصوص اطراف اعزام دارد برای تفینات و عملیاتی که اگر ده روز یا دو روز به تاخیر افتد موقع می‌گذرد به علاوه تصویب یک اعتباری لازم خرج کردن آن اعتبار نیست هیئت دولت پیشنهاد کرده است مبلغی اعتبار داده شود که در مواقع فوری و ضروری و مواقعی که ممکن است بواسطه گذاشتن وقت خساراتی متوجه دولت بشود هیئت وزراء آن را تصویب نمایند و به مصرف برسانند و پس از اینکه مجلس این اعتبار را تصویب کرد به وزارت مالیه می‌گوید که صورت پرداخت آن مخارج را به مجلس بیاورد تا مجلس هم نظارت نماید که این اعتبار به مصرف مخارج بیهوده نرسیده باشد البته آقایان تصدیق می‌نمایند که دولت باید کم یا بیش اعتباری داشته باشد در موقعی که بودجه از تصویب مجلس می‌گذرد در ضمن بودجه‌ها این اعتبارات منظور خواهد شد ولی مادامی که بودجه‌ها نگذاشته و مطابق بودجه‌های قبل رفتار می‌شود البته مخارج فوری برای دولت پیش می‌آید که سابقاً در نبودن مجلس خود دولت راجع به آنها تصویب نامه صادر می‌نمود ولی امروز که مجلس هست دولت نمی‌تواند چنین تصویب نامه صادر نماید اگر مخارجی می‌کند بایستی به دولت داده شده باشد بنابراین عقیده بنده این است که این اعتبار را بایستی مجلس تصویب نماید.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب موافقید یا مخالف.
آقا سید یعقوب ـ بنده با راپورت کمیسیون موافقم.
نایب رئیس ـ آقای ارباب کیخسرو موافقید یا مخالف.
ارباب کیخسرو ـ موافقم
نایب رئیس ـ شاهزاده سلیمان میرزا موافقید
سلیمان میرزا ـ خیر بنده مخالفم
نایب رئیس ـ بفرمائید.
سلیمان میرزا ـ البته آقایان فراموش فرموده‌اند که هیئت دولت در بدو امر دو پیشناد نموده بود یکی پیشنهاد راجع به سیزده هزار تومان اعتبار برای مخارج بنائی عمارات دولتی ایالات و ولایات که فعلاً مطابق راپورت کمیسیون خود دولت آن را مسترد داشته است خیلی مرحمت فرمودند دیگری راجع به پنجاه هزار تومان اعتبار برای مخارج فوق العاده از این مسئله بنده خیلی خوشوقت شدم زیرا دولت تصور می‌کند که در صندوق خود پنجاه هزار تومان موجود دارد اگر دولت در صندوق و خزانه خودش چنین پولی موجود دارد که به محض تصویب این اعتبار پنجاه هزار تومان برای مخارج فوری بدهد بسیار مایه امیدواری بنده است بنده پرداخت حقوق معلمین را خیلی فوری تر از کاه گل مالی پشت بام می دانم بنده از این فوریتر چیزی را تصور نمی‌کنم.
مملکتی که یک معلم با بیست و سه تومان حقوق با کمال فقر و فلاکت باید اطفال بدبخت این مملکت را درس بدهد و امروز تمام مدارس دولتی برای عقب افتادن حقوق تعطیل کرده‌اند و باید سرمان را از خجالت پائین بیندازیم مخارج فوری لازم ندارد.
معلمی که با بیست و سه تومان حقوق آن هم شش ماه پرداخت آن عقب افتاده باشد و در این سرماید زمستان با کمال سختی و فلاکت بایستی بمیرد و تقصیرش این است که تحصیل کرده است چه مخارجی از این فوری تر است کدام مطلب در دنیا از معارف مهمتر است.
در این موقع دولت از سد فوضی که خراب خواهد شد با اعزام مامور فوق العاده صحبت می‌کند در صورتی که بنده همه وقت می‌شنوم دولت پول ندارد پس فایده تصویب این اعتبار در صورتیکه دولت یک شاهی در خزانه ندارد چیست اگر حقیقت پول دارند چرا به معلمین نمی‌دهند کدام مخارجی است فوری تر از مخارج تحصیل اطفال این مملکت.
بنده این مطلب را درست نمی‌فهمم البته با فرمایش آقای حاج شیخ اسدالله کاملاً موافقم دولت بایستی اعتبار داشته باشد ایشان فرمودند قدری اعتبار داشته باشد بنده عرض می‌کنم اعتبار دولت بایستی خیلی زیاد باشد. من می‌گویم دولت چرا پیشنهاد سیزده هزار تومان را مسترد داشته این سیزده هزار تومان را اگر بی دقت پیشنهاد نموده بودند پس کلیه پیشنهادات ایشان اعتبار نخواهد داشت.
چرا اول در پیشنهاد خودشان دقت نمی‌کنند پل مملکت جان و نتیجه زحمات اهالی است. عرق و خون اهالی این مملکت است با این ترتیب و سرسری نمی‌توان در موضوع مالیه مملکت پیشنهادات غیر دقیقانه نمود.
اولین وظیفه نمایندگان نظارت در مالیه مملکت و بیت المال مسلمبن است این پیشنهاد سیزده هزار تومان که با این فوریت قبل از تصویب بوجه به مجلس آوردند چرا پس گرفتند به چه دلیل پس معلوم می‌شود بی مطالعه پیشنهاد نموده بودند اگر حقیقتاً از روی مطالعه پیشنهاد نموده بودند باید تا آخرین قدم از پیشنهاد خودشان دفاع کنند. چطور بی مطالعه می‌شود پیشنهادی نمود؟ ممکن است پس از مدتی یک مقدار از این پیشنهاد ۵۰ هزار تومان اعتبار می‌دهد اگر مخارج فوری است و پول هم موجود است هزار مرتبه تکرار می‌کنم اول معلمین آخر معلمین اگر پول نیست قیام و قعود با ورقه کبود و سفید هیچ اثر فایده نخواهد داشت اگر پول داریم باز هم می‌گویم به معلمین بدهید بدبخت معلمینی که بعد از همه تحصیلات در یک مملکتی که امتیاز فصلی وجود ندارد و توصیه و توسط قائم مقام امتیاز فضلی است قیمتش بیست و سه تومان باشد تحصیلات یک شخصی که مقام معلمی و بزرگترین مقامات را حائز می‌شود در این مملکت ۲۳ تومان ارزش دارد و با این حال همان مبلغ جزئی شش ماه عقب می‌افتد و با پست ترین ترتیبات باید زندگانی نماید و ما به اسم اینکه پول نداریم معارف خود را باید به این فلاکت و افتضاح ببینیم این مسئله یک سال مملکت را عقب انداخت زیرا به شما اطلاع می‌دهم شاگردان امساله دوره ابتدائی دیگر نخواهند توانست در موقع امتحان از عهده بر آیند.
امسال تمام مدارس ما بی مصرف مانده امروز تمام زحمات اطفال به هدر رفته کدام مخارج فوری؟ مخارج فوری را تا حقوق معلمین مملکت داده نشود تصویب نخواهم کرد و مخالفم و اینکه قبلاً عرض کردم خوب است در موقع شوردر این راپورت آقای وزیر مالیه تشریف داشته باشند برای این بود که عرض کنم آقای وزیر مالیه اگر پول دارید اول حقوق معلمین را بدهید که با بیست و سه تومان حقوق در این سرما نروند متحصن بشوند کشور و مدارس را تعطیل کنند و این اقتضاحات از برای ما تولید شود یک دولتی که بیست و سه تومان حقوق یک معلمی را نمی‌تواند برساند چه مخارج فوری دارد؟ اگر پول ندارید چه فایده دارد که در صورت ظاهر ما رای بدهیم و پنجاه هزار تومان برای مخارج فوری به دولت اعتبار بدهیم و هیئت وزراء هم تصویب نامه صادر کنند که فلان مبلغ به فلان مفتش بدهیداگر پول نیست آن مفتش هم نخواهد رقت و آن کار فوری هم صورت نخواهد گرفت و اگر پول هست هزار بار می‌گویم معلم. معلم. معلم مملکتی که به معارفش اهمیت داده نشود مثل مملکت ما می‌شود در ترقی نخواهد کرد. ما اگر می‌خواهیم ترقی کنیم باید معارفمان را ترقی داده و اهمیت بدهیم نه اینکه بنشینیم بگوئیم چه اهمیت دارد یک معلمی بمیرد اگر اینطور است بنده هم می‌گویم چه اهمیت دارد یک مفتش به فلان جا برود یا نرود بنده تصور می‌کنم به هیچ اعتباری نباید رای داد و بنده هم رای نمی‌دهم برای اینکه اول یاید حقوق معلمین را داد و هیچ چیز مهمتر از این نیست.
وزیر مالیه ـ بنده خیلی متاسف هستم که نماینده محترم پرداخت مخارج را با تصویب مخارج فوق نداده‌اند اعتباری که دولت خواسته است مربوط به تصویب مخارج است. باید دانست برای چه دولت این اعبار را خواسته است. اگرمقصود دولت از دست دادن صلاح و صرفه مملکت بوده این اعتبار را نمی‌خواست. این اعتبار برای این است که برای مخارج فوری و ضروری که هر روز برای مملکت پیش می‌آید تا گذشتن بودجه محلی داشته باشد و یقیناً اگر دولت خودش برای مخارج فوق العاده بدون تصویب مجلس اعتباری تصویب می‌کرد شاید بر مبلغ مخارج افزوده می‌شود شخص بنده نظر به مسئولیت خودم لازم دیدم که یک پیشنهادی به مجلس بشود و اعتباری خواسته شود و اگر این اعتبار تصویب شود مطابق تصویب نامه هائی که صادر می‌شود پرداخته خواهد شد و در آخر هر هفته صورت حوالجات آن در صورتی که پرداخته بشود به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد شد تا معلوم شود که در ازای این اعتبار فلان مقدار تصویب نامه صادر شده است. و اما اینکه فرمودند اگر پول هست چرا به معلمین داده نمی‌شود و اگر نیست چرا دولت تقاضای اعتبار نموده اولاً تکرار می‌کنم که بایستی تشخص بین پرداخت و تصویب مخارج را داد اگر یک مخارجی تصویب شده لازم نیست که حتماً آن مخارج بشود بلکه برای این است که هر وقت بودجه با یک اعتباری تصویب می‌شود در مدت دوازده ماه هر وقت پول رسید دولت این مخارج را بپردازد و اگر پول نرسید به حال خود بدون اینکه ضرری ازآن برده باشد باقی خواهد ماند دیگر اینکه اگر تصور کنید وزارت مالیه به اهمیت دولت در باب همراهی با معلمین کوتاهی کرده‌اند و نخواسته‌اند پول به آنها بدهند اینطور نیست نظریه دولت غیر از این است حقیقت اوضاع معلمی که دوازده تومان یا بیست و سه تومان یا بیست و پنج تومان حقوق دارد و مدتی است این حقوق جزئی هم به او نرسیده بسیا رقت انگیز است ولی اگر وجهی تابه حال به آنها داده نشده برای نبودن پول است و اینکه می‌گویند حالا که پول نیست چرا این اعتبار خواسته می‌شود عرض می‌کنم این اعتبار برای ولایات است و برای این است که اگر در ولایات مخارج فوری و ضروری مثلاً تعمیر ارک و عمارات دولتی پیدا شود و دولت مجبور باشد فوری آنها را تصویب نماید اعتبار داشته باشد و محتاج نباشد به اینکه هر روز یک پیشنهاد جدیدی صادر نماید بنابراین تصویب اعتبار برای مرکز نیست برای این نیست که حتماً مطابق این اعتبار مخارجی بشود. به هر اندازه مطابق تصویب نامه هائی که صادر می‌شود از این اعتبار وجوهی پرداخته شد در آخر هر هفته یا در آخر هر ماه دولت صورت آن را به مجلس می‌فرستد تا مجلس هم ملاحظه نماید و البته تا زمانی که بودجه نگذشته است این اعتبار تبه مصرف می‌رسد و موقعی که بودجه از مجلس گذشت هر قدر از این اعتبار باقی مانده باشد و تصویب نامه راجع به مخارج آن صادر نشده باشد البته بی فایده و لغو خواهد شد.
نایب رئیس ـ آقای دولت آبادی موافقید یا مخالف؟
حاج میرزا علی محمد دولت آبادی ـ بطور اطلاق و بدون شرط مخالفم
نایب رئیس ـ بفرمائید
حاج میرزا علی محمد ـ سابق بر این یک اعتباراتی بوزارتخانه‌ها بر حسب تصویب هیئت وزراء داده شده است اگر چناچه آن اعتبارها لغو باشد و فقط هیئت دولت یک پنجاه هزار تومان اعبار بخواهند بنده خوافقم و اگر آن اعتبارها باقی باشد و علاوه بر آن این اعتبار هم خواسته شود مخالفم
وزیر مالیه ـ اعتباراتی که می‌فرمایند سابق داده شده معلوم نیست چه وقت را می‌فرمایند زیرا در این مملکت چندین فقره بودجه هست که بعد از مجلس سوم تصویب شده و در آن بودجه‌ها مخارج فوق العاده پیش بینی نشده است فقط اعتبار سوخت وملبوس و غیره به وزارتخانه‌ها داده شده و محلهای معین در بوجه برای آن اعتبارات پیش بینی شده است این اعتباراتی که خواسته شده برای مخارج فوی و ضروری دولت است فرض کنید دیروز لگرافی از نمایندة ایران در مجمع اتفاق ملل رسیده که فلان قدر از بابت سهمی دولت ایران طلبکار است و مطالبه می‌نماید و اگر تادیه نشود حیثیات دولت تضییع خواهد شد. حالا ملاحظه بفرمائید این خرج فوق العاده در کدام بودجه پیش بینی شده اگر دولت بخواهد این اعتبارات را هر روز به مجلس بیاورد تا تصویب نماید یک مدتی طول خواهد کشید و شاید سبب خسارت خواهد شد ولی اگر مجلس این پنجاه هزار تومان را تصویب نماید اگر پول در صندوق موجود باشد دولت مخارح لازمه را به مصرف خواهد رسانید و اما اینکه شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند چرا اول ۱۳۰۰۰ تومان پیشنهاد نمودید و دوباره مسترد داشتید عرض می‌کنم آن ۱۳ هزار تومان از طرف آقای رئیس الوزراء پیشنهاد شده بود که بعد بنده به ایشان گفتم این مقدار کافی نیست فقط این مبلغ برای مخارج بنائی است و برای سایر مخارج اعتباری باقی نخواهد ماند این بود که آن پیشنهاد مسترد شد و پنجاه هزار تومان ی قسم اعتبار خواسته شد تاپس از صدور تصویب نام هر هفته صورت کلیه تصویب نامه‌های صادره تقدیم مجلس گردد تا در تحت تفتیش خود مجلس شورای ملی به مصارف لازمه برسد.
نایب ریس ـ آقای محمدهاشم میرزا موافقید یا مخالف؟
محمد هاشم میرزا ـ موافقم
نایب رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه موافقید یا مخالف؟
مستشارالسلطنه ـ بنده با راپورت کمیسیون بودجه موافقم.
نایب رئیس ـ آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان ـ آقای حاج شیخ اسدالله تصور فرمودند که بنده میل دارم دولت بدون اطلاع و تصویب مجلس هر کار که میل دارد بکند خیر. البته بنده تصدیق دارم که باید در مملکت تمام مخارج به تصویب مجلس باشد ولی چون هنوز بودجه تصویب نشده است و دولت هم برای مخارجی که می‌کند اجازه از مجلس نخواسته است فقط این فقره پنجاه هزار تومان را به قید مخارج فوری از مجلس اعتبار می‌خواهد و بعد مواقع فوری را از فبیل کاه گل مالی ابنیه دولتی و اعزام مامورین فوق العاده به اطراف و ایجاد صد برای جلوگیری از طغیان آب و غیره ذکر می‌کند وقتی درست ملاحظه نمائیم اینها هیچ کدام فوری نیست اینها مخارجی نیست که اگر پنج یا شش روز به تعویق بیافتد اسباب خسارت شود ممکن است هریک از این مخارج را در مواقع خود بقید فوریت پیشنهاد مجلس بکند و مجلس هم تصویب خواهد کرد. خلاصه عقیده بنده این است مادام که بودجه به مجلس پیشنهاد نشده و مخارجی که باید پیش بینی شود در آنجا قید نشود نبایستی این پیشنهادات را تصویب نمود.
نایب رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب ـ یک قسمت از عرایض بنده را آقای وزیر مالیه در موقع جوب آقایان بیان نمودند ولی بنده راجع به مطلبی که آقای اقبال السلطان فرمودند می‌خواهم عرایضی بکنم ایشان می‌فرمایند در روزنامه دیدم که یکصد و پنجاه تومان بر حقوق معاون حکومت کرمانشاه اضافه کرده‌اند. ما باید خیلی اظهار رضایت و خوشنودی کنیم که وزارت مالیه اگر یک شاهی هم می‌خواهد خرج کند به اطلاع مجلس می رساند و از مجلس اجازه می‌خواهد یک دولتی که محل اعتماد ما است و در مجلس رای اعتماد نسبت به او داده شده است برای دولت ایران به این اهمیت که در خواست پنجاه هزار تومان اعتبار می‌کند نه درخواست خرج و می‌گوید هفته به هفته مسترد داشتید صورت مخارج فوری را که نموده است به مجلس خواهد آورد تا تفتیش شود ما چگونه می‌توانیم آن اعتبار را تصویب نکنیم در صورتی که هم مجلس نظارت در اعمال دولت دارد و هم اظهار اعتماد به دولت و وزیر مالیه نموده است مگر نظرتان نیست که در دوره‌های سابق که هر کابینه که تشکیل می‌شد به اسم مخارج سری اعتبار می‌خواستند این هیئت دولت نمی‌گوید مخرج سری می‌خواهیم بکنیم و می‌گوید مخارج علنی داردیم و می‌گوید صورت آن مخارج را هم در آخر هر هفته تقدیم مجلس خواهد نمود واما راجع به حقوق معلمین بنده هم کاملاً با شاهزارده سلیمان میرزا موافق هستم و باید هر وقت و از جا که وزارت مالیه پول تهیه کرد بگیریم به معلمین بدهیم.
نایب رئیس ـ شاهزاده سلیمان میرزا (اجازه نطق)
سلیمان میرزا ـ اگر آقای وزیر مالیه متاسف بودند بنده هم متاسفم و هم متعجب که با وجود فریادهای به این بلندی که هر چه در قوه داشتم زدم آقای وزیر عرایض ینده را نشنیدند.
بلی آقای وزیر مالیه بنده سه دوره در مجلس وکیل بوده‌ام بی سواد هم نیستم فرق بین مخارج و اعتبار را هم میدانم همین طور که فرق بین ماده واحده و اجزائیات آن را هم خوب می‌دانستم و خوب می دانم که این صحبت‌ها در تحت چه مسائلی می‌گذرد اما خوب است حضرت عالی هم بیشتر به عرایض بنده دقت بفرمائید می فرمائید مخارج فوری است.
نفی و اثبات در آن واحد ممکن نیست اگر فوری است باید در مقابل این مخارج پول داشته باشیم تا در تاخیر تصویب آن ضرری به مملکت متوجه نشود آیا همین قدر که در عالم خیال ما رای دادیم و شما هم صاحب اعتبار پنجاه هزار تومان شدید کفایت می‌کند؟ و از ضررهای کلی جلوگیری می‌شود؟ بلی در موقع عمل پول لازم است با رای دادن ما کاه گل مالی پشت بامها نخواهد شد جلوس گرفته نخواهد شد.
اینکه می فرمائید تصویب بکنید تا اگر پول رسید به مصارف خودش برسد باز تکرار می‌کنم معارف معلم اگر این اعتبار را می‌خواهید که کتابخانه ترتیب بدهید و یا اینکه آقایان وکلاء بگویند ما بده دولت اعتبار دادیم بنده رای نخواهم داد.
امروز امنیت مملکت و امنیت تهران متزلزل است مملکتی که حقوق آژانهایش را ندهد مملکتی که از بی پولی به این خرابی باشد کاه گل مالی نمی‌خواهد.
کاه گلی مالی آنهم در فصل زمستان؟؟
یاللعجب معلوم می‌شود که آقای وزیر مالیه منزل خودشان را هم هنوز کاه گل مالی ننموده‌اند؟ آیا در فصل زمستان و موقع یخ بندان می‌شود کاه گل مالی کرد؟ مگر اینکه بخواهیم سر مطلب را کاه گل مالی کنیم حالا موقع سد بستن نیست در ماه دوم تابستان باید سد بست مخارج سری که آقای آقا سید یعقوب فرمودند خارج از این اعتبار است.
با آن مخارج سری که در کابینه‌های سابقه تصویب می‌شد من بکلی مخالفم.
با مخارج سری که هر قسم دسته بندی با آن می‌کردند هر وقت به مجلس بیاید مخالفم. بلی مملکتهای دیگر هم مخارج سری دارند ولی همه آقایان مصارف آن مخارج سری را که در ایام فترت می‌شد به خوبی می دانند چه بوده.
ما با آن مخارح سری که شاید محل دخل بعضی از رئیس الوزراء‌ها بود به کلی مخالفیم این مخارج فوری که آقای وزیر مالیه پیشنهاد نموده‌اند چیزهائی است معین بنده از اول می‌خوانم ملاحظه کنید که آن مخارج فوری که از معارف و نظمیه مهمتر است چه چیزها می‌باشد درست دقت بفرمائید تا معلوم شود که آقای وزیر عرایض بنده را کاملاً متوجه نشده‌اند یا دقت نفرمودند این مخارج که اسماً فوری است و رسماً پول ندارند آیا از معارف و نظمیه فوری تر است در پیشنهاد مرقوم فرموده‌اند از قبیل تعمیر و کاه گل مالی ابنیه دولتی و مخارج اعزام مامورین فوق العاده به اطراف و ایجاد سد و غیره.
آیا دولت می‌خواهد در فصل زمستان برای ما سد ببندد خیر شما جلو ترقی مملکت سد می‌بندید به جای اینکه پول به مصارف و معلم بدهید یک سال وقت اطفال عزیز ما را تلف می‌کنید و تحصیلات آنها را عقب انداخته و اوقات گرامی آنها را به هدر می‌دهید که در آخر سال موقع امتحان هیچ ندانند با این حال تازه می‌خواهند سد ایجاد کنند بسیار خوب ما طرفدار ترقی زراعت و فلاحت مملکت هستیم اما ملاحظه بفرمائید ایجاد سد برای جلوگیری از خرابی املاک خالصه و املاک اربابی است بله چون ارباب خیلی کم پول دارد دولت بفوریت باید پول تهیه کرده و بدهد که املاک ارباب خراب نشود بنده هم با ترقی زراعت و ترمیم املاک خالصه و اربابی موافقم ولی می‌گویم و باز هم می‌گویم اول معلمین بدبخت بنده نمی‌دانستم و از قراری که حالا خود آقای وزیر مالیه فرمودند معلوم می‌شود معلم دوازده تومانی هم هست که حقوقش از یک نفر فراش هم در این مملکت کمتر است اگر دولت تحصیل پولی کرده است منتهی ظلم است که به معلم بدبخت بیچاره دوازده تومانی که با نهایت عسرت و پریشانی زندگانی می‌کند ندهد و شش ماه شش ماه حقوق او را عقب می‌اندازد آنوقت بیاید ملک آقای ارباب را سد ببندد بنده که کاملاً با این ترتیب مخالفم.
ارباب خودش پول دارد سد برای خودش می‌بندد دولت اگر پولی دارد مقتضی است به آژانها که هر ساعت امنیت شهر ممکن است متزلزل شود و به معلمین بدبخت بدهد شما که می فیرمائید پول ندارید خوب از جناب عالی می‌پرسم که آیا با این رای ما جلوی خسارت گرفته می‌شود و یا سد ایجاد خواهد شد و یا بالاخره بامها از تعرض باران و برف محفوظ خواهد ماند یا ده فلان مالیات ده که درموقع مالیات دادن هم مالیات نمی‌دهد آباد می‌شود باز هم بنده عرض می‌کنم نفی و اثبات در آن واحد ممکن نیست راستی اگر پول دارید که می‌خواهید این مخارج را بفرمائید معارف و آژانهای مملکتی از هر چیز مقدم است و بدواً باید به آنها تأدیه شود والا صریحاً عرض می‌کنم بنده مخالف بوده و این لایحه را رد خواهم کرد و باز آشکارا می‌گویم دولتی که نمی‌تواند معارف خود را اداره کند دولتی مکه بواسته فقدان وجه آژانهای شهری را نمی‌تواند جلوگیری از تعطیل نماید دولتی که خرج اداراتش بواسطه بی پولی فلج و در کار سقوط است نمی‌خواهد ایجاد سد کند سد هم نداشته باشد بهتر است بگذارید عمارات دولتی هم خراب شود.
زیرا آنچه راکه باید تا به حال خراب شود شده دیگر به کاه گل مالی حالا نمی‌شود جلو او را گرفت بنده نسبت به سهم خودم این خسارات را زیر بار می‌روم ولی با این وضعیت حاضر نیستم که مدت یک سال اطفال عزیز مملکت ما تحصیلاتشان عقب بیافتد یا خدای نکرده آژانها که مامور حفظ و حراست شهر هستند تعطیل کرده و امنیت عمومی شهر تهران متزلزل و تهدید شود باز عرض می‌کنم بنده فرق بین اعتبار و خرج را می دانم و خوب هم می دانم اما اینکه فرمودید دولت معلمین را از نظر محو و فراموش نکرده و در موقع امکان به آنها مساعدت خواهد کرد بنده از طرف بآنها خیلی متشکر هستم و عرض می‌کنم که حقیقتاً دولت خیلی لطف و مرحمت فرموده که آنها را فراموش نکرده است اما باید دانست که نتیجه این لطف برای آنها چیست ایا برای آنها زندگانی می‌شود یا اوقات گرامی اطفال ما که تضییع شده عودت خواهد کرد مکرر عرض کرده حال هم با تمام قوا تکرار می‌کنم که نفی و اثبات معنی ندارد اگر دلخوش و خورسند هستید که یک پیشنهادی فرمودند و ما هم در مجلس به آن رای می‌دهیم تا بعد ببیند چه خواهد شد حالا بیائید بزرگواری بفرمائید و از یک چنین پیشنهاد بی اثری لطفاً صرف نظر بفرمائید و قدری تامل فرمائید تا پول موجود شود بودجه‌ها هم به مجلس بیاید آنوقت رای می‌دهیم و اگر حقیقتاً محل دارید و بعد از تصویب این پیشنهاد پول خواهید داشت هر قدر ولو یک تومان هم ار دارید بدهید به عملمین و آژان بدبخت و قدری بیشتر به این معارف بدبخت توجه فرمائید و نگذارید یک مدرسه تعطیل شد یا امنیت عمومی متزلزل گردد.
یک فرمایش غریب دیگر هم شنیدم فرمودند آقای رئیس الوزراء سیزده هزار تومان پیشنهاد کردند و من که وزیر مالیه بودم در آنوقت مطلع نبوده و پس از استعلام پنجاه هزار تومان پیشنهاد کردم مگر وزراء سولیدارتیه ندارند مگر مسؤلیت مشترک و تعاون فکری ندارند مگر وزراء به اتفاق یکدگر پنشنهاد نمی‌کنند حقیقتاً در این دوره چهارم فرمایشات غریبی شنیده می‌شود بنده تعقجب می‌کنم چطور آقای رئیس الوزراء سیزده هزار تومان پیشنهاد می‌فرمایند در صورتیکه آقای وزیر مالیه اطلاع ندارند و اگر اطلاع دارند چرا همان وقت که ایشان این پیشنهاد را فرمودند یاد آوری نفرمودند که این مبلغ کمم است اگر هم در آن موقع تشریف نداشتند یا اطلاع نداشتید چگونه حالا این فرمایش را می فرمائید مثل بعضی فرمایشات دیگر مثلاً یک روز از ارزاق سوال می‌شود آقای وزیر مالیه می‌فرمایند (ارزاق در تحت ریاست عالیه اقای رئیس الوزراء است) یعنی چه؟ این فرمایش جواب وکیل و نان مردم نمی‌شود و از اینکه ارزاق در تحت ریاست آقای رئیس الوزراء است مردم اراحت می‌شوند معلوم می‌شود اساساً آقایان وزراء در این دوره مسئولیت مشترک ندارند یک روز دیگر می فرمائید آقای رئیس الوزراء سیزده هزار تومان پیشنهاد فرمودند چون من مطلع شدم ۵۰۰۰۰ تومان در خواست و پیشنهاد کردم مگر آقای رئیس الوزراء بدون اطلاع و مطالعه جناب عالی آن لایحه را پیشنهاد فرمودند. آقای وزیر مالیه جناب عالی که شخص قانونی هستید از این فرمایشات نفرمائید زیرا اولاً بر خلاف اصول قانونی است و به علاوه این فرمایش مسئولیت مشترک شما را بر هم می‌زند وقتی که رئییس الوزراء یک پیشنهادی می‌کند البته باید با نظر وزیر مالیه بوده و وزیر مالیه هم در آن دخالت و شرکت داشته باشد و آن را کاملاً مطالعه و مداقه کرده باشد وزراء باید با هم کار کرده که اگر نواقص فکری و توحید مساعی نداشته باشند باید استعفا بدهند و از هم جدا شوند از این جهت است که بنده آقای رئیس الوزراء را هم رئیس الوزرا و هم وزیر مالیه می دانم و هر چه را که معظم له پیشنهاد فرمایند مثل این است که خود سر کار فرموده باشید و تفاوتی ندارد زیرا بطوری که عرض کردم آقایان وزراء مسئول اعمال یکدیگر بوده و با توافق نظر و تعاطی افکار هم دیگر باید کار کنند حالا خواهید فرمود این وکیل چقدر پر حرف و وراج است و چقدر طرفدار معارف است کاگر چه یقین دارم فرمایش اخیر را نخواهید فرمود زیرا تمام آقایان و حتی خود جنابعالی هم مثل بنده طرفدار و علاقمند به معارف و توسعه علوم می‌باشید چون وزیر همیشه حق دارد حرف خودش را بزند ولی وکیل باید بطور مخالف و موافق یکی بعد از دیگری حرف بزند از این جهت ممکن است ایشان هر چه بخواهند بفرمایند و نوبت به بنده نرسد که جواب عرض کنم لذا در خاتمه تکراراً عرض می‌کنم که صاف و ساده حقیقت را بفرمائید اگر پول دارید اعم از مرکز و ولایات هر قدر ولو یک شاهی هم باشد به معلم و آژان بدهید و اگر هم واقعاً ندارید ورق پاره‌ها کاه گل مالی و ایجاد سد نمی‌کند و جلو باران را هم نخواهد گرفت و به جنابعالی توصیه می‌کنم که بصورت ظاهر نپردازید بلی اقایان وکلاء و اکثریت مجلس همانطور که به وزراء اطمینان دارند و رای اعتماد هم به کابینه حاضر داده‌اند یقین دارم این اعتبار پنجاه هزار تومان را هم تصویب خواهند نمود ولی بنده از روز اول نه اظهار اعتماد کرده‌ام و نه به پروگرام هیئت وزراء رای داده‌ام. همانطور که با ماده واحده مخالف بوده و رای نداده‌ام امروز هم با این لایحه پنجاه هزار تومان مخالف بوده و رای نخواهم داد و حالا ملتفت خواهید شد بطوریکه آنروز در موقع خود عرض کردم مالیه ما با آن ماده واحده به هیچ وجه اصلاح نشده و بهبودی در اوضاع مالیه این مملکت حاصل نخواهد شد. امروز هم با این لایحه مخالف بوده زیرا یقین دارم که هیچ سدی در زمستان بسته نخواهد شد و هیچ کاه گل مالی در این موقع صورت نخواهد کرد حالا منوط به رای اکثریت مجلس است و البته هر چه اکثریت رای دهد قاطع خواهد بود. اما همانطور که اکثریت مجلس رای خود را می‌دهد اقلیت خن حرف خود را می‌زند و چنانچه روزنامه ایران در باب ماده واحده نوشته بود (ماو آتیه) حالا هم بنده عرض می‌کنم این ما و این آتیه حالا هم پول را به آژان و معلم ندهید و به کاه گل مالی و سد صرف کنید عاقبت خواهید دید!!! من وظیفه خومد را گفتم حالا این ما و این آتیه و این اکثریت مجلس.
وزیر مالیه ـ بنده تصور نمی‌کردم در این موقع بی پولی و در این موقعی که خزانه دولت به کلی تهی و پولی در آن نیست آقایان نمایندگان برای خود موقع استفاده قرار دهند. اولاً باید دانست که دولت در موقع بی پولی بیشتر استفاده می‌کند زیرا تا وقتیکه پول باشد کمتر کسی به خیال تقلیل بودجه و مخارج افتاده و یا از بعضی مخرج صرفنظر می‌نماید اما اگر پول نباشد همه در فکر تقلیل مخارج هستند و برای دولت سهل تر خواهد شد ولی باز جای تعجب و تاسف است که نماینده محترم فرق بین تصویب و پرداخت مخارج را از هم نداده و پرداخت و اعتبار را یکی فرض کرده‌اند اگر امروز بودجه تصویب یا اعتباری از مجلس بگذرد برای این نیست که امروزه آن بودجه یا اعتبار به مصرف برسد بلکه برای این است که مجلس امروزه برای مخارج فوری آن را تصویب می‌کنند تا در موقع داشتن پول پرداخت شود مثلاً امروز بودجه مملکتی بالغ بر بیست ملیون است پس در موقع تصویب آن باید بگوئید این پول کجا است که شما می‌خواهید بودجه آن را از مجلس بگذرانید و اول بیائید پول را بما نشان بدهید بعد پیشنهاد کنید تا بیست ملیون پول را به مانشان ندهید نباید تصویب شود.
بنده عرض می‌کنم اینطور نیست و شاهزاده اشتباه فرموده‌اند اعتباری که دولت می‌خواهد برای یک مخارج فوری و فوتی است.
سلیمان میرزا ـ معنی فوری را نفهمیدم.
وزیرمالیه ـ معنی فوری این است که تا گذشتن بودجه کل مملکت یک مخارج فوری و لازمی برای دولت پیش می‌آید و مسئله هم صوری است که دولت نمی‌تواند صبر کند تا بودجه از مجلس بگذرد این است که پیشنهاد کرده تصویب آن را از مجلس شورای ملی می‌خواهد زیرا ممکن است تصویب بودجه‌ها چهار یا پنج ماه طول بکشد و این پیشنهاد برای این است که هر دقیقه دولت مجبور نشود برای خرج فوری اجازه از مجلس تحصیل کند و ممکن است تا این کار را نکند اسباب تضیع و خسارت شود این بود که این ایحه پیشنهاد شد که هر وقت مخارجی پیش بیاید از آن وجه اعتبار به مصرف رساند تا بودجه‌ها بگذرد و در آخر هر هفته یا ده روز به ده روز نتیجه با به مجلس اطلاع بدهد.
اما راجع به اینکه فرمودند در زمستا کسی سد نمی‌بندد این مسئله راجع به سد خوار است که از آنجا نوشته بودند اگر این سد بسته نشود سیل املاک خوار را خراب و ویران خواهد کرد و باید دولت تصویب کند که سد مزبور بسته شود زیرا اگر بسته نشود یک خسارت فوق العاده مهمی به آن صفحات خواهد رسید و امروز هم موقع تعمیر ایجاد آن سد هنوز تگذشته و قت باقی است کما اینکه سد جاجرود را هم مشغول تعمیر هستند و یک مقدار از این اعتبار را برای آن می‌خواستند. البته معارف هم نهایت اهمیت را دارد ولی بدیهی است اگر سد بسته نشود و آذوقه شهر تامین نشود که همان معلمین و همان اطفال اگر پول هم داشته باشند نمی‌توانند زندگانی کنند و در زحمت خواهند بود منتهی این است که اگر این کال حالا بشود ممکن است با اندک مخارجی ترمیم و اصلاح شود ولی اگر به حال خود باقی باشد که هر وقت یک مخارج فوری و ضروری برای دولت پیش بیاید فوراً اگر پول داشته باشد خرج کند و اگر هم پول نداشته باشد رای یک کاغد پاره بیش نبوده و در آنچا بدون اینکه از آن استفاده بشود افتاده است پس تصور نمی‌کنم این مسئله محتاج به توضیح زیادتری باشد بنابراین اعتبار تصویب شد ضرری بر آن متربت نخواهد شد. ممکن است فردا مثلاً صد هزار تومان پول برای دولت برسد حقوق معلمین داده شود آنوقت اگر این اعتبار تصویب بشود چون دولت اختیار و اجازه از مجلس ندارد ممکن اس وقت آن کارهای لازم بگذرد و هر وقت هم پولی برسد البته ازدادن به معلمین خودداری نخواهد شد و در صورت امکان نهایت مساعدت را با آنان خواهد کرد. اما فرمایش راجع به سولیداریته و مسئولیت مشترکه بین وزراء فرمودند که سیزده هزار تومان اتباری را که آقای رئیس الوزراء فرمودند چرا مسترد شده است.
این مسئله چندان قابل اهمیت نیست برای اینکه اگر در یک جلسه آقای رئیس الوزراء برای یک خرجی پیشنهادی کرده باشند و من ندیده باشم چندان اهمیتی ندارد و بعد که بنده از مسئله مطلع شدم گفتم این مبلغ که پیشنهاد فرموده‌اید کم است و باید پنجاه هزار تومان پیشنهاد شود و دلیلش هم معلوم است.
زیرا اعتباری که راجع به وزارت مالیه است باید خود وزارت مالیه پیشنهاد کند نه آقای رئیس الوزراء چون کارهای داخلی هر وزارت خانه مربوط به نظریات وزیر مسئول آن اداره یا وزارتخانه است و اگر یک کاری آقای رئیس الوزراء فرضاً که بده مطلع نباشم این دلیل منطقی برای اینکه مسئولیت مشترکه بین اعضای دولت نباشد نیست. زیرا ممکن است ایشان چند ساعت کار بکنند که فرضاً بنده یا یک نفر دیگر از افراد وزراء در نزد ایشان نبوده یا مطلع نشویم این مربوط به مسئولیت مشترکه نیست باید دانست که مسئولیت مشترکه که راجع به بیتک ژنرال و مسائل عمومی مملکت است و به هیچ وجه مربوط به امورات داخلی هر وزارتخانه نیست مثلاً اگر امروز بنده یک خطاهائی در وزارت مالیه که متصدی آن هستم بکنم رئیس الوزراء جنگ مسؤل هسند یا مکلف هستند حتماً مطلع باشند؟ خیر شخص بنده که مرتکب آن خبط وخطا شده‌ام مسئولم نه دیگران یا اگر یکی از وزراء خطائی را مرتکب شده باید به عنوان مسئولیت مشترکه همه وزراء را سیاست کرد که چرا یک نفر در داخل اداره خود فلان خبط را کرده است چیزیکه مربوبط به بنده است بنده خودم باید عرض کنم و امری را که مربوط به آقای رئیس الوزرا است ایشان باید اقدام فرمایند پس با ذکر این مقدمه این مسئله که گفته شد هیچ مربوط به وزیر مالیه است نه مربوط به مسئولیت مشترکه بین وزراء کار داخلی هر وزارت خانه مربوط به خود آن وزارتخانه است. وزیر مایه ملزم نیست راجع به وزارت جنگ اطلاعات داشته باشد و همینطور وزارت جنگ بالعکس اما در باب ماده واحده که فرمودند اجرای این ماده اعتبار مثل اجرای ماده واجده است نمی دانم نماینده محترم اجرای ماده واحده را چه شکل تعبیر می‌فرمایند آیا تصور فرموده‌اند که غرض از ماده واحده که پس از تصویب وزارت مالیه کرورها پول در مملکت تهیه کند یا اینکه تشکیلات آن وزارتخانه را به صورت بهتر و روشن تری در آورده و آن ادارات را از حالت خرابی و اسفناک سابق بیرون آورد و بطور خوب تری اصلاح و اداره کند مقصود از ماده واحده این بود که تشکیلات قدیمه وزارت مالیه میلیاردها پول در مملکت حاضر کند که هر وقت معلمین و غیر معلمین بخواهند فوری در صندوق را باز کرده تأدیه نماید اگر اعتارض دارید که این تشکیلات بد است آن مسئله دیگری است و البته باید اعتراض خود را بفرمائید تا جواب داده شود و اگر این اعتراض را ندارید باید که غرض از ماده واحده ایجاد سیل پول در خزانه مملکت نبوده است و تغییر شکل و صورت بوده است. اما اینکه فرمودند چرا پول در مملکت حاضر نمی‌شود. بلی اگر دولت حاضر یک دولت بدی بود ممکن بود یک عملیاتی بکند که به زودی پول در مملکت حاضر شود و ممکن بود منافع و مصالح مملکت و ملت را از دست بدهد و در عوض تهیه پول کند حمد خدا را که دولت حاضره تا کنون منافع و مصالح دولت را به هیچ وجه از دست نداده و جز سعادت و عظمت مملکت منظور و آمالی در نظر نداشته و هر قدمی را که تا کنون برداشته است تماماً برای حفظ و صیانت مملکت ومبنی به مصلحت وخدمت محض بوده و مساعی خود را برای پیشرفت و تعالی این آب و خاک به کار برده است نخواسته است شما را بفروشد و پول فراهم کند ما باید بخوبی بدانیم کساینکه به ما پول می‌دهند و با ما مساعدت مادی می‌کنند ما را به ثمن بخس و نازلتری قیمت می‌خرند (بعضی گفتند صحیح است) خون ما را مکیده جان ما را می‌گیرند (صحیح است) طوق بندگی و رقیت به گردن ما انداخته حیات ما را متزلزل می‌سازند. (صحیح است) ولی این کابینه با کمال غیرتمندی و شجاعت و با نهایت وطی پرستی رفتار کرده و آنچه توانسته است برای ازدیاد شرافت این مملکت کرده و نخواسته است در مقبل خواهش نا مشروع اجانب سر تسلیم و فروتنی فرود آورد و طو اسارت را به گردن ملت ایران بیاندازد و خود را حاضر برای بی پولی می‌کند ولی خیانت نکرده و نخواهد کرد شما (خطاب به شاهزاده سلیمان میرزا) با این حرفها که می‌زنید عوام را می‌توانید جلب کنید و دماگوژی بفرمائید ولی خواص مملکت خوب می‌توانند درک کنند که اگر کابینه حاضره می‌خواست خیانت کند و می‌خواست با خارجه یا رو با بیگانه همکار باشد و دست تکدی پیش اجانب دراز کند و هزاران کارهای نگفتنی را بکند خوب و خوب می‌توانست تهیه پول کرده و به معلمین و دیگران بدهد بر هیچ کش پوشیده نیست که در این سنوات اخیر همیشه خارجی و بیگانه بوده که با شما مساعدت می‌کرد و همیشه شما را می‌فروختند و با حیات و استقلال شما بازی می‌کردند و برای شما پول می‌گرفتند (صحیح است) شما جیره خوار بیگانه بودید و در هر برج مجبور بودید که دست دراز کرده و از آنها با گرانترین قیمت با شرائط سنگین پول استقراض کرده خرج کنید (صحیح است) این کابینه نخواسته شما را بفروشد نخواسته است شرافت و استقلال شما را از میان ببرد اگر آن معلمین حس دارند اگر آن معلمین شرافت دارند (با دست اشاره به شاهزاده سلیمان میرزا) اگر تو هم شرافت داری نباید این حرفها را اینجا بزنی …
سلیمان میرزا ـ (با فریاد) چه نا مربوطه می گوئی خفه شو. (صدای زنگ …)
نایب رئیس ـ آقا آقا …
یکی از نمایندگان به وکلاء توهین می‌کنید.. (صدای زنگ)
نایب رئیس ـ آقایان نظامات مجلس را رعایت بکنید … همهمه.
سلیمان میرزا ـ (در حال خروج از مجلس) مردکه بیشرف … (صدای زنگ)
نایب رئیس ـ آقایان نظامات مجلس را رعایت کنید.
(آقای سلیمان میرزا و چند نفر از نمایندگان خارج شدند)
مستشارالسلطنه ـ (خطاب به آقای وزیر مالیه) بیان خودتان را تعقیب بفرمائید.
وزیر مالیه ـ (با حالت خیلی عصبانی) آقایان!
معارف امروز برای امروز فایده ندارد فایده اش برای بیست سال دیگر است و امروز استقلال برای مملکت لازم است (صحیح است) آقایان سعی کنید که مملکت را نجاب دهید به سختی تحمل کنید و دست تکدی پیش خارجه دراز نکنید. آیا اجازه می‌دهید دولت زیر بار سنگین شرایطی که استقلال مملکت را به باد بدهد برود.(خیر خیر هرگز) اگر هم اجازه می‌دهید من حاضر نیستم و دیگر هم عرض ندارم.
نایب رئیس ـ اگر آقایان موافق باشند چند دقیقه تنفس داده شود.
(مجدداً مجلس برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت تشکیل گردید)
نایب رئیس ـ قبل از تننفس پس آمد تاسف آوری که مبنی بر سوء تفاهم بود پیش آمد و چون حکمیت قضیه موکول به حضرت آقای مشیرالدوله شده است لذا ایشان فرماشاتی در این خصوص خواهند فرمود.
مشیر الدوله ـ بنده کمال تاسف را دارم از این پیش آمدی که من غیر انتظار روی داد ولی درعین حال بنده به خوبی می‌دانستم که این پیش آمد مبنی بر سوء تفاهم بوده است یعنی شاهزاده سلیمان میرزا عباراتی را که آقای وزیر مالیه فرمودند طور دیگری ملتفت شدند و بنده با این گه یقین داشتم سوء تفاهم بوده باز هم در موقع تنفس کاملاً در این باب تحقیق کرده و با آقایان سلیمان میرزا ووزیر مالیه مذاکره کردم و ثابت شد همانطور که بنده فهمیده بودم سوء تفاهمی بین آقایان حاصل شده است.
زیر مقصود آقای وزیر مالیه از عباراتی که فرمودند این بود که هر ایرانی یا هر کسی که حاضر بشود در عوض مساعدت اجانب تحمیل سنگینی را قبول نماید آن شخص حس ایرانیت ندارد و اینکه گفتند بیشرف است مقصودشان نه شاهزاده سلیمان میرزا بود نه دیگری بطور کلی عبارات را فرمودند.
(بعضی گفتند صحیح است)
و مخصوصاً فرموده‌اند (اگر) آقایان درست ملاحظه فرمایند خواهند دید که وقتی کلمه (اگر) به میان بیاید قضیه قضیه شرطیه می‌شود بنابراین نه مقصودشان شاهزاده سلیمان میرزا بود نه سایر آقایان وکلاء بوده به این جهت پس از آنکه بنده درست مطلب را فهمیدم میانجی شده و توضیح و تفسیر عبارات آقای وزیر مالیه را به شاهزاده میرزا عرض کردم و معلوم شد حقیقتاً مسئله مبنی بر سوء تفاهمی بوده است وقتی طرفین ملتفت این سوء تفاهم شدند حاضر شدند با هم مذاکراتی نموده و بکلی رفع سوء تفاهم شد (صحیح است)
نایب رئیس ـ یک عده از آقایان وکلاء پیشنهاد فرموده‌اند که اخذ رای در ماده واحده پیشنهاد وزارت مالیه موکل به جلسه آتیه بشود. آیا آقایان با این پیشنهاد موافق هستند؟
محمد هاشم میرزا ـ اسامی پیشنهاد کنندگان را بفرمائید.
نایب رئیس ـ احتشام الدوله ـ آقا سید کاظم یزدی ـ ملک الشعراء ـ آقای وقار الملک.
وزیر مالیه ـ بنده می‌توانم شخصاً موافق باشم که بماند برای جلسه آتیه.
نایب رئیس ـ البته فرمایشاتی که آقای مشیرالدوله از نقطه نظر تاسف از این پیش آمد حاکی از احساسات عموم نمایندگان بود همینطور هم آقای وزیر مالیه خودشان مصدق اظهار تاسف از این سوء تفاهم بوده و یقین دارم با اظهارات خود بیانات آقای مشیر الدوله تایید و تصدیق خواهند فرمود.
وزیر مالیه - بنده با اظهارات آقای مشرالدوله کاملاً موافقم و مقصودم شاهزاده سلیمان میرزا نبود مقصود بنده این بود آن کسی که در این موقع با یک شرایط سنگینی حاضر بشود از خارجه پول بگیرد مدرسه دئر بکند و در واقع زیر همه چیز ایران بزند و به مدرسه که در آتیه معلوم نیست چه خدمتی به ما خواهد کرد پول بدهد حس نیت ندارد مقصود این بود پولی که حاضر می‌شد به گران ترین قیمت برای ما ارزش خواهد داشت و هیچ ایرانی شرافتمند حاضر نمی‌شود به این ترتیب از اجانب پولی استقراض شود باید به همین حال ساخت و قدری تامل کرد و فعلاً پول نخواست تا ببینیم چه می‌شود.
نایب رئیس ـ در موضوع این لایحه آقایان موافق هستند که بماند برای جلسه دیگر؟ خود آقای وزیر مالیه هم که قبول فرمودند موکول به جلسه آتیه شود پس اگر آقایان موافقند و مخالفی نیست امشب جلسه را ختم و موکول به روز شنبه خواهم کرد و دستور آن اولاً شور در تعهدنامه جامعه ملل و شور در این راپور کمیسیون بودجه راجه به اعتبار ۵۰ هزار تومان خواهد بود.
بعضی سئوالات هم هست که جزو دستورخواهد بود.
(مجلس سه ساعت از نیم از شب گذشته ختم شد)