مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ تیر ۱۲۸۶ نشست ۱۱۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ تیر ۱۲۸۶ نشست ۱۱۳
مذاکرات روز شنبه هفدهم جمادی الاولی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۱۵ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
رقعه از طرف انجمن اتحادیه طلاب و انجمن فارس و انجمن خیریه محله بازار بمجلس مقدس رسید قرائت شد قریب باین مضمون:
- حضور وکلای عظام قدام الله تاییداتهم عرض می‌شود از قرار مکاتیبی که از عتبات عالیات سیده از طرف دولت سُنیه عثمانی به تبعه دولت علیه ایران اعلان رسمی شده که از این تاریخ به بعد موافق قانون عثمانی باید بر حسب قرعه داخل عسکر شوند یا از خاک عثمانی خارج شوند چون این ترتیب باعث زحمت و هتک احترامات علما اعلام و طلاب ذوی‌العز والاحترام خواهد شد عاجزانه استدعا داریم که از طرف مجلس مقدس تلگراف شود که این نوع محظورات توهین آمیز نسبت به حجج اسلام و طلاب و سایر مقیمین آنجا که ترک وطن عزیز را گفته و ما را از فیض حضور محروم داشته‌اند بر ما صعب و بر آنها هم دشوار خواهد بود در این موقع که این‌گونه محظورات پیش آمده خوب است بر عموم ملت منت گذارده سرافراز فرمایند و در یکی از اماکن مشرفه اقامت فرمایند و آنجا را دارالعلم قرار دهند.
محقق الدوله – این مسئله را باید از وزرات خارجه تحقیق نمود که این گفتگو رسمی بوده یا خیر پس از معلوم شدن تکلیف عموم ملت است که از حجج اسلام و طلاب با احترام استدعا نمایند که بیش از این خود رادر معرض تعدیات دول اجنبی قرار ندهند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – مکاتیب زیاد در این باب رسیده گویا این چند روزه هم حجج اسلام ترک درس گفته و منتظر تعیین تکلیف بوده‌اند.
حاج محمد علی آقا – تلگرافی در این خصوص رسیده بود به وزیر امور خارجه داده شد گفت جواب می‌دهم تاحال جواب نداده است خوب است مطالبه جواب شود.
حاج سید نصرالله – برای من هم کاغذ آمده گویا فعلا ترک شده.
آقا سید حسن تقی زاده – آمدن آقایان یک مطلبی است که هر وقت بخواهید ممکن است تشریف بیاورند ولی ما باید صرف تمکین نشویم باید بفهمیم که این سلوک از روی چه عهدنامه است اگر اینطور باشد تبعه دولت ایران منحصر بعلما و طلاب نیست بلکه باید تمام تبعه ایران مقیمین خاک عثمانی بیایند سفیر ما هم بیاید و این مطلب خود مشکل است همانطوریکه محقق الدوله گفتند باید از وزرات امور خارجه تحقق شود بعد از آن باید هر طور تکلیف اقتضا کند اقدام شود.
صدیق حضرت – باید در این موقع توضیح شود که عثمانیها بچه قانون می‌خواهند آنها را جزو عسکر نمایند اینکه میگویند از تمام تبعه می‌خواهند این مطلب اغراق است بموجب عهدنامه که میرزا محسن خان مشیرالدوله قرار گذاشت ایرانی که زن عثمانی بگیرد اولاد او تبعه دولت عثمانی و باید سرباز بشود و همچنین هر عثمانی که در ایران عیال بگیرد اولاد او تبعه دولت ایران است حال بیست و پنج سال است که آنها در صدد هستند و صبر کردند.
رئیس - این مطلب هست منهم شنیده‌ام ولی قرار گذاشته‌اند هر ایرانی سه سال در اینجا بماند آنهم تبعه می‌شود و خیلی بعید است.
مشاورالملک – بعضی توضیحات است که باید در مجلس مخصوص مذاکره شود.
حاج امام جمعه – از قراری که نوشته‌اند عثمانیها مشغول نوشتن اسامی هستند که معلوم شود مادر کدام عثمانی بوده و کدام نبوده این مطلب بعد از سه ماه لابد منتج نتیجه خواهد شد و اینکه از انجمنها نوشته‌اند که حضرات آقایان بیایند اولا آمدن آقایان اشکال دارد و از اشکال گذشته علاج کار نمیشود تبعه دولت ایران در خاک عثمانی منحصر به آقایان نیست در عثمانی خیلی از ایرانی هست باید گفتگو شود که بچه قانون میخواهنداین تعدیات را بکنند.
مخبرالملک – هر چه در این موضوع گفتگو شود بی نتیجه است باید وزیر امور خارجه را در کمیسیونی خواست و از عهدنامه‌ها خواست و پس از ملاحظه آنوقت مذاکره و گفتگو شود.
آقا میرزا علینقی- بهمین طور که آقای مشاورالملک گفتند چه ضرر دارد رفتار شود.
رئیس - صحیح است ولی این کاری است که باین عجله نمیشود باید وزیر امور خارجه را خواست و مشاورالملک هم حضوراً هستند و گفتگو می‌شود.
حاج سید نصرالله – بعضی چیزها است که باید فورا اصلاح شود مسئله یزد عنقریب مثل مسئله کرمانشاه منجر بفساد خواهد شد.
احسن الدوله – از زنجان خبر دارید که چه شده است همینطور سایر جاها.
صدیق حضرت – عجالة در مسئله یزد اقدام شده و بوزیر مالیه نوشته شده که مشیرالممالک را نفرستند.
رئیس - آنچه اطلاع دارم مشیرالممالک نرفته اینجا است و دولت قرار گذارده که مخالف و موافق در یزد مجلس نمایند هر رایی از آن مجلس صادر شود همانطور رفتار شود.
حاج سید نصرالله – بالاتر از این نیست که جمعی می‌خواهند و جمعی نمی‌خواهند حالا باید دانست که این شخص چه خصوصیتی دارد که حکما باید او باشد.
حسام الاسلام- در حقیقة این اختلافات بواسطه نبودن دستورالعمل حکام است پس او را بفرستید تا تکلیف معلوم شود.
وکیل التجار – مشیرالممالک حاکم که نیست فقط مقصود متظلمین اینست که او مامور مالیه نباشد و این بواسطه آنست که پاره تعدیات و اجحافات برآنها وارد نشود این مطلب هم اهمیت ندارد کس دیگر را بفرستند.
رئیس - در این صورت کار مجلس منحصر می‌شود باینکه اتصالا شخصی را برداشته شخص دیگری بجای او بگذارند.
حاج سید نصرالله – چاره چیست باید امنیت بمملکت داد یا نه؟
وکیل الرعایا- با خود یزدیها گفتگو شد قرار شد تحقیق شود که این شخص متعدی است یا نه وقتی که این مرقومه جناب آقا سید علی رسید دیگر جای تردید نیست و وزیر مالیه هم همراهست دیگر مشیرالممالک را نخواهد فرستاد.
حاج میرزا آقا- بموجب تلگراف دستورالعمل که بحکام شد امسال وصول مالیات بعهده حکام است حال چه اختصاص داده که باید به یزد مامور مخصوص برود.
رئیس - این مسئله را باید وزیر مالیه جواب بدهد ولی مقصود این است کار از روی تحقیق بشود مجلس نمی‌تواند رسیدگی باین امورات بکند انجام آنها با وزارت خانه‌ها است دراین خصوص بوزیر مالیه گفته شد و بجناب محتشم السلطنه هم گفته شد عاقبت قرار شد که موافق ومخالف در آنجا مجلس کنند و هر چه را تحقیق کردند تلگراف نمایند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – جناب آقا سید علی سایری شخصی هستند که ابدا خود را دخیل در این گونه امورات نمیکنند و خیلی هم در امورات سیاسی اطلاع دارند با این حال چیزی که مرقوم داشته‌اند بموقع اجرای گذارده شود تا رفع اغتشاش شود.
آقا میرزا سید علینقی- نیم ساعت است که اوقات مجلس باین مذاکرات صرف شده در صورتیکه دو شاهد عادل داریم یکی آقای آقا سید علی و یکی وکیل آنجا در این صورت چه اهمیت دارد که حکما مشیرالممالک مامور مالیه باشد.
حاج سید نصرالله – ما باید اسکات اهالی یزد را بخواهیم از این که تغییر بدهند یا موجبات رضایت آنها را فراهم نمایند.
رئیس - کلیه باید نتیجه این را قرار داد که وزارت خانه امنیت آنجا را حاصل نماید.
آقا سید حسن تقی زاده – صحبت از امنیت ولایات شد و قرار شد یادداشت شود حال پاره از جاها است که باید فورا جلوگیری شود اگر جزئی تمام شود عنقریب فتنه خواهد شد چنانچه در آذربایجان مدتی است هر روزه در یک سمتی غوغا می‌شود این ایام در اردبیل فساد برپا شده که ممکن است به قتل و غارت برسد واز همه جا بیشتر بشود ایلات از حمل آذوقه به اردبیل جلوگیری کرده‌اند و تلگراف اردبیل را قطع نموده‌اند باید یادداشت شود که بوزارت داخله این هم اخظار شود تا تولید فتنه نشود تلگرافی از آستارا رسیده خوب است قرائت شود قرائت شد قریب باین مضمون:
- بتوسط جناب اجل آقا سید حسن تقی زاده حضور محترم وکلای مجلس مقدس
- بر طبق احکام صادره از انجمن تبریز و نظام الملک بر اخراج سوار یولادلو، پس از صدور تلگراف سوار اطراف را محاصره متظلمین به بقعه شیخ تحصن جسته آذوقه را ممانعت کرده‌اند. سوار فرستادیم از روسیه آرد بیاورد یک نفر را کشته‌اند تمام مستبدین و محتکرین به استظهار سوار پولادلو و حکومت قصد دارند انجمن را از اردبیل سلب نمایند الغیاث یاغیاث المستغیثین.
آقا میرزا فضلعلی – زنجان هم ردیف اردبیل است.
آقا میرزا حسین طبیب - قزوین هم همینطور است اگر باید جلوگیری شود از همه جا باید جلوگیری شود راپورت زنجان قرائت شد قریب باین مضمون:
- دو رزو قبل فراش حکومت را چند نفر سید زده سید بشیر نام گماشته آخوند ملاقربانعلی را حکومت گرفته زده دیروز تمام دکاکین را بسته بودند عمارت دولتی خراب و سعدالسلطنه را سه زخم زده‌اند اموال او را بغارت برده‌اند مشیرالممالک او را خانه خودش برد مردم فهمیده خواسته‌اند بریزند خانه مشیرالممالک. مشیرالممالک فهمید سعدالسلطنه را از شهر بیرون کرده‌اند و یک نفرهم کشته شده دیشب که حکم اتابک رسید چند نفر را فرستاده بجهة حفظ بازار و سعدالسلطنه در سلطانیه است طبیب جهت معالجه او فرستاده شد ولی مشکل است معالجه نتیجه بخشد بازار جمعی بسته جمعی بازند اموال سعدالسلطنه بالمره بغارت رفته است و امنیت نیست
تلگراف دیگری بر ضد این تلگراف قرائت شد قریب باین مضمون:
- تعدیات سعدالسلطنه از حد گذشت یک نفر را تنگ فجر گذاشته و یک دختر را می‌خواست ببرد رفته خانه آقا محسن شده آقا یعقوب نام هیچ عارض نداشت بدون جهة سیصد تومان از او گرفته.
رئیس - بر فرض شبه را قوی گرفتیم که سعدالسلطنه ظلم کرده آنها متظلم شوند بمجلس ودولت نه اینکه خودشان بریزند این اقدامات را بنمایند.
وکیل التجار – همینطور است که گفته شد این اغتشاشها حالت وبا را پیدا کرده هر روزی در یک نقطه سرایت می‌کند معلوم می‌شود یک منشأیی دارد حال خوب است طوری شود که قطع ماده شود.
آقا سید حسین – هر موقع که تلگراف از جایی آمد تحقیق نشد این است که نتایج آنرا می‌بینیم حالا اگر همین مسئله را تحقیق نمایید معلوم می‌شود و از سایر جاها هم جلوگیری می‌شود آیا قبل از این تلگراف از دست سعدالسلطنه شکایتی به مجلس شده بود یا به حجج اسلام اظهاری شده است یا از پدر این دختر که در تلگراف است شکایتی نسبت بسعدالسلطنه شده است همچنین از خود جناب آخوند ملاقربانعلی که مسلم آنجا است هیچ اظهاری نشده است حال یک نفر آدم آخوند ملاقربانعلی شرارت کرده ربطی بخود جناب آخوند ندارد و اگر بنا بشود حکومت از شروری جلوگیری نماید باید خلق شورش کنند و بریزند خانه او را غارت نمایند در این صورت نمیشود از سایر جاها جلوگیری نمود.
آقا شیخ حسین – نظامنامه انجمن ایالتی یک ماه است از طبع خارج شده یکجا فرستاده شده است.
رئیس - یک چاپ شد چون غلط داشت آن توقیف شد و مجددا چاپ شد همین روزها فرستاده می‌شود ولی گفته شد مامور نرود با نظامنامه آن روز هم خیلی مذاکره شد اعتقاد بنده این است که باید مامور برود یا از طرف وزارت داخله که وکلا اطمینان به آن شخص داشته باشند در این خصوص خوب است رأی گرفته شود که ماموری از طرف دولت برود یا از طرف مجلس مخصوصا رشت لازم است بر حسب خواهشی که آقای حاجی خمامی کرده‌اند یک نفر از طرف مجلس برود من دو نفر را انتخاب کردم یکی شاهزده جلال‌الممالک که بسیار جوان آزموده عالمی است یکی هم محمد صفی خان گویا محمد صفی خان را قبول کرده‌اند.
حاج سید نصرالله – این مطلب خیلی خوبست ولی همینقدر که نسبت مامور بمجلس داده شده آنوقت مفسدین فتنه خواهند کرد چنانچه تمام کارها را نسبت بمجلس می‌دهند مثل اینکه در کتب سابقه هم یک کلمه کفری پیدا شود نسبتش را بمجلس می‌دهند.
آقا میرزا محمود خوانساری – ما باید این کار را از وزارت داخله بخواهیم اگر از طرف مجلس کسی برود تمام اغتشاشات را نسبت بمأمور خواهند داد.
حاج سید نصرالله – چون آقا حاجی خمامی خودشان تشریف می‌برند به رشت لابد آنجا ساکت خواهد شد در اینکه کسی برود مذاکره لازم است.
حاج امام جمعه – انتخابی که در ولایات شده مطابق این نظامنامه نیست اگر مقصود این است که این نظامنامه را بفرستید و اجرا شود مادامی که مامور از طرف مجلس نرود رفع فتنه نخواهد شد این مسئله فوق این است که میگویند چون وزارت داخله مسئول است باید از او خواست بنده عرض می‌کنم مسئولیت رفع فتنه و کشته شدن و غارت اموال را نمی‌کند بر فرض آن وزیر را معزول نمایند تا یک نفر نماینده کی مجلس نرود مفسده رفع نخواهد شد.
رئیس - تمام این فرمایشات صحیح است حالا خوب است مجلس یک رأی شود تا تکلیف معلوم گردد.
حاج سیدعبدالحسین شهشهانی – غالبا این مطلب گفته می‌شود که اگر کسی برود اهل مجلس مسئولند اگر بنا باشد کاری را مجلس برای ملت بکند نباید از مسئولیت بترسد اگر باید ترسید باید از خدا ترسید البته هر ترتیبی را مجلس صلاح بداند بر فرض چند نفر هم مخالف باشد نباید ترسید.
رئیس التجار – عقیده بنده آنست که اظهارات آقای حاج امام جمعه فورا در موقع اجرای گذارده شود اگر از طرف مجلس نماینده برود تمام مخالف و موافق حرف او را خواهند شیند.
حسام الاسلام – باید مدرک کار را پیدا کرد و مدارک آن اینست که با یک پا نمیشود راه رفت این نظامنامه ایالتی که باید مجری شود این یک پای است و یک پای دیگر حدود حکام است که تمام شود و بصحه رسیده هر دو باید با هم فرستاده شود آن وقت ببینیم مخالف دولت و ملت کیست برفع آن پرداخته شود.
آقا سید محمد جعفر - اینکه گفته اعضای انجمن تغییر داده شود این تغییر اسباب تولید فتنه خواهد شد واگذار بحکومت شود هر ولایتی اعضایش زیاد شده خود آنها بحکم قرعه خرج نمایند و اگر کم است بانتخاب و اکثریت آراء زیاد نمایند.
آقا سید حسن تقی زاده – آن روز عرض کردم هر چیزی تکلیف مجلس نیست هر کاری هم یک ترتیب معینی دارد اگر ما بخواهیم تمام را تغییر بدهیم نمیشود آیا ببینیم ممکن است ما خودمان قوه مجریه بشویم اینکار وظیفه مجلس نیست چون خارج از وظیفه مجلس است محتاج برای گرفتن و مذاکره نیست باید دست بدست یکدیگر داد و دولت را بمردم شناساند این نمیشود ما هر روزه دچار زحمت شویم منتهی محض اطمینان باید اشخاصی که از طرف وزارت داخله می‌روند اشخاصی باشند که طرف وثوق مجلس هم باشند.
آقا شیخ حسین – اینکه میگویید هر کاری در جاهای دیگر معمول است در اینجا هم معمول بشود بنده عرض می‌کنم هر چه مطابق شرع است باید معمول شود و این که می‌گویم اگر امینی از طرف مجلس برود تمام جاها بر هم خواهد خورد و ما مسئول هستیم عقیده من اینست که می‌گویم.
حاج سید نصرالله – نزدیک است مجلس در یک معنی جامعی اتفاق کند و آن اینست که مامور امین درستی برود ولی بتصویب مجلس باشد.
حاج امام جمعه – مؤاخذه نزد مخلوق یک چیزی است مؤاخذه نزد خدا چیز دیگری است امروز هر چه در این مملکت از قتل و غارت اتفاق بیفتد ما مؤاخذ هستیم این که در سایر جاها این کارها مجلس نیست صحیح است ولی تفاوتی در بین است و آن این است که مردمان آنجاها تربیت شده‌اند بمحض رسیدن نظامنامه در بلاد خارجه فورا انتخاب شده منظم می‌شود اما این جا ما تربیت نشده‌ایم و این انجمنها هم بی‌ترتیب شده اگر بخواهید این نظامنامه مجری شود بدون نماینده مجلس نمیشود و مفسده بزرگی واقع خواهد شد تجربه هم در این مملکت معمول است حالا خوب است تجربه کنید.
آقا سید حسن تقی زاده – در هر صورت ما باید از تربیت خارج نشویم باید امور از طرف وزارت داخله برود ولی باید ما بتوسط تلگرافات بدون تاخیر بمردم حالی نماییم که این مجلس طرف وثوق مجلس است.
شاهزاده اسدالله میرزا – اینطور که تقی زاده فرمودند موافق قانون است ولی عقیده بنده هم با حاجی امام جمعه یکی است بواسطه اینکه فعلا مردم یک سوء ظنی از دولت دارند که بدین ترتیبات رفع نمیشود.
مخبرالملک – دو مطلب در اینجا گفتگو شد یکی اینکه این جزئیات در اینجا گفتگو نشود من عرض می‌کنم این مطلب که بمجلس بواسطه تلگرافات رسیده همان طور هم بدولت اطلاع داده شده و شروع باقدامات می‌نمایند مثل همین مسئله زنجان که شما مشغول صحبت هستید و از طرف دولت اقدامات شده پس خوب است همه وقت بخواهید یک نفر از طرف وزارت داخله در اینجا حاضر باشند که در این مواقع سئوال شده باقدامات ایشان هر ایرادی دارید بکنید اما در خصوص رفتن مامور از طرف مجلس یا از طرف وزارت داخله البته اگر از طرف وزارت داخله برود و طرف وثوق مجلس باشد بهتر است ولی شما در عده این مامورین گفتگو نمایید که چند نفر برود لااقل شصت انجمن دارید لابد شصت نفر می‌خواهید و انتخاب این اشخاص و اعضای انجمنها مدتی وقت می‌خواهد گذشته مخارج می‌خواهید عقیده بنده این است که عجالة بهر ایالتی که مرکز است یکنفر رفته انجمن را دایر نماید بعد از آن انجمن مرکزی آدم رفته در ولایات ترتیب را صحیح نماید.
وکیل الرعایا- آیا این مامور در همه جا می‌رود.
رئیس - در جایی که اشخاص موثق هستند خیر مثل اینکه جاهایی که ظهیرالدوله است لازم برفتن مامور نیست حالا رأی گرفته می‌شود برای اینکه دو نفر یکی از طرف مجلس و یکی از طرف وزارت داخله فرستاده شود یا فقط یک نفر فرستاده شود از طرف وزارت داخله که محل وثوق مجلس هم باشد هر کس می‌گوید دو نفر برود ورقه آبی بدهد هر کس می‌گوید یکنفر برود ورقه سفید بدهد ورقه رای منتظر شد
- آبی ۴۴
- سفید ۳۳
- امتناع ۹
اکثریت آراء برفتن دو نفر شد
(مجلس ختم شد).