مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ تیر ۱۳۲۱ نشست ۶۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
جلسه ۶۶
شماره مسلسل ۱۰۹۸
مذاکرات مجلس
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۷ تیر ۱۳۲۱ نشست ۶۶
مجلس سه ربع ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز سه شنبه دوم تیرماه را آقای طوسی منشی قرائت نمودند.
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟(اظهاری نشد)صورت مجلس تصویب شد.
- شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
۲- شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه
رئیس - شور اول لایحه اصلاح قانون نظام وظیفه. گزارش کمیسیون خوانده می‌شود. گزارش از کمیسیون نظام به مجلس شورای ملی کمیسیون نظام لایحه شماره ۲۷۷۸ دولت راجع باصلاح قانون نظام وظیفه را در جلسه‌های متعدد باحضور آقایان وزیر جنگ و معاون وزارت دادکستری و رئیس اداره آمار و ثبت احوال و نماینده وزارت کشور مورد شور و مطالعه قرار داده و برخی از آقایان نمایندگان نیز برای اظهار نظر در جلسه‌ها حضور داشتند و اصلاحات لازمه به عمل آمده تابدانجاکه این مواد پیشنهادی همه بسوی جامعه تنظیم یافته و رفع نگرانیهای سابق را نموده‌است و اینک گزارش آن برای شور اول تقدیم و ضمنا“ استدعا می‌شود یکی از جلسه‌های هفتگی مجلس شورای ملی برای شور اول آن اختصاص داده شود تا زودتر به بلاتکلیفی مردمانی چند خاتمه داده شود
رئیس-مذاکرات در کلیات است. آقای اوحدی
اوحدی-مخالفت این بنده راجع به این لایحه دولت مربوط بنظام از نقطه نظر این نیست که مخالفت با دولت داشته باشم و همچنین از این نقطه نظر نیست که مخالفت با نظام یا نظام وظیفه داشته باشد فقط مخالفتم از طرز تنظیم لایحه نظام وظیفه‌است استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند. برای نظام وظیفه در ۱۳۰۴ قانونی گذشت که در آن قانون رعایت مصالح مملکت و رفاهیت حال عموم را در نظر گرفت بدین سبب معین می‌کنند اشخاصی که دارای اجتهاد هستند اشخاصی که علمای مذهب زردشتی و یهود و مسیحی هستند از خدمت نظام وظیفه برای ابد معاف خواهند بود و همچنین نوشته‌است مدرسین معقول و منقول از خدمت نظام وظیفه برای ابد معاف هستند و همچنین نوشت کسانی که دارای تصدیق عالیه از مدارس داخله یا خارجه هستند که به تغییر امروز لیسانس و دکترا گفته می‌شود اینها برای ابد از خدمت نظام وظیفه معاف هستند (مخبر اینطور نیست)برای رفع سوء تفاهم و رفع اشتباه از رفقای خود ماده ۱۶ قانون نظام وظیفه مصوبه خرداد ۱۳۰۴ را می‌خواهم ماده ۱۶ کسانیکه بواسطه موقعیت خود از نظام معاف می‌باشند:۱-حکام شرعمجاز باجتهاد یافتوی از مراجع تقلید یا فتوی و علمای درجه اول مذاهب زردشتی و کلیمی و مسیحی و مدرسین علوم معقول و منقول. ۲-دارندگان تصدیقنامه (دیپلم)از مدارس عالیه یا خارجه. ۳-طلاب علوم دینیه الی آخر بنابراین در ماده ۱۶ معافیت دائم این طبقه مصرح است و هیچگونه اشتباه و شکی در آن راه ندارد قانون نظام وظیفه ۱۳۱۰ که بعنوان اصلاح قانون نظام وظیفه ۱۳۴۰ بمجلس آمده تفاوتی که پیدا کرده‌است این است که برای لیسانس‌ها و دکترا یکسال قائل شده و برای غیر دکترا ۱۸ ماه قائل شده و در هر دو صورت یعنی هر دو قانون برای متکفلین ۴ ماه خدمت تعیین کرده‌است چه در قانون ۱۳۰۴ و چه در قانون ۱۳۱۰ متکفلین باید ۴ ماه خدمت نظام وظیفه انجام دهند و این عمل در نظام جریان داشته که ۴ ماه را برای خدمات مقدماتی نظام وظیفه همیشه مورد توجه قرار می‌دادند حال بنده تعجب می‌کنم از آقای وزیر جنگ که خیلی شخصا“ بایشان ارادت دارم باین مقدمه که در صدر لایحه تقدیمی خودشان تصریح فرمودند به اینکه این لایحه نظام وظیفه برای رفاه حال مردم است و برای آسایش مردم و برای جلوگیری از اشکالات است و بالنتیجه بر اثر تجارب است که این لایحه پیشنهاد می‌شود خواستم ملتفت بشوم بااین مقدمه چه باعث شد که قانون ۱۳۰۴ و قانون ۱۳۱۰ پشته پا افتاده شد و متوسل شدند به قانون ۱۳۱۷ که این قانون ۱۳۱۷ یک موادی دارد که نه خدا راضی است و نه پیغمبر خدا و نه من هم که عضو کمیسیون عدلیه بودم رایض بآن بودم(صحیح است) بنده استدعا دارم که آقای وزیر جنگ این عرایض را که بدون هیچ شائبه فقط از نظر مصالح و رفاهیت جامعه عرض می‌کنم در نظر بگیرند و اگر حالا هم نخواهند جواب بدهند یک قدری رویش تامل کنند و اگر مراجعه هم لازم دارد بقوانین سابق بفرمائید بعد ملاحظه می‌فرمایند که منصفانه این عرایض بنده ورود دارد یا خیر یکی از مسائل که مورد توجه بنده‌است وقت سرباز گیری است که بنده مخالفم باینطوری که اینجا نوشته شده‌است زیرا آقایان میدانند اگر ابتدای سرباز گیری در فروردین ۱۳۲۱ باشد این اول کار زراعت و کار رعیتی و کار بهره برداری آن رعیت مشمول است بنده وارد جزئیات نمی‌شوم اگر موافقت میفرمائید خوبست همانطوری که در قانون ۱۳۰۴ و قانون ۱۳۱۰ وقت سرباز گیری را بمهر محول کرده و قانون ۱۳۰۴ خاتمه سربازگیری را تا آخر آبان همان سال معین ولی در قانون ۱۳۱۰ از آبان رد شده و نوشته شده‌است تا آخر آذر همان سال سربازگیری باید خاتمه پیدا کنند بنده معتقدم که در بحبوحه قدرت و احتیاج بنظام قانون ۱۳۱۰ تنظیم شده‌است البته این نکته را رعایت نمی‌کردند بهتر از نکاتی بود که در قانون ۱۳۱۷ نوشته شده‌است. یکی دیگر ملت ایران از حیث احتیاجات محتاج به آدم است خوبست وقت را غنیمت بشماریم ما که باکسی جنگ نداریم تهیه نظام را که برای جنگ نمی‌کنیم ایران سالهای سال است کوس صلح طلبی و کوس نفرت از جنگ را می‌زند احتیاجی ندارد که اینقدر افراد را در زیر پرچم تا یکمدت زیادی نگاه دارد بنابراین بااینکه خودم هر وقت یک دسته نظام رات می‌بینم یک حالت تشنج و یک حالت حظ و یک حالت سرور برای پیش می‌آید معذالک تقاضا می‌کنم از آقای وزیر جنگ که تقلیل بدهند یعنی قائل شوند برای متکفلین همانطوری که در قوانین سابق چهار ماه شده‌است و در این لایحه شش ماه همان چهار ماه باشد و همانطوری که در قانون ۱۳۰۴ دکترها و لیسانسهارا معاف کرده‌اند اینها هم معاف باشند برای اینکه یک دکتری که می‌رود تا سن ۲۵ سالگی اقلا“ ضحمت می‌کشند تا دکتر در مهندسی می‌شود یا دکتر در دارو سازی می‌شود یا دکتر در طب می‌شود یا دکتر در چیزهای دیگر بالاخره آن کاری را که زحمت کشیده برای جامعه نفعش بهتر است تا برود در سرباز خانه اگر آقایان تصدیق دارند آقای وزیر جنگ هم توجه بفرمایند یک نفر که دکتر شده‌است پس از ۲۵ سال که از عمرش گذشته امروز نتیجه عملش را باید بملت بدهد یعنی ملت از او استفاده می‌کند یک نفر دکتر شده‌است در حفظ صحت بدنی از این دکتر ممکن است صدها نفر هزاران نفر در این مدتی که نظام وظیفه می‌رود مردم را معالجه کند و امراض را جلوگیری کند و خدمت مهمی بکند وقتی که رفت در نظام وظیفه چه خدمتی از وجود یک نفر دکتر یا ده نفر دکتر ساخته می‌شود؟ باینجهات بنده معقدم که آقای وزیر جنگ موافقت بفرمائید که این اشخاص همانطور که در قانون ۱۳۱۰ معاف شده‌اند معاف باشند باقی می‌ماند کسانی که تارتبه دوره کامل متوسطه رسیده‌اند برای این اشخاص همان مدت یکسال کافی است بیشتر از یک سال برای اینها اسباب زحمت و چیزهای دیگر فراهم نشود اگر چه ورود در نظام را نمی‌خواستم بگویم این عرض را ندارم البته همانطور که یک روز خود آقای وزیر جنگ فرمودند که اینجا یک مدرسه ایست برای افراد بنده هم قائل هستند و حقیقت مدرسه‌است برای تربیت بدنی برای تربیت اخلاقی باینجهت بنده عرض می‌کنم که یکسال کافی است برای آنها آمدیم سر قسمت عمومی برای قسمت عمومی هم ۱۸ ماه کافی است که یکسال و نیم باشد یکسال و نیم برای اینها و همانطور که عرض کردم بقیه هم برای سایرین (صحیح است) نکته دیگر هم که خواستم عرض کنم اگر آقای وزیر جنگ توجه بفرمایند خوبست این مطلب را در نظر بگیرند که یک اشخاصی که فعلا“ در جریان خدمت نظام هستند پس از تصویب این لایحه و این قانون اینها را هم مشمول این لایحه قرار می‌دهند و تا هر کجا که رسیده ایت طبق این مقررات باآنها معامله بشود.
مخبر کیمسیون نظام (روحی)-گمان می‌کنم در یک اصل بین همة همکاران ما تردید نباشد و آن بودن نظام وظیفه در کشور است کشور محتاج است بحراست و حفاظت حدود و ثغور و مرز و جهات دیگر و این وظیفه افراد است که این وظیفه خودشان را در مقابل وطن و میهن خودشان با فرط پاکی علاقمندی ایفاء کنند پس از اینکه این اصل را معتقد شدیم در وضعیت این عمل بایستی وارد در مذاکره بشویم البته نظریات مختلف است و ممکن است آقایان هر گونه نظر سودمندی دارند بدهند هم وزارت جنگ و هم کمیسیون و هم بنده که مخبر هستم باآن موافقت می‌کنم که یک قانونی از مجلس شورای ملی بگذرد که بنفع جامعه و بمساوات باشد که بدون اینکه تبعیض روا داشته باشیم اجرا شود اصل این بوده‌است که ما سعی کردیم در کمیسیون که این قانون جنبة مساواتیش زیاد باشد و تبعیض را ما در این قرار ندادیم. آقای اوحدی فرمایشاتی فرمودند که بنده یک قسمتهایش را مجبورم اینجا جواب عرض کنم ابتدا فرمودند که مدرسین و غیر ذالک در سابق معاف بوده‌اند حالا چرا معاف نیستند و حالا هم باید معاف بشوند. حالا هم ما معافیتها را قائل شدیم اما بایک مدرک مراجع صلاحیت دارید که آن معافتها را تصدیق بکنند و آقا هم البته تصدیق می‌کنند که هیچ مجتهد جامع الشرایط و صاحب فتوائی وجود ندارد که بیست و یکسال باشد. این یک کاری است بس مشکل آقا کار زحمت دار و رنج دار است کسی که بالاخره بمقام اجتهاد و فتوی می‌رسد این محتاج بیک سن کامل تری است که البته ممکن پس از انجام خدمت نظام وظیفه هم این کار را دنبال کند و پیش ببرد و بجامعه خدمت کند. اما اینکه آقا فرمودند چهار ماه کافی است آن روز درست بوده‌است ملاحظه بفرمائید قرآن مجید می‌فرماید کل یوم هو فی شان هر روزی شان مخصوص دارد طرز کارهایش جوردیگر است امروز طرز کار با سابق متفاوت است امروز یک نفر سر باز باید یک عملیات زیادتری را انجام بدهد طرز کار نوع اسلحه عملیات همه کاملتر و بیشتر شده‌است سرباز امروز باید یک تمریناتی بیشتر از پیش در فنون مختلفه سربازی بکند که شاید در بیست سال پیش اینها وجود نداشت امروز آمده‌است این قضیه پیش ما و ما هم در این قانون باین قسم که ملاحظه میفرمائید گذشته‌ایم و تمام هم عادلانه و ازروی مساوات بوده‌است ما آمدیم دو سال را یکجا شش ماه کردیم یکجا یکسال کردیم یکجا هجده ماه کردیم همه هم از روی عدالت و مساوات اینجا نباشد که در قسمت دکترها و تحصیل کرده‌ها یکسال و یک سال ونیم مدت خدمت معیین شود و این هم کمتر از این ممکن نیست بشود زیرا اینها هم باید یک عنصر مفیدی برای کشور باشند و خدمت کنند و عملیاتی را هم در ظرف این مدت فرا بگیرند و این مطلب هم مخفی نماند که نظریاتی که وزارت جنگ به اجرای این قانون دارد بطوری که ما دیده‌ایم از حالا هم در فکر تامین این منظور آسایش حال سربازان است و دارد عمل می‌کند هم اکنون ممکن است آقایان تشریف ببرید و سربازخانه‌ها را ببینید امروز سربازخانه‌ها در نهایت نظم و ترتیب است از حیث نظم و خوراک و منزل و لباس و حقیقت خیلی خوب است و یک نمونه ایست برای افراد سرباز که همه جهت تربیت می‌شوند حتی در آنجاها مزارع نمونه یک قسمت درست کرده‌اند که سربازان دهقان و کشاورز هم معلومات نظامی و سربازی فرا بگیرند و هم سواد و معلومات پیدا کنند حتی مراتب اخلاقی خود را هم مستحکم کنند که مثل یک مدرسه وقتی از آنجا خارج می‌شوند این یک تا بین فهمیده عاقل و لایق و عنصر مفیدی برای مملکت خواهد بود و اهل هر کجا باشد بهمان محل بر می‌گردد و استفاده می‌دهد این یک چیز است که همه ماها باید کمک کنیم و همراهی کنیم نسبت به این قانون و این لایحه که از کمیسیون گذشته‌است و اصل و مبنایش بر مساوات است بگذرد و اجرا شود و اینکه فرمودند موردی دارد که باید حذف شود که نه خدا راضی است ونه پیغمبر خدا راضی است من می‌خواستم به آقای اوحدی عرض کنم که در کمیسیون این مواد حذف شده‌است ما دیگر نه چلاق را در قانون آورده‌ایم که بسربازی بگیرند نه رنجور را نه کسانی را که علیل هستند نه کسانی که انگشت سبابه ندارند قانون در حقیقت اینها رفاهیت کامل را رعایت کرده‌است و آنهائی که بیشتر دعوت می‌شوند در این قانون تمام معاف شده‌اند و هیچ به آنها مراجعه نمی‌شود یک قسمت راجع به وقت سربازگیری فرمودند این اوقات در آئین نامه سربازگیری تامین شده‌است اما یک قسمتش را بنده هم معتقد هستم که فرمودند وقتش به ضرر جامعه‌است خوب است این را کمیسیون مرقوم بفرمایند که در آنجا مطالعه کنید و رسیدگی کنید اگر دیدیم صلاح است ما هم موافقت می‌کنیم و حرفی نداریم ما می‌خواهیم یک قانون صحیحی بنفع جامعه بگذرانیم می‌خواهیم به هر طوری که هست اشکالات سابق بر داشته شود قسمت دیگر راجع به دکترها فرمودند دکتر در هندسة دکتر در گیاه شناسی دکتر در فلسفه و منجمله دکتر درطب اینها را اگر توجه بفرمائید همه اینها در سربازخانه‌ها و نظام بیشتر می‌توانند خدمت کنند یک سربازخانه بالاخره طبیب می‌خواهد و اینها موظف هستند که آنها را معالجه کنند و اینها بایستی این وظیفه را انجام بدهند و از وجودشان استفاده شود و اگر غیر از این باشد بزیان جامعه‌است زیرا بعقیده بنده اینها وجودشان در سربازخانه بیشتر سودمند خواهد بود و بعلاوه اینها بعد از یکسال خدمت بیرون خواهند آمد و در خارج وظیفه خودشان راانجام خواهند داد و اینکه فرمودند مدت را کم کنیم و از دوسال به یکسال تخفیف قائل شویم این مذاکرات مکرر در کمیسیون با حضور آقایان محترمی که لطفا“ تشریف آوردند با توجه مخصوص آقای وزیر جنگ که در کمیسیون تشریف داشتند مذاکره شد در سال موالید ما تکافو نمی‌کند ما باید این مقدار سرباز را همیشه برای خدمت حاضر داشته باشیم و احصائیه که در دست ما هست و بایستی او را مطمح نظر قرار داد این موالید کفایت نمی‌کنند برای اینکه دو سال را یکسال یا دو سال و نیم بکنیم امروز در بعضی ممالک دنیا حتی سه سال کرده‌اند زیرا بایستی افراد بیایند و جای اینها را بگیرند و در مدت یک سال این کار عملی نمی‌شود بنابراین تصدیق بفرمائید که این مدت را قبول کردن مشکل است و بطور کلی همانطور که عرض کردم ما اگر قانون نظام وظیفه می‌خواهیم امروزه اوضاع دنیا طور دیگری است که ممکن است در آتیه نزدیکی رو به آرامش برود ما هم بایستی مثل یک ملل زنده زندگی کنیم و بایستی در سایه سر نیزه سربازان حدود و ثغور خودمان را محافظت کنیم و بنده مخصوصا“ در اینموقع که آقای وزیر فرهنگ تشریف دارند می‌خواستم خواهش کنم که حتی در امر پیش آهنگی هم مقدم بشوند زیرا اگر اینها بد بود سایرین نمی‌کردند ما هم باید بکنیم؟
رئیس -آقای اعتبار.
اعتبار - موضوع قانون نظام وظیفه یکی از قوانینی است که بنظر بنده در هرموقعی که بحث شود و هر موقعی که به مجلس شورای ملی بیاید بایستی همیشه ما تجلیل کنیم و احترام کنیم که یکی از قوانین مفیدی است که بدرد کشور می‌خورد لیکن علت اینکه بنده بنام مخالفت با این قانون می‌خواهم صحبت کنم یک موضوعی بود که بنده را فوق العاده متاثر کرد و لازم دانستم که آقای وزیر جنگ در این باب یک توضیحاتی به مجلس شورای ملی بدهند بنده در یکی از جرائد خواندم صحبت از سوار محلی شده بود که پول به سوار محلی داده‌اند یا می‌دهند و همینطور در اداره امنیه کار داشتم و دیدم آنجا ما یک امنیه‌ای را که بخون دل داریم از بودجه مان کم می‌کنیم و به او می‌دهیم صحبت از این است که حقوق همین افراد را بیک سواران محلی تخصیص داده‌اند و می‌دهند من حقیقتا“ فوق العاده متاثر شدم بنده در ماموریتهائی که در قسمتهای کردستان و چه در قسمتهای لرستان داشته‌ام بااین کیفیت سوار محلی بر خوردارم و معایب این کار را خیلی خیلی خوب میدانم باور بفرمائید که اگر شما و دولت ما روی این فکر بروید دیگر جلوی این کار را نمی‌شود گرفت این قضیه مسری است و یک سوء سیاستی است که هر کس امروز برود دنبال سوار محلی و بخواهد با سوارمحلی باین مملکت امنیت بدهد بهتر است که ندهد (صحیح است)بنده اینطور دیدم اینجا که یک مردی آمده بود حقوق دو ماهه اش را می‌خواست می‌گفتند باید در محل بروی می‌گفت همین جا می‌خواهم این خویش میرساند که دروغ است این قضیه سواران محلی خود اینها یک مردمانی هستند که خودشان با دزدها شریک هستند با قطاع الطریق‌ها همه شب هستند بنده خودم دیده‌ام که در هیچ تاریخی نبوده‌است که اینها با دزدهای محلی طرف شده باشند یکنفر از آنها را کشته یا زخمی کرده باشند و همیشه با آنها ارتباط داشته‌اند و بنده تقاضا می‌کنم از دولت که اگر واقعا“ این رویه را می‌خواهد پیش بگیردبهتر این است که پیش نگیرد و نکند این کار را این رویة غلطی است که ما بخواهیم امروز هر خانی را بر داریم بیاوریم بیست تا سوار سی تا سوار باو بدهیم و یک حقوقی برایش قائل شویم و حال آنکه میدانیم که این خوانین چه مضراتی داشته‌اند و دارند و چه بدبختی هائی برای این مملکت ایجاد کرده‌اند (صحیح است) بهر حال این قضیه بنده را بقدری متاثر کرد که خیال کردم در موقع طرح قانون نظام وظیفه این نکته را به آقای وزیر جنگ تذکر بدهم و توضیح بدهم که با اطلاعی که از وضعیات سواران محلی دارم بنده ترجیح می‌دهم که یک محلی را قاعا“صف صف بکنند و سواران محلی نگیریم (صحیح است)این عقیده بنده‌است در این قسمت و اگر توضیحات بیشتری هم بخواهند بنده حاضرم که در این باب مفصلا نظریات و اطلاعات خودم را خدمتتان عرض کنم و اگر امروز ضرورت هم ایجاب کند که شما یک دسته‌ای بیاورید و یک حقوقی بهشان بدهید دستجاب دیگر را هم باید بدهید و همینطور این قضیه دنباله پیدامی‌کند آنوقت یک وقت ملاحظه می‌کنید که یک مملکتی را که با یک زحمتی خلع اسلحه کرده‌اید دو مرتبه مسلح می‌شوند و این ترتیب یعنی چه؟اصلا“ قانون نظام وظیفه برای چیست؟بودجه وزارت جنگ و امنیه برای چیست؟بالاخره بنده معتقد هستم که شما با داشتن امنیه و با داشتن وزارت جنگ و با داشتن سربازخانه که اینجا آقای مخبر محترم شرح دادم و ما هم تصدیق می‌کنیم که همینطور هست با بودن این وضعیات سواران محلی یعنی چه این چه موضوعی است این چه بدبختی است برای مملکت که ما بخواهیم این رویه را اتخاذبکنیم اگر خدای نخواسته بخواهیم این قضیه را عملی کنیم بهتر این است که این وزارت جنگ و امنیه را درش را به بندیم و برویم دنبال سواران محلی. موضوع دیگری را که من باب تذکر می‌خواستم عرض کنم موضوع خواستن افراد است برای انجام نظام وظیفه دو نظر داشتم بنده یکی تامین شده که سعی کنیم افراد در یک مرتبه اظهار شوند و در سال در در ایام مختلف ما این مردم را بیکار نکنیم این تامین شده ولی در فصلش در موقعش بنده مخالفم احضارافراد را برای فروردین ماه هر سال معین کرده‌اند و این موقع به نظر بنده موقعی است و ماهی است که موقع کشت و کار رعایاست و مشغول رعیتی خواهند شد و اگر بخواهند در آن موقع بیایند بکلی از کار رعیتی و کشت می‌مانند و بالاخره کشور دچار زحمت می‌شود از نظر کشاورزی و حال آنکه می‌توانیم این کار را در بهمن ماه بکنیم که رعیت تا پانزدهم اسفند که بیکار است و برای کارهای کشاورزی گرفتاری و مسئولیتی ندارد عرض دیگر بنده راجع به ماده ۶۴ بودکه می‌نویسد مشمولین ۱۲۸۴ الی ۱۲۹۰ را معاف می‌کنند بنده عقیده‌ام این است به همان دلیلی که مشمولین ۱۲۸۴ تا ۱۲۹۰ اظهار نشده‌اند وتا بحال بخدمت نرفته‌اند ما بایستی این موضوع را بسط بدهیم یعنی اقلا“ تا ۹۷ را بایستی مشمول همین ماده قرار بدهیم و معاف کنیم زیرا ما احتیاجی به اینها نداریم و این قضیه را خودمان در عمل دیده‌ایم که با سوء جریانی که درادارات نظام وظیفه هست جزء سوء استفاده فایده دیگری نخواهد داشت زیرا عمل این بوده‌است که این قبیل مشمولین در سال دو مرتبه از زندگی خودشان بیکار می‌شدند و آنها را می‌آوردند به حوزه‌های مرکزی یا فرعی وآن وقت با دادن یک مبلغی دو مرتبه بر می‌گشتند و آن وقت باز شش ماه دیگر همین بازی در کار بود و ما هقدر بخواهیم برای حسن اداره نظام وظیفه اینجا حرف بزنیم به نظر بنده تا یک متخصصینی نداشته باشیم و تا یک مردمانی که واقعا“ ایمان داشته باشند برای این کار پیدا نکنیم حسن اداره نظام وظیفه یکی از آن چیزهائی است که ما به آن نمی‌رسیم پس از نظر اینکه مردم را تا حدی راحت کرده باشیم و تا اندازة از این زحمت خلاص کنیم در این قسمت اجزه بدهید این ماده ۶۴ را بسط بدهیم و حتی الامکان هرقدر ممکن است این را جلوتر ببریم و تا اندازة هم نظام وظیفه بزحمت نیفتد و واقعا“ بتواند مشمولین یک سالش را جمع آوری کند و مورد استفاده خودش قرار بدهد از این جهت بنده پیشنهاد کردم که در این قسمت تا ۱۲۹۶ را مشمول قرار ندهند.
وزیر جنگ - چون وقت تنگ است و آقایان محترم همه نظریاتشان را راجع به قانون نظام وظیفه نفرموده‌اند بنده اجازه می‌خواهم که دفاع خودم را موکول به جلسه آتیه بکنم ولی موضوعی که بنظر بنده خیلی مهم است و لازم است جواب عرض کنم موضوعی است که آقای اعتبار نماینده محترم فرمودند وآن راجع بسواران محلی است کلیه عقاید و نظریاتی که فرمودند کاملا“ صحیح است و نظر دولت هم همین است و تعداد سواران محلی که موجود است فوق العاده کم است و پیدایش در موقعی بود که امنیه و ارتش به بعضی نقاط کشور بسرعت نمی‌توانست برسد و برای ایجاد امنیت فوری در نظر گرفته شد که تعداد مختصری سواران محلی موجود باشد که به محض رسیدن امنیه یا ارتش بآنجاها این سواران محلی منحل شوند و باز عرض می‌کنم که تعداد آنها کم است و بزودی بهیچوجه باقی نخواهد بود باقی عرایضم راجع به نظام وظیفه بجلسة بعد موکول می‌کنم
رئیس - آقای ملک مدنی
ملک مدنی-قانون نظام وظیفه یکی از قوانین خیلی خوبی است که در دوره گذشته از تصویب مجلس گذشته و بنظر بنده یکی از کارهای مفید ایام گذشته همین قانون نظام وظیفه‌است و بنده هم خاطره دارم که این مرتبه چهارم است که در مجلس از طرف وزارت جنگ پیشنهاد می‌شود اولا“ بعقیده بنده خوب بود که این قانون را حالا که آقای وزیر جنگ قصد اصلاح داشتند یک مرتبه تمام قانون را به مجلس پیشنهاد می‌کردند که تمام مواد بررسی بشود و با این وضع فعلی و آزادی که هست و مجلس از روی علاقه مندی برای تدوین قانون نظام حاضر شده همه مواد قانون فعلی را مطالعه کنند و کمیسیون هم مجال داشتهباشد و مجلس هم مطالعه بکند بعضی موادی که شاید در اینجا اصلاحاتی پیش بینی نشده مورد دقت و نظر واقع شود و تجدید نظری بشود عقیدهبنده این است که در این کار بشود زیرا ما وقتیکه در دورة پنجم این قانون را گذرانیم البته آنوقت یک جهارت و دلایلی داشت که بعضی از مواد بنظر مناسب با وضعیت نبوده‌است و باید در آنها هم تجدید نظر بشود. اما نظر اصلی بنده آنچه که قبلا“ لازم است عرض کنم که در کمیسیون مورد توجه واقع شود و آن این است که بنده اصولا“ مدت دو سال را برای نظام وظیفه معتقد نیستم اعتقاد بنده این است که دوره خدمت نظام خدمت نظام وظیفه برای یک بسرباز یکسال بیشتر در ایران لازم نیست چون ما تجربه داریم این مدت دو سال یک نفر زارع و یک نفر دهقان که بسربازخانه می‌رود تاوقتیکه بر گردد این دیگر بکلی شالودة زراعتی او هم پاشیده می‌شود و یک مرد زارعی نیست که بتواند زندگانی خودش را اداره کند بعلاوه ما احتیاج نداریم که خدمت را دو سال بکنیم. مطابق آماری که بنده از خارج تحقیق کردم و در دست است ما اگر در هر سال در حدود صدهزار نفر مشمول داریم در این کشور و صدهزار نفر برای خدمت سربازی و حفظ امنیت داخلی و خارجی ما کافی است و احتیاجی به بیشترش هم نداریم بنده اعتقاد شخصیم در اینجا این است که باید خدمت وظیفه دوره اش را یک سال کرد و برای اشخاص هم که دیپلمه و لیسانسیه هستند و بایستی کادر افسری را طی کنند خدمت در دانشکده افسری شش ماه کافی است و شش ماه هم در صف این عقیدة شخصی بنده‌است دلایل زیادی هم دارد بنده حالا نمی‌خواهم عرض کنم بطور کلی توضیحاتم را اینجا عرض می‌کنم اگر چنانچه قبول نشده آنوقت بنده دلایل و توضیحات بیشتری که لازم است عرض خواهم کرد عرض کنم یکی دیگراز این قسمت هائی که مورد نظر باید بشود و در این قانون هم پیش بینی شده‌است همان مسئله متکفلین است این مسئله متکفلین در چندین دفعه سه دفعه که قانون نظام وظیفه در این مجلس آمده و اصلاح شده هر دفعه این را شدیدترش کرده‌اند و نتیجه هم گرفتاری یک عده از افراد کشور بوده. البته روحانیون و علما و صاحبان فتوی البته باید از خدمت معاف باشند ولی بنده شخصا“ معتقد نیستم که هیچکس از خدمت وظیفه دور باشد زیرا هر کس در سهم برای این آب و خاک خدمت بکنند آن کسی هم که دکتر می‌شود و لیسانیه می‌شود باید برای آب و خاک خودش خدمت بکند در موقعی که لازم می‌شود تفنگ را باید بردارد و از آب و خاک خودش دفاع بکند این عقیدة شخصی بنده‌است ولی یک اشخاصی هم هستند که آنها تکفل یک خانواده را دارند اینها را در نظر بگیرید یک مردی که سرپرست چهارم پنج نفر باشد و باید اینها را نان بدهد وقتیکه او را بخدمت آوردند آن چند نفر عائله او سر گردان و بیچاره می‌شوند در ادوار گذشته هم این مطالب را هم اینجا و هم در کمیسیون نظام وظیفه که خود بنده در آن موقع در کمیسیونی نظام وظیفه که خود بنده هم موقع در کمیسیونی که فوق العاده تشکیل شده‌است بود افتخار عضویت داشتم هر قدر داد کردیم و گفتم این سختی موجب می‌شود که مردم فقیر و بیچاره در زحمت بیفتند و بالاخره یکدسته هم معلولین را آنوقت آوردیم مشکول کردیم مثلا“ کسیکه از یک چشم نابینا است که هیچ جای دنیا خدمت نمی‌کنند می‌بردند یکی از آنها پسر خود بنده بود: پسر بنده که یک چشمش معیوب شده بود در طفولیت دو سال رفت خدمت کرد با اینکه تحصیل هم کرده بود خدمتش را کرد و آمد این است که باید تجدید نظر بشود و باید دید که قانون چقدر موادش باید اصلاح شود و چقدر بی مطالعه بود بنده این عرض می‌کنم یکی از همین آقایانی که رئیس بهداری آنوقت بود پشت شانه اش گفته بود چون پسر فلانکس هستی: دکتر بهداری هم توشته‌است که تو ان چشمت ممکن است صدمه ببیند معاف هستی ولی چون پسر فلان کس هستی سربازخانه گفتم خیر برو کار کن سابقه هم دارد پرونده اش هست همین دکتر علوی نوشت معاف است بالاخره همان سرلشکری که رئیس بهداری بود موافقت نکرد و رفت خدمتش را تمام کرد بیرون آمد اینکه پسر بنده بود معذالک با او اینجور معامله کردند حالا یک دهاتی بیچاره بی نوا که توی یک ده نشسته‌است به بینید با اوچه رفتار می‌شود این را برای مثال عرض کردم که به بینید قانون نظام وظیفه را ببدترین شکلی و فجیعترین طرزی در این کشور اجرا کردند بعقیدة بنده آقای وزیر جنگ یکی از کارهای لازمش این است که بهترین افسرهای پاکدامنشان را برای گرفتن تظام وظیفه مامور کنند زیرا باور کنید حالا گذشته و بنده دوست ندارم درباره افسرهای ارتش چیزی صحبت بشود زیرا آنها هم مال ما هستند و ما هم مال آنها فرقی بین مجلس و ملت و ارتش و اینها نیست همه مال هم هستیم باید بالاخره همه در جای خودمان انجام وظیفه خدا شاهد است اینها رفتارش طوری بوده‌است که اصلا“ اگر اینها را حالا بخواهند حکایت کنند بنظر افسانه می‌آید مبالغه می‌آید که اینها چه کرده‌اند در ولایات و مردم چه قسم از شرارت اینها در زحمت بودند بایستی با کمال جدیت جلو این جور اعمال رابگیرند و بهترین افسرهای پاکدامن و خوش سابقه را مامور این کار بکنند نه اینکه هر چه افسرهای بازنشسته یا بد سابقه‌است برای اینکه یک کار داشته باشند آنها را ماموراین کار بکنند این یک چیزی است که هر چه مورد دقت قرار بدهیم و تذکر بدهیم و مورد توجه قرار بگیرد همانطور که همه انتظار دارند انشا الله نواقصیکه در گذشته بوده از نظر قانون و هم از نظر عمل اصلاح می‌شود چون بنظر بنده دستگاه عمل مهمتر است و بیشتر مؤثر است تا دستگاه قانون زیرا ممکن است قانون را خوب تهیه کنیم اما موقعی که دست اجرا افتاد آنچه منظور قانونگذار بوده عمل نشود عرض کنم خدمتتان این عرایض بنده بود اما قسمتی که آقای اعتبار راجع بسواران محلی گفتند آقای وزیر هم اینجا توضیح دادند بنده اینجا اعتقادی دارم که عرض می‌کنم شاید این عقیده مخالف هم داشته باشد ولی بنده عقیده‌ام را عرض می‌کنم که در صورت مجلس بماند شاید یک وقتی مورد توجه بشود ما نباید بر گردیم بسابق اگر مملکت ماهر خسارت و زحمتی دیده نتیجه اش مرکزیت حکومت مرکزی بوده قدرت حکومت مرکزی باید حفظ شود دولت داشته باشد ما نباید موافقت داشته باشیم که فلان خان و ایلخانی یا سردار نمیدانم فلان بمردم حکومت کند و زور بگوید و این مطلبی است که جزء مسائل اصلی برنامه دولت باید باشد و از نظر نباید دور کنند این افرادی که همه کشته شدند در نقاط مختلف بوستان که آدم وقتی عبور می‌کند از تنگ زاهدان قبرستان را آنجا میبیتد تمام سرباز است که کشته شده برای این است که حکومت مرکزی قدرت داشته باشد این اصل را باید حفظ کند پسر بنده اگر در جریان محلی کشته شود بهتر از آن است که دولت سوار محلی بگیرد و باز آن اصل را تقویت کند بنده عقیده شخصیم این است که در این راه هر کس قدمی بردارد قدم مضری است و بنفع کشور نیست این ایده و فکر را باید از پیش برد معنی ندارد دولت سرپایش نشسته‌است وزارت جنگ هست سوار محلی می‌خواهیم چکنیم بالاخره بکلی این فکر باید از بین برودپی کارش هر کس در این مملکت گردن کلفتی و سر کشی بکند دولت باید با قدرت سرنیزه سرش را بکوبد مجلس هیچوقت طرفدار این اشخاص نبوده و نیست و هر وقت دولت برای امنیت هر وسائلی قانونی خواسته‌است مجلس تصویب کرده‌است پول هم که هست خود دولت همهست بیرق دولت در همه جاباید حکمفرمائی کند آقای وزیر جنگ این فکر را باید در نظر داشته باشند و من یقین دارم که این عرض بنده را همة آقایان تصدیق خواهند فرمود(صحیح است)
رئیس- آقای انوار.
انوار-اول بنده یک عرض می‌کنم و از آقایان همکاران عزیز خودم عذر می‌خواهم که یک تذکری می‌خواهم عرض کنم سئوال وکیل از وکیل ممنوع است لکن باصلاح خودشان یک شوخی باینده می‌کنند و می‌گویند هر کدام یک تولیتی دارند تولیت نظامنامه بابنده عرض می‌کنم نظر به تولیت نظامنامه شور در کلیات مطابق ماده ۵۳ مطابق ماده ۳۷ این است که شور در کلیات یعنی اساسا“ من این لایحه را قبول دارم یا ندارم. وارد شدن در موارد غیر از شور در کلیاتست باید گفت که این قانون نظام وظیفه امروز لازم است محتاج الیه هستند بفلان دلیل من موافقم و آن کسی که مخالف است در کلیات باید بگوید که من بفلان دلیل و فلان دلیل من مخالفم آنوقت مجلس در اینجا قضاوت می‌کند و اکثریت ذای می‌دهد که آیا این موافقت صحیح است با مخالفت صحیح است بعد از آنکه مجلس رای داد و وارد در مواد شدیم آنوقت ماده بماده مطرح می‌شود و می‌گذرد مثلا“ این ماده محل نظر است دو سال زیاد است یا هیجده ماه زیاد است یا کم است دکترها و لیسانسیه‌ها ئارد باشند یا نباشد اینها را باید در مواد صحبت کرد و شور در کلیات غیر از شور در مواد است اینجا برای خاطر آقای اعتبار عرض می‌کنم که می‌فرمایند در مجلس هر کس کاری دارد و تولیت نظامنامه با تو است بنده خواستم عرض کنم که بلی تولیت نظام نامه با بنده‌است (خنه نمایندگان) و باید نظامنامه را رعایت کنیم.
اعتبار-بشرطی که همیشه اینطور باشد:
انوار-بلی عرض می‌کنم که زعشق تا بصبوری هزار فرسنگ است در این مجلس موقعی که اشرار حمله آورده بودند برضائیه توجه میفرمائید؟تصدیق بفرمائید آقای موقع را هم باید ما در نظر بگیریم و مغالطه نکنیم آن موقعی که در این جا اشرار حمله آوردند برضائیه خدا شاهد است گمان می‌کنم اغلب آقایان بنده خودم را عرض می‌کنم آرزو داشتیم ای کاش تفنگ می‌داشتیم. می‌رفتیم آنجا برادران خودم را کمک کنیم یاری کنیم و اقدام کنیم بدفع اشرارنه تنها بگوئیم منحصر بر رضائیه‌است بلکه برای تمام نقاط مملکت مجلس و نمایندگاناین جور نظر دارند که برای حفظ استقلال مملکت خودشان مسلح بشود و بروند و دفاع کنند س مغالطه نباید بکنیم و موقع مملکت را هم در نظر بگیریم و جریاناتی که هست در نظر بگیریم آنوقت رات در تحت این جریان فشار قرار بدهیم ملاحظه بکنید فشارما از یکطرف ناله و زاری آنها از یک طرف برای اعاده ترتیبات و امنیت خوب اگر در یک موقعی آدم محتاج بشود ناچار می‌شود سم هم می‌خورد خوب مریض است دیگر ناچار می‌شود دیگر طبیب گفته‌است و از جهت رفع بلای فوری است پس اگر دولت هم یک عدة سوار محلی گرفته این در یک موقع فوق العاده بوده‌است که عرض کردم همه هم میدانید ولی نه این است که این یک اساسی باشد هیچوقت این کار اساس پیدا نمی‌کند(صحیح است)پس ما نمی‌توانیم این را یک ایرادی وارد کنیم و بگوئیم که این دولت قائل بمرکزیت نیست نه آقا کدام دولت است که قائل بمرکزیت نباشد؟ خیال نفرمائیداین دولت قائل بمرکزیت نیست نه خیر اینها وزرای دوره استبداد هستند اینها مستبد هستند چطور قائل بمرکزیت نمی‌شوند؟(خنده نمایندگان)که اقتدارشان ازشان گرفته شود نه خیر خیال می‌کنید اینها دمکرات هستند؟ نه خیال می‌کنید(خنده نمایندگان) خیال می‌کنید که اینها می‌خواهند و میل دارند یک قوه دیگری هم در مملکت ایجاد بشود؟ خیر ابدا“ همچو چیزی نیست اگر هم یک مامور محلی گرفته‌اند از روی ناچاری بوده آقای وزیر جنگ اظهار کردند در یک موقع فوق العاده بود و در مواقع فوق العاده نا باید صرف نظر کنیم آقا اضطرار است مسلما“ آن گذشت است و مسلما“ بدانید این را در رفقای ما این عرق اسلامیت هست این ندای اسلامیت و این صلای اسلامیت هست که در یک موقعی که ناچار می‌شوند مسلمانان باید دور هم جمع شوند و اعنایت کنند یکدیگر را حفظ کنند حدود و ثغور را از شرارت نه اینکه اینهائی که آمدند و غارت کردند و چماق بدست گرفتند نه هیچ کس با این ترتیب راضی نیست(صحیح است) باید چماق را ازشان بگیرید و بسر خودشان بکوبید(صحیح است) این یک مطلب. اما راجع بفرمایش آقای ملک مدنی که فرمودند راجع بتمرکز بنده باشما عرض کردم هم عقیده هستم کاملا“ و مسلما“ هیچوقت هیچیک از افراد ماها نمی‌تواند. نباید منکر این اصل بشود و نمی‌تواند قائل بشود که غیر از مرکز که تهران باشد کسی بتواند در مقابل قوه و قدرت حکومت مرکزی اظهاری بکند و عرض اندام نمایند و در مقابل مرکز حکومت بکند. همه با این اصل موافقیم اما در مسئله مواد باز هم تکرار می‌کنم وقتی که در مواد ایرادی باشد و در هر ماده اش که نظریاتی باشد ما دو شور داریم خوشبختانه قوانین ما چهار شورای است دو شور در مجلس دو ش. ر در کمیسیون پیشنهادات می‌شود مطالعه و مذاکره می‌شود پس وقت مجلس را معطل کردن و گفتن که من موافق هستم با نظام وظیفه اما چیزهای خارج گفتن بنده عقیده‌ام این است که مذاکره در کلیات کافی است و وارد بشویم من هم یک نظریاتی و ایراداتی دارم ولی البته آن نظریاتی که دارم مندرج باشد در کلیات و در کلیات بگویم که نمی‌شود این است که مطابق تقاضی می‌کنم کفایت مذاکرات را.
جمعی از نمایندگان-ختم جلسه. مذاکرات کافی است.
مخبر-استدعا می‌کنم آقایان رای بورود در شور مواد بدهند آنوقت.
تهرانچی-نمی‌شود آقا خیلی‌ها اجازه خواسته‌اند که صحبت کنند(صحیح است)
رئیس-چون عده از آقایان اجازه خواسته‌اند اجازه‌ها محفوظ می‌ماند برای جلسه بعد.
- بیانات آقای رئیس راجع باوقات جلسات
۳- بیانات آقای رئیس راجع باوقات جلسات
بعضی از آقایان رفقا بواسطه گرمی هوا و تابستان تقاضی دارند که هفته یک مرتبه جلسه بشود...(صحیح است)
(همهمه نمایندگان خیر هفته سه جلسه)
رئیس- حالا اجازه بفرمائید. مطلب دیگر اینکه آقایان ایراد می‌کنند که چون بعد از ظهرها گرم می‌شود و وسائل نقلیه هم بزحمت فراهم می‌شود صبحها جلسات را زودتر تشکیل بدهیم (صحیح است)که ظهر جلسه ختم اما راجع بجلسات هر طور که میفرمائید.
ملک مدنی - اجازه میفرمائید؟،
رئیس-بفرمائید.
ملک مدنی- هوا گرم است ولی مجلس هر وقت دولت کارهای لازم داشته‌است برای کار حاضر بوده‌است حتی در تابستان هم تعطیل نکرده‌است و بنظر بنده موقعیت فعلی ایجاب می‌کند که هفته دو روز را لااقل داشته باشیم(صحیح است. یک شنبه و پنج شنبه) بنده نظرم این است بشرط اینکه جلسات خصوصی را جزو جلسات قرار ندهند جلسات کمیسیونها را هم همینطور سر ساعت هم بیائیم و کار کنیم.(صحیح است)
رئیس-بسیار خوب اینطور که فرمودید می‌کنیم و جلسه آتیه را روزپنجشنبه قرار می‌دهیم اما آقایان سر ساعت هشت ونیم تشریف بیاورند که ساعت نه مجلس را تشکیل بدهیم.
دشتی-من مخالف هستم آقا اجازه میفرمائید.
رئیس-بفرمائید
دشتی-بنظر من این کار مزخرفی است که یک روز یا دو روز در هفته برای جلسات مجلس وقت معین کنند این خوب نیست باید باندازة که کارهست مجلس جلسه داشته باشد و کار کند تمام دوائر دولتی کار می‌کنند تمام مردم کار می‌کنند ما نباید گوئیم که هفتة یک جلسه یا دو جلسه داشته باشیم این بسته بنظر رئیس مجلس است اگر زیاد باشد زیادتر جلسه می‌کنند کم باشد کمتر و این بتید بنظر خود آقای رئیس و کمیت کارها باشد و ما چه معطل بگذاریم کار دولت را.
انوار-اجازه میفرمائید.
رئیس-آقای انوار.
انوار- عرض بنده را گمان می‌کنم آقایان نمایندگان دربتره‌ام بصداقت قضاوت کنن تا بحال بشهادت تفتیش و صورت جلسه‌ها من غیبت نداشته‌ام نه در کمیسیونها و نه در جلسات ابدا“ غیبت نداشته‌اند قبل از همه آمده‌ام بعد از همه رفته‌ام بنابراین اگر یک عرایضی می‌کنم آقای دشتی نفرمائید که من تنبلی کرده‌ام آقا کمیسیونها کار دارند کمیسیون بودجه ۱۸ نفر عضو دارد الآن خیلی کار دارد باید کارهایش را بکند و بمجلس پیشنهاد کند که جزو دستور بشود ناچارند در کمیسیون حاضر شوند کمیسیون کشاورزی ۱۸ نفر عضو دارد و کار باید بکند کمیسیون دادگستری ۱۸ نفر کار دارد باید برای مجلس تهیه کار بکند اینها را هم فرض بفرمائید که باید کمیسیونها را تشکیل بدهند و کارشان را بکنند چطور می‌شود که هر روز جلسه؟ پس اگر همینطور که آقای ملک مدنی فرمودند هفته دو روز یکشنبه و پنجشنبه جلسات مجلس تشکیل بشود بهتر است که کمیسیونها هم بتوانند بکارهای خودشان برسند(صحیح است)
مخبرفرهمند-راجع بقانون نظام وظیفه بااینکه بنده در کمیسیون نظام عضویت نداشته‌اند ولی در تمام جلساتش حاضر بوده‌اند عجله داشتند که این قانون زود تر پیشنهاد شود چون نظر دارند که بلکه مشمولینی که امسال دعوت بکار شده‌اند مشمول این قانون بکنند. التفاوت میفرمائید؟عجله دارند بگذشتن این قانون در مجلس هم اکثرا“ در این خصوص صحبت شده‌است بالاخره این قانون با همه مردم تماس دارد و ما اگر بخواهیم با تفریح و تفنن این کارهارا بگذارنیم نمی‌شود چون مردم بلاتکلیف هستند و دولت هم نظر ارفاق گرفته‌است که اینها را مشمول این قانون بکنند ماهم باید کمک کنیم باین فکر و اقلا هفته سه روز چهرروز جلسه کنیم و یک روز را هم اختصاص بدهیم باین قانون که زودتر بگذرد و باقی جلسات هم مال سایر لوایح باشد چون مجلس برای کار است هر وقت کارش زیاد می‌شود باید هر روز هم جلسه تشکیل بدهد کار ندارد دیرتر تشکیل بدهد.
رئیس-آقای وزیر دارائی برای جواب سؤالها آمده بودند. می‌ماند برای جلسه بعد.
- موقع و دستور جلسه آتیه ختم جلسه
۴- موقع و دستور جلسه آتیه ختم جلسه
اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم. جلسه آتیه روز سه شنبه نهم تیر ماه سه ساعت بظهر دستور هم لایحه نظام وظیفه (صحیح است)
دشتی-هفته سه جلسه پیشنهاد می‌کنم.
طباطبائی-صحیح است.
(مجلس نیمساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - حسن اسفندیاری