مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ بهمن ۱۳۳۸ نشست ۳۷۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۳۷۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه هفتم بهمن‌ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱-تصویب صورت‌مجلس
۲ - تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر امین
۳ - قرائت پیام شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و بیانات آقایان دکتر بینا و رئیس در مورد آن
۴ - بیانات قبل از دستور آقای دولتشاهی
۵ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزیر دادگستری پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین
۶ - تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای بهبهانی
۷ - شور اول گزارش کمیسیون نظام راجع به خدمت نظام‌وظیفه مشمولین از دیپلمه به بالا
۸ - اعلام وصول دو فقره لایه از مجلس سنا
۹ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس در ساعت ده و پنج دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ - تصویب صورت‌مجلس
رئیس - صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین بااجازه - آقایان: کوروس - کدیور - محمودی - خلعتبری - سعیدی - دکتر سید امامی - ذوالفقاری - عامری - پناهی - دکتر حسن افشار - علامه وحیدی - اعظم زنگنه - دکتر شاهکار - ابتهاج - مهندس شیبانی - دکتر رضایی - خرازی - دکتر امیر حکمت - عبدالحمید بختیار - قنات‌آبادی - دکتر ضیایی - طباطبایی قمی - دهقان - دولتشاهی - مهندس فیروز حشمتی - دکتر نفیسی - شادمان - اورنگ - تربتی - سلطان‌مراد بختیار - شادلو - صفاری - پرفسور اعلم - رامبد.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: دکتر طاهری - قرشی.
دیرآمدگان و زودرفتگان بااجازه - آقایان: قراگزلو - دکتر سعید حکمت - دکتر جهانشاهی - اسفندیاری - سالاربهزادی - عباسی - فضائلی - بهادری - دکتر دیبا - صارمی - بزرگ‌نیا - مجید ابراهیمی - دادگر - خزیمه علم - جلیلی.
رئیس - نسبت به صورت‌مجلس جلسه قبل نظری نیست؟ آقای دشتی
دشتی - مختصر اصلاحی در عرایض بنده هست تقدیم می‌کنم.
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - در بیانات بنده اصلاح عبارتی هست که به تندنویسی می‌دهم.
رئیس - آقای موسوی
موسوی - مختصر اصلاحی در عرایض بنده هست که به تندنویسی می‌دهیم.
رئیس - آقای امیدسالار
امیدسالار - مختصر اصلاحاتی در بیانات بنده هست که تقدیم می‌کنم.
رئیس - بسیار خوب اصلاح می‌شود دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس جلسه قبل تصویب می‌شود.
۲ - تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای دکتر امین
رئیس - آقای دکتر امین
دکتر شفیع امین - سؤالی است از وزارت بهداری که تقدیم می‌شود.
۳ - قرائت پیام شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و بیانات آقایان دکتر بینا و رئیس در مورد آن
رئیس - پیامی از طرف شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی رسیده که به اطلاع مجلس خواهد رسید قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
پیام شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به پارلمان‌ها و دول کلیه کشورهای جهان
شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تصمیم اتخاذ نمود در مور مسئله فوق‌العاده مهمی که با منافع تمام نوع بشر اصطکاک دارد به پارلمان‌ها ودول کلیه کشورهای جهان مراجعه نماید.
شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مقرر داشت که بدون انتظار حصول توافق نسبت به مسئله خلع سلاح به مقیاس بین‌المللی تعداد نفرات نیروهای مسلح اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مجدداً به میزان قابل توجهی تقلیل داده شود. ما قانون مربوط به تقلیل مجدد نیروهای مسلح را به میزان یک سوم یعنی به میزان یک میلیون و دویست هزار نفر تصویب نمودیم. تسلیحات ارتش و ناوگان تقلیل داده خواهد شد و از هزینه‌های مربوط به احتیاجات نظامی کاسته خواهد شد.
هنگامی‌که قانونی که ما امروز تصویب نمودیم به موقع اجرا گذارده شود، در صنوف ارتش و ناوگان دریایی ما دو میلیون و چهارصد و بیست و سه هزار نفر باقی خواهد ماند.
ما مایلیم یادآور شویم که در سال ۱۹۵۶ هنگام بحث و مذاکره پیرامون مسئله خلع سلاح ایالات متحده امریکا و انگلستان و فرانسه طی پیشنهادات خود برای اتحاد شوروی و ایالات متحده امریکا به طور جداگانه سطح نیروهای مسلح را به میزان دو میلیون و پانصد هزار نفر پیش‌بینی کرده بودند. بدیهی است که دولت شوروی پیشنهاد آنها را از این نظر پذیرفت که این اقدام فقط نخستین گام در قسمت خلع سلاح خواهد بود. ولی به محض این که اتحاد شوروی این رقم را پذیرفت کسانی که آن را مطرح کرده بودند از آن امتناع ورزیدند.
از آن موقع سه سال گذشته است ولی حصول موافقت با کشورهای غرب مقدور نگردید. در نتیجه این موضوع مطرح می‌شود که چه کار باید کرد؟ دولت ما که تا قبل از این هم چند بار نیروهای مسلح و بودجه نظامی خود را به طور یک جانبه تقلیل داده بود، تصمیم گرفت یک گام دلیرانه و نجیبانه‌ای بردارد. به این ترتیب که بدون دفع‌الوقت نیروهای مسلح خود را به میزان قابل توجهی تقلیل دهد.
شورای عالی اتحاد شوروی با تصویب قانون مربوط به تقلیل مجدد و قابل توجه نیروهای مسلح اتحاد شوروی اوضاع کنونی بین‌المللی را در نظر داشته است. در واقع تیرگی در روابط بین کشورها به میزان قابل توجهی کاهش یافته و دورنماهای تحکیم صلح به میزان زیادی بهبود یافته است.
آن واقعیت زنده که هم‌زیستی مسالمت‌آمیز ممالک واجد نظام‌های اجتماعی مختلف واقعیت تاریخی و ضرورت حیاتی ناشی از مرحله کنونی ترقی و تکامل جامعه بشری است، بیش از پیش در مدرکه ملت و افکار رجال سیاسی و دولتی رسوخ می‌نماید. ملاقات‌ها و تماس‌ها بین رجال رهبر دولتی به متد ثمربخشی برای کاهش وخامت و حل و فصل غامض‌ترین مسائل بین‌المللی مبدل می‌گردد.
مسافرت ن. س. خروشچف، رئیس شوراهای وزیران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به ایالات متحده امریکا و گفتگوهایی که با پرزیدنت آیزنهاور انجام داد، صفحه جدیدی در مناسبات بین‌المللی گشود که عبارت است از مذاکرات صلح‌آمیز برای حل و تنظیم مسائل حل نشده بین‌المللی که از جنگ دوم جهانی به میراث باقی‌مانده و یا این که در دوران سابقه تسلیحات و جنگ سرد به وجود آمده‌اند.
یکی از نتیجه‌گیرهایی که مورد قبول واقع گردید و در اعلامیه مشترک مورخه ۲۷ ماه سپتامبر سال ۱۹۵۹ شوروی و امریکا تأیید شده، عبارت است از این که راه مذاکرات یگانه راه ممکنه حل و فصل مسائل مورد اختلاف به شمار می‌رود. محیط صداقت و بیان صریح روش‌های خود. رئوس اساسی و عملی در مورد توجه به منافع متقابل که از جنبه‌های مشخصه مذاکرات رئیس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و رئیس جمهور ایالات متحده امریکا بوده است سرمشقی است که در صورت وجود تمایل واقعی برای نیل به بهبود اساسی اوضاع بین‌المللی باید از آن پیروی نمود.
شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی اظهار امیدواری می‌نماید که در کنفرانس قریب‌الوقوع سران دول که درباره دعوت و تشکیل آن بالاخره توافق حاصل گردیده است، همین روش اساسی و عملی ابراز خواهد گردید. ملت‌ها انتظار دارند که این ملاقات مقامات عالیه به پیشرفت‌های مثبت جدیدی در مناسبات بین‌المللی منتهی خواهد گردید و به حل و فصل مسئله خلع سلاح کمک و مساعدت خواهد نمود.
شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی طی پیام مورخه ۳۱ ماه اکتبر ۱۹۵۹ خود خطاب به پارلمان‌های کلیه کشورها از پارلمان‌ها و نمایندگان پارلمان کشورها دعوت نمود که از محیط مساعد بین‌المللی که اکنون به وجود آمده استفاده نموده و تمام اقدامات ممکنه را به عمل آورند تا آن که از مصیبت دهشتناک مسابقه تسلیحات رهایی بخشیده و راه به سوی صلح استوار را در برابر تمام نوع بشر بگشایند.
ما با تصویب قانون مربوط به تقلیل مجدد و قابل توجه نیروهای مسلح اتحاد شوروی اظهار امیدورای می‌نماییم که پارلمان‌ها و دول کلیه کشورهای دیگر نیز از ناحیه خود در طریقی که به همین جهت منتهی می‌گردد گام برخواهند داشت.
وقت آن رسیده است که از مذاکره در خصوص خلع سلح به اجرای عملی بپردازیم فقط در این صورت ممکن خواهد بود آن مسئله بزرگی را که نمایندگان کلیه ممالک در دوره اجلاسیه اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد که رئیس شورای وزیران اتحاد شوروی طی آن برنامه خلع سلاح عمومی و کامل را از طرف دولت شوروی تشریح نمود به طور یک دل و یک جهت به نفع حل و فصل آن رأی دادند، عملاً حل و فصل نمود.
تاکنون هیچ گاه در تاریخ نوع بشر مسابقه تسلیحات و صرع جنگ مانند امروز خطرناک نبوده است ارتش‌هایی که مجهز به وحشتناک‌ترین سلاح امحای مردم می‌باشند در مقابل یکدیگر صفر آرایی کرده‌اند در این شرایط عملیات غیرعاقلانه و یا مقاصد سوء بعضی از رجال دولتی ممکن است منجر به آن گردد که جهان به مغاک جنگ کشانده شود. سلاح‌های معاصر از لحاظ نیروی تخریبی و برد فوق‌العاده خود بی‌نظیر می‌باشند.
انفجار تنها یک بمب هیدروژنی قادر است بزرگ‌ترین مراکز تمدن بشری را باخاک یکسان کند.
برای از بین بردن سراسر یک مملکت هم فقط چند بمب هیدروژنی ضرورت دارد. در انبارها هم بیش از پیش بمب‌های اتمی و هیدروژنی اندوخته می‌شود.
به مناسب ادامه مسابقه تسلیحات عده زیادی از مردم از کار خلاقه جدا شده و تحت سلاح هستند و یا مشغول تولید وسایل امحا می‌باشند.
میلیون‌ها نفر از کارگران و مهندسین و دانشمندان و افراد با استعداد و زحمت‌کش که گل سر سبد جامعه بشری هستند و انرژی و عقل خلاقه آنها ممکن بود کارهای زیادی برای رفاه و سعادت ملت‌ها انجام دهد، اکنون نیروهای خود را صرف آن می‌کنند که وسایل وحشتناک‌تر مرگ و میر را تولید نمایند و هر اندازه وجوه بیش‌تری صرف تسلیحات می‌شود و توپ و تانک و موشک و سایر سلاح‌ها تولید می‌گردد به همان اندازه بار بیش‌تری از مالیات‌ها بر دوش ملت‌ها قرار می‌گیرد. قطع مسابقه تسلیحات امکان می‌دارد که وجوه اضافی معتنابهی برای ساختمان منازل مسکونی و حوایج بهداری و تعلیمات و افزایش درآمد زحمت‌کشان و بذل کمک به کشورهای کم توسعه یافته از لحاظ اقتصاد به مصرف برسد.
اجرای برنامه منظم خلع سلاح عمومی و کامل از طرف اتحاد شوروی مطرح گردیده امکان می‌دارد که نیروهای مادی و معنوی عظیمی را برای تأمین زندگی شایسته انسان معطوف داشت.
تنها در طی چهار سال اخیر تعداد نیروهای مسلح اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مجموعاً به میزان دو میلیون و ۱۴۰ هزار نفر به طور یک جانبی تقلیل داده شده و اکنون نیز ما تعداد نفرات آنها را مجدداً به میزان یک میلیون و دویست هزار نفر تقلیل می‌دهیم. اتحاد شوروی در طی سال‌های مذکور نیروهای خود را از جمهوری توده‌ای رومانی کاملاً بیرون برده و نیروی مسلح خود را که در سرزمین جمهوری دموکراتیک آلمان و جمهوری توده‌ای مجارستان اقامت دارند به میزان فوق‌العاده زیادی تقلیل داده و پایگاه‌های نظامی خود را در اراضی کشورهای دیگر منحل نمود.
اتحاد شوروی منظماً سال به سال اعتبارات مربوط به احتیاجات نظامی خود را در بودجه مملکتی اتحاد شوروی تقلیل می‌دهد.
وزن مخصوص این اعتبارات در سال ۱۹۶۰ مجموعاً فقط ۹/۱۲ درصد کلیه هزینه‌های بودجه مملکتی اتحاد شوروی را تشکیل می‌دهد در حالی که در سال ۱۹۵۵ - ۹/۱۹ درصد بوده است. ما ایمان داریم که قانون مربوط به تقلیل مجدد و قابل توجه نیروهای مسلح اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مصوبه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سهم بزرگی در امر ادامه بهبود محیط بین‌المللی خواهد بود.
اکنون که قرار است راجع به موضوع خلع سلاح عمومی و کامل بین کشورها مذاکراتی انجام گیرد، اقدامات عملی دولت‌ها در زمینه اقدامات یک جانبی برای خلع سلاح که به ایجاد محیط اعتماد و موفقیت مذاکرات قریب‌الوقوع کمک و مساعدت می‌نمود اهمیت فوق‌العاده بزرگی کسب می‌نماید. این اقدام مخصوصاً از این لحاظ ضرورت دارد که با وجود کاهشی که در بحران بین‌المللی حاصل گردیده در جهان هنوز هم نیروهایی فعالیت می‌کنند که می‌کوشند مانع از بین بردن جنگ سرد منفور ملت‌ها و مانع از بین بردن مسابقه تسلیحات گردند. آلمان غربی مجدداً مسلح می‌گردد و به سلاح اتمی و موشکی که عواقب جدی برای امر صلح در اروپا و در سراسر جهان دربردارد مجهز می‌شود که در بعضی از کشورها هنوز هم آشکارا دعوت به اجرای سیاست روش اعمال زور می‌شود. سیاستی که مدت‌ها است ورشکست گردیده.
تمام اینها مستلزم این است که کلیه افرادی که می‌خواهند ملت‌ها را از خطر جنگ رهایی بخشند، از مساعی خود معطوف به حصول موافقت درباره خلع سلاح نکاهند. پارلمان‌ها و نمایندگان آنها قادرند در این زمینه کارهای زیادی انجام دهند.
وظیفه آنها در مقابل ملت‌ها آن است که از کلیه امکانات برای کمک به قطع مسابقه تسلیحات و حل و فصل مسئله خلع سلاح استفاده کنند.
شورای عالی اتحاد شوروی ابراز امیدواری می‌نماید که تقلیل یک جانبه و مجدد نیروهای مسلح از طرف اتحاد شوروی سرمشق سایر کشورها و مخصوصاً سرمشق آن عده از کشورهایی قرار گیرد که دارای قدرت نظامی زیادتری هستند.
شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از پارلمان‌ها و دولت‌های کلیه کشورهای جهان دعوت می‌کند که از ابتکار صلح‌آمیز جدید اتحاد شوروی استقبال نموده و از طرف خود اقدامات عملی برای تقلیل نیروهای مسلح موجود و رهایی ملل کشورهای خود از بار تسلیحات و نجات نوع بشر از خطر جنگ و تأمین صلح جهانی اتخاذ نمایند. مسکو - کوملی - ۱۵ ژانویه ۱۹۶۰ شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
رئیس - آقای دکتر بینا بفرمایید
دکتر بینا - قرائت پیام شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در مجلس شورای ملی ایران مایه خوشوقتی و امیدواری تمام مردم صلح‌دوست جهان می‌باشد.
چنان که آقایان همکاران گرامی استماع فرمودند شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی ضمن این پیام که در پانزدهم ژانویه ۱۹۶۰ خطاب به پارلمان‌ها و دول کلیه کشورهای دنیا فرستاده شده اعلام داشته که دولت شوروی تصمیم گرفته است نیروهای مسلح خود را به میزان یک سوم تقلیل دهد و قانونی هم در این مورد به تصویب رسانیده است.
همچنین شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی از پارلمان‌ها و دولت‌های جهان دعوت کرده است که از این اقدام دولت شوروی استقبال نماید و به سهم خود نیز
اقدامات عملی در راه تقلیل قوای نظامی خود به عمل آورند.
آقایان همکاران گرامی به اهمیت مسئله خلع سلاح بین‌المللی کاملاً واقف بوده و توجه دارند بزرگ‌ترین مسئله فوری که اجتماع بین‌المللی امروز با آن مواجه شده است همان خطرات ناشی از مسابقه موحش تسلیحاتی است که با کمال تأسف هنوز ادامه دارد و عالم مدنیت را هم چنان تهدید می‌کند (صحیح است)
نادیده نمی‌توان گرفت که با گذشت زمان بر شدت این مسابقه تسلیحاتی افزوده شده و جامعه انسانی را مخاطرات دامنه‌داری احاطه کرده و آن را بر سر دو راهی هستی و نیستی قرار داده است.
آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی معتقدند که خلع سلاح بین‌المللی امری است حتمی و ضروری و تردیدی ندارند که صلح و امنیت جهانی بدون خلع سلاح پایدار نتواند بود (صحیح است) به همین جهت انجام خلع سلاح عمومی اولین قدمی خواهد بود که لزوماً باید در تسکین اوضاع وخیم جهانی برداشت. توفیق در این امر چه از لحاظ رفع وحشت جنگ و چه از نظر به کار انداختن مخارج سنگین تسلیحات در راه توسعه اقتصادی کشورها با مقدرات تمام مردم جهان مرتبط می‌باشد. خلع سلاح بین‌المللی آرزوی حقیقی ما است و دولت ایران در راه رسیدن به این هدف عالی از هیچ گونه کوشش در سازمان ملل متحد که از آغاز کار در تکاپوی حل این مشکل عظیم بوده دریغ ننموده است (صحیح است) پیروی از همین سیاست عمومی دولت ایران همواره از پیشنهادات مربوط به تقلیل تسلیحات و تحدید میزان نیروی کشورها و همچنین قطع آزمایش‌های اتمی و برقراری نظارت و تفتیش بین‌المللی صمیمانه پشتیبانی نموده است (صحیح است). اطمینان دارمکه آقایان نمانیدگان محترم مجلس شورای ملی ایران تصمیم شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی را در تقلیل تسلیحات استقبال می‌کند ولی ناگفته نماند این تصمیم برای کشور نیرومندی چون دولت جماهیر شوروی که با قویی‌ترین سلاح‌های اتمی و موشک‌های قاره‌پیما مجهز می‌باشد، کاملاً طبیعی است و تقلیل نیروهای مسلح شوروی به هیچ وجه کاهش قدرت نظامی آن کشور نمی‌گردد. ولی می‌توان گفت که مفهوم این پیام نشانه‌ای از سیاست جدید زمامداران شوروی بوده و قدم جدیدی است که برای ایجاد تفاهم بین‌المللی و رفع تشنجات جهانی از طرف دولت اتحاد جماهیر شوروی برداشته می‌شود.
اگر ایران هم برای حفظ سرحدات و جان و مال و نفوس خود با سلاح‌های بسیار قوی اتمی مجهز بود، مسلماً به تقلیل ارتش دفاعی خود مبادرت می‌کرد تا بتواند مخارجی را که اجباراً برای نگه‌داری ارتش خود متحمل می‌شود به مصرف عمران و آبادانی کشور برساند.
آقایان نمایندگان محترم آرزو دارند و این خود یکی از آمال ملی ما است که مساعی دسته جمعی کشورها در راه خلع سلاح بین‌المللی به ثمر برسد و موقعیتی پیش آید که قوای نظامی ممالک به نیروی انتظامی منحصر گردد (صحیح است - انشاءالله) چه از این بهتر که مردم جهان از هر گونه خطرات تجاوز مصون باشند و اجتماع انسانی تحت حکومت قانون و عدالت بین‌المللی نظام پذیرد و مخارج هنگفتی که هر سال خرج سلاح اتمی می‌شود در راه اشاعه عمران و آبادی و توسعه اقتصادی به کار افتد و بالاخره نیرویی که می‌تواند مدنیت را منهدم سازد در راه صلح و آسایش قاطبه مرم دنیا به کار رود. آقایان نمایندگان محترم مجلس شورای ملی مساعی را که در راه رسیدن به این هدف بزرگ مبذول گردد تأیید می‌نمایند و تحقق خلع سلاح واقعی را صمیمانه آرزومند می‌باشند (صحیح است - احسنت)
رئیس - آقایان محترم پیام شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی را استماع فرمودند و از مفاد آن مستحضر شدند. تردیدی نیست که تمام ملل صلح‌دوست جهان با تقلیل سلاح موافقت دارند (صحیح است) و مجلس شورای ملی این قانون را که از طرف شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی وضع شده استقبال می‌کند (صحیح است) و انتظار دارد نه تنها در تقلیل نیروی مسلح اقدام به عمل آید بلکه مسابقه تسلیحاتی سلاح‌های مخرب وحشتناک که باعث امحای عالم بشریت خواهد بود موقوف گردد (صحیح است) تا مقدمات و موجبات صلح عمومی و حقیقی فراهم شود. ملل جهان که همه عضو جامعه بشری هستند در سایه صلح و صفا و آرامش بتوانند آزادانه زندگانی کنند و از مزایای هم‌زیستی و صلح و صفا برخوردار گردند (صحیح است - انشاءالله)
۴ - بیانات قبل از دستور آقای دولتشاهی
دولتشاهی - خاطر محترم آقایان مستحضر است که بنده قریب دو ماه است که به واسطه جراحتی که در پا داشتم در منزل افتاده بودم و هنوز هم دنباله معالجه ادامه دارد و از مقام ریاست اجازه مرخصی دارم. در این مدتی که در منزل افتاده بودم ناچار اکثر جراید و مجلات را مطالعه می‌کردم مطالبی در این مجلات و جراید دیدم که ناچار شدم با این پای چلاق اینجا بیایم چون شاید وضع پای بنده به جایی برسد که دوباره نتوانم به مجلس بیایم و یک عرایضی خدمت‌تان بکنم. نطقی را که جناب آقای نخست‌وزیر بعد از این جنجال در مجلس فرمودند در تمام روزنامه‌ها و مجلات منتشر شد ضمناً بعضی از جراید نوشته بودند که آقای نخست‌وزیر فرموده‌اند مالکین وجوهی را جمع کرده‌اند تا این بلوار را راه انداخته‌اند (نمایندگان - برعکس ایشان تکذیب کردند) اجازه بفرمایید بنده خودم می‌فهمم. بنده نطق آقای نخست‌وزیر که در صورت‌مجلس خواندم دیدم یک همچون چیزی نبود (نمایندگان - ایشان چنین چیزی نفرمودند) آخر گوش بدهید تا آخرش مطلب به صورت آب حوض که بیرون ریخته نمی‌شود در نطق جناب آقای نخست‌وزیر به هیچ وجه همچون مطلبی نبود (یک نفر از نمایندگان - عکسش بود) اجازه نمی‌فرمایید، آقا بنده هم که گفتم همچون چیزی نبود (صحیح است) آن روز بنده که در مجلس نبودم اجازه بفرمایید حرفم تمام بشود مگر بنا است کسی حرف نزند.
رئیس - آقایان قطع کلام نکنید. آقای دولتشاهی صحبت بفرمایید.
دولتشاهی - در یک مجله‌ای دیدم که نوشته است مالکین غرب در حدود یک میلیون و پانصد هزار ریال یا تومان پول جمع‌آوری کرده‌اند و مصرف این کار می‌کنند (قبادیان - معرفی بکنند کی بود؟) عرض می‌کنم مجله ترقی نوشته بود.
رئیس - آقای قبادیان شما اگر حرفی دارید بعد بیایید صحبت بکنید قطع کلام نکنید بگذارید صحبت خودشان را بکنند.
دولتشاهی - چون عنوان مالکین غرب بود، بنده ناچار شدم بیایم اینجا عرض کنم آقای نخست‌وزیر که همچون فرمایشی نفرمودند. این روزنامه این مجله از کجا این حرف را پیدا کرده است؟ شاید هم راست گفته ولی آقایان وزرا شما وسایلی در دست دارید، شهربانی دارید، جاسوس دارید (اعتراض نمایندگان) ببخشید اشتباه لپی هزارها بار در مجلس شده. شما دستگاه‌هایی دارید، اداره امنیت دارید، آگاهی دارید، بازرسی دارید، تحقیق کنید ببینید این مالکین چه اشخاصی هستند؟ کی هستند؟ پیدا بکنید تا سیهروی شود هر که در اوغش باشد. به علاوه بنده می‌بینم یک دسته‌ای هستند که خیال می‌کنند فدویت به شاه انحصاری است نه آقا انحصاری نیست در این مورد همه آقایان تصدیق خواهند کرد که به استثنای محوطه شهرها که پاره‌ای دچار سیاست‌ها و جنگ‌های سرد هستد خارج از شهرها کلیه مردم تمام فداکارهای حقیقی شاه هستند (صحیح است) چنان که کراراً در این ساحت مقدس عرض کردم آقای وزیر جنگ این مردمی که از صبح تا غروب به شما اظهار خدمت می‌کنند در سرحدات شما در قبال خواب‌های بی‌جایی که آقای نخست‌وزیر عراق می‌بینند و دیوانگی‌های او تمام این مردمی که برای شما اظهار خدمت می‌کنند و جان‌شان را حاضرند در دست‌شان بگذارند یکی از آنها میلیونرهای شهرها نیستند همه اینها مالکین و عشایرند. اگر خلاف عرض می‌کنم خواهش می‌کنم بفرمایید.
پس خدمتگزاری به شاه انحصاری نیست از طرفی هیچ کس را نمی‌شود جلویش را گرفت که دلش می‌خواهد بیاید مجلس راه باز است انشاءالله همه موفق خواهید شد. ولی به قول یک خارجی یک روزی او به بنده گفت چرا ایرانی‌ها نسبت به همدیگر و پشت سر همدیگر بدگویی می‌کنند، اتفاقاً طولی نکشید همین شخص خودش از آن کارش افتاد من به او گفتم که معلوم می‌شود سایرین هم همین صورت را دارند گفتند نه شما ایرانی‌ها می‌خواهید آن کسی که جلوتر از شما است بمیرد و از بین برود تا شما پا جای پای او بگذارید و رد بشوید. ولی ما می‌خواهیم سعی کنیم مجاهدت کنیم از او رد شویم و جلو بی‌افتیم مانعی ندارد اگر کسی می‌خواهد وکیل بشود لازم نیست بنویسد که شصت نفر وکیل مجلس مخالف این لایحه هستند. آقای صدرزاده شما این کمیسیون را اداره می‌کنید کدام یک از وکلای مجلس مخالف این لایحه هستند؟ شما رئیس کمیسیون هستید اگر یک مطالبی بر حسب ضرورت در کمیسیون خاص گفته شده باشد علتی دارد همین آقای وزیر جنگ که تشریف دارند خود جناب مستطابعالی آقای وزیر دادگستری که در مجلس بودید و در هیئت دولت بودید می‌دانید سه لایحه دادند برای مالیات بر درآمد هر سه اجرا شد، لایحه مالیات فروزان و چی و چی اگر در این مورد یک مطلبی می‌گویند دیگر مثل لایحه مالیات نیست اگر یک اختلافاتی پیدا کرد قابل برگشت نیست. خود اعلیحضرت هم به همه ما فرمودند که اصلاح کنید رسیدگی کنید اگر بنا بشود رسیدگی بشود اشکالی نباشد. بنده که هیچ وقت در این کمیسیون‌ها نیامدم آقای صدرزاده اینجا هستند اگر در کمیسیون‌ها مطالبی گفته می‌شود مربوط به مخالفت با اصل لایحه نیست و الّا همه این مردم همه این عده‌ای که اینجا هستند می‌دانند که شخص شخیص اعلیحضرت از مال خودشان شروع کردند و این حرف تازگی ندارد مربوط به پیشنهاد جنابعالی یا آقایان نیست اعلیحضرت همایونی خودشان از سال‌های قبل این نظر را داشتند. حالا هم همه می‌دانند که این نظر مربوط به این دولت نیست که اگر این دولت ساقط بشود.
این مطلب دنبال نشود به علاوه من جداً استدعا می‌کنم از مقام ریاست که به آقای نخست‌وزیر ابلاغ بفرمایند این مالکین غرب که این یک میلیون و پانصد هزار تومان را گذاشتند کنار کجا هستند و کی‌ها هستند که برای مخالفت این لایحه این اقدام را کرده‌اند؟ استدعای بنده فقط همین است که مالکین غرب که همه امروز حاضر به فداکاری و جان‌نثاری در راه شاه هستند و شخص جناب آقای وزیر جنگ هم به خوبی می‌دانند بی‌جهت رسوا و بدنام نشوند (صحیح است)
۵ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزیر دادگستری پس از تصویب کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین
رئیس - وارد دستور می‌شویم. گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اجازه اجرای لوایح دادگستری پس از تصویب کمیسیون مشترک مطرح است.
(به شرح زیر خوانده شد)
گزارش از کمیسیون قوانین دادگستری به مجلس شورای ملی
کمسیون دادگستری در جلسه بیست و دوم دی ماه ۱۳۳۸ با حضور آقای دکتر هدایتی وزیر دادگستری لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزیر فعلی دادگستری پس از تصویب کمیسیون مشترک قوانین دادگستری را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داده و خبر شور اول را عیناً تصویب نمود و اینک گزارش آن را تقدیم می‌دارد.
قانون راجع به اجازه اجرای لوایح پیشنهادی وزارت دادگستری پس از تصویب کمیسیون مشترک قوانین دادگستری مجلسین
ماده واحده - مجلسین اجازه می‌دهند لوایحی که وزیر فعلی دادگستری برای اصلاح یا تکمیل قوانین یا سازمان‌های دادگستری و ثبت اسناد و املاک به مجلسین تقدیم نموده یا از تاریخ تصویب این قانون تا یک سال تقدیم نماید، پس از تصویب کمیسیون مشترک قوانین دادگستری به موقع اجرا گذاشته شود.
دولت مکلف است لوایحی را که به ترتیب مذکور به تصویب رسیده پس از یک سال آزمایش عیناً و یا با اصلاحاتی که ضمن عمل، لازم به نظر برسد برای تصویب قطعی به مجلسین تقدیم نماید. مادام که مصوبات کمیسیون مشترک قوانین دادگستری به تصویب قطعی نرسیده است لازم‌الاجرا خواهد بود. برای تشکیل کمیسیون مزبور اکثریت بیش از نصف عده اعضای کمیسیون دادگستری مجلسین حاضر در مرکز کافی خواهد بود.
مخبر کمیسیون دادگستری - عمیدی نوری
رئیس - آقای مهندس فروهر مخالفید؟
مهندس فروهر - مخالف مشروط
رئیس - بفرمایید
مهندس فروهر - بنده همیشه سعی کرده‌ام و فکر می‌کنم نظر همه نمایندگا ن محترم این است که تبعیت از اصول واجب است و باید همیشه رعایت این مطلب بشود. چون بنده از امور قضایی و دادگستری اطلاعی ندارم و به شخص آقای وزیر دادگستری عقیده دارم چون تحصیلات‌شان و سوابق ممتدشان در مقام قضاوت در وزارت دادگستری و یا وکالت عدلیه که با آن دستگاه سر و کار داشته‌اند یا در دانشکده حقوق که ریاست داشته‌اند، در مورد امور قضایی بوده. در ۲۴ تیر ماه سال ۱۳۳۵ اظهاراتی فرمودند که برای بنده دستوری شد برای امور دادگستری به این معنی که بنده الان عین صورت‌مجلس را بعضی از قسمت‌ها را می‌خوانم برای بنده که مهندس هستم فرمایشات ایشان در امور قضایی یک دستوری شد. الان سه سال از آن تاریخ گذشته ایشان از صندلی و کرسی‌های مجلس تشریف برده‌اند و در دولت هستند ولی کماکان از دوستان ما هستند خواستم حالا خودشان تشریف بیاورند. اینجا برای بنده و شاید برای دیگران هم که وارد در امور قضایی نباشند یک توضیح مختصری بفرمایید که مطلب چگونه بوده. بعضی قسمت‌ها از بیانات ایشان می‌خوانم یکشنبه ۲۴ تیر ماه ۱۳۳۵ جناب آقای دکتر هدایتی نماینده محترم آن وقت می‌فرمایند (آنچه که به نظر بنده رسیده و اعتقاد دارم این است که آنچه در خیر و صلاح است بگویم و هر نماینده‌ای که اعتقاد دارد باید بگوید (صحیح است) و وقتی‌که مجلس تصمیم گرفت باید اجرا بشود (صحیح است) این کار هم دو تا فایده دارد گفتگوی نمایندگان اول از لحاظ مردم است برای این که وقتی صحبت شد در این مجلس در واقع یک سوپاپ دو سورته است یک دریچه اطمینانی است وقتی‌که ایرادی اگر آقایان در دل‌شان دارند گفتند وقتی‌که صحبت شد سبک می‌شود و به حال بعدی بر می‌گردد و برای دولت مفید است. دوم از لحاظ مفید به فایده است که اگر این گفتگوها نشود و خدای نکرده نمایندگان خودداری بکنند از آنچه به نظرشان می‌رسد، دولت را از بهترین وسیله‌ای که در دست دارد برای کاستن از میزان فشار در یک ملت محروم می‌کند.) جای دیگر می‌فرمایند (بنده در رونامه‌ها خواندم و شنیدم امیدوارم دروغ باشد که جناب آقای گلشائیان وزیر محترم دادگستری در تلاش تحصیل اختیارات از مجلس هستند. بنده سال‌ها است به ایشان ارادت دارم به فعالیت و حسن تشخیص ایشان اعتماد کامل دارم این فکر را از ایشان مستبعد می‌دانم ولی چون مطلب مهم است از نظر مردم ولو این که شایعه هم باشد بایستی در اینجا نسبت به آن اظهارنظر بشود در قانون اساسی ما مثل هر مملکت مشروطه دیگری قوای مملکت که ناشی از ملت است به سه جزء تقسیم شده: قوه مقننه - قوه مجریه و قوه قضائیه و بعد ذیل اصل ۲۷ متمم قانون اساسی بلافاصله اضافه می‌کند اصل ۲۸ قوای ثلاثه مزبور همیشه از یکدیگر ممتاز و منفک خواهد بود.) این اصل ۲۸ متمم قانون اساسی که ما در پشت این تریبون برای صیانت و حمایت و حفاظتش سوگند خوردیم (بوربور - این اختیارات سابقه دارد و لازم هم هست) (مهندس جفرودی - هیچ لازم نیست) آقای بوربور بعد تشریف بیاورید اینجا و صحبت کنید، بنده در دوره شانزدهم که افتخار نمایندگی مجلس را داشتم یک روز پشت این تریبون عرض کردم آن وقت صحبت از اعطای اختیارات به کمیسیون‌های مجلس بوده به کمیسیون دادگستری بود، بنده اینجا مکرر گفتم سابق هم سایر نمایندگان مکرر گفته‌اند در اینجا وکلای مجلس حق توکیل غیر ندارند بعد در جای دیگری می‌فرمایند نمایندگان مجلس خودشان بایستی در مجلس شورای ملی حاضر بشوند و خودشان مخصوصاً در مطالب اظهارنظر کنند و رأی بدهند و در جای دیگر می‌فرمایند اصلاح دادگستری به گرفتن اختیارات نیست این بود که بنده استدعا داشتم اگر ممکن است برای بنده که اطلاع قضایی ندارم توضیح بفرمایند که بدانم انشاءالله چه شده است که در این سه ساله این شرایط به وجود آمده که اختیار می‌خواهند و چه نتیجه‌ای از این اختیارات به دست می‌آید.
رئیس - آقای وزیر دادگستری
وزیر دادگستری (دکتر هدایتی) - از نماینده محترم اراک جناب آقای فروهر بی‌نهایت سپاسگزار هستم که این نطقی را که در سه سال خورده‌ای پیش بنده در اینجا کرده‌ام مجدداً تکرار فرمودند این نطق یکی از افتخارات زندگی من است و مخصوصاً از افتخارات دوره پارلمانی من است و از این حیث واقعاً از جناب آقای فروهر سپاسگزار هستم.
منتها همان‌طور که خودشان اظهار فرمودند چون مهندس هستند اجازه خواهند داد که بنده عرایضی عرض بکنم دو قسمت در اینجا اشاره فرمودند یکی راجع به این بود که مجلس شورای ملی مظهر افکار مردم و مورد اعتماد مردم است و آنچه نمایندگان ملت به خاطرشان رسید باید در مجلس شورای ملی عنوان بکنند و اگر آنچه به خاطرشان می‌رسد و عقاید ملت است در دل دارند و نگویند این دیگ بخار ممکن است منفجر بشود. این را بنده امروز هم اعتقاد دارم در تمام دوره عمرم گفته‌ام وقتی در مجلس بودم عرض کردم حالا هم که وزیر هستم از پشت همین تریبون می‌گویم در کمیسیون خاص آقای صدرزاده نظرشان هست گفتم (صدرزاده - این حق هم سلب نشده) این حق اساسی است که به موجب قوانین اساسی مملکت به آقایان نمایندگان داده شده است و آن وقت که بنده وکیل بودم این عرض را کردم الان هم با نهایت افتخار و سربلندی عرض می‌کنم که وظایف نمایندگان مردم هست که آنچه به خاطرشان می‌رسد در خیر و صلاح مملکت و ملت بیان کنند تصور می‌کنم اگر ایرادی داشته باشد بفرمایند و به نظر بنده هیچ ایرادی ندارد و باید آقایان هم این حرف را تأیید بفرمایند و اما راجع به اختیارات تصور می‌کنم که آقای وکیل کرمانشاه که الان اینجا تشریف داشتند گفتند که صحبت لااله‌الاالله بود لااله را گفتند ولی الاالله را نگفتند. آنچه آن روز گفتم من‌باب اعتقاد کاملی بود که به وظیفه نمایندگی داشتم و حالا هم همان عقیده را دارم. جناب آقای فروهر روزنامه‌های آن وقت نوشتند که جناب آقای گلشائیان برای شخص خودشان همان طور که آقای دکتر مصدق اختیار قانونگذاری گرفتند می‌خواهند اختیار قانونگذاری بگیرند و خودشان قانون بنویسند توجه فرمودید نوشتند برای خودشان اختیار می‌خواهند و من افتخار دارم که آن نطق را در اینجا کردم و اگر چنین فکری آقای گلشائیان داشتند منصرف شدند در نتیجه همین نطق و اگر همچنین فکری نداشتند به هر حال اختیاراتی که خواستند برای کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین بود. همان طوری که الان بنده تقاضا می‌کنم همان کاری که ۱۵ سال تمام در دوره اعلیحضرت فقید شما کردید پدر شما و نمایندگانی که اینجا نشسته بودند و اختیارات دادند به کمیسیون‌های دادگستری مجلس. تمام دوره قوانینی که در اینجا هست شهادت می‌دهد به آنچه بنده گفتم این نطق هم باعث افتخار بنده است که آن نطق را در آن روز که نماینده بودم در اینجا کردم و اگر چنین فکری بود این فکر در مشیمه اشخاص بود و اصلاً ظهور نکرد یک روز همین را من از آقای گلشائیان پرسیدم گفتند که از اول هم برای مجلس می‌خواستم نه برای خودم، گفتم این در مملکت ما سابقه دارد درست شد آقا پس نطقی که قرائت فرمودید چون در خارج هم بعضی‌ها این عنوان را کرده بودند و این حرف‌ها را زده بودند بنده چون نظری نداشتم سکوت کردم ولی آقا که امروز فرمودید خیلی واقعاً از صمیم قلب از شما خوشوقت هستم. این مطلب که یکی از افتخارات من است باز هم تکرار می‌کنم مطلبی که قرائت گردید دو جزء داشت یکی راجع بود به آزادی عنوان مطلب در مجلس شورای ملی که انشاءالله تعالی آقایان همیشه این آزادی را خواهید داشت و این آرزو را همه‌مان داریم و باید با تمام قوا سعی بکنیم که باشد. دوم راجع به جلوگیری از دادن اختیارات به شخص اگر مخالفت دارید در این قسمت که عرض کردم دو مرتبه قرائت بفرمایید تا مطلب برای‌تان روشن بشود. اما در اصل مطلب حاصل کلام این است که بعضی از قوانین مفصل ما داریم من جمله از قوانینی که من تقدیم مجلس کردم تا این تاریخ یکی هست که در حدود سیصد ماده است روی یک سنت پارلمانی که بوده است همیشه اجازه می‌داده‌اند این نوع قوانین بعد از تصویب کمیسیون مجلس
به طور آزمایش به مورد اجرا در بیاید بعد از ۶ ماه، یک سال دو مرتبه به مجلس بیاید بنده هم همین استدعا را کردم نه کاری برخلاف سنت پارلمانی کردم و نه تغییر عقیده دادم. جناب آقای مهندس فروهر آنچه را که می‌گویم رویش می‌ایستم و عقیده دارم.
مهندس فروهر - در هر صورت برای روشن شدن مطلب این توضیحات لازم بود.
رئیس - آقای دشتی موافقید؟
دشتی - موافق بلاشرط.
رئیس - بسیار خوب بفرمایید باید بگویید که موافقید و این را در پشت تریبون بفرمایید.
دشتی - ایشان فرمودند مخالف مشروط هستند از این جهت عرض کردم که بنده موافق بلاشرط هستم. بنده امروز یک چند دقیقه‌ای دیر آمدم چون چند روزی حالم بد بود و خیال نمی‌کردم امروز موفق بشوم شرفیاب بشوم. اما حیفم آمد که یک روز غیبت بکنم و بهتر این بود که زیر بار کسالت نروم و شرفیاب بشوم و می‌آمدم اینجا که خوش‌بختانه رایحهٔ طلیعه‌ای را استشمام کردم و آن قرائت پیامی بود که انشاءالله راست باشد. از آن می‌گذرم عرض کنم به حضورتان صحبت از لایحه‌ای بوده که اسمش را گذاشته‌ایم اختیارات بنده با این کلمه مخالفم اختیاراتی نبوده و کسی هم اختیاراتی نخواسته چون اخلاقاً و عملاً از قدیم‌الایام و مخصوصاً این چند ساله اخیر با کلمه اختیارات مخالف بوده‌ایم. حالا هم با این کلمه مخالفیم و اسم این لایحه را بی‌خود گذاشته‌اند لایحه اختیارات وزیر دادگستری همچون چیزی نیست.
عرض کنم آقای وزیر دادگستری کراراً یا در کمیسیون دادگستری خدمت‌شان بودیم و صحبت کردیم همیشه طرفدار بحث و انتقاد و زیر و رو کردن مطلب بودند تا این که لوایح به طور حق و به درستی تنظیم بشود و بیاید به مجلس شورای ملی و در اینجا هم بحث و گفتگو بشود، از این جهت ایشان هیچ نگرانی ندارند که در کمیسیون نسبت به لوایح او بی‌اعتنایی می‌شود یا این که توجه نمی‌شود و در کمیسیون دادگستری هم اشخاصی تشریف دارند که همه حقوقدان و همه فهمیده و همه عدالت‌پیشه هستند و دل‌شان نمی‌خواهد که عمل خلاف و عمل غلطی از نظر آنها بگذرد و بنابراین اگر چنانچه آقای وزیر دادگستری تقاضا کردند که لوایح‌شان از تصویب کمیسیون دادگستری مجلسین بگذرد و مورد آزمایش قرار بگیرد به نظر بنده یکی از اعمال خوب آن وزیر و مجلس شورای ملی است زیرا که مطالب را ما بحث می‌کنیم ببخشید این را عرض کنم که بنده خودم یک وقتی مخالف بودم که در کارهای خوب دولت زیاد لازم نیست بحث کنیم اما در عمل توجه پیدا کردم که هر قدر در مطالب بیش‌تر بحث شود آن بهتر است و مطالب بیش‌تر حلاجی می‌شود، کما این که ما در شور یک لایحه‌ای برخوردیم به این که در شور اولش یک اشتباهی کرده بودیم بنده و جناب آقای عمیدی نوری شجاعانه پریروز در کمیسیون اقرار کردیم که اشتباه کرده‌ایم. مرد شجاع، مردی است که گوش می‌دهد به حرف حق باید اگر یک روزی اشتباه کرد و متوجه اشتباه خودش شد باید بگوید که من اشتباه کردم و این نتیجه بحث و فحص است اگر آن لایحه یک شوری و یا یک فوریت گذشته بود ما نمی‌توانستیم متوجه آن بشویم حالا هم وزیر دادگستری خوب جایش را گرفته می‌گوید اعضای کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی و کمیسیون دادگستری مجلس سنا بنشینند و بحث کنند، گفتگو کنند، نقادی کنند، بیاورند بدهند دست ما که ما یک آزمایشی بکنیم در عمل هم اگر برخورد به اشکالاتی پیدا کردیم اصلاح بکنیم و بیاوریم از تصویب مجلسین بگذرانیم و به نظر بنده این راه یک راه بحث و فحص است اما نامه یا صورت‌جلسه بود بنده نفهمیدم کدام بود که جناب آقای مهندس فروهر قرائت کردند. عین آن یک مشروحه مفصل چاپی بود که بنده هم زیارت کردم یک عده‌ای نمی‌دانم انشاءالله که مردمان خوش‌نیتی هستند این را چاپ کردند برای بنده هم فرستادند بنده نمی‌دانستم که امروز این لایحه مطرح است که بیاورم و بخوانم ما را قسم داده‌اند به قانون اساسی و چه و چه که در نظر بگیریم. به نظر بنده آن آقایان هم که هستند باید توجه داشته باشند هیچ وکیلی برخلاف قانون اساسی قدمی برنمی‌دارد یا این که خدای نخواسته خلافی بکند یا این که خلاف قسم خودش رفتار کند. آن هم کمیسیون دادگستری که مطالب را به تمام معنی حلاجی می‌کند آنچه لازمه عدالت و شئون مجلس است آن طور رفتار کند کسی خلافی کرده‌اند که شما اینها را قسم می‌دهید. به علاوه اگر شما حرفی داشتید لازم بود به مقام ریاست بنویسید و بیاورید و ایشان هم به تمام معنی می‌توانست دستورات لازم به کمیسیون بدهد که توجه بیش‌تری کنند. دیگر فرستادن یک همچون روزنامه‌ای مفصل و خوب و بد گفتن یا خاطره بیانات آقای دکتر هدایتی را در زمان وکالت بیان کردن، موردی نداشت. عرض کنم به حضورتان به نظر بنده آقای وزیر دادگستری اختیارات نخواسته و مجلس هم با اختیارات مخالف است و مسلم است که کسی رأی به اختیارات خاص نمی‌دهد و این از مختصات ما است و آقای وزیر دادگستری هم تقاصا کرده که کمیسیون مشترک مجلسین رسیدگی کند و بعد آزمایش کنند.
مطلب دیگر این که چندی پیش وقتی همین لایحه در مجلس سنا مطرح بود مثل این که گفته شده است در آنجا یادم نیست کی گفته به نظرم یکی از قضات خوب آنجا بیان فرمودند که بله لوایح دادگستری چون از مجلس نمی‌گذرد ایشان ناچار شده‌اند این را بخواهند. این به نظر بنده دور از انصاف است و ادعای ناروایی بوده جناب آقای دکتر هدایتی جنابعالی در کمیسیون دادگستری تشریف می‌آورید کدام یک از لوایح شما و چه لایحه‌ای در کمیسیون دادگستری مانده که آن شخص نماینده محترم این بیان را فرموده‌اند جنابعالی ملاحظه کرده‌اید که کمیسیون دادگستری چهار، پنج ساعت در روز و هفته‌ای دو مرتبه در مجلس کار کرده و می‌کند و عده‌ای هستند که پا شکسته مجلس هستند. ما هفته‌ای شش روز در مجلس هستیم و هفته‌ای دو روز خاص کمیسیون دادگستری است از این جهت فرمایش آن نماینده محترم در سنا هم به عقیده بنده موردی نداشته است و امیدوارم که ایشان غرضی نداشته‌اند و اگر ایشان اشتباهی کرده‌اند امیدوارم این اشتباه را روزی برگردانند. کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی هر روزی که جلسه دارد چهار، پنج ساعت کار کرده و بدون هیچ گونه اعمال نظر و غرضی لوایح راحلاجی کرده و بیرون داده است. از این جهت بنده از موافقین پروپا قرص این لایحه هستم و کلمه اختیارات را عرض نمی‌کنم این لایحه‌ای است که اجازه می‌دهد مجلسین باید در لاوایح دادگستری بنشینند و بحث کنند و آن را به نام آزمایش بدهند به دست وزیر دادگستری تا او هم آزمایشش را بکند و بیاورد مجلس از این جهت سوءتفاهمی بین اشخاص نشود.
رئیس - آقای عمیدی نوری
عمیدی نوری - بنده خواستم نظر جناب آقای مهندس فروهر را توجیه کرده باشم در موضوع اختیارات، اختیارات دو قسم است یکی اختیارات به شخص است که خیال می‌کنم با تصمیم مجلس شورای ملی یعنی مجلس دوره ۱۸ بود که رأی داد کلیه لوایحی که دکتر مصدق به عنوان اختیارات تنظیم کرد برخلاف قانون اساسی و کان لم‌یکن است. این اراده و تصمیم مجلس شورای ملی است که با خاطره بد اختیارات که در این مملکت پیش آمده است آن خاطره را از بین برد و گفته است اختیارات کان لم‌یکن است و برخلاف قانون اساسی است. این یک نوع اختیارات است یک اختیاراتی هم هست که به کمیسیون‌ها داده می‌شود یعنی مجلس شورای ملی یا قوه مقننه به جزئی از واحد خودش یک اختیار آزمایشی می‌دهد. البته نسبت به این موضوع هم اختلاف عقیده است ولی مجلس شورای ملی نشان داده است که این یک عملی بوده است صحیح و بعضی‌ها مثل خود من اعتقاد داریم که اختیار و حق تو کیل صحیح نیست ولی این عقیده قضایی است، عقیده فرد است و جای خود محفوظ و اما این مطلب به خصوصی که مربوط به این لایحه است و چون بحث کمیسیون دادگستری هم هست بنده وظیفه خود می‌دانم که این مطلب را در اینجا تشریح کرده باشم چون در مجلس سنا همان‌طوری که جناب آقای دشتی اظهار فرمودند متأسفانه موقعی که این لایحه مطرح بود جناب آقای دکتر خوشبین که خودشان یکی از سناتورهای وارد به کار دادگستری هستند و از کار مجلس هم اطلاع دارند، ایشان گفتند که این لایحه مطابق اصول نیست ولی چون در مجلس شورای ملی در کمیسیون دادگستری کارهای وزارت دادگستری معطل ماند ما ناچاریم این را تصویب بکنیم چون یک چنین مطلبی گفته شده است که به نظر بنده برخلاف آن جریان واقعی است که بوده و خیال می‌کنم ناشی از نقص اطلاعات‌شان بود. بنده لازم دانستم این مطلب را تشریح کرده باشم اگر خاطر آقایان نمایندگان محترم باشد در شور اول این لایحه اختیارات کمیسیون دادگستری یک گزارشی من تقدیم مجلس شورای ملی کردم و در آن گزارش ما صریحاً اعلام کردیم که در حال حاضر هیچ موضوعی در دستور کمیسیون دادگستری وجود ندارد، یعنی کمییسیون دادگستری کمال موشکافی را در لوایح دارد و اقلاً هر جلسه‌اش چهار، پنج ساعت طول می‌کشد و سر هر ماده‌ای ممکن است گاهی دو، سه ساعت بحث شود. این کمیسیون دادگستری هفته‌ای دو روز و هر جلسه چهار ساعت و پنج ساعت کار کرده و لوایح را رسیدگی می‌کند. لوایح خودش را تمام کرده و گزارش خودش را تقدیم به مجلس شورای ملی کرده است و این لوایح در جلسات علنی با کمال توجه و دقتی که آقایان به لوایح دارند و با اعتمادی که به اعضای کمیسیون خودشان دارند لوایح بیست، سی ماده‌ای را حتی لایحه موجر و مستأجر به آن مهمی را به علت همین اعتمادی که به رسیدگی کمیسیون دادگستری داشند و خودشان اینجا توجه کردند و این گونه لوایح را تصویب کردند و تمام کردند. بنابراین خواستم عرض کنم که نه کمیسیون دادگستری و نه مجلس شورای ملی نه تنها مانعی در رسیدگی و تصویب لوایح دادگستری نبوده‌اند بلکه کمال حسن‌نیت و علاقه و دقت را در سرعت رسیدگی و دقت در آن به کار برده‌اند و الان هم که این لایحه تصویب خواهد شد ما فقط در انتظار لوایح جدیدی از طرف جناب آقای وزیر دادگستری هستیم که آن لوایح، لوایح فنی مربوط به خود دادگستری از نظر اصلاح قوانین اختصاصی کار دادگستری باشد و ما آماده هستیم به عنوان عضو کمیسیون دادگستری پنج ساعت و شش ساعت در کمیسیون دادگستری بنشینیم و آن چنان لوایحی که بیش‌تر تأثیر در احقاق و حق و اصلاح دادگستری داشته باشد با کمال میل رسیدگی کنیم و نتیجه آزمایش بعد تقدیم مجلس شورای ملی شود. بنابراین خواستم بنده
در این موقع این مطلب را تشریح کرده باشم و در صورت‌مجلس شورای ملی منعکس باشد که مجلس شورای ملی و کمیسیون دادگستری کلیه لوایح مربوط به دادگستری را تا به حال کارش را تمام کرده و قسمتی هم از آن در دستور رسیدگی جلسه علنی است و امیدوار هستیم لوایح جدیدی که مؤثر در اصلاح کار دادگستری باشد جناب آقای وزیر دادگستری لطف کنند در آنجا هم به همین کیفیتی که تا به حال رسیدگی شده رسیدگی خواهد شد و در رسیدگی کمیسیون دادگستری هم هیچ گونه حرف‌هایی و یا مذاکراتی که خارج از موضوع باشد اثری ندارد و ما همان وقت‌هایی که داشتیم، داریم و وقت‌مان هم صرف رسیدگی به کلیه لوایح مفصل یا کوتاه خواهد شد.
رئیس - آقای صدرزاده (صدرزاده - موافقم) آقای ارباب
ارباب - به خاطر آقایان محترم هست یک تبصره‌ای بنده پیشنهاد کرده بودم که چنانچه در انقضای مدت یک سال لایحه قطعی را به مجلس نیاوردند آن لوایحی که گذشته اعتبار ندارد اعتبار این اختیارات تا مدت یک سال است و بعد از یک سال نیست. به این دلیل این پیشنهاد را تقدیم کردم که بسیار لوایح و قوانین آزمایشی آمد در این مجلس سال‌های متمادی مورد استفاده قرار می‌گیرد و قرار بود در موعد معین لایحه قطعی را بیاورد به مجلس شاید هنوز هم آقایان نمایندگان محترم که وکالت دادگستری می‌کنند بهتر از بنده می‌دانند که هنوز هم قسمتی از آن قوانین آزمایشی مورد استفاده قرار گرفته است و قرار دارد روزی در کمیسیون این پیشنهاد بنده مطرح شد که نیم ساعت قبل از آن بنده را دعوت کرده بودند. طبیعی است این دعوت بایستی لااقل یک روز قبل از تشکیل کمیسیون از بنده شده باشد. دعوت‌نامه را نیم ساعت قبل از تشکیل کمیسیون به منزل بنده فرستادند طبیعی است که بنده هم منزل نبودم و نتوانستم در کمیسیون حاضر شوم و استدلال کنم. بنابراین مورد توجه قرار نگرفت فقط این یک تذکر دارم که اگر در انقضای یک سال قانون قطعی و لوایح آزمایش شده را به مجلس نیاوردند دیگر دارای اعتبار نخواهد بود. (دشتی - نقض غرض است)
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - راجع به این قسمت از بیانات جناب آقای دکتر هدایتی که در مجلس شورای ملی بیان فرموده بودند قرائت شد در اینجا من یک تذکر اساسی دارم می‌خواهم ببینم اگر یک فردی در یک موقعی یک عقیده‌ای داشت و بعد به جهات و دلایلی تجدیدنظری در عقیده‌اش کرده باشد این گناهی کرده است؟ یا باید یک جمودی داشت که اگر انسان پنجاه سال پیش یک فکری داشته باشد باید حتماً تا پنجاه سال دیگر آن عقیده را رعایت کند. اگر یک وقت تشخیص داد و جهات و دلایلی پیدا شد که در طرز تشخیصش تغییری پیدا شد چه مانعی دارد نظر خودش را تغییر بدهد؟ حتی مجتهد و عالم هم ممکن است در فتاوی خودشان تجدیدنظر کنند. این جرمی نیست تازه آن موضوعی هم که جناب اقای وزیر دادگستری فرمودند با این مسأله لایحه اجازه اجرای لوایح تنافی ندارد و به نظر بنده اگر تنافی هم می‌داشت اشکالی نبود. بنده امروز عقیده‌ام این است که بیان می‌کنم سابقاً هم گفته‌ام اصلاً این اشتباه است که می‌گویند اختیار می‌دهید به کمیسیون دادگستری برای تصویب لوایح یک همچون چیزی نیست این لوایح را می‌آورند به کمیسیون و به هر حال کمیسیون این وظیفه را دارد که رسیدگی بکند. فقط یک اجازه می‌دهند به وزیر مربوطه که این لوایحی که در کمیسیون دادگستری مورد تصویب واقع می‌شود به نحو آزمایشی اجرا کنند تا بیاید در مجلس شورای ملی در مجلس شورای ملی رسیدگی خواهد شد. کافه ناس مطلع خواهد شد بعد از این که به مجلس سنا هم رفت و در آنجا هم رسیدگی شد و به توشیح ملوکانه رسید، آن وقت صورت قانون تمام عیار پیدا می‌کند که دیگر نقص و عیبی پیدا نخواهد کرد. این از لحاظ بحث حقوقی اما از لحاظ سابقه و سنت از دوره اول مجلس شورای ملی این سنت راجع به قوانین دادگستری وجود داشته است قانون آیین دادرسی مدنی و قانون اصول محاکمات جزایی اینها قبل از دوره مرحوم داور بوده است. در آن موقعی بوده که مرحوم مشیرالدوله و مرحوم مؤتمن‌الملک در مجلس بوده‌اند و این قواننی را تصویب فرموده‌اند. بعد در زمان داور در زمان اعلیحضرت فقید قسمتی از قوانین با اختیار کمیسیون دادگستری به صورت آزمایشی تصویب شده که بعضی از آنها الان هم اینجا در جریان است. خلاصه بنده می‌خواهم این اشتباه را رفع کنم اختیاری داده نمی‌شود که کمیسیون دادگستری قانونی تصویب کند هیچ چنین چیزی نیست بلکه کمیسیون مجلس شورای ملی وظیفه خودش را انجام می‌دهد نهایت اجازه داده می‌شود که آن وظیفه را اجرا بکند تا قانون باید به مجلس شورای ملی و جریان قانونی خودش را طی کند اما نکته‌ای که راجع به جناب آقای دکتر خوشبین فرمودند من این نکته را باید تذکر بدهم من شخصاً برای ایشان احترامی قائل هستم و ایشان را از قضات دانشمند و بسیار پاک‌دامن می‌دانم و شخصیت قضایی ایشان مورد انکار نیست و در آنجا هم معلوم شد بیانات ایشان را به اشتباه در روزنامه نقل کرده بودند. این بود که در جلسه بعد مجلس سنا هم ایشان این مطلب را تصریح کرده‌اند که هیچ گونه نظری نداشته‌اند بنابراین دیگر موردی ندارد که از ایشان ذکری کنیم. اما راجع به پیشنهاد جناب آقای ارباب خواستم تذکر بدهم با این که تشریف نداشتید کمیسیون دادگستری روی پیشنهاد جنابعالی بحث مفصلی کرد ملاحظه بفرمایید جناب آقای ارباب یک لایحه‌ای را به نحو آزمایشی دولت می‌آورد و رسیدگی می‌کنند بعد از یک مدت معینی باید بیاید و جریان قانونی خودش را طی کند ممکن است انقضای این مدتی را که معین می‌کنید با تعطیل مجلس، مثلاً تابستان تقارن پیدا کند و این مهلت تمام بشود. طبعاً یک خلائی پیدا می‌شود این است که در تمام قوانینی که به تصویب کمیسیون موکول می‌کنیم که اجرا بشود، ما باید این شرط را بکنیم که این قانون مادام که به تصویب نهایی نرسیده قابل اجرا باشد. برای این که خلائی پیدا نشود قانونی است اجرا می‌شد و مردم به آن عادت می‌کنند یک حقوقی برطبق آن به وجود می‌آید آن وقت اگر یک فترتی بود آن حقوق از بین خواهد رفت این بود که پیشنهاد جنابعالی نه این که مورد رسیدگی واقع نشد، مورد رسیدگی واقع شد ولی اظهار عقیده شد که این پیشنهاد مورد ندارد. خواهش می‌کنم که جنابعالی هم از این پیشنهاد صرف‌نظر بفرمایید.
رئیس - دیگر کسی اجازه صحبت نخواسته رأی گرفته می‌شود به ورود در ماده واحده. آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است.
رئیس - آقای مهندس هدایت
مهندس هدایت - عرض بنده خواستن یک توضیح مختصری است جناب آقای وزیر دادگستری و آن این است که بعضی ار لوایحی که جنابعالی تقدیم کرده‌اید یا به مجلس شورای ملی و یا به مجلس سنا و در یکی از دو مجلس به تصویب رسیده و حالا به مجلس دیگر ارجاع شده است و خود حضرتعالی هم و آقایان نمایندگان محترم هم تصدیق دارند که راجع به این لوایح که بعضی‌هایش هم بسیار مفصل بوده و زحمت کشیده شده، وقت صرف شده و قسمتی از امر قانونگذاری‌اش انجام شده است، حالا حضرتعالی چه نظری دارید؟ آیا نظر دارید که این قبیل لوایح را دو مرتبه ارجاع به کمیسیون نمایید؟ چون اختیار به جنابعالی داده شده است در نظر دارید که این قبیل لوایح را به کمیسیون مشترک ارجاع بفرمایید و لایحه‌ای که قریب پنجاه درصد از کارش انجام شده دوباره بیاید به صورت یک لایحه یا این که این قبیل لوایح‌ای که در یکی از مجلسین به تصویب رسیده در نظر دارید که همین طور جریان قانونی خودش را ادامه بدهد؟ بنده یک مثال خدمت جنابعالی می‌زنم این از اختیارات جنابعالی است برای این که نوشته شده است مجلسین اجازه می‌دهند که لوایح‌ای که وزیر دادگستری فعلی برای اصلاح یا تکمیل قوانین و سازمان‌های دادگستری و ثبت اسناد و املاک به مجلس تقدیم نموده یا از تاریخ تصویب این قانون تقدیم می‌نماید بنابراین یک لایحه‌ای مثل لایحه روابط موجر و مستأجر که یک لایحه بسیار مفصل و مهمی بوده است و خود حضرتعالی می‌دانید در مجلس شورای ملی روی این لایحه زحمات بسیار کشیده شده و یک لایحه بسیار خوبی از تصویب مجلس گذشته است و رفته است به مجلس سنا و آقایان نمایندگان نظریات‌شان مورد بحث واقع شده است. جناب آقای عمیدی نوری که مخبر کمیسیون بوده‌اند وارد هستند و خود حضرتعالی هم وارد هستید حالا این لایحه که قریب پنجاه درصد از کارش تمام شده است آیا حضرتعالی در نظر دارید که این را دو مرتبه ارجاع بفرمایید به کمیسیون مشترک قوانین دادگستری که در آنجا این لایحه پس از تصویب کمیسیون مشترک به صورت آزمایش در بیاید یا این که احیاناً در نظر دارید که این لایحه امر قانونگذاری خودش را ادامه بدهد چون نظر جنابعالی تسریع در امر تسریع قوانینی است که برای دادگستری لازم است. این را توجه بفرمایید که اگر یک تفکیکی قائل بشوید این به صلاح کار مملکت است به این معنی که اگر قوانینی که در یکی از مجلسین تصویب شده باشد در مجلس دیگر کار خودش را ادامه بدهد ضمناً قوانین جدیدی که تقدیم می‌کنید با قوانینی که هنوز از هیچ یک از مجلسین نگذشته است این در کمیسیون مشترک مطرح بشود و این به صلاح نظر خودتان و مملکت است.
رئیس - رأی نهایی گرفته می‌شود به ماده واحده. آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شده. به دولت ابلاغ می‌شود. آقای وزیر دادگستری
وزیر دادگستری - بنده از اهتمامی که از طرف نمایندگان محترم برای تصویب این لایحه به عمل آمد تشکر و سپاسگزاری می‌کنم. آقایان محترم به خاطر دارند که در ده روز پیش که بنده اینجا من‌باب وظیفه‌ای که به عهده داشم گزارش اقدامات بیست ماهه دادگستری را به عرض رساندم ملاحظه فرمودید آنچه که احتیاج به گذراندن قانون نداشت، قسمت عمده‌اش در ظرف این ۲۰ ماه در وزارت دادگستری انجام شد و باز هم بنده توضیح دادم که بعضی از لوایحهی که تقدیم یکی از مجلسین کرده‌ام تاکنون به موقع اجرا درآمده، یعنی از تصویب نهایی مجلسین گذشته. البته لوایح زیادی مانده که مورد احتیاج هست و همین طور که جناب آقای صدرزاده اینجا توضیح دادند اساساً بعضی از قوانین از جمله قوانین راجع به دادگستری ایجاب می‌کند که بعد از این که به موقع اجرا در آمد به طور آزمایش باشد تا نواقص آن در عمل رفع بشود و بعداً به طور قطعی تقدیم مجلسین بشود و این به هیچ وجه دلیل ضعف لایحه یا عدم توجه تهیه‌کنندگان آن نیست
برای این که لوایح بسیار مفید مثلاً همین لایحه موجر و مستأجر چند دفعه تا به حال آمده است بعد مواجه شده است با اشکالات عملی و دو مرتبه به مجلس آمده است. در حالی که اگر جنبه آزمایشی داشت و یک مرتبه به مورد اجرا در می‌آمد و در عمل نواقص آن معلوم می‌شد در موقعی که دفعه ثانی تقدیم مجلس می‌شد، نواقص آن رفع می‌شد. اما راجع به سؤالی که نماینده محترم آقای مهندس هدایت فرمودند عرض می‌کنم که جواب این سؤال در خود این لایحه داده شده است در خود این لایحه برای وزیر دادگستری اخیتار قائل شده است. منظور ما در اینجا سرعت بوده آنچه که به نظر می‌رسد جریان عادی خودش را طی کرده است و به فرمایش سرکار بیش از پنجاه درصد واقعاً از لحاظ وقت صرف شده و اگر به تصویب مجلس دیگر برسد به موقع اجرا در خواهد آمد. در این مورد اگر لازم نبود جریان عادی خودش را طی خواهد کرد به هر حال طبق این قانون بسته به نظر وزیر دادگستری است.
رئیس - آقای دکتر دادفر
دکتر دادفر - نامه‌ای است از طرف کمک پرستاران بیمارستان‌های تابعه وزارت بهداری که تقدیم می‌کنم.
۶ - تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای بهبهانی
رئیس - آقای بهبهانی
بهبهانی - سؤالی است از وزارت فرهنگ که تقدیم می‌کنم.
۷ - شور اول گزارش کمیسیون نظام راجع به خدمت نظام وظیفه مشمولین از دیپلمه به بالا
رئیس - گزارش کمیسیون نظام راجع به خدمت نظام وظیفه مشمولین دیپلمه به بالا مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
گزارش از کمیسیون نظام به مجلس شورای ملی
کمیسیون نظام لایحه دولت راجع به قانون خدمت نظام وظیفه مشمولین فارغ‌التحصیل دیپلمه به بالا را با حضور آقای وزیر جنگ مورد شور و رسیدگی قرار داده و پس از مذاکرات لازم لایحه را عیناً تصویب نمود. اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده ۱ - از تاریخ تصویب این قانون مدت خدمت نظام‌وظیفه برای مشمولینی که مدارک تحصیلی آنها معادل دیپلم دوره کامل متوسطه و یا بالاتر است به شرح زیر تعیین می‌گردد:
الف - دوره زیر پرچم ۱۸ ماه.
ب - دوره احتیاط پس از پایان زیر پرچم چهار سال.
پ - دوره ذخیره یکم پس از پایان دوره احتیاط چهارده سال.
ت - دوره ذخیره دوم پس از پایان دوره ذخیره اول تا اول فروردین ماه سالی که در طی آن چهل و شش سالگی شروع می‌شود.
ماده ۲ - دانشگاه‌ها - وزارت فرهنگ و سایر وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و بنگاه‌های ملی که با موافقت وزارت فرهنگ آموزشگاه‌های اختصاصی دارند، موظف‌اند اسامی کلیه محصلین مشمول و کلیه فارغ‌التحصیلانی را که مدارک تحصیلی آنان معادل دیپلم دوره کامل متوسطه و یا بالاتر بوده و در سنین مشمولیت باشند در مهر ماه هر سال به اداره نظام‌وظیفه ارسال دارند.
ماده ۳ - اداره نظام‌وظیفه کلیه مشمولین فارغ‌التحصیل مصرحه در ماده ۲ این قانون را که پس از رسیدگی‌های قانونی از لحاظ انجام خدمت نظام وظیفه بلامانع شناخته می‌شوند. جهت طی دوره آموزش مقدماتی نظامی به مراکز آموزش مربوطه اعزام خواهد داشت.
ماده ۴ - بعد از پایان دوره آموزش مقدماتی نظامی کلیه فارغ‌التحصیلانی که ارزش تحصیلی آنها معادل لیسانس و یا بالاتر است برای طی دوره مربوطه به آموزشگاه‌های افسری اعزام و در صورت موفقیت در آزمایش‌های این دوره به درجه ستوان دومی مفتخر گردیده و بقیه خدمت زیر پرچم خود را با درجه مزبور انجام خواهند داد.
تبصره - فارغ‌التحصیلانی که برابر مقررات این ماده به آموزشگاه‌های افسری اعزام می‌شود، چنانچه در آزمایش‌های نهایی مردود شوند به درجه استوار یکمی مفتخر خواهند شد.
ماده ۵ - چنانچه تعداد فارغ‌التحصیلان مصرحه در ماده ۴ این قانون احیتاجات کادر افسری وظیفه را تأمین ننماید، کسری تعداد مورد نیاز از بین فارغ‌التحصیلانی که ارزش مدارک تحصیلی آنان کم‌تر از لیسانس می‌باشد با توجه به مدارج تحصیلی آنان و احتیاجات رشته‌های مختلفه ارتش انتخاب و برای طی دوره مربوطه به آموزشگاه‌های افسری اعزام و در صورت موفقیت در آزمایش‌های این دوره به درجه ستوان سومی مفتخر شده و بقیه خدمت زیر پرچم خود را با درجه مزبور انجام خواهند داد.
تبصره - فارغ‌التحصیلانی که برابر مقررات این ماده به آموزشگاه‌های افسری اعزام می‌شوند چنانچه در آزمایش‌های نهایی مردود شوند به درجه استوار دومی مفتخر خواهند شد.
ماده ۶ - پس از تأمین کسری احتیاجات کادر افسرای وظیفه برابر ماده ۵ این قانون باقی‌مانده فارغ‌التحصیلان جهت تأمین کادر گروهبانی به آموزشگاه‌های گروهبانی معرفی و پس از طی دوره مربوطه به ترتیب ارجحیت با توجه به نتیجه آزمایش‌های این دوره به درجات گروهبان یکمی و گروهبان دوم و گروهبان سومی مفتخر و بقیه خدمت زیر پرچم خود را با درجات مزبور انجام خواهند داد.
ماده ۷ - مدت دوره آموزش مقدماتی نظامی و دوره‌های آموزشگاه‌های افسری و گروهبانی در مورد مشمولین مصرحه در این قانون بنا به مقتضیات به وسیله وزارت جنگ تعیین خواهد شد.
ماده ۸ - میزان حقوق کسانی که برابر مقررات این قانون برای انجام خدمت زیر پرچم اعزام می‌شوند به شرح زیر تعیین می‌گردد:
الف - در مدت طی دوره آموزش مقدماتی نظامی معادل نصف حقوق مبنا (مندرج در ماده ۵۱ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی)
ب - در مدت طی دوره آموزشگاه‌های افسری معادل حقوق دانشجویان آموزشگاه‌های افسری جزو کادر ثابت.
ج - در مدت طی دوره آموزشگاه‌های گروهبانی معادل حقوق دانش‌آموزان آموزشگاه‌های گروهبانی کادر ثابت.
د - پس از نیل به درجه افسری و یا درجه‌داری تا موقع ترخیص از خدمت زیر پرچم معادل حقوق افسران و درجه‌داران هم درجه خود در کادر ثابت.
تبصره - مقررات بند (د) این ماده در مورد افسران و درجه‌داران مزبور علاوه بر دوره زیر پرچم در ادوار احتیاط و ذخیره نیز در صورت احضار آنان لازم‌الرعایه خواهد بود.
ماده ۹ - کلیه فارغ‌التحصیلان مصرحه در ماده ۱ که از تاریخ اجرای این قانون به بعد برای انجام خدمت زیر پرچم اعزام می‌شوند مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
تبصره ۱ - فارغ‌التحصیلانی که در تاریخ اجرای این قانون مشغول انجام خدمت زیر پرچم هستند، تا موقع ترخیص تابع قوانین و مقررات قبلی خواهند بود.
تبصره ۲ - فارغ‌التحصیلان مشمول مقررات تبصره ۱ پس از ترخیص از خدمت زیر پرچم و همچنین فارغ‌التحصیلانی که قبل از تاریخ اجرای این قانون خدمت زیر پرچم را به پایان رسانیده‌اند، از نظر احتساب ادوار احتیاط و ذخیره مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
ماده ۱۰ - نحوه اجرای این قانون ضمن آیین‌نامه‌ای که به وسیله وزارت جنگ تدوین می‌گردد مقرر خواهد شد.
ماده ۱۱ - از تاریخ اجرای این قانون کلیه قوانین و مقرراتی که با آن مغایرت دارند ملغی می‌گردند.
مخبر کمیسیون نظام - بزرگ‌ابراهیمی
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - بنده در عین حال که مسئله نظام وظیفه را یک وظیفه مقدس ملی می‌دانم و حتی از لحاظ دیانت هم یک وظیفه مقدس می‌دانم، ولی خواستم جناب آقای وزیر جنگ به بنده یک توضیحاتی بدهند مطابق قانون که بنده سابق مطالعه کرده‌ام این مشمولین دیپلمه مثل این که با یک رتبه‌ها و مقامات بالاتری وارد خدمت می‌شوند ولی در این قانون حاضر که تقدیم مجلس شده مثل این که اینها را با یک مقام پایین‌تری به کار می‌گیرند با درجه گروهبان دوم یا گروهبان یکم و چون بنده از جزئیات آن اطلاعی نداشتم و می‌خواستم در موقع رأی دادن با اطلاع کافی تصمیم بگیرم و نسبت به آن رأی بدهم این است که از جناب آقای وزیرجنگ تقاضا می‌کنم که در این خصوص یک توضیحاتی لطف بفرمایند.
رئیس - آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ (سپهبد وثوق) - بنده خیلی خوشوقتم و تشکر می‌کنم که این توضیح را خواستند برای این که وقتی برای شخص جنابعالی یک سوءتفاهیم ایجاد شده باشد و موضوع روشن نباشد، قطعاً ممکن است برای خیلی‌ها این سوءتفاهم باشد. بنابراین خواستم عرض کنم برخلاف آنچه که در نظر اول به نظر می‌آید تقدیم این لایحه فقط و فقط از لحاظ توجه خاصی است که دولت و مخصوصاً شخص اعلیحضرت همایونی به طبقه تحصیل‌کرده دارند. به طور خلاصه باید عرض کنم که ما هیچ احتیاجی نداشتیم که این لایحه را تقدیم کنیم اگر این نظر و توجه خاص به طبقات تحصیل‌کرده نبود چون ما با قانون موجود فعلی ما اختیار داشتیم تمام محصلین دیپلمه - لیسانسیه و دکتر را به خدمت احضار کنیم. بعد بین آنها، آنهایی را که نمرات‌شان بالاتر است و در آزمایش‌ها موفقیت پیدا کرده‌اند افسر بکنیم و مابقی را تمام گروهبان، در نتیجه به طوی که عملاً هم این کار شده منتها نه به مقیاس خیلی بزرگ معدود بوده‌اند. در نتیجه چه پیش می‌آمد برای طبقه تحصیل‌کرده؟ تا این ترتیب پیش می‌آید که بایستی او را دو سال تمام با درجه گروهبانی خدمت بکنند ثانیاً با حقوق گروهبان وظیفه یعنی بین بیست الی چهل تومان حقوق، از طرف دیگر این طبقات تمام ناراحت و بلالتکلیف بوده‌اند. چه بسا گزارش‌هایی رسیده از طرف همین طبقات که چرا ما را از خدمت سربازی محروم می‌کنید اخیراً به وسیله یکی از نمایندگان محترم از طبقات دیپلمه‌های آذربایجان یک چنین گزارشی آمده بود (مهندس اردبیلی - به وسیله بنده) بنابراین به استثنای یک عده معدودی که میل نداشتند خدمت وظیفه را زیاد استقبال کنند عموم جوان‌های مملکت عموم طبقات منورالفکر و تحصیل‌کرده شایق خدمت سربازی هستند که (صحیح است) چون این وظیفه‌ای است
که برای هر کس لازم است و چون وظیفه هم هست دولت نباید در مقابل این وظیفه پاداش بدهد. هر فرد ایرانی موظف است مطابق قوانین مختلف کشورهای دنیا یک سال و نیم، دو سال و گاهی بیش‌تر از عمر خودش را فدای خدمت به مملکت بکند بنابراین خیلی صحیح بود که ما همان‌طور که عرض کردم این لایحه را نمی‌دادیم که مطابق قانون فعلی این کار عادی‌اش را طی کند و تحمیلی هم به بودجه مملکت نمی‌شد. حالا ما آمدیم برای این که این اشخاص چون تحصیل‌کرده و طبقه ممتاز هستند محروم از خدمت نظام و سرگردان و بلاتکلیف نمانند، به محض این که معرفی شوند تکلیف‌شان روشن شود یا معاف دائم بشوند بروند پی کار خودشان یا خدمت بکنند و در این مدتی که خدمت می‌کنند حقوقی بدهیم که امرار معاش‌شان به طور خوبی برگزار بشود، یعنی حقوق گروهبانی کادر ثابت که در حدود دویست الی چهارصد تومان است به آنها بدهیم. البته کادر دائم بیش‌تر می‌گیرد روی سنین خدمت و مزایای دیگر ولی این آقایان که برای خدمت هجده ماه تا دو سال می‌آیند تا چهارصد تومان حقوق می‌گیرند و به نظر من کمک مؤثری به طبقه تحصیل‌کرده می‌شود. در صورتی که مطابق قانون گروهبان می‌شوند حق این بود دو سال خدمت می‌کردند ولی به موجب این قانون با توجه خاصی که اعلیحضرت همایونی به طبقات تحصیل‌کرده دارند خواستند که یک امتیازی برای آنها قائل بشویم گفتم که هجده ماه خدمت کنند (صدرزاده - آنهایی که فعلاً تحت خدمت هستند چطور؟) نخیر در قانون ملاحظه فرمودید آنهایی که الان مشغول خدمت هستند مشمول نمی‌شوند. یک نظر دیگری که در تقدیم این لایحه بود تأمین کادر گروهبانی احتیاط ارتش بود اولاً این را عرض کنم که گروهبان شدن به نظر ما یک افتخار بزرگی است درجه گروهبانی کم درجه‌ای نیست استخوان‌بندی ارتش را کادر گروهبانی تشکیل می‌دهد. ما هم تمام تلاش‌های خودمان را کرده‌ایم که آنچه از ما ساخته است این طبقه در رفاه و آسایش زندگی کنند و وسایل زندگانی‌شان را و سطح زندگانی‌شان را روز به روز بالاتر ببریم. گروهبانی افتخار خیلی بزرگی است و چیز مهمی است این را هم باید عرض کنم که فقط در ارتش نیست که ما دیپلمه‌ها را می‌گوییم گروهبان بشوند سطح معلومات در کشور به اندازه‌ای بالا رفته است در تمام شئون مملکت محسوس می‌شود سابقاً کسی که دیپلم شش ابتدایی داشت خیلی درها رویش باز بود امروز دیگر جایی راهش نمی‌دهند دیپلم متوسطه امروز دیگر چیز مهمی نیست که ما بگوییم دیپلمه‌ها افسر بشوند، افسرهای ما امروز تمام در دانشکده افسری اول لیسانسیه در علوم می‌شوند، بعد افسر می‌شوند. آن وقتی‌که ما دیپلمه‌ها را افسر می‌کردیم دوره دانشکده دو سال بود و افسر می‌شدند و در رشته‌های مختلف خدمت می‌کردند امروز افسرهای ما بعد از طی کامل دوره متوسطه می‌آیند سه سال در دانشکده افسری خدمت می‌کنند تحصیلات در این سه سال قسمت اعظمش فراگرفتن معلومات عمومی است یعنی تطبیق می‌کند با معلومات یک لیسانسیه در علوم بعد تازه یک رشته انتخاب می‌کنند، شش ماه کار صنفی و رسته‌ای می‌کنند و بعد هم در تمام ادوار خدمت دوره‌های مختلف می‌بینند اسلحه مرور نظام به اندازه‌ای متنوع شده، به اندازه‌ای وسایل تکمیل شده که دیگر با دیپلم ابتدایی و متوسطه و اینها برای فراگرفتن نسبت به آنها کافی نیست. بنده یک مثال شخصی را اینجا می‌خواهم عرض کنم در وقتی‌که بنده تصدیق شش ابتدایی را گرفتم سرینفکای مدرسه سن لویی بود، از لحاظ عشق و علاقه‌ای که آن موقع به خدمت نظام داشتم خیلی میل داشتم وارد خدمت نظام آن روز بشوم مخصوصاً که لباس‌های آن روز خیلی زیبا و قشنگ بود رفقای من می‌گفتند حیف نیست شما با این معلومات بروید نظامی بشوید، معلومات من شش ابتدایی بود به تدریج هفت سال دیگر تحصیل کردم تصدیق‌های دوره متوسطه را گرفتم تحصیلات دیگری کردم تازه وقتی وارد نظام شدم هنوز هم باید اقرار بکنم:
تا بدان‌جا رسید دانش من که بدانم همی که نادانم
باید اقرار بکنم هنوز هم معلوماتی را که امروزه برای یک افسر شاید لازم هست من نتوانستم به دست بیاورم برای این که سطح معلومات نظام خیلی بالا است قسمت‌های فنی آن زیاد است. بنابراین به نظر بنده این لایحه یک لایحه‌ای است که هم به نفع ارتش شاهشناهی و تقویت کادر ارتش است و هم از طرف دیگر رفاه و فارغ شدن از بلاتکلیفی طبقه تحصیل‌کرده که هم تکلیف‌شان زودتر روشن بشود و هم مزایای مادی خدمت‌شان طوری پیش‌بینی شده که در این مدت ناراضی نباشند.
رئیس - آقای بهبهانی
بهبهانی - عرض کنم مطلبی که بنده در کلیات می‌خواستم صحبت کنم تقریباً همان مطلبی بود که جناب آقای صدرزاده فرمودند متأسفانه فرمایشات سپهبد وزیر جنگ بنده را قانع نکرد. (صدرزاده - ولی بنده قانع شدم) عجب؟ شما را قانع کرد. بنده عرض نکردم جنابعالی قانع نشدید، خودم را عرض کردم قانع نشدم. نسبت با آن مطالبی که فرمودند بنده تصدیق می‌کنم بر این که فعلاً سطح معلومات اشخاصی که دیپلم می‌گیرند و تحصیل‌کرده هستند تیتر تحصیل نسبت به سابق فرق کرده ولی عده بالا رفته نه تناسب. یعنی اگر جنابعالی تناسب دیپلمه‌های امروز را با افراد مملکت بسنجید و دیپلمه‌های ۱۵ سال یا ۲۰ سال پیش را هم با هم بسنجیم ملاحظه خواهید فرمود از نظر تناسب یا تغییر نکرده یا یک مقدار کمی تغییر کرده. بنده متأسفانه آمار درست دستم نیست و نمی‌دانم بر این که ما امروز تحصیل‌کرده چقدر نسبت به افراد مملکت داریم آمارش چیست ولی قطع دارم از صدی ۷ یا صدی ۱۰ تجاوز نمی‌کند با ملاحظه این مطلب و توجه به این موضوع می‌خواهم خاطر محترم را به این مطلب متوجه کنم که در موقعی که این قانون برای نظام وظیفه وضع شده که اشخاص تحصیل‌کرده از دیپلمه و لیسانسیه و دکتر به درجه افسری نائل بشوند و این افتخار را پیدا بکنند. آن مسلماً دو جزء مهم داشته، یک جزئش عبارت از احتیاجی است که ارتش به افسر داشته و به نظر بنده یک جزء مهم‌تر داشته و آن این است که تحصیل‌کرده‌ها را در این مملکت تشویق بکنند و اشخاصی را که به تحصیل رغبتی نشان نمی‌دهند از این راه رغبت‌شان را زیاد بکنند. از این جهت این عامل مهم در مملکت هنوز از بین نرفته و این باقی است باید در تمام شئون مملکت این حس رغبتی را که نسبت به جوان‌ها هنوز به آن پایه ممالک بزرگ عالم نرسیده این را به انحای مختلف پیدا کرد و یکی از این راه‌ها همین است بنده مفهوم مخالف این مطلب را نه می‌گویم و نه صلاح است که بگویم که بین دیپلم و لیسانس فرق گذاشتن، لیسانسیه‌ها را افسر کردن و دیپلمه‌ها را نکردن. ممکن است یک چیزهایی هم ایجاد بشود بنده کاری ندارم ولی جناب آقای وزیر جنگ متأسفانه مملکت ما طوری است که دیپلم خیلی زیاد است ولی لیسانسیه خیلی کم است برای این که مجال تحصیل ندارند شما در دانشگاه‌ها تشریف ببرید در سال اول تحصیلی ببینید چند درصد از دیپلمه‌ها را برای تحصیل دانشگاه می‌برند و چند درصدشان با فاصله بسیار زیادی اینها مجبورند توی خیابان بگردند و راه تحصیل برای اینها موجود نیست و این کمال تأسف است. آنهایی که تمکن دارند باید اولادهای خود را به خارج بفرستند و پنج درصد هم از این متمکنین بیش‌تر نیستند و نود و پنج درصد از این اشخاص باید راه بروند و بگردند و چه بهتر که اینها را تشویق بکنید در موقعی که بایستی در خیابان راه بروند با درجه افسری برای مملکت‌شان خدمت بکنند. بنده خیال می‌کنم در موقعی که احتیاج پیدا شود یعنی در موقعی که صنوف مختلف نظامی اعم از افسر و تابین و وکیل و سایرین برای جنگ یا دفاع از مملکت آماده شوند آنجا فرقی بین جنابعالی با یک تابین نیست، همه در راه انجام خدمت برای مملکت‌شان خواهند کوشید و غیرنظامی هم همین طور است. شرافت نظامی البته برای همه قابل احترام است و همه احترام می‌کنند ولی بنده خیال می‌کنم اگر چنانچه این را به صورت قانون در نیاورده بودند و به صورت امتحان بود و یک اشخاص بیش‌تری را به درجه افسری افتخار داده بودند هم برای مملکت بهتر بود و هم تشویقی بود برای محصلینی که به درجه دیپلم نائل بشوند این بود عرض بنده.
رئیس - آقای صارمی
وزیر جنگ - اجازه می‌فرمایید
صارمی - بنده فعلاً عرضی ندارم تا آقای وزیر جنگ مطالب خودشان را بفرمایند.
رئیس - آقای وزیر جنگ بفرمایید.
وزیر جنگ - یک قسمت از فرمایشات جناب آقای بهبهانی مربوط به وزارت فرهنگ است که البته در این قسمت سعی و مراقبت کامل می‌شود و سعی خواهد شد که حتی‌المقدور دانشگاه توسعه پیدا کنند و دیپلمه‌های ما مجال داشته باشند که بتوانند به تحصیلات‌شان ادامه بدهند که آن موضوع جداگانه‌ای است. ولی آنچه که مربوط به دیپلمه‌ها است که اینها بتوانند خدمت بکنند نظر جنابعالی در همین لایحه تأمین است یعنی در ماده ۵ ذکر شده که تا حدی که احتیاج داشته باشیم در کادر افسری حتی از دیپلمه‌ها هم خواهیم گرفت که افسر خواهند شد و به این ترتیب البته سعی خواهد شد که آنچه مقدوراست طوری این عمل انجام بشود که باعث تبعیض نباشد روی امتحانات و آزمایشات آنها تحصیلات‌شان کامل‌تر است به درجه افسری مفتخر شوند و آنهایی که یک قدری ضعیف هستند به کادر گروهبانی. بنابراین نظر جنابعالی تأمین است ولی از نظر آمار خواستم عرض کنم که ملاحظه بفرمایید تا چه حد سطح تحصیلات بالا رفته است و وسایل تحصیل زیاد شده است در سنوات قبل در حدود ۲۵۰۰ یا ۳۰۰۰ نفر دیپلمه مشمول بودند که ما به ۶۰۰ نفر احتیاج داشتیم، در سال ۳۸ هفت هزار نفر دیپلمه بودند که ما ۶۶۰ نفر گرفتیم. بنابراین به طوری که توجه فرمودید در تمام کشور مردم بیش‌تر شائق به تحصیل هستند و از طرف دولت با جدیتی که آقای وزیر فرهنگ دارند و دیپلمه تحصیل هستند و از طرف دولت با جدیتی که آقای وزیر فرهنگ دارند وسیله تحصیل به جایی رسیده که همه می‌توانند به این درجات تحصیلات نائل بشوند.
رئیس - آقای صارمی
صارمی - به عقیده بنده این قانون بسیار خوب و مفید تنظیم شده است. یک روز همان‌طور که تیمسار گفتند تعداد دیپلمه‌ها خیلی محدود بود یعنی در سال دویست، سیصد نفر لیسانسیه داشته‌ایم و حداکثر ۳۰۰۰ دیپلم. امروز تعداد لیسانسیه‌ها به چند هزار نفر رسیده و تعداد دیپلمه‌ها فکر می‌کنم زیادتر از میزانی است که خود تیمسار فرمودند ۷۰۰۰ نفر خودشان را معرفی کرده‌اند و فکر می‌کنم تعداد دیپلمه‌ها به ۳۴ هزار نفر برسد. چون آن روز تعداد دیپلمه‌ها و لیسانسیه‌ها کم بود هر دو دسته را به خدمت افسری می‌پذیرفتند ولی امروز تعداد اینها زیاد شده است ناچار بایستی ارجح را
انتخاب بکنند یعنی آن کسی که تحصیلات زیادتری دارد و به خدمت افسری و آنها که تحصیلات پایین‌تر دارند به خدمت گروهبانی ببرند نمی‌توانند تمام اینها را وارد کادر افسری کنند زیرا احتیاج ندارند و نمی‌توانیم ارتش را مجبور بکنیم که زائد بر میزان احتیاج‌تان به خدمت افسری دعوت بکنید. بنابراین حکم طبعی و قاعده کلی موجب خواهد شد که لیسانسیه‌ها را بیاورند به خدمت افسری و همان طوری که در ماده ۵ پیش‌بینی شده است اگر مشمولین دیپلمه‌ای بودند که دارای درجات تحصیلی بالاتر هستند و احتیاج بود با آنها کادر لازم را تکمیل بکنند و از بقیه دیپلمه‌ها در درجات پایین‌تر استفاده خواهد شد. موضوع خیلی طبیعی است و به عقیده من در این مواد قسمت‌هایی دارد که بسیار متناسب خواهد بود و از لحاظ پیشرفت تحصیلات و این که افرادی که مشمولین نظام‌وظیفه هستند خودشان را موظف بدانند و در ظرف مدت معینی اطلاعات فنی نظامی را بدست بیاورند بسیار خوب است، زیرا سابقاً هر دیپلمه و لیسانسیه‌ای که وارد خدمت وظیفه می‌شد بعد از مدت کوتاهی که شش ماه بود به خدمت افسری وارد می‌شد و ممکن بود در ظرف این شش ماه اطلاعات کافی و وافی را برای انجام خدمت افسری به دست نیاورد. در اینجا پیش‌بینی شده است در ظرف شش ماه که دوره آموزش مقدماتی است امتحانی بدهند اگر اطلاعات کافی فنی پیدا کرده به خدمت افسری دعوت بشوند و الّا به خدمت استواری دعوت می‌شوند. به این جهت لیسانسیه‌ها که وارد خدمت می‌شوند خود را ملزم می‌دانند برای این که بتوانند از درجه افسری استفاده کنند درآن دوره آموزش مقدماتی با کوشش زیادتری اطلاعات فنی را به دست می‌آورند. همین‌طور در سایر مواردی که تیمسار متذکر شدند که من بی‌نیاز از تکرار آن هستم یعنی تکلیف سالی ۲۴ هزار دیپلمه‌ای که اکثر به مناسبت احتیاجاتی که به تأمین وسایل زندگانی یا احتیاج به رفع و دفع سد و موانعی که قبل از خدمت نظام وظیفه برای افراد وجود دارد که آنها را رفع بکنند داوطلب خدمت می‌شدند. در آن موقع تکلیف معین نبود که اینها را به چه وضعیتی بپذیرند و همان‌طور که متوجه شدند باعث خواهد شد که پایه اصلی تربیت سربازی که عبارت از گروهبانی باشد تصویب شود. در عین حال هم تکلیف این افراد روشن شود که بتوانند وارد خدمت شوند و حقوقی هم به آنها پرداخت شود به این جهات این لایحه بسیار خوبی است و جهات متعددی درش در نظر گرفته شده است و برای طبقه تحصیل‌کرده و جوانان بسیار مفید است ولی تذکری که می‌خواهم بدهم این است که تیمسار برای دیپلمه‌ها پرداخت حقوق ۲۰۰ تا ۴۰۰ با وضع زندگانی و ترقی فوق‌العاده قیمت زندگانی کم است و آن فردی که درجه گروهبانی روی دوش یا دست دارد باید قادر باشد که زندگانی خود را تأمین بکند. اگر زندگانی خودشان تأمین شد شرافت سربازی را هم ملحوظ می‌دارند و اگر وسایل زندگانی‌اش تأمین نباشد انتظار داشته باشیم که مرد شرافتمند و سرباز شرافتمندی داشته باشیم. این است که بنده معتقدم که اگر بشود همان حداکثر به آنها پرداخته شود یعنی در حدود چهارصد تومان که بتوانند زندگانی خودشان را تأمین بکنند و تمنا دارم این موضوع را مورد توجه قرار بدهید.
رئیس - آقای فرود
فرود - برای اطلاع جنابعالی عرض کنم که منظور آقای بهبهانی نسبت مدارس سابق با در نظر گرفتن جمعیت سابق و نسبت مدارس فعلی از حیث تعداد یا جمعیت فعلی این یک مقایسه خیلی دقیق لازم دارد. بنده می‌خواهم قبل از توجه به آمار یک مطلبی به عنوان تذکر برای آقایان نمایندگان عرض کنم حضرتعالی هم توجه بفرمایید. به عقیده بنده این تصمیم، بسیار بسیار تصمیم مفیدی بوده، گروهبان شدن یک دیپلم همان طور که فرمودید استخوان‌بندی ارتش را گروهبان تشکیل می‌دهد و چون تماس اینها با افراد خیلی بیش‌تر از تماسی است که افسران با افراد دارند، البته اگر گروهبان‌های تحصیل‌کرده و دیپلمه داشته باشیم سطح معلومات و حتی اخلاق افراد بالا می‌رود و این یک تز بسیار صحیحی است که اتخاذ فرمودید. اما چون ممکن است وقتی هم با توضیحی که فرمودید این ترتیب پیش بیاید که از نقطه‌نظر احتیاج زیادتر مجبور شوید یک عده از این دیپلمه‌ها را در عین حال افسر بفرمایید یک عده هم گروهبان می‌شوند به عقیده بنده تصور می‌کنم اگر یک راهی البته با در نظر گرفتن مراتب و سلسله درجات اینها را در نظر می‌گرفتند که این نقص در ظاهر یک قدری زننده نباشد یعنی بنده یک دیپلمه که می‌روم گروهبان می‌شوم یک دیپلمه دیگری که با بنده مطابق بوده با هم بودیم آن افسر بشود این مطلب را تیمسار حقوق حل نمی‌کند، حالا بنده نمی‌توانم بگویم چطور می‌شود جبران کرد ولی از نقطه‌نظر افتخارات در عین حال که نظرتان از جهت تأمین کادر گروهبانی بسیار بسیار مفید است و بسیار تصمیم خوبی بوده گرفته‌اید، این موضوع را هم که عرض کردم اگر به یک ترتیبی حل می‌فرمودید که زننده نباشد بسیار مفید واقع می‌شد و در عین حال که نظرمان از لحاظ تأمین کادر گروهبانی ارتش به وسیله افراد تحصیل‌کرده تأمین می‌شد این مطلب را اگر توجه می‌فرمودید بسیار مهم بود این مطلبی بود که به عنوان تذکر خواستم عرض کنم.
رئیس - آقای مهندس جفرودی
مهندس جفرودی - آقایان محترم استحضار دارند که فعلاً کارهای عمرانی زیادی در مملکت شروع شده است و احتیاج به افراد تحصیل‌کرده در مملکت خیلی زیاد است. اگر یک مصلحت بالاتر از کمک به عمران مملکت برای ارتش ایران وجود داشته باشد قاعده می‌بایستی در مقدمه لایحه ذکر می‌شد که ببینیم این شش ماهی را که به خدمت تحصیل‌کرده‌ها و لیسانسیه‌ها به بالا اضافه شده این احتیاج تا چه اندازه صحیح است که این دلیل در لایحه ذکر نشد. عرض کنم این یک نقض این لایحه است به نظر بنده و آن طوری که بیان شده است که این لایحه خوب تنظیم شده است این طور نیست در تبصره ماده ۴ ملاحظه بفرمایید نوشته شده است فارغ‌التحصیلانی که برابر مقررات این ماده به آموزشگاه‌های افسری اعزام می‌شوند چنانچه در آزمایش‌های نهایی مردود شوند، به درجه استوار یکمی مفتخر خواهند شد. یعنی یک دکتر در حقوق به جهاتی غیر از تخصص خودش ممکن است استوار بشود ولی یک دیپلمه متوسطه بی‌جهت یک درجه بالاتر بگیرید وقتی می‌گوییم یک دکتر در حقوق این کسی است که مدارج تحصیلی را یا در ایران طی کرده است یا در خارج و از دست استادان یک درجه‌ای گرفته است که حاکی از میزان علم و اطلاع او است و حق این است جناب آقای صدرزاده در ارتش در حدود صلاحیت و اطلاعات او استفاده بکنند. از یک مهندس در کارهای فنی در حدود صلاحیت و تحصیلاتش استفاده بکنند ممکن است یک کسی مهندس باشد، دانشمند باشد، ولی سواری خوب بلد نباشد در مواردی مردود است این دلیل نیست که در ارتش درجات خیلی پایین‌تر بگیرد این کار صحیح نیست کسی تحصیلاتش و استعدادش در یک کار معین و حرفه معینی است نباید این را برای یک کار دیگری مورد آزمایش قرار بدهند و به همین دلیل از علمش استفاده نکنند و به درجات پایین‌تر نائل بکنند و او را به یک مراتب پایین‌تری منصوب کنند، این یک نقص بزرگ این لایحه است. اگر شما یک طبیب یا یک مهندس را که دارای تحصیلات منظم است و می‌توانید از وجودش حتی در ارتش در حدود تخصص او استفاده بکنید باید مراعات حال او را بکنید این است که به نظر بنده تبصره چهار متناقض با ماده پنج است که باید اینجا تذکر داده شود. البته ما نمی‌توانیم بگوییم در دستگاه‌ها تبعیضی نیست این را نمی‌توانیم بگوییم سعی می‌شود تبعیض نباشد اما جناب آقای وزیر جنگ چه اطمینانی می‌دهید که از میان دیپلمه‌ها عده بسیار معدودی و مورد نظری افسر شوند و بقیه افسر نشوند؟ چه اطمینانی دارید؟ این ماده پنج راه را باز کرده است شاید برای یک عده خاص شاید برای یک عده معدود. آقای وزیر جنگ آیا می‌توانند تشریف بیاورند این جا و اطمینان بدهند در آینده این تبعیض نخواهد شد؟ این ماده پنج یک ماده تبعیضی است ملاحظه بفرمایید تبصره چهار با ماده پنج متناقض است و صحیح نیست. ارتش‌های امروز دنیا خود آقای وزیر جنگ می‌دانند که به طرز بسیار مدرن و علمی ادراه می‌شوند علم در ارتش حقاً مورد استفاده و احترام باید واقع بشود چه داعی دارد که اگر یک کسی در دستگاه‌های فرهنگی به یک مرحله علمی بالا و کافی رسیده شما در دستگاه ارتش او را طوری مورد آزمایش قرار بدهید که مردود باشد؟ اینها است نقایصی که بنده در این لایحه دیده‌ام و فکر می‌کنم مورد توجه آقایان نمایندگان محترم واقع خواهد شد و این نقایص رفع خواهد شد.
رئیس - در کلیات دیگر کسی اجازه صحبت نخواسته رأی گرفته می‌شود به ورود در شور مواد. آقایانی که با ورود در شور مواد موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده اول مطرح است و قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱ - از تاریخ تصویب این قانون مدت خدمت نظام‌وظیفه برای مشمولینی که مدارک تحصیلی آنها معادل دیپلم دوره کامل متوسطه و یا بالاتر است به شرح زیر تعیین می‌گردد:
الف - دوره زیر پرچم ۱۸ ماه.
ب - دوره احتیاط پس از پایان زیر پرچم چهار سال.
پ - دوره ذخیره یکم پس از پایان دوره احتیاط ۱۴ سال.
ت - دوره ذخیره دوم پس از پایان دوره ذخیره اول تا اول فروردین ماه سالی که در طی آن چهل و شش سالگی شروع می‌شود.
رئیس - چون مخالفی نیست ماده دوم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۲ - دانشگاه‌ها - وزارت فرهنگ و سایر وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و بنگاه‌های ملی که با موافقت وزارت فرهنگ آموزشگاه‌های اختصاصی دارند موظف‌اند اسامی کلیه محصلین مشمول و کلیه فارغ‌التحصیلانی را که مدارک تحصیلی آنان معادل دیپلم دوره کامل متوسطه و یا بالاتر بوده و در سنین مشمولیت باشند در مهر ماه هر سال به اداره نظام وظیفه ارسال دارند.
رئیس - مخالفی نیست؟ ماده سوم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۳ - اداره نظام وظیفه کلیه مشمولین فارغ‌التحصیل مصرحه در ماده ۲ این قانون را که پس از رسیدگی‌های قانونی از لحاظ انجام خدمت نظام وظیفه بلامانع شناخته می‌شوند جهت طی دوره آموزشی مقدماتی نظامی به مراکز آموزشی مربوطه اعزام خواهد داشت.
رئیس - آقای تیمورتاش
تیمورتاش - بنده در واقع امر آمده‌ام یک توضیحی بخواهم همان‌طوری که جناب آقای وزیر جنگ فرمودند از هفت هزار فارغ‌التحصیل فقط ۶۶۰ نفر را احضار می‌فرمایند برای خدمت زیر پرچم طبق این ماده مثل این که منظور این است یا هر عده‌ای که فارغ‌التحصیل می‌شوند در هر سال به خدمت احضار بشوند.
وزیر جنگ – همین‌طور است.
رئیس - ماده ۴ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۴ - بعد از پایان دوره آموزشی مقدماتی نظامی کلیه فارغ‌التحصیلانی که ارزش تحصیلی آنها معادل لیسانس و یا بالاتر است، برای طی دوره مربوطه به آموزشگاه‌های افسری اعزام و در صورت موفقیت در آزمایش‌های این دوره به درجه ستوان دومی مفتخر گردیده و بقیه خدمت زیر پرچم خود را با درجه مزبور انجام خواهند داد.
تبصره - فارغ‌التحصیلانی که برابر مقررات این ماده به آموزشگاه‌های افسری اعزام می‌شوند چنانچه در آزمایش‌های نهایی مردود شوند به درجه استوار یکمی مفتخر خواهند شد.
رئیس - آقای تیمورتاش
تیمورتاش - سؤالاتی که بنده در ماده سوم از جناب آقای وزیر جنگ کردم برای روشن شدن مطلب بود و بیش‌تر ناظر بر همین ماده چهار است. در کلیات صحبت شد بنده نمی‌خواهم مجدداً تکرار کنم قدر مسلم این است که فن جنگ عوض شده است اگر یک زمانی شمشیرزنی و تیراندازی کافی بود که یک فرد سرباز خوبی بشود یا افسر خوبی از آب در بیاید، مسلماً امروز فن جنگ به حدی با علم توأم است که نمی‌شود تصور کرد که بدون این که سطح معلومات بالایی داشته باشیم می‌توانیم از وسایل و وسایطی که در اخیتار داریم استفاده کنیم. اما بنده راجع به این ماده پنج عرضی که داشتم (اکبر ماده چهار) معذرت می‌خواهم ماده چهار، هجده ماه فقط وقت دارند برای این که کسی که سطح معلومات بالایی دارد و امروز وارد فن نظام می‌شود در اینجا هم معلوم نفرمودید مدتی را که باید در دستگاه‌های فنی بماند در آن آموزشگاه‌های مقدماتی بماند چقدر است و مدتی را که باید در دستگاه‌های بعدی می‌ماند چقدر است؟ بنده از حضورتان می‌خواستم اولاً استدعا کنم که اگر مقدور است به طور تقریب لااقل بفرمایید که در این آموزشگاه‌های مقدماتی این عده چقدر باید بماند و فنونی را که در آنجا بیاموزند چیست بعد که مرحله قانونی است مدتش چقدر است و این ماده چهار ناظر بر آن است (یکی از نمایندگان - در ماده هفت هست) در ماده ۷ به اختیار وزارت جنگ گذاشته‌اند. بنده می‌خواستم بر سبیل توضیح از آقای وزیر جنگ استدعا کنم که بفرمایند اینها مدت توقف‌شان در هر کدام از این قسمت‌ها چقدر است و چه قسمت‌هایی را می‌خواهند به اینها بیاموزند. (مهندس هدایت - و آیا این قسمت جزو خدمت نظام هست؟) این که تردیدی ندارد، مسلم است که جزو ۱۸ ماه است علتش هم همین است که عرض می‌کنم در این ۱۸ ماه بنده اتفاقاً سؤالم همین است چون ملاحظه بفرمایند بنده مخصوصاً استدعا می‌کنم از تیمسار وثوق که توجه به این نکته می‌کنند چون ما هم کم و بیش در این جریانات بودیم گروهبانی که پایه و استخوان‌بندی کادر ارتش است یک موجودی است که باید مدت‌های متساوی کار کند، تجربه بیاموزد برای این که بتواند با افراد نظام سر و کله بزند. خود تیمسار خوب استحضار دارند وقتی‌که در سن میر بودید به گروهبان‌ها همیشه کلرا می‌گفتند و بلای جان همه بودند، برای این که آنها کسانی بودند که عمری را در این کار گذاشته‌اند که چطور یک فردی را تربیت کنند که به مدارج بالاتری برسد. شما می‌خواهید یک جوانی را که تحصیل‌کرده و آزاد منشانه زندگی کرده در ظرف ۱۸ ماه که مدتی هم از این صرف آموزش مقدماتی می‌شود این را بیاورید و معذرت می‌خواهم از این کلمه فرانسوی که می‌گویم پسکیولژی دو تروپ یاد بدهید یعنی بهش نشان بدهید که با روحیه سرباز چطوری باید بازی کرد، برای این که از یک فرد با کمال حسن‌نیت ولی نسبتاً بی‌انضباط یک ماشین با انضباطی تهیه کرد و بهش گفت برو جلوی گلوله. بنده تصور می‌کنم در مدت ۱۸ ماهی که مدتی از آن هم به مصرف این آموزش مقدماتی می‌شود آیا می‌توایند با نهایت حسن‌نیتی که در این جوانان خواهد بود اینها را آماده می‌کنید برای این که این کار را بکنند. بنده با این ملاحظه از حضورتان استدعا کردم که توضیح بفرمایید این آموزش مقدماتی چقدر است و آموزش بعدی چقدر است و بالاخره مدتی را که این گروهبان باید در صف خدمت بکند و به سربازان تعلیم بدهد چقدر است. استدعا می‌کنم که این را توضیح بفرمایید.
رئیس - آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ - جواب سؤال اول آقای تیمورتاش این است که بنده خودم فعلاً نمی‌توانم عرض کنم چون به طوری که در لایحه ذکر شده برای این مطالب یک آیین‌نامه‌ای تهیه خواهد شد و در آنجا است که تعیین می‌شود ولی البته شکی نیست که تعیین می‌شود حداقل مدت صرف آموزش و حداکثر صرف استفاده خدمتی و البته معلومات امروزه خیلی توسعه‌دار و خیلی متنوع است. ولی ما نمی‌توانیم از یک طرف بگوییم ۱۸ ماه برای این که طبقه دیپلمه و تحصیل‌کرده و ممتاز مملکت یک مزیتی داشته باشند نسبت به سایرین هم مزیتی از لحاظ این که دیپلمه هستند و چون دیپلمه هستند قطعاً استعدادشان بیش‌تر است و کافی خواهد بود اگر بخواهید پیشنهاد بکنید که این را ما دو سال می‌کنیم خیال می‌کنم وجهه خوبی پیدا نکنند. اسلوب تعلیمات جدید هم طوری است که خیلی زود پیش می‌رود اساس تعلیمات جدید هم به اصطلاح شدید و برای یک مدت خیلی کوتاه پتانسیل و نتیجه مطلوب را به دست می‌دهد و احتیاجی نیست که وقت را زیاد تلف کنیم. ضمناً استفاده می‌کنم چند کلمه در جواب جناب آقای مهندس جفرودی عرض می‌کنم می‌خواستم بنده از طرف طبقه مهندسین و دکترها به ایشان اعتراض بکنم یکی که این چه بدبینی است که نسبت به این طبق دارید که می‌گویید اینها ممکن است گروهبان شوند اصولاً کم پیش می‌آید که یک کسی که مهندس است تحصیلاتی دارد از آزمایش رد شود کسی که استعداد دارد در همه چیز استعداد دارد و کسی که ندارد در هیچ چیز ندارد، بنابراین خیلی کم پیش می‌آید که یک عده دکتر و مهندس بیایند آنجا و تحت تعلیم قرار بگیرند و از آزمایش رد شوند. اما از طرف دیگر اگر یک دکتر نتوانست سواری بکند خوب چه کارش می‌کنیم؟ این دکتر در فلسفه هم هست، دکتر در علوم است، اما اگر سواری بلد نیست ما نمی‌توانیم او را فرمانده سواره نظام بکنیم. مقام علمی‌اش برای خودش محفوظ در این دوره کوتاه خدمت وظیفه اگر آن استعدادی که ما می‌خواهیم ندارد کاری نمی‌شود کرد. خدمت این مدت هم که کار اصلی او نیست ۱۸ ماه خدمت وظیفه برای شخص او برفرض که گروهبان هم بشود تأثیری ندارد و ضمناً خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد که از عهده آزمایش برنیایند چون خدمات ارتش هم به قدری متنوع است کارها و مشاغل هم در ارتش زیاد است که هر کس مطابق استعداد خودش وارد قسمتی خواهد شد که در آنجا قطعاً جزو ممتازترین کارمندها و مأمورین خواهد شد. اگر طبیب است در قسمت مربوط به خودش هدایت می‌شود و اگر دکتر در حقوق است قطعاً به طرف دستگاه قضایی ارتش جلب می‌شود، اگر مهندس است به قسمت‌های فنی می‌رود. بنابراین این فکر که ممکن است خطری متوجه آنها بشود که خدای نخواسته دکترها یا مهندسین به گفته آقای مهندس جفرودی همه گروهبان بشوند وجود ندارد. راجع به آن ماده که فرمودند متناقض است خیلی از آقایان اینجا و خیلی هم در خارج به من گفتند که شما یک کاری بکنید که اگر یک دیپلمه‌ای استعداد داشت بتواند افسر شود تا آن حدی که احتیاج دارید در اینجا آقای مهندس جفرودی فرمودند که این ماده مثل این است که تبعیض بکنید اولاً کجای دنیا هست که تبعیض نباشد و کدام اداره‌ای هست، کدام دستگاه است که بتواند قسم بخورد که صد در صد مراعات حق و عدالت را کرده است یا کدام معلم است که بگوید من این نمره ۱۲ را که دادم حق این بود که ۱۱ نباشد یا ۱۳ نباشد؟ ما فقط چیزی را که بتوانیم تعهد می‌کنیم این است که منتهای تلاش و کوشش خود را بکنیم که حق و عدالت رعایت بشود و اشخاص طبق استعداد طبیعی خودشان بتوانند به مقامات بالا برسند. اگر خدای نکرده موردی پیدا شد آقایان هستید همه هستیم و دستگاه‌های مجهزی برای بازرسی داریم برای رسیدگی به شکایات داریم و سعی می‌کنیم که این تبعیض به عمل نیاید.
رئیس - آقای صارمی
صارمی - همکار عزیز و گرامی آقای مهندس جفرودی اینجا ایرادی به این ماده گرفتند به عقیده بنده همان طوری که تیمسار گفتند این ماده از مواد خوب این قانون خواهد بود و درست است که امکان دارد در حدود تحصیلات افراد در خدمت سربازی از اینها استفاده بشود، ولی حقیقت این است که شما ممکن است در یک سال به هشتصد لیسانسیه حقوق داده باشید. همه را نمی‌توانید در کادر قضایی ارتش از وجودشان استفاده بفرمایند.
بنابراین باید این افراد در کادر خدمت سربازی باشند و لازمه‌اش این است که اطلاعات و استعداد سربازی داشته باشند اطلاعات فنی، داشته باشند و توضیحاتی راجع به ماده ۵ که حالا مطرح نیست دادند بنده برای این که وقت را زیاد نگیرم عر ض نمی‌کنم ولی این موضوع را که فرمودند تیمسار این را توجه داشته باشد البته ما باید قانون را طوری تصویب بکنیم که احتماًل وقوع تبعیض و سوءاستفاده از قانون نرود و در عین حال نمی‌توانیم به احتمال آن که در یک موضوع اصلی امکان دارد تبعیض پیش بیاید، از وضع و تصویب قانون خودداری بکنیم اگر چه سفید باشد. موضوعی که متذکر شدند تیمسار این است که ممکن است از دیپلمه‌ها به تناسب استعدادی که دارند استفاده کند برای خدمت افسری. این را من قبول ندارم اگر بخواهید قبول بکنید به عنوان این که معتقد بودند همان‌طوری که متذکر شدند اصل تبعیض ممکن است حکم فرما بشود و گفته بشود که فلان کس این استعداد داشت بروند به خدمت افسری و فلانی فاقد استعداد بود به خدمت گروهبانی بروند و این ماده هم به همین وضع تنظیم شده است که اگر یک وقتی عده لیسانسیه‌ها کافی برای تکمیل کادر افسری نبودند دیپلمه‌ها را انتخاب کنید. اگر در دوره آموزش بتوانند امتحان بدهند به عنوان افسری وارد بشوند والا هیچ. بنابراین روی این زمینه که فلان کس مستعد بوده انتخابش کردید و فلان کس مستعد نبوده این را انتخاب نکردید این نظر را ندارید و ماده ۵ هم مجوز این امر نیست.
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - بنده عرضی ندارم
رئیس - پیشنهادی رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم تبصره ماده ۴ حذف شود. مهندس جفرودی
رئیس - ماده پنج قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۵ - چنانچه تعداد فارغ‌التحصیلان در ماده چهار این قانون احتیاجات کادر افسری وظیفه را تأمین ننماید، کسری تعداد مورد نیاز از بین فارغ‌التحصیلانی که ارزش مدارک تحصیلی آنان کم‌تر از لیسانس می‌باشد با توجه به مدارج تحصیلی آنان و احتیاجات رشته‌های مختلفه ارتش انتخاب و برای طی دوره مربوطه به آموزشگاه‌های افسری اعزام و در صورت موفقیت در آزمایش‌های این دوره به درجه ستوان سومی مفتخر شده و بقیه مدت خدمت زیر پرچم خود را با درجه مزبور انجام خواهند داد.
تبصره - فارغ‌التحصیلانی که برابر مقررات این ماده به آموزشگاه‌های افسری اعزام می‌شوند، چنانچه در آزمایش‌های نهایی مردود شوند به درجه استوار دومی مفتخر خواهند شد.
رئیس - آقای دکتر امین
دکتر شفیع امین - بنده در این ماده در سطر یک اشکالی داشتم که خواستم توضیح بدهم و تیمسار سپهبد هم ممکن است روشن بفرمایند. گفته شده کم‌تر از لیسانس بین لیسانس و دیپلم از نقطه‌نظر تعلیماتی و یک مدارج علمی را طی کرده‌اند ولی یک درجه عالی هم داریم یعنی آنهایی که تحصیلات متوسطه را تمام کرده‌اند به لیسانس نرسیده‌اند، شورای عالی فرهنگ و دانشگاه هم آنها را به عنوان عالی می‌شناسند یعنی بین متوسطه و لیسانس یک عالی هم هست. بنده نظرم این است که این قسمت هم در نظر گرفته شود. یک اصلاحی هم حضور مقام ریاست تقدیم کردم که در سطر سوم بعد از جمله مدارک تحصیلی آنان اضافه شود به تناسب عالی یا متوسطه چون حق آنهایی که تحصیلات عالی دارند از بین نرود. بین لیسانس و دیپلم یک قسمت عالی هم هست و اینجا روشن نیست (وزیر جنگ - وقتی نوشته شده کم‌تر از لیسانس عالی هم درش مستتر است) بنده این پیشنهاد را کردم و نظرم این است که روشن بشود.
رئیس - پیشنهاد رسید قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌نماید که در ماده پنجم لایحه نظام‌وظیفه در سطر چهارم بعد از جمله (مختلفه ارتش انتخاب) عبارت زیر اضافه گردد: (و چنانچه بیش از عده مورد نیاز باشد عده مورد نیاز به قید قرعه انتخاب) بهبودی
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی این جانب پیشنهاد می‌کنم در ماده ۵ در سطر سوم بعد از کلمه (آنان) جمله به تناسب عالی و متوسطه اضافه شود. دکتر شفیع امین
رئیس - ماده ۶ قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۶ - پس از تأمین کسری احتیاجات کادر افسری وظیفه برابر ماده ۵ این قانون باقی‌مانده فارغ‌التحصیلان جهت تأمین کادر گروهبانی به آموزشگاه گروهبانی معرفی و پس از طی دوره مربوطه به ترتیب ارجحیت با توجه به نتیجه آزمایش‌های این دوره به درجات گروهبان یکمی و گروهبان دومی و گروهبان سومی مفتخر و بقیه خدمت زیر پرچم خود را با درجات مزبور انجام خواهند داد.
رئیس - ماده ۷ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۷ - مدت دوره آموزش مقدماتی نظامی و دوره‌های آموزشگاه‌های افسری و گروهبانی در مورد مشمولین مصرحه در این قانون بنا به مقتضیات به وسیله وزارت جنگ تعیین خواهد شد.
رئیس - ماده ۸ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۸ - میزان حقوق کسانی که برابر مقررات این قانون برای انجام خدمت زیر پرچم اعزام می‌شوند به شرح زیر تعیین می‌گردد:
الف - در مدت طی دوره آموزش مقدماتی نظامی معادل نصف حقوق مبنا (مندرج در ماده ۵۱ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی.)
ب - در مدت طی دوره آموزشگاه‌های افسری معادل حقوق دانشجویان آموزشگاه‌های افسری جزو کادر ثابت.
ج - در مدت طی دوره آموزشگاه‌های گروهبانی معادل حقوق دانش‌آموزان آموزشگاه‌های گروهبانی کادر ثابت.
د - پس از نیل به درجه افسری و یا درجه‌داری تا موقع ترخیص از خدمت زیر پرچم معادل حقوق افسران و درجه‌داران هم‌درجه خود در کادر ثابت.
تبصره - مقررات بند (د) این ماده در مورد افسران و درجه‌داران مزبور علاوه بر دوره زیر پرچم در ادوار احتیاط و ذخیره نیز در صورت احضار آنان لازم‌الرعایه خواهد بود.
رئیس - ماده نهم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۹ - کلیه فارغ‌التحصیلان مصرحه در ماده ۱ که از تاریخ اجرای این قانون به بعد برای انجام خدمت زیر پرچم اعزام می‌شوند مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
تبصره ۱ - فارغ‌التحصیلانی که در تاریخ اجرای این قانون مشغول انجام خدمت زیر پرچم هستند تا موقع ترخیص تابع قوانین و مقررات قبلی خواهند بود.
تبصره ۲ - فارغ‌التحصیلان مشمول مقررات تبصره ۱ پس از ترخیص از خدمت زیر پرچم و هم چنین فارغ‌التحصیلانی که قبل از تاریخ اجرای این قانون خدمت زیر پرچم را به پایان رسانیده‌اند از نظر احتساب ادوار احتیاط و ذخیره مشمول مقررات این قانون خواهند بود.
رئیس - ماده ۱۰ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۰ - نحوه اجرای این قانون ضمن آیین‌نامه‌ای که به وسیله وزارت جنگ تدوین می‌گردد مقرر خواهد شد.
رئیس - ماده ۱۱ قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده ۱۱ - از تاریخ اجرای این قانون کلیه قوانین و مقرراتی که با آن مغایرت دارند ملغی می‌گردند.
رئیس - آقای صدرزاده
صدرزاده - تذکری دارم که در این لایحه ننوشته مأمور اجرای این قانون کی خواهد بود.
رئیس - در شور دوم اصلاح می‌شود.
۸ - اعلام وصول دو فقره لایه از مجلس سنا
رئیس - دو لایحه از مجلس سنا رسیده که به کمیسیون‌های مربوطه فرستاده می‌شود. یکی لایه اعزام محصلین به خارجه است و یکی هم مربوط به شرکت دولت ایران در سازمان‌های بین‌المللی استانداردها.
۹ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
رئیس - دستور جلسه آینده دستوری است که چاپ شده هر کدام زودتر حاضر بود طرح خواهد شد. در جلسه قبل بر طبق رأی مجلس و تقاضای نخست‌وزیر اساس‌نامه شرکت ملی نفت در حقیقت از دستور خارج شد حالا ممکن است همان را در دستور قرار داده. جلسه آینده روز یکشنبه خواهد بود.
(مجلس بیست و پنج دقیقه بعد ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت