مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ دی ۱۳۳۵ نشست ۴۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۶ دی ۱۳۳۵ نشست ۴۷
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۹
جلسه: ۴۷
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۶ دی‌ماه ۱۳۳۵
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت مجلس
۲ - تذکر قانونی آقای مهندس هدایت
۳ - طرح گزارش کمیسیون مشترک برنامه مجلسین راجع به دریافت هفتاد و پنج میلیون دلار وام از بانک بین‌المللی توسعه و عمران
۴ - تعیین موقع جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ساعت ده و پنج دقیقه صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس ـ صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
عائبین با اجازه ـ آقایان: امید سالار. دکتر سید امامی. مهندس فروغی. دکتر شاهکار. محمودی. خلعتبری. مهندس هدایت. اورنگ. امامی خوئی دکتر پیر نیا. غضنفری. ساگینیان.
غائبین بی اجازه ـ آقایان: قراگزلو. تیمور تاش. اریه. اسفندیاری. شادمان. صارمی. دکتر هدایتی. دکتر طاهری.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه ـ آقایان: دکتر جهانشاهی. بور بور. سنندجی. دکتر سعید حکمت. صفاری. سعیدی. سالار بهزادی. دکتر آهی رئیس ـ اعتراضی نسبت بصورت مجلس نیست ؟(اظهاری نشد) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد
۲- تذکر قانونی آقای مهندس هدایت
رئیس ـ آقای مهندس هدایت
مهندس هدایت ـ بنده بدولت تذکر دارم طبق ماده ۱۶ قانون محاسبات عمومی مصوب ۱۰ اسفند ماه ۱۳۱۲ دولت در اول ماه دهم باید بوجه سال آینده را بمجلس شورای ملی تقدیم کند و امروز شش روز از ماه دهم می‌گذرد (صحیح است) و برای اینکه مجلس شورای ملی وقت کافی داشته باشد که بودجه شورای ملی وقت کافی داشته باشد که ببودجه سال ۱۳۳۶ رسیدگی بکند استدعا درام که بدولت تذکر داده بشود بوجه ۱۳۳۶ را بمجلس تقدیم کنند (صحیح است ـ احسنت)
۳- طرح گزارش کمیسیون مشترک برنامه مجلسین راجع بدریافت هفتاد و پنج میلیون دلار وام از بانک بین المللی توسعه و عمران
رئیس ـ آقای وزیر دارائی وزیر دارائی (فروهر) در جلسه قبل که افتخار تقدیم لایحه راجع بوام از بانک بین المللی را داشتم نظر بادله‌ای که در مقدمه لایحه مذکور است و حضوراً هم اینجا بعرض آقایان نمایندگان محترم رساندم استدعا کردم که لطفاً بفوریت لایحه رأی دهند آقایان نمایندگان محترم هم این لطف را فرمودند و رأی بفوریت دادند و در کمیسیون هم تصویب شد از نظر ضرورت و فوریت کار با توجه بهمان ادله‌ای که قبلا بعرض مجلس محترم رسانیده‌ام استدعا می‌کنم که موافقت بفرمایند این لایحه که طبع و توزیع هم شده است در دستور امروز مجلس شورای ملی قرار گیرد
رئیس ـ لایحه‌ای که تقدیم کردند بکمیسیون مشترک فرستاده شد گزارشش دیروز توزیع شده و بدست آقایان رسیده ولی مطابق آئین نامه باید ۴۸ ساعت بگذرد تا مطرح شود مگر اینکه همینطور که تقاضا کردند مجلس موافقت بکند و رأی بدهد که این گزارش امروز جزو دستور باشد حالا باید رأی بگیریم آقایانی که موافقند امروز گزارش کمیسیون مشترک برنامه جزو دستور قرار گیرد قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. کلیات مطرح است آقای بهبهانی بفرمائید
بهبهانی ـ چون سابقةفرض در این همواره با آثار شوم و موهنی همراه بوده و خاطرة زیان بخشی در اذهان عمومی باقی گذاشته ما را بر آن می‌دارد که در این کار تأمل و تعمق زیادتری معمول داریم و دور از هر نوع حب و بغض و فقط بخاطر مصالح و شئون ایران با دقت هر چه تمامتر آن را بررسی بکنیم و مخصوصاً از هر نوع عجله و شتاب که متأسفانه اکثراً همراه با این قبیل لوایح از طرف طراحان آن ابراز می‌شود اجتناب و رژیم زیر این قانون و نظایر آن یک قانون داخلی نیست که اگر بمضار آن پی برویم بتوانیم آثار آن را با یک قیام و قعود خنثی کنیم بلکه تصویب این قانون ما را برای یک مؤسسه خارجی که تضمین شده از طرح دولتهای بزرگ است طرف می‌سازد و تعهد و التزامی بعهده می‌گیرم که بعد‌ها بآسانی قوانین داخلی نمی‌توانیم آنرا نقص یا شرایط آن را لدی الاقتضا تغییر دهیم مورد مصرفی که در این فرض عنوان شده برای تکمیل کارهای تولیدی و امور عمرانی است ولی نباید فراموش کنیم که در ادوار سابق هم مقدمین باینکار هیچوقت نیست خود را علناً آشکارا بمردم نمی‌گفتند و سعی داشتند اغراض شخصی را در لفافه دلسوزی و پیشرفت امور مملکت جلوه دهند چنانچه در سالهای سابق هم برای تأمین کسری خزانه و بکار انداختن چرخهای مملکت پانصد هزار لیره بهمین عناوین از انگلیس و در سال ۱۳۱۴ قمری جهت امور عمرانی و آبادی خوزستان و تأمین آب برای شهرهای مرکزی ۲۲ میلیون منات از روسیه و بعد هم برای اتمام عملیات فرضی و موهوم مزبور ۱۰ میلیون منات دیگر قرض کردند و همه میدانیم که نه سدی ساخته شد و نه آبی تأمین گردید و شاید اولیاء وقت اگر آثار و نتایج شوم اعمال را همانطور که واقع شد پیش بینی می‌کردند تا آن حد تحت تأثیر تلقینات سوء و خدعه آمیز اطرافیان متملق و جاه طلب و مال دوست قرار نمی‌گرفتند و تسلط سیاسی و اقتصادی دول خارجی را که قهراً و طبعاُ همراه و شاید جلوتر از
+این وام‌ها داخل کشور می‌شد قبول نمی‌کردند. بنده معتقدم که در شرائط فعلی دنیا وجود و تأسیس اینگونه بانکها بجای خود خوب است زیرا چه بسا ممکن است بعلت بحرانهای جنگی و یا حوادث غیر مترقبه دیگر یک کشوری بطوری دچار فقر و بدبختی شود که بدولت کمک مالی از خارج ادامه حیات برای او مقدور و ممکن نباشد و در اینصورت راهی جز استقراض و تجدید حیأت اقتصادی خود با آن پول ندارند و همچنین با نظر کسانی که می‌گویند استقراض برای امور تولیدی مفید است و موافقم ولی نه برای ملت هائیکه خودشان بتوانند با در آمد حاصله از منابع موجود چرخهای فعاله مملکت را بنحو شایسته‌ای بکار انداخته و از کار و فعالیت و سرمایة ملی از سایر منابع بهره بداری کند فرض اینگونه قروض برای ممالکی تحقق پیدا می‌کند که برای استخراج و استحصال منابع طبیعی چاره‌ای جز قرض نداشته باشند و بنده خیال می‌کنم که ما جزو این گروه نیستیم و با امتحان بین و تاریخ روشنی که گذشت زمان بر ما ثابت نموده خو را مجبور و لاعلاج باینکار نمیدانیم بلکه اگر قوه مشخصه را قدری قویتر می‌بود و عقیده بیشتری بقدرت خلاقه ملت می‌داشتیم قهراً تحت تأثیر تلقینات اشخاص مشکوک واقع نمی‌شدیم و برنامه‌ای مطابق احتیاجات واقعی و امکانات و مقدورات خود تنظیم می‌کردیم و می‌توانستیم با همین عایدی متعنابه نفت تمام امور لازم را بحکم الاهم و فالاهم اقدام و ثروتهای تحت الارضی و بی کران خود را استخراج نمائیم من نمیدانم موافقین و مدافعین این قرض یا قرضهای گذشته چه جواب مقنعی در مقابل ملت و کسانی که می‌گویند در یک مدت تاریخی کوتاهی مثل زمان رضا شاه فقید آنهمه پیشرفتهای اقتصادی و کشاورزی و فرهنگی و بهداشتی اعم از راههای شوسه راه آهن سرتاسری ایجاد بنادر تحولات کشاورزی و بالاخره تقویت بنیه مالی افراد و ایجاد آنهمه کارخانه تأسیس ارتش نسبتاً متناسب و تهیه مایجتاج و ساز و برگ لازم بنیان گذاردن فرهنگ مدرن ساختمان آن همه مدارس و تأسیس بهداشت و بیمارستانها متعدد و ساختمان تعداد بیشماری ابنیه دولت و از همه مهمتر تأدیه قروض سابق و مهمتر از آن خزانه‌ای مملو از ارز و طلا و نقره بدون یک دینار قرض از داخل یا خارج که با سرمایة همین ملت انجام شد چه استدلال منطقی خواهند کرد؟ آیا در آن زمان افراد تحصیل کرده بقدر حالا داشتیم؟ آیا وسائل و ابزار بقدر حالا فراهم بود؟
آیا در آنوقت قشون خارجی جهات اربعه مملکت را اشغال نکرده بود که حالا کرده است؟ آیا در آنموقع استقلال سیاسی را بر حسبت مقتضیات زمان بقدر حالا محفوظ بود؟ آیا در آن عصر دولت پرمدعای ئیدژنیک داشتیم که حالا نداریم آیا توجه مردم بترقی و هم آهنگی بیشتر بود که حالا کمتر شده؟ آیا آن زمان عقاید و افکار عقب افتاده نبود که حال وجود و دارد؟ آیا آنوقت انقلابات داخلی و قیام باغیات و گردنکشان علیه حکومت مرکزی کمتر بود که حالا زیاد شده؟ و خیلی حرف‌های دیگر که آن موقع در جهت منفی بود و حالا در طریق مثبت وجود دارد. من نمیدانم بکجای دنیا بر می‌خرد و به کی ضرر می‌زد اگر ما مطابق پولی که داشتیم یعنی سالی هزار و دویست میلیون بلکه بیشتر تخصیص بیک نر نامه صحیح و مطابق احتیاجات واقعی خود می‌دادیم و از گذشتة تلخ و مصائب تاریخی درس عبرت می‌گرفتیم و باصطلاح پای خود را باندازه گلیم خود دراز می‌کردیم.
مثلا اگر ما این همه پولی را که بعنوان مطالعه و کارشناس و پروژه و غیره دادیم اختصاص بساختمان چند راه صحیح و مطابق احتیاجات داخلی کشور و خرید چند کارخانه برای رفع احتیاجات وارداتی و ضروری از قبیل قند و چیت و چلوار و بالا بردن سطح کشاورزی و اگر خیلی لازم بود ساختمان چند فرودگاه از نظر اقتصادی و تأمین آب و برق و بهداشت و فرهنگ بنحو متناسب می‌نمودیم چه عیب داشت که برویم و یک چنین برنامة عریض و طویل را تدوین کنیم که تا بحال بیش از صرف هزار و چهار صد میلیون تومان حتی نتوانسته‌ایم یکی از آن ادعاها را در حال کمون و خارج از پروژه و مطالعه تحویل دهیم و محتاج باشیم که تنها برای راهسازی علاوه بر مبلغ مصرف شده دویست میلیون دلار دیگر قرض کنیم و تمام منابع خود را برای ۷۵ میلیون دلار که به نسبت پولهای گذشته و آینده که از عایدات نفت دارم و حکم ثمن بخس است گر و گذاریم و تازه قادر نباشیم که نان و مایحتاج اولیه‌مردم را مثل زمان قبل از صرف این پولها بدست آوریم و یک لیوان آب سالم یا یک سیر شکر و یک دست لباس و یک متر چیت و چلوار را با قیمت متناسب و در حدود قدرت و توانائی بمردم حرام کنیم.
من از هر کس پرسیدم که با صرف این پولها کدام راه را ساخته و کجای مملکت آباد شده و کدام کارخانه‌جدید تأسیس شده همه عاجز بودند که جواب مثبتی بدهند و همه اذعان داشتند که این برنامه‌ها را حدود حرف و تبلیغ تجاوز نکرده و هنوز بصورت پروژه و مطالعه است و با این ترتیب چه تناسبی باقی می‌ماند که شما بخواهید با ۷۵ میلیون دلار و با تضمین تمام منابع ایران برنامة ادعائی خود را با تمام برسانید و اگر بقول آقای ابتهاج دویست میلیون دلار دیگر برای ساختمان راه تنها لازم دارید چه مبالغ هنگفت دیگری برای سایر برنامه‌های سنگین و اصولی که عبارت از سد سازی و تقویت امور تولیدی باشد نیازمندید و در تعجیل و تهیه نقشه‌ای که برای راه این مبلغ خرج کنید چه عاملی مؤثر بوده و چه موجبی شما را وادار میکرده است. ۶ هزار کیلومتر راهسازی جزو نقشه سازمان برنامه است و مطابق تشخیص و پیش بینی که شرکت جان مولم کرده هر سه و حداکثر ۴ سال یک بار بایستی تمام رو سازی و اسفالت راهها بر حسبت مقتضیات آب و هوای این کشور تعویض شود دو سال است که جان مولم حتی یک وجب راه نساخته ولی ما قرض می‌کنیم که ظرف ۴ سال موافق شود تمام این ۶ هزار کیلو متر راه را با تمام برساند. مگر نه این است که بایستی بالافاصله شروع بتعویض اسفالت کند و هر سال ثلث آنرا مرمت نماید.
که اگر حداقل عرض جاده ۷ متر باشد می‌شود ۱۴ میلیون متر مربع و اگر هر متری را اقلا پنجاه ریال حساب کنیم سالی ۷۰ میلیون تومان بطور مرتب و مستمر صرف نظر از سایر مخارج دیگر باید برای تعویض اسفالت راه بدهیم البته دو هزار کیلومتر سهمیة وزارت راه هم بحساب نیامده است. از طرفی تا هفت سال منابع و عایدی نفت در اختیار سازمان است و حق نداریم طبق شروطی این قرار داد از این منبع غیر از آنچه که پیش بینی شده یک دینار خرج کنیم در این صورت سالی ۷۰ میلیون تومان از کجا تأمین خواهد شد آیا باز باید به قیمت قند و شکر و سایر مایحتاج اضافه کنیم در کشورهای بزرگ وقتی این قبیل راهها ساخته می‌شود حساب می‌کنند که در هر سال چند میلیون تن محمولات از آن عبور می‌کند و آیا صرف دارد یا خیر؟ ولی من نمیدانم مثلا از راه زاهدان بخراسان که میلیونها خرج ساختمان و نگاهداری آن می‌شود چه مقدار محمولات عبور می‌دهند؟ آیا غرض عبور مال التجاره و محمولات داخلی است که اگر این طور باشد ما میدانیم بهیچ وجه من الوجوه صرف نخواهید کرد و در آن حدود آنقدر جمعیتی ندارد که محتاج عبور حتی هزار تن مال التجاره باشند مگر اینکه بگوئیم در این مخارج غرض دیگری نهفته باشد البته من و تمام ملت ایران آرزو داریم موجباتی فراهم شود تا بتوانیم برای ۶ هزار کیلومتر راههای ارتباطی ۵۰ هزار کیلومتر اسفالت و زیر سازی شود و کسی منکر نیست که اینکار بنفسه و بموقع خودش بسیار نافع خواهد بود ولی قبل از اینکه عواید داخلی خود را از طریق تولید بالا ببریم و مخارج مرمت و نگاهداری آن را تأمین نمائیم نه تنها اینکار بضرر کشور تمام می‌شود و مانع اقدامات لازم دیگر می‌گردد بلکه همانطور که عرض شد مخارج تازه‌ای را ایجاد می‌کند که مجبوریم باز دست باستقراض بزنیم. بهر حال اول باید تحصیل منافع کرد بنیة امور تولیدی را بالا برد و خلاصه صادراتی ایجاد کرد تا محتاج براه بیش از آنچه داریم باشیم و مرد قدرت پرداخت این گونه مخارج را داشته باشند مثلا شما هزینه تأمین برق و بعضی کارهای دیگر را در همدان ۹ میلیون تومان برآورد کرده‌اید که طبق مقررات سازمان هر وقت مردم نصف آن را تأمین کردند سازمان برنامه نصف دیگر را تأمین خواهد کرد ولی اگر مردم همدان قدرت پرداخت نصف را نداشته باشند شما نمی‌توانید کاری برای آنجا انجام دهید و این موضوع در اغلب شهرستانها صدق می‌کند بالاخص در شهرهای دور افتاده و کم در آمد از مردمی که حتی نان خالی ندارند چطور می‌توان انتظار پرداخت مبالغی برای برق یا اسفالت کرد بنظر بنده اداره امور مملکت شرط اولش تدبیر است والا با این همه قرض و مدیون کردن ملتی با صورت اگر هم کاری بکنید و چند جاده بسازید دلیل خوبی و حسن سیاست نمی‌باشد.
صورت ظاهر این لایحه این است که قصد دارید اضافه در آمد نفت را صرف پرداخت این وام کنید اولا از کجا معلوم است که با این حوادث خالق الساعه و غیر مترقبه دینار ما بتوانیم مازادی داشته باشیم که قروض خود را تأدیه کنیم چنانچه اگر آقایان در این چند روز بمندرجات جراید خارجی و وابسته بتأسیسات نفتی جهان که در مورد تقلیل استخراج نفت از جهت صعوبت حمل و نقل مطالبی نوشته‌اند توجه کرده باشند مجله فایغانشال تایمز در مورد نفت ایران می‌نویسد ‹‹ تولید نفت در ایران بطور غیر قابل اجتنابی بر اثر انسداد کانال تقلیل خواهد یافت و پیش بینی می‌شود که کمبود محصول خصوصاً در مورد نفت تصفیه شده آبادان بسیار زیاد خواهد بود طبق موافقت نامه ۱۹۵۴ کنسرسیوم تعهد کرده است که در پایان سال ۱۹۵۴۶ میزان استخراج نفت خام را به بیست و هفت میلیون و نیم تن برساند ممکن است کنسرسیوم بنا به تعهد خود این حداقل را تأمین کند ولی مسلماً قادر نخواهد بود تقاضای دولت ایران را در مورد افزایش اجابت کند ›› و با این ترتیب چه تضمینی دارید که سال آینده این اختلافات عمومی بیشتر نگردد و یا کنسرسیوم بعلل سیاسی یا اقتصادی بتواند که در آمد نفت ما را افزایش دهد آنوقت شما چطور جرأت می‌کنید در قبال امری که مربوط بعوامل دیگر و تعلق بشرایط خارجی است تعهد مطلق و منجز بعهده بگیرید چنانچه این موضوع را بانک هم توجه کرده و بهمین علت در قسمت ۷ از ماده
+دوم تصریح کرده تعهد وام گیرنده در زد اصل وام و بهره و مخارج وام و اوراق قرضه تعهد مطلقی است و بهیچ نحو محدود بمنابع خاص و یا مستنبط از این قرار داد و هیچ موضوع دیگری نیست یعنی قرض را محدود باضافه در آمد نفت ندانسته و تعهد را مطلق تشخیص اگر در آمد اضافه استحصال نشد یا کافی نبود و یا خدای نکرده اصلا در آمد نفت قطع شد از هر نوع منبعی قابل وصول خواهد بود یعنی می‌تواند منابع گمرک و مالیات و یا حتی از خزانه مملکت قرض خود را وصول نماید.
نکته بسیار جالب توجه این جا است که دولت منابع معتنابهی پول از در آمد نفت برا انجام این پروژه ا دارد معلوم نیست حاضر می‌شوند که تمام منابع مملکت را در مقابل پولی که بنسبت درآمد خود ما ناچیز است رهن و وثیقه بانک بگذارد و تمام فعالیتهای اقتصادی خود را که فعلا در سازمان برنامه متمرکز شده در مدتی که این پول را نپرداخته‌ایم تحت اجازه مستقیم وام دهنده قرار دهد و حق تعهد کند که از اعمال حق حاکمیت خود صرفنظر نماید زیرا در این قرار داد ملتزم می‌شود که بهیچوجه حق نداشته باشد تغییری در قانون داخلی خود بودند و چون وضع و تصویب و یا نقض یک قانون داخلی منوط باراده ملت ایران و مجلسین می‌باشد بهیچوجه برای یک کشور مستقل الزام آور نخواهد بود (عمیدی نوری ـ این یقسمت اصلاح شد ببانک حق داده شده محل برنامه و کارگاههای و ساختمانها را باز دید و یک نوع تسلط اقتصادی بنفع یک مؤسسه خارجی ایجاد کرده‌اند.
هر خرجی که می‌شود قبلا باید بنظر و تصویب بانک باشد و بانک هم تنها به بررسی در دخل و خرج این وام قناعت نکرده بلکه مطابق کلیات مستنبط از این قرار داد و مخصوصاً قسمت دوم از ماده ششم نظارت خود را تعمیم داده و حق دارد در تمام مامور مربوطه نظارت نماید. در قسمت دوم از ماده ششم حق اجازة اعتبار از طرف فروشندگان و هر گونه تعهدی در قبال افراد را از ما سلب می‌نماید مثلا قسمت ۳ از ماده ۲ ما را ملزم می‌کند قبل از اینکه پولی دریافت کنیم سه چهار یک در صد یعنی تقریباُ هشت صد هزار دلار تا موقع استفاده بعنوان کار مزد پرداخت نمائیم و قسمت اول از ماده ۴ هر نوع خرجی را منوط بموافقت بانک میداند. بند ب از قسمت اول ماده ششم ببانک حق می‌دهد که کلیه امور برنامه را بازرسی و تفتیش نماید. بنده ب قسمت ۴ تعهد می‌گیرد که بدون موافقت بانک هیچگونه عمل و اقدام که احتمالا مانع اجرا ترتیب مزبور و یا مانع پرداخت اصل و بهره و سایر مخارج وام از محل عوائد نفت بشود ننماید و اجازه چنین عمل و اقدامی هم بدیگری ندهد که جمله اخیر خیلی قابل بحث و تفسیر می‌باشد و بالاخره از ما تعهد می‌گیرد که غیر از آنچه در قانون پیش بینی شده مخارج نفت را بجای دیگر صرف نکنیم در صوتی که ممکن است روزی ایجاد کند که ما مبلغی و آنوقت دستمان بسته است و در اینجا اجازه می‌خواهم توجه آقایان محترم را بنکات مهم و قابل ملاحظه دیگری جلب نماید.
۱-چندی قبل مبلغ نود میلیون دلار از بانک صادرات و واردات معروف به اگزیم بانک اعتبار گرفته شده که از این مبلغ ۴۲ میلیون بر کسر بودجه و ۱۹ میلیون برا مستند بهیچگونه شائطی غیر از شرائط معمولی و عادلانه با شد و ربح آن از سه و چهار در صد تجاوز نکرده منتهی شرط شده که اگر دولت ایران از محل دیگری وام جدیدی دریافت کند و امتیازات تازه بوام دهنده بدهد باید عمان امتیازات را هم برای پولهائیکه از این بانک دریافت کرده یعنی ۶۱ میلیون دلار قائل شود و یا بلافاصله مسترد دارد با این ترتیب دولت مجبور است یا امتیازات جدید و معدل همین امتیازات و غیر از امتیازاتی که بموجب این قرار داد ببانک بین المللی اختصاص داده با گزیم بانک بدهد و یا آنکه از همین ۷۵ میلیون ۶۱ میلیون آنرا تأدیه کند در صورت اول فکر نمی‌کنم این قرار داد منابع قابل وثیقه است برای ما باقی بگذارد که بآن بانک بدهیم و بفرض اینکه یک منبع جدیدی نزد او وثیقه گذاشتیم و از ۲۹ میلیون بقیه هم با آن شرائط سهل و ربح کمتر و مدت بیشتر و متناسبتر صرف نظر ما ۷۵ میلیون دلار از بانک بین المللی می‌گیریم ۵/۵ درصد بهره و کارمزد آن است که تا آخر مدت می‌شود سی میلیون دلار که باید ببانک پرداخت کنیم باقی می‌ماند ۴۵ میلیون دلار تفاوت ربح این قیمت این مبلغ با ربحی که بااگزیم بانک داده‌ایم با تفاوت نرخ و در صد می‌شود ۹۲۰ هزار دلار در ظرف پنج سال بالغ بر ۴ میلیون و ششصد هزار دلار می‌شود. بنابراین با کسر این مبلغ باقی می‌ماند ۴۰ میلیون و چهار صد هزار دلار که تفاوت آن با ۲۹ میلیون اعتبار موجود می‌شود ۱۱ میلیون و چهار صد هزار دلار و ما تمام این گرفتاری‌ها و ناراحتی‌ها و این قرار داد کمرشکن را فقط بخاطر این مبلغ جزئی تحمل می‌کنیم که تازه معلوم نبود اگر باگزیم بانک مراجعه می‌کردیم این مبلغ و بلکه بیشتر از آن را با همان شرائط ساده و ربح کم باختیار ما نمی‌گذاشت.
۲-بطوریکه همه آقایان میدانید و در مصاحبه آقای گریگوری رئیس اصل ۴ ملاحظه فرمودید در همین چند روز اخیر بانک صادرات مبلغ ۲۳ میلیون دلار با فرع صدی ۳ برای امور تولیدی و عام المنفعه از قبیل ازدیاد سرمایه بانک رهنی کشاورزی ساختمانی و کارگشائی بدولت ایران قرض می‌دهد و ملاحظه میفرمائید صرفنظر از اینکه شرائط و ربح و مدت آن قابل مقایسه با این وام نیست محبتی هم از دخالت و سایر مواد مشکله‌ای که در این قرار داد بچشم می‌خورد در میان نمی‌باشد و در این موارد لازم میدانم از بانک صادرات امریکا که این مساعدت را با این ربح نازل و در مقابل مقایسه با فرع و شرائط قرار داد مورد بحث بما داده است تشکر کنم و این حرف که می‌گویند که اگر چند روزی تأخیر کنیم بهره بانک بین المللی مبتنی بر ترقی بین المللی بالا می‌رود خود بخود منتفی است زیرا ملاحظه می‌کنید که این بانک نه اینکه ربح خود را بالا نبرده اگر توهم بالارفتن هم داشت قطعاً بهره خود را تنزل نمی‌داد.
۳- بانک بین المللی معمولا برای امور تولیدی و باصطلاح رانتابل و قابل استحصال از منافع وام می‌دهد تا کشور وام گیرنده طبیعتاً بتواند از منافع وام می‌دهد تا کشور وام گیرنده طبیعتاً بتواند از منافع حاصله از اموری که انجام می‌دهد اصل و فرع وام را مستهلک سازد ولی آقای ابتهاج از ارمغانی را که از سفر اخیر برای مردم آورده‌اند و آن را بعنوان خدمت در مصاحبه خود اظهار داشته‌اند این بود که با سماجت و اصرار هر چه تمامتر این شرط را حذف فرمودند و اجازه صرف آنرا در امور غیر تولیدی تحصیل فرموده‌اند در صورتی که اگر ما می‌توانستیم با صرف این پول چند کار تولیدی مثلا سد لار را ببندیم قطعا قابل مقایسه با برنامه‌ای که دارند نبود.
وقتی یک موسسه‌ای می‌خواهد وام بگیرد اقلا می‌آید و بیلان عملیات و سود و زیان خود را بمجلس می‌دهد و می‌گوید در ظرف این مدت با این منابع معتنابه چه عمل مثبتی را انجام داده‌ام و چون توقف آن اعمال به ضرر مملکت و ادامه آن محتاج قرض است با هر شرائطی اجازه اقدام می‌خواهد در صورتی که قطع دارم هیچیک از آقایان واقف به انجام امور جزئی و حتی امور کلی که سازمان مدعی انجام آن است نیستند. یکی دو روز قبل با یکی از وابستگان دولت راجع بمضار این قرار داد و شرایطی که بدر آن گنجانیده شده است صحبت می‌کردیم ایشان گفتند که این شرائط منحصر بما نیست بلکه دولت عراق هم با شرایط سخت تری آنرا قبول کرده در جواب گفتن که با ادای این کلمه جواب در خودش مستقر است و لازم بتوضیح بیشتری نیست
۴- معمولا هر لایحه‌ای که دولت به مجلس می‌آورد اول بتصویب هیئت وزرا می‌رسد و ضرورت آنرا تصویب می‌کنند اولین لایحه‌ای که بتصویب هیئت وزرا نرسیده و برای اظهار نظر بمجلس فرستادند لایحه نفت قوام سادچیکف و دومین لایحه‌ای که بتصویب وزرا نرسیده و فقط آن را بدون اظهار نظر بمجلس فرستاده‌اند این لایحه است که آنقدر قابل ملاحظه بوده که حتی وزرای آقای علاء زیر بار مسئولیت سنگین آن نرفته‌اند برای اینکه بعرایضم خاتمه دهم اجازه می‌خواهم بسمع آقایان محترم برسانم همانطور که موافقین تحصیل این قرضه و تصویب آن را خدمت بمملکت میدانند بنده هم با کمال ادب و نزاکت و با ذکر کلمه‌ای که تمام معنی و مفهوم مخالف خدمت در آن مستقر باشد این کار را برای کشور و آینده ایران و حتی نسلهای بحد خدمت نمیدانم کلکم را ع و کلکم مسئول عن رعیته (احسنت)
رئیس ـ آقای مشایخی.
مشایخی ـ هر لطمه و صدمه که در گذشته باین کشور رسیده نتیجه نداشتند خط مشی روشن و بی توجهی بآینده و به عبارت دیگر سیاست روزمره مملکت بوده است کشور ما از سال ۱۳۲۰ ببعد دارای وضعی بود که نمی‌توانست آینده را در نظر بگیرد و تمام سعی و کوشش او این بوده که با تطبیق دادن خود با وضع موجود وقت بزندگی سیاسی و اقتصادی خود ادامه دهد همانطور که یک نفر غریق تنها کوششی که می‌کند این است که سر از زیر آب خارج کند و نفسی تازه کند و چند لحظه زیادتر بزندگی ادامه دهد همانطور هم کشور ما در گرداب مهیبی که طوفان بین المللی ایجاد کرده بود دست و یا می‌زد و سعی مکرد بطور روزمره بزندگی سیاسی و اقتصادی خود ادامه دهد و چون فردا شود فکر فردا کند سیاست روزمره و مبهم در گذشته لطمات بزرگی چه از لحاظ سیاسی و چه از لحاظ اقتصادی باین مملکت وارد ساخت نداشتند برنامه سیاسی و نداشتن برنامه اقتصادی باین مملکت وارد ساخت نداشتند برنامه سیاسی و نداشتن برنامه اقتصادی شیرازه حیات این مملکت را داشت متلاشی می‌کرد مملکت ما برای دیگران وسیله پیشرفت در جنگ شد و برای آنها پل پیروزی محسوب گردید ولی برای خودمان دره هولناک بدبختی بود (صحیح است) بیگانگان در کشور ما تحریکات می‌کردند جوانان ما را فریب و امید داشتند.
رئیس ـ شما از موضوع خارج نشوید موضوع لایحه قرضه است
مشایخی ـ بنده راجع بقرضه عرض می‌کنم ارتباطش را ملاحظه خواهید فرمود ولی ما روی فکر کجدار و مریز کوچکترین عکس العملی نشان ندادیم و در نتیجه این کشور در آستانه تجزیه و تلاشی قرار گرفته
+بود مملکت ما را در سال ۱۳۲۰ اشغال کردند هستی ما را بنفع خودشان بکار انداختند از رههای ما وسائل ارتباطی ما محصولات صنعتی و کشاورزی ما استفاده کردند و از تمام بدبختی‌ها و معایب جنگ برای ما سهم قائل شدند ولی از غنائم خوشبختی کوچکترین سهمی بما نرسید چرا؟ برای اینکه برنامه سیاسی و سیاست صحیح و روشن نداشتیم اینکه از سیاست صحیح و روشن نداشتیم اینکه از سیاست اما از حیث اقتصادی وضع اقتصادی ما در گذشته بسیار بد بود و بعلت همین سیاست روزمره و موقت سالها گذشت و بدون اینکه امید آینده بهتر باشد روز بروز سخت تر و بدتر شد رودخانه‌ها هرز می‌رود و زمینهای اطراف آن بعلت بی آبی غیر قابل کشت و زرع است و یک مملکت وسیع کشت و زرع ارزاق خود را کراراً مجبور می‌شود از خارج تأمین کند مملکت که قابلیت کامل برای پرورانیدن مواشی و دام دارد مجبور است روغن را از خارج وارد کند و در بعضی از فصول گوشت کم می‌شود اهلی این کشور روی توده‌های طلا و معادن گران بهای تحت الارضی راه می‌روند در عین حال اکثریت مردم در فشار فقر و با نهایت عسرت زندگی می‌کنند (صحیح است) این مملکت که در قرون قدیم راه را ایجاد کرد و ارتباطات را پایه گذاشت در قرن بیستم در قرنی که کلیه دهات و قاره‌های مختلف با یکدیگر راه دارند و مربوطند شهرههای آن را حسابی و ارتباط کامل و صحیح است ندارد از صنایع از بنادر از صادرات کشور از آب و برق شهرستانها و از امور اجتماعی چه عرض کنم ما از این حیث دچار محرومیت‌های زیاد بوده و هستیم و چون ذکر محرومیت تأثر انگیز است و بعلاوه همه آقایان بآن وقوف کامل دارند بهتر است صرفنظر کنیم عرایضی که کردم راجع به گذشته بود و خوشبختانه وضع فعلی ما اینطور نیست از لحاظ سیاست با تدابیر صائمه و رهبری خردمندانه ملوکانه سیاست روشنی در پیش گرفته‌ایم که دنیابان با نظر تحسین می‌نگرد و در اثر این سیاست مقامی در دنیا احراز کرده‌ایم که در وضع اقتصادی ما سر و صورت گرفته و بتوانیم بدون احتیاج بکمک‌های خارجی در آینده فقر و بی پولی و بی کاری و احتیاج را از میان برداشته و دارای یک اقتصاد خوب و سالم باشیم (انشاء الله) نمی‌خواهم
عرض کنم که وضع اقتصادی ما در حال حاضر خوب است بلکه منظورم این است که خوب خواهد شد در گذشته ما امیدی بآینده نداشتیم و ضرت المثل سال بسال دریغ از پارسال در مورد ما صدق می‌کرد اما در حال حاضر بسالهای آینده با نظر امید و اشتیاق می‌نگریم و آینده روشنی در پیش داریم امیدواری ما برنامه هفت ساله دوم کشور است و این برنامه است که در صورت اجرا می‌تواند مملکت ما را از وضع فلاکت بار فعلی نجات بخشد البته در صورت اجرا برای اجرای این برنامه در حال حاضر ناگزیر باستقراض هستیم و در برنامه هفت ساله گرفتن وام پیش بینی شده و طبق تبصره سه از ماده هشت قانون برنامه بدولت اجازه داده شده که برای اینکه عملیات برنامه تقلیل نیابد کسری احتیاجات سازمان برنامه در سالهای ۳۴ و ۳۵و ۳۶ تا میزان ۲۴۰ میلیون دلار از راه تحصیل اعتبارات استفاده شود و بطوری که آقایان اطلاع دارند که چون در سالهای اول عواید نفت کم پیش بینی می‌شد و برای اجرای برنامه‌های عمرانی مورد بحث کافی نبود لذا قانون گذار با این قرضه و تحصیل اعتبار موافقت نمود توضیحات عرض می‌کنم که قانون برنامه هفت ساله دولت کشور بمنظور افرایش تولید و تکثیر صادرات و بهبود دادن آن و تهیه مایحتاج مردم در داخل کشور و ترقی کشاورزی و صنایع و اکتشاف و بهره برداری از معادن ثروتهای زیر زمینی و بالجمله به منظور ایجاد کار و بالا بردن سطح فرهنگ تصویب شده و مشتمل بر فصول است که عملیات مندرج در آن فصول باید در ظرف مدت ۷ سال انجام شود و در هر سال مبلغی مشخص و معینی باید در اجرای عملیات مخصوص آن سال خرج شود اعتباری که طبق قانون برای هزینه عملیات اصلاحی اختصاص داده شده عبارتست از شصت در صد در آمدهای حاصله از نفت در سالهای ۳۴ و۳۵ و۳۶ و ۸۰ در صد در آمد کل نفت برای سالهای بعد و چون احتمال داده می‌شود که ۶۰ در صد در آمد نفت برای اجرای عملیات سالهای ۳۴ و۳۵ و۳۶ کافی نباشد و عملیات مزبور ناقص و غیر قابل اجرا بماند لذا طبق تبصره ۳ از ماده ۸ برنامه به دولت اجازه تحصیل اعتبارات از مؤسسات داخلی و خارجی داده شد البته باید تصدیق کرد که استقراض اصولا بطور کلی خوب نیست و حتی الامکان نباید متوسل باستقراض شد اما این موضوع کلیت ندارد و موارد استثنائی هم می‌توان برای آن قائل گردید وام خارجی اگر صرف هزینه‌های جاری شود و بمخارج غیر انتفاعی برسد و طوری باشد که اصل آن از بین برود و فواید زیادی برا مملکت نداشته باشد بسیار بد است و صلاح نیست اما در موردی نظیر همین مورد که طرح بحث ما است نه تنها ضرر ندارد بلکه بمنفعت هست این قبیل قرضه‌ها که برای اصلاحات عمرانی و اجتماعی است و در تمام دنیا معمول است و اکثر از ممالک برای جریان انداختن و بهبود دادند
وضع اقتصادی خود از کشورهای دیگر یابک توسعه عمران بین المللی وام می‌گیرند و با کمکهای این قبیل وام‌ها است که اغلب کشورهای موفق بانجام و تأسیس عمرانی عظیم می‌شوند سدهای بزرگ کارخانه‌های عظیم و تأسیسات ارتباطی باین وسیله انجام می‌پذیرد وامی که ما مخواهیم بگیریم از بانک توسعه و عمران است بانک توسعه عمران یکی از مؤسسات بین المللی که بعضویت ۶۰ کشور تأسیس شده و دولت ایران هم عضویت آن را دارد هدف این بانک کمک و وام دادن بدولت‌ها منظور ترمیم خرابی‌های ناشیه از جنگ و عملیات عمرانی کشورها است و این بانک تاکنون بکشور‌های مختلف مانند بلژیک ـ نروژ ـ استرالیا ـ برمه ـ ژاپن ـ هندوراس ـ پرو ـ سالوادور ـ سیلان ـ عراق وام داده است من در جلسات کمیسیون برنامه در مورد قرار داد وام عده‌ای از کشورها بیان نمودند شنیدم ایشان توضیح دادند که تا کنون بسیاری از دولتهای عضو بانک از بانک توسعه عمران اخذ وام کرده‌اند مثلا بلژیک برای کشتی سازی و راههای دریائی وام گرفته و همچنین دولت عراق برای ساختن سد سرسار مبلغ ۱۲ میلیون وام گرفته است. در مورد قرار داد ۷۵ میلیون دلار وام که امروز مطرح است بی مناسبت نیست نکاتی را بعرض نمایندگان محترم برسانم:
اولا وامی که بانک بین المللی توسعه و عمران بممالک عضو می‌دهد برای یک عمل اصلاحی مخصوص و یا بطور کلی برای اصلاحات عمرانی کشور است و این وام را بدون مطالعه و بصرف تقاضای کشور وام گیرنده نمی‌دهد بلکه ابتدا پروژه و ترنامه طرح شده کشور تقاضا کننده بوسلیه کارشناسان مخصوص خود بررسی و مورد ملاحظه قرار می‌دهد و پس از اطمینان یافتن از صحت آن و مفید بودن آن پروژه و برنامه با پرداختن وام موافقت می‌کند و در مورد این قرار داد هم بهمین نحو عمل شده و بانک بین المللی برنامه عمرانی را بطور کلی و برای سالهای اول مورد این قرار داد هم بصحت و مفید بودن آن تشخیص داده است بانک بین المللی برای دادن وام بکشور عضو شرایطی در نظر می‌گیرد و از جمله شرایط آنست که برنامه اصلاحی که برای اجرا و انجام آن تقاضای وام می‌شود مناسب و موذون و قابل اجرا باشد و این شرط را هم در مورد برنامه ما در نظر گرفته و کارشناسان بانک برنامه را موذون و متناسب دانسته و حاضر برای پرداخت وام شده ـ اند و ضمناً معتقد شده‌اند که برنامه ۳ ساله اول را سنگین است و بر فرض اینکه اعتبار بیشتر هم در اختیار باشد عملیات اصلاحی بیشتری نمی‌توانیم اجرا کنیم و همین نظر است که پایه وام واقع و مبلغی که موافقت شده بر این اساس بوده است ثانیاً شرایطی را که از نظر ربح و کارمزد و نحوه پرداخت و همچنین تضمینات لازمه در مقابل وام در نظر گرفته شده طبق اساسنامه بانک بین المللی است و بعلاوه با توجه بقرضه هائیکه بممالک دیگر پرداخت شده و با توجه بشرایط آنها شرایطی که در قرار داد وام ما مقرر شده شرایط حاد و غیر معقول نیست شرایطی که در این قرار داد در نظر گرفته شده عبارتست از قسمت ۶ و۷ از ماده ۲ و قسمتهای ماده ۶ است که تحت عنوان مقررات مخصوص توضیح داده شده قیمت ۶ ماده ۲ موضوع مربوط بسر رسید استرداد وام و قسمت ۷ ماده ۲ مربوط بتضمین و وثیقه وام است و ماده ۶ مربوط بشرایط مخصوص است که آقایان محترم در قرار داد
ملاحظه می‌فرمایند از قبیل اینکه بانک در حسن عملیات اجرای برنامه نظارت معقول و منطقی داشته باشد و عملیات برنامه در ۳ سال اول از ۲۰۵ میلیون دلار تجاوز نکند مگر اینکه با فراهم بودن وسائل مناسب برای اجرای برنامه منطقی بودن پروژه‌ها اجرای برنامه‌های بیشتری مقدور باشد و نیز هیچگونه وامی برای مقاصد برنامه تحصیل نشود این شرایط که عرض شد هیچکدام غیر مقول و غیر منطقی و مضر نیست. زیرا مدت این قرضه کوتاه است و با توجه باینکه کشور ما محل برای پرداخت آن از عواید نفت دارد ما قادر بپرداخت آن در مدتی که تعیین شده خواهیم بود نفت در سالهای آینده عواید دارد که آن عواید بایستی بمصرف هزینه عملیات برنامه برسد و حالا عواید حاصله بجای آنکه منحصراً بمصرف هزینه عملیات برسد بمصرف پرداخت وام هم خواهد رسید و در ظرف مدت کوتاهی وام اصلا و فرعاً مستهلک خواهد شد حسن این قرار داد اینست که طویل المدت نیست قرضه طویل المدت بالاخص با این شرط که تمام منابع در آمد کشور در وثیقه باشد خطرناک است قرضه طویل المدت وقتی گرفته می‌شود که محلی بود و امکان داشت وام در مدت کوتاه نباشد مسترد شود تحمل خطر قرضه طویل المدت عقلانی و بصلاح نیست بعلاوه موضوع وثیقه گذاشتند در آمد بطوری که بعضی اشخاص ممکن است اظهار کنند شرطی سنگین و غیر قابل تحمل و مصر نیست برای ملت ایران که همیشه وفادار و پابند تعهدات خود بوده هیچ فرقی نمی‌کند که تنها عواید نفت را وثیقه وام قرار دهد یا بطور کلی سایر منابع در آمد را عواید نفت کافی برای مستهلک وام خواهد بود و امکان می‌دهد که وام را در مهلت
+مقرر مسترد کنیم و گر بر فرض محال تکافو نکرد ملت ایران مقید است که وام خود را از سایر منابع در آمد بپردازد اصولا در روابط عادی افراد هم همینطور است اگر متعهد از موضوع وثیقه نتوانست قرض خود را بپردازد خود بخود متعهد است که از محل کلیه دارائی خود فرضش را تأدیه کند اخلاقاَ هم همینطور است و از ملت ایران که همیشه پابند اصول اخلاقی بوده انتظار دیگری نمی‌توان داشت بنابراین تعهد مذکور در ماده ۲ موجب نگرانی نیست مضافاً باینکه عواید نفت بطور قطع کافی برای پرداخت وام خواهد بود در مورد شرایط دیگر که در ماده ۶ قرار داد ذکر شده تصور می‌کنم توضیحی لازم نباشد چه ضرر دارد اگر بانک بنی المللی نظارت معقول و منطقی در حسن اجزای عملیات برنامه داشته باشد ما مایلیم برنامه عمرانی ما بطور صحیح و اطمینان بخش اجرا شود و با نظارت بانک یعنی نظارت معقول و منطقی بانک این منظور بهتر تأمین خواهد شد عدم تجاوز در عملیات برنامه در سه سال اول از مبلغ ۲۰۵ میلیون دلار در صورتیکه وسائل مناسب برای اجرای برنامه بیشتری نباشد بضرر ما نیست کار عقلانی آن کاری است که مقصود و میسر باشد و وسائل کار فراهم باشد در صورتیکه وسائل مناسب موجود نباشد نتیجه گرفته نخواهد شد در قسمت ۳ ماده ۶ ذکر شده که هیچگونه وام دیگری برای مقاصد برنامه تحصیل نشود این شرط هم بضرر ما نیست اشخاص عاقل و مال اندیش هیچوقت نباید بار را بقدری سنگین کنند که از تحمل آن عاجز بمانند
مطالبی که عرض کردم نکات و شرایط مهم و قابل توجه قرار داد وام است و چنانچه این شرایط را بشرایطی که بانک بین المللی برای پرداخت وام نسبت بممالک دیگری قائل شده مقایسه کنیم مشاهده می‌کنیم که شرایط حاد و غیر معقولی نیست بطوریکه شنیدم در قرار داد وامی که بانک بین المللی عمران با دولت عراق تنظیم کرده شرایط تند تر و سخت تر از نظر تضمینات دیده می‌شود از جمله کلیه تأسیسات نفت و منابع زیر زمینی و مؤسسات سطح الارضی و مالکیت نفت و کلیه حقوق حاصله از امتیاز نفت در مقابل وام از طرف دولت عراق وثیقه قرار داده شده و حال آنکه در قرار داد ما با بانک اینگونه شرایط وجود ندارد من بیشتر از این وقت مجلس شورای ملی را نمی‌گیرم و معتقدم که این وام چون بمنظور انجام امور انتفاعی است و چون کشور ایران خود عضو بانک بین المللی است و در آنجا سهم دارد و این قرض هم برای کارهای عمانی است و بعلاره قرض دهند دولت خارجی نیست بلکه یک مؤسسه بین المللی مباشد و قرضه هم طویل المدت نیست و محل اعتبار پرداخت قرضه هم موجود محرز است لذا هیچگونه ضرر و خطری ندارد و مطمئنم که با کمال حسن نیت و سر رسید مقرر این وام پرداخت خواهد شد موضوع قرضه ۷۵ میلیون دلار در فراکسیون ملی که اینجانب افتخار عضویت آنرا دارم مطرح و مرود مطالعه قرار گرفته است و فراکسیون اصولا با این قضیه که برای امور تولید و تهیه کار مصرف می‌گردد موافقت خود را اعلام می‌دارد (صحیح است). آقایان نمایندگان محترم برنامه هفت ساله دولم کشور که براهنمائی اعلیحضرت همایونی تنظیم و بتصویب قوة مقننه رسید یگانه وسیله اصلاح امور کشاورزی و تأمین وسائل ارتباطی و استخراجی معادن و ایجاد صنایع و اصلاح امور اجتماعی است و ملت ایران با بیصبری تمام آرزومند اجرای آن می‌باشد و اگر قرضه گرفته می‌شود برای نیل باین هدفهای عالی است و امیدوارم با مطالعاتی که تا کنون برای اجرای آن برنامه شده عملیات اجرائی هر چه زودتر و سریعتر جریان باید و سعادت و پیشرفت کشور تأمین شود (انشاءالله)
رئیس ـ آقای عمیدی نوری
عمیدی نوری ـ لایحه‌ای که فعلا در محضر مجلس شورای ملی مطرح است عنوان و اساسش اخذ وام برا انجام امور تولیدی و عمرانی کشور است و بنده شخصاً معتقد هستم که این چنین عنوان اگر تحقق عملی داشته باشد نه تنها کار بدی نیست بسیار هم کار خوبیست برای اینکه اعتبارات هر ملت و هر کشور هر قدر در مقامات اقتصادی و بین کشورهای دیگر بالاتر و بالاتر باشد البته بهتر است و شاید یکی از کارهائی که ایران در سالهای اخیر دنبال آن بود موضوع اخذ وام بانک بین المللی بود میسیونهائی هم آمدند مطالعاتی کردند بنابراین در اساس قرضه آنهم برای انجام امور عمرانی و تولیدی که بنیه اقتصادی ملت را بالا ببرد خیال نمی‌کنم که هیچکس مخالف باشد (صحیح است) بحث بر سر طرز کار شرائط هر امری است و مخالفت من نسبت بگزارش کمیسیون از دو جهت است یکی از طرز کار.
بنده آنچه که در این دو دوره هجدهم و نوزدهم دیده‌ام همیشه مجلس شورای ملی را طرفدار همین فکر دیده‌ام که دست دولت‌ها را باز بگذارد برای اینکه هر گونه اعتبارات بخواهد از خارج تحصیل بکند و بدست بیاورد و کارهای تولیدی و عمرانی خودش را انجام بدهند من باب تذکر اینجا دو قانون که از مجلس شورای ملی در دوره هجدهم گذشت یکی قانون مصوب ۱۵ اسفند ۱۳۳۳ مربوط باجازه تحصیل اعتبار از کشورهای متحده شمالی و انگلستان در این قانون یک ده میلیون لیره اجازه اعتبار از انگلستان خواسته شد و یکی ۱۵۰ میلیون دلار از امریکا و حتی این ۱۵۰ میلیون دلار بدو قسمت شد یک ۷۵۰ میلیون دلار برای کارهای ضروری و یک ۷۵ میلیون دلار برای کارهای عمرانی و تولیدی این قانون شاید قریب دو سال است اگر دو سال هم نگوئیم یکی دو ماه بیشتر نمانده که گذشته و بدولت ابلاغ شده و مجلس هجدهم دست دولت را باز گذشت که بتواند ده میلیون لیره ۱۵۰ میلیون دلار طبق این قانون قرض کند موضوعش هم معلوم است ۷۵ میلیون برا امور تولیدی و عمرانی آن ده میلیون لیره هم برای امور تولیدی و عمرانی است فقط ۷۵ میلیون دلار دیگرش برای احتیاجات ضروری است البته یک شرایط دیگری هم در این قانون هست که بنا بود آن برنامه هائی را که می‌خواهد باعتبار این قانون اجرا کند بمجلس بدهد ندادند قرار بود که ۲۳ میلیون برای سرمایه بانکهای کشاورزی و بانکهای رهنی بیفزایند نشد که حالا تازه در بحثی که آقای گریگوری در چند روز پیش کرد بحساب ۵۲ میلیون که امسال امریکا بما می‌خواهد بدهد این ۲۳ میلیون که جزو آن ۷۵ میلیون است تازه وارد بحث می‌شود و باز هم یکی دو روز پیش خبر داده شد که بانک صادرات واردات امریکا موافقت کرده است تا چند ماه دیگر تقاضای ایران را بابت ۷۵ بپذیرد دو البته این پذیرش هم با همان نرخی است که در همین قانون است نرخش هم کم است سه و خورده‌ای در صد است بیشتر نیست و شرایطی هم ندارد در این قانون صرفاً باعتبار ایران وام می‌دهند یعنی ایران را معتبر دانستهاند و قبول کرده‌اند برای اینکه اجازه داده شده روی امضاء و اعتبار ایران که یک همچو قرضی بما بدهند گو اینکه یکی از وزرا محترم دولت فعلی با تعرض فرمودند که بله با قرض خواستند کار خودشان را بکنند من با کمال تأسف مشاهده می‌کنم و می‌بینم هر قدر جلو می‌رویم مثل اینکه یک قدری کارهایمان بدتر می‌شود برای اینکه ما اگر در اسفند ماه ۳۳ دارا چنین اعتباری بویم که بما ۱۵۰ میلیون دلار امریکا و ده میلیون لیره انگلستان صرفاً باعتبار ایران قرض می‌دادند و این قانون تصویب شد
حالا لایحه‌ای برای ۷۵ میلیون دلار از بانک بین المللی با یک شرایطی که البته از نظر نمایندگان محترم گذشته باینجا آمده که البته بتفصیل موقع بحث در شرایطش عرض خواهم شد از مقایسه آن قانونی که مجلس هجدهم گذراند که بصرف اعتبار و امضای ایران کافی بود برای اینکه ۱۵۰ میلیون دلار تحصیل بشود با قرار داد ضمیمه که البته بنام سهلترین قرار داد و استثنائی ترین شرایط عنوان شده و تهیه شده خود آقایان مقایسه بفرمائید مردمی هم که می‌خواهند و مطبوعات و جراید و این را مقایسه می‌کنند آنوقت تفاوت شرایط این دو قرار داد و اینکه وضع فعلی و این شرایط نامناسبتر از قانون سابق است خودتان قیاس خواهید فرمود
و یک از دلایلی که بنده وظیفه وجدانی خود دانستم که اینجا بحث کنم مقایسة همین دو موضوع بود و توجه دادن نمایندگان محترم که یک وقتی در شرایط و تطبیق این قانون با قانونی که دو سال پیش در همین مجلس گذشت بفرمائید هم چنین در قانون برنامه ۷ ساله که البته ملاک دولت هم در قانون تقدیمی همین است در تبصره ۳ ماده ۸ باز هم مجلس شورای ملی دست دولت را حتی برا ۲۴۰ میلیون دلار باز کرده و گفته است که می‌توانید این کار را بکنید و دلیلش هم پیدا است که می‌توانید این کار را بکنید و دلیلش هم پیدا است اعتبارات نفتی که سازمان برنامه دارد در سنوات ۳۸ و۳۹ و۴۰ و۴۱ بیشتر است و برنامه اجرای کارها در آن سالها کمتر است و در سالهای ۳۶ و۳۷ برنامه اجرائی بیشتر است و در آمد کمتر است حساب هم شده ۲۴ میلیون دلار بود آخر این رقم ۲۴۰ میلیون دلار که بی جهت معین نشد این رقم تطبیق شد با احتیاجات و کسری عواید و احتیاجاتی که برای برنامه ۷ ساله که چشم و چراغ مملکت است و امیدها بآنست و انتظار می‌رود که با اجرای برنامه سطح تولید بالا برود و صادرات بالا برود و واردات کم بشود و الان قریب یکسال و نیم از آن می‌گذرد و قاعدتاً می‌بایستی بتناسب یک هفتم لااقل این پیشروی محسوس شده باشد که البته انتظار می‌رود که این پیشروی محسوس را با ارقام نشان بدهند و با نتایج محسوس که شاید با توضیحات قائم مقام سازمان برنامه بنده بتوانم استفاده کنم این بجای خود این ۲۴۰ میلیون حساب شده است که ما در سال ۳۴ و۳۵ و۳۶ یعنی سنواتی که ما محدود بمیزان معنی از عایدات نفت هستیم و برنامه‌های اجرائی عمرانی و تولیدی ما در این سنوات بیشتر است این مقایسه شد کسریش ۲۴۰ میلیون دلار پیدا شد و مجلس شورای ملی بدولت اجازه داد که این ۱۴۰ میلیون دلار را بروید تحصیل اعتبار بکنید تا برنامه‌های ما ر مقام اجرائی خودش بیفتد پس مجلس ۱۸ در دو سال پیش دست دولت را برای یک ۲۴۰ میلیون دلار اعتبار یک ۱۵۰ میلیون دلار و ۱۰ میلیون لیره پس مجلس همیشه پشتیبان نظر دولت در پیشنهاد‌های عمرانی و تولیدی بهر کیفیتی بود و راه را باز کرده بنده اینجا بحثم در یک همچو موقعی که باز هم میائیم و یک همچو قرار دادی را تصویب می‌کنیم این است که آیا فقط کار و پیشرفت امور همین است که یک لوایحی قوانین، اجازه هائی دولت‌ها از مجلس‌ها می‌خواهند و بعد هم بصورت قانون در بیاید آنوقت هم که در مقام اجرا که رسید نتیجه‌ای از آن گرفت نشود مجلس شورای ملی که چنین اجازه ۱۵۰ میلیون را داد بنده نمی‌توانم بدانم که دولت چرا عمل نکرده که ما
+یک شرایط بسیار سبکتری در ماده واحده مصوب ۹ اسفند برای تحصیل قرضه ۷۵ میلیون دلار داریم که بنده می‌خوانم ‹‹بدولت اجازه داده می‌شود برا تأمین برنامه‌های اجرائی و اجرای طرحهای عمانی و تولیدی و قسمتی از احتیاجات ضروری کشور تا میزان ۱۵۰ میلیون دلار از کشورهای متحده امریکای شمالی و تا میزان ده میلیون لیره از دولت انگلستان تحصیل اعتبار نماید ›› پس این ۱۵۰ میلیون قسمت عمده اش برای اجرای طرحهای عمانی و تولیدی است بهره‌ای هم که در اینجا قائل شده‌اند نسبت به ده میلیون لیره صدی ۴ و نسبت به ۱۵۰ میلیون دلاری صدی ۳ در سال است و مدتی هم که برای استهلاک پرداخت این ۱۵۰ میلیون قائل شده‌اند ۳۵ سال است پس ما یک قانونی داریم که می‌توانیم طبق این قانون می‌توانیم نه بلکه دولت مکلف است این قانون را اجر کند و در مدت ۳۵ سال وام را مستهلک کنیم با بهره صدی سه فقط باعتبار دولت ایران خوب من می‌پرسم این قانون را دولت چرا تا حالا اجرا نکرده اگر مقصود تنها واضع قانون است خوب این قانون را هم تصویب می‌کنیم مجلس شورای ملی همیشه آماده کمک بدولت است و حتی خیال می‌کنم در اینکار بهترین نمونه را نشان داد دولت روز یکشنبه دول دی ماه لایحه خودش را بمجلس شورای ملی داد و تا امروز ما مشغول طرح و البته تصویب چون اکثریت قریب باتفاق نسبت باین لایحه رأی خواهیم داد
کمیسیون برنامه ده ساعت نشست کار کرد و بعد هم دستگاه اداری مجلس شبانه بسرعت اینرا چاپ کرد مأمورین توزیع هم در سرمای زمستان یک بعد از نصف شب که برای خود بنده آوردند از خواب بیدار شدم گزارش را دیدم پس مجلس شورای ملی برای اینکه دولت گفته است اگر دیر تر از آخر امسال یعنی سی ام دسامبر این لایحه ابلاغش را ببانک بین المللی ندهد چند میلیون دلار از لحاظ نرخ بهره بدولت ایران ضرر خواهد خورد این فعالیت را بخرج داد و کارش را کرد و امروز هم ما مشغول مطالعه و بحث هستیم پس قوه مقننه ایران کار خودش را می‌کند بحث ما بر سر این است که دولتهای ما که خودشان این قوانین را می‌آورند این جزو طرحهای مجلس نیست این جزو لوایحی است که دولت مبآورد این لایه ۱۵۰ میلیون دلار ده میلیون لیره را دولت آورد ما هم تصویب کردیم کار هم عمرانی و تولیدی است چرا این ۱۵۰ میلیون دلار را نمی‌روند از امریکا بگیرند اجرا کنند که حالا ما برای ۷۵ میلیون دلار با این شرایط مواجه بشویم این عرض اساس بنده است که البته نمانده محترم دولت در این موضوع جواب خواهند داد و البته اگر توضیحاتشان قانع کننده بود بنده هم قانع خواهم شد عرض دوم بنده علاوه بر این همین تبصره ۳ ماده ۸ قانون برنامه است ما در تبصره ۳ ماده ۸ گفتیم ‹‹ برای اینکه بر اثر تخصیص قسمتی از عواید نفت بتأمین هزینه حفظ و اداره تأسیسات غیر انتفاعی عملیاتی برنامه بعمل تقلیل نیاید دولت مجاز است کسری احتیاجات سازمان برنامه را در سالهای ۳۴ و۳۵ و۳۶ تا میزان ۲۴۰ میلیون دلار از راه تحصیل اعتبارات از مؤسسات داخلی یا خارجی تأمین نماید ››
پس این تبصره‌ای ه در اینجا تصویب شد و قانون برنامه هم در سال ۳۴ بتصویب رسید یک سال و خورده‌ای از آن می‌گذرد دولت مکلف بود برود تحصیل اعتبار از مؤسسات داخلی و خارجی بکند اجرای این ماده اولا تا بحال چرا بعهده تأخیر افتاده ثانیاً چرا نرفته دنبال تحصیل اعتبار و حالا بجای تحصیل اعتبار لایحه وام را بمجلس آورده و چون لایحه وام با این شرایط که ملاحظه می‌کنید وضع خاصی دارد اجرای تبصره ۳ ماده ۸ که قانونی بود گذشته و دولت هم باید اجرا کند این را اجرا نکرده در حالیکه مجلس دست دولت را باز گذاشت تا ۲۴۹ میلیون دلار که مجلس اختیار داده است و دلیل این ۲۴۰ میلیون دلار که مجلس اختیار داده است و دلیل این ۲۴۰ میلیون هم همین است که ملاحظه فرمودید برای این است که عملیات برنامه تقلیل نیابد در صورتی که عملیات برنامه بعقیده بنده با آن صورت هائیکه ما داریم تا بحال تقلیل یافته مطابق صورتی که خوشبختانه مدیر عامل سازمان برنامه بکمیسیون برنامه داده است که من از این جهت واقعاً خوشوقت هستم که می‌بینم کار سازمان برنامه فعلا یک جریانی پیدا کرده که لااقل آدم می‌تواند یک پرونده‌ای را پیدا کند و صورت حساب را تشخیص بدهد از ارقام خودشان و بتواند رویش مطالعه بکند و من نمیدانم که این رقم اشتباه است یا صحیح و دلم می‌خواهد یک توضیحی اینجا ببنده بدهند در اینجا صفحه ۲ فصل ۳ قسمت صنایع و معادن راجع بشهریور ۳۵ می‌بینم نوشته است که طرح شماره ۳۳ مطالعه در کارخانه سیمان انتر پولی ۰۹۳/۵۲۶ ۵۲ ریال این رقم مطابق اسناد خودشان است بنده دیشب که می‌خواندم یکقدری بنظرم عجیب آمد که چطور ۵۲ میلیون و کسری برای مطالعه دو کارخانه سیمان داده می‌شود خوب اگر اشتباه قلمی یا چاپی است این را بنده نمیدانم توضیحش را خواهند فرمود و بهر حال یک ملاکی دست ما داده که بتوانیم آنها را مطالعه کنیم که یک همچو ارقامی که شاید اشتباه یا بنظر عجیب میاید آدم روی آن بحث بکند و به بیند اینها چه چیزی است خلاصه مجموع این ارقام بموجب این پرونده‌ای که داده شده حاکم از این است که بیش از ۸ میلیارد و ۲۶۸ میلیون از نیمه دوم سال ۱۳۳۴ تا آخر آبان امسال چون نوشته است که حساب سازمان برنامه در برنامه هفت ساله دوم از اول مهر ماه ۳۴ تا پایان آبان ۳۵ بیش از ۸۰۳ر ۹۲۴ ر۲۶۸ ر۸ ریال عمل شده در حالیکه وقتی که حجم کار را از نظر مصوبات خود آقایان که تصویب فرمودید و دست دولت داده شد که اجرا بکند مطالعه کنیم حجم کار خیلی بیشتر از این است برا اینکه یک ۱۷ میلیارد جزو برنامه‌ای ضروری بوده که آقایانی که در کمیسیون برنامه گذشته تشریف داشتند
بنده آنوقت هم بودم آن باید در این چند سال خرج بشود یک ۵۲ میلیارد هم در این طرف داریم که مجموع اینها ۷۰ میلیارد می‌شود و با این کیفیت حجم کاری که طبق قانون برنامه بعهده سازمان گذشته شده تا بحال بآن حجم کار پیشرفت نکرده دلیلش را هم خیلی روشن می‌شود دید چون منحصراُ عایدی سامان برنامه در آمد نفت است بیش از این که نیست در آمد نفت است بیش از این که نیست در نفت در این مدت یعنی مهر ماه ۳۴ تا پایان آبان بیش از ۲۰۱ر ۲۵۷ ر۲۷ لیره که جمعاً تسعیر آن ۴۳۵ ر۹۵۶ ر۱۱۲ ر ۶ ریال می‌شود اصلا بسازمان برنامه داده نشده است پس عایدات نفت در این مدت بیش از شش میلیارد نبوده حجم کار خیلی بیش از ۸ میلیارد خرج شده دو میلیارد کسر دارد در این مدت چه کرده اینجا دو میلیاردی که کسر آورده از سه جا گرفته یکی از بانک بین المللی وام بابت ۱۷ میلیون دلاری که سال گذشته در کمیسیون برنامه ضمن پنجاه میلیون دلاری که اجازه داده شد خود بنده هم عضو کمیسیون بودم و تصویب کردیم فقط ۱۷ میلیون دلار استفاده کرده‌اند این ۱۷ میلیون دلار تبدیل شده است باین رقم و کسری را آورده بعد هم دو رقم دیگر یک رقمهای مختصری از مؤسسات داخلی قرض شده یعنی از بانک ملی و بانک کشاورزی پس نشان داده می‌شود که حجم کاری که بموجب این قانون هفت ساله دوم مجلس شورای ملی تصویب کرده و چشم و چراغ مملکت ما هم باین است که همه انتظار داریم بعد از هفت سال مملکت گلستان بشود و بنده هم واقعاً خیلی خوشوقت می‌شوم از مژده‌ای که جناب آقای نخست وزیر فرمودند که انشاءالله تا هفت سال نخست وزیر خواهند بود و نتیجه این کار صحیح و عملی خودشان را بملت ایران نشان بدهند این را می‌توانم بمحضرشان عرض کنم که از این ۷ سال یکسال و خورده‌ای می‌گذرد و فعلا مطالعه این لایحه قرضه فرصتی داد که یک مطالعه این لایحه قرضه فرصتی داد که یک مطالعه اجمالی بکنیم به بینیم وضع ما چه جور است
وضع این است که عرض می‌کنم فقط ۲۷ میلیون لیره گرفته‌ایم و حجم کار با قرضی که کرده‌ایم ۸ میلیارد است در صورتی که بموجب قانون برنامه خیلی بیش از این بایست کار کرده باشیم و بموجب قانون برنامه حجیم ترین مواقع کار ما سال ۳۶ است سال آینده است ارقام را جمع زدم در سال ۳۶ برای اجرای همین برنامه دوم ۷ ساله بیش از ۱۲ میلیارد و کسری ما پول لازم داریم خرج بکنیم گذشته از این ۱۷ میلیاردی که جناب آقای تیمور تاش توجه دارند که مربوط بآن برنامه‌های فوری بوده که آنها را اگر بحساب بیاوریم حجم کار بسیار زیاد می‌شود و حالا بنده نمیدانم که تشکیلات هم متناسب با این حجم کار هست و آیا می‌تواند خدمت بکند و اجرا بکند این یک بحثی است که البته جای خود دارد ولی بنده از نظر محاسباتی کار که الان از نظر قرضه وظیفه داریم که مطالعه کنم باین اشکال بر می‌خوریم که حجم کار خیلی بیش از ۱۲ میلیارد است عوائدی که ما در نظر گرفتیم برا کسری این در آمد که داریم ۲۴۰ میلیون دلار است حالا لایه‌ای که تصویب می‌کنیم دست ما بس می‌شود یعنی بیش از ۷۵ میلیون دلار حق نداریم ۱۷ میلیون هم که قبلا گرفته‌ایم بنابراین ما آن ۲۴۰ میلیون دلاری که در تبصره ۳ ماده ۸ اجازه دادیم بدولت ایران تحصیل اعتبار کند با این عمل خودمان داریم لغو می‌کنیم جلوی آنرا می‌گیریم عوضش کنیم و این ۲۴۰ میلیون خواهد شد ۵ میلیون، ۷۵ میلیون دلار باضافه ۱۷ میلیون دلار ۹۲ میلیون می‌شود پس یکی از جهات که بنده خواستم که نمایندگان محترم روشن کنم تناقضی است که بین شرایط قرار دادی که فعلا مطرح می‌شود با آن قانع برنامه است شما امیدتان باین برنامه است تعهد شده است اجرا بشود تشکیلات بر در سازمان برنامه گذاشته می‌شود حقوقها زیادی داده می‌شود همه اینها را قبول کنیم البته بایستی کار خوب در مقابل پاداش خوب باشد اگر همه اینها را دادید و کاری هم نشد امروز هم نشستیم و این وام با تصور کدیم با این شرایطش باز سال دیگر رسیدیم و کاری نشد
آنوقت بنده نمیدانم جواب ملت ایران را چه باید داد؟ اینست بنده معتقد هستم دقت در این لایحه تطبیق شرایط و موادش با قوانین قبلی که البته قطع دارم در هیأت دولت هم مورد توجه واقع شد که تا حدی طول کشید که دولت توانست لایحه را تقدیم کند اینها نکاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد و به بینیم که چه بایستی بکنیم و این اشکال را چه جور رفع کنیم اما راجع بشرایط این قرار داد که بنده عرض کردم نسبت باساس کار تناقضاتی دارد یکیش اینست که در ماده ۶ این قرار داد نوشته است مقررات مخصوص این مقررات مخصوص که اسمش رویش است یعنی غیر از آن مقررات عمومی است که در اساس نامه بانک بین المللی وجود دارد و ما هم یک عوض بانک بین المللی هستیم و این اساسنامه هم بتصویب یعنی تأیید قوه مقننه ایران رسیده و ما یکی از افتخاراتمان این بود که اگر یکروز احتیاج بیک قرضهای پیدا کنیم برای اجرای یک برنامه تولیدی یقابل برگشت عایدات برویم ببانک بین المللی بگوئیم آقای بانک بیا این برنامه تولیدی من این هم نتیجه اش قدرت تولیدش اینقدر پول بما بده چون همه کشورها این کار را کرده‌اند و ما هم از چند سال پیش دنبال این کار بودیم و تا بحال به نتیجه‌ای که باید پرسیده‌ایم بده در کمیسیون برنامه در آن
+۱ ساعتی که نشسته بودم گوش می‌دادم آقای ابتهاج گفتند من هجده قرار داد که بانک بین المللی با کشورهای دیگر راجع به کارهای عمرانی بسته اینجا دارم نشانشان می‌دهم دو تایش را هم خواندند اینجا هم هست خوشبختانه وقتی که دو تایش را خواندند همان فکری که بنده می‌کردم که بانک بین المللی طرز کارش این است و عملیات آن با این طرز بود تأیید شد یعنی بانک بین المللی یک قرار دادی بسته است با عراق برای سد صرصار این سد صر صار را بنده دیدم از مدتی هم که قرار شد این سد صرصار را عراق ببندد تا موقعی هم که بسته شد از دو سال بیشتر طول نکشید و علتش هم این بود آقایان خاطرتان است که بغداد بگیریم فکری کرد ر سامره سدی بسته و آب را بیندازند بوادی بزرگ صرصار و در آنجا چند میلیون هکتار زمین را آباد می‌کند این یکی دوم از این آبی که از سامره می‌گیرد از این سد است برق می‌دهد بغداد سوم این که دیگر هیچوقت سیل بغداد را تهدید نمی‌کند و هر وقت آب زیاد شد مازاد آب را می‌برد بوادی صرصار بانک بین المللی قبال این را مطالعه کرد در آنجا تمام بروشورها را بما نشان دادند دولت عراق نقشه و مطالعات آنها را دید و فوراً قبول کرد و رفت قرار دادی با بانک بین المللی بست و دوازده میلیون یا بیست میلیون برای آنکار گرفت و اینکار را هم کرد تحت نظارت و مراقبت مأمورین بانک بین المللی هم گذاشت الان هم نتیجه گرفت و دیگر بغداد را سیل تهدیدی نمی‌کند این تمام شد یک قرار دیگری هم خواندند مربوط ببلژیک بود آنهم برای کار بندر سازی بود بلژیک هم یک مبلغی گرفت اینها قرار دادهائی است که بانک بین المللی طبق شرایط عمومی می‌بندد و بایستی هم ببیند همانطور که توضیح داده شده بانک بین المللی بانک عمران و ترمیم است برای اجرای برنامه خاص که آن برنامه خاص عوایدش قابل برگشت باشد و باعث عمران و ترمیم و توسعه ملی بشود این بود که قرار دادهای را بست و بهمین جهت یک شرایط عمومی در اساسنامه بانک بین المللی هست که تمام آن شرایط را همه قبول دارند و از جمله ما و افتخار ما این است که عضو آنجا هستیم و بایستی هم از شرایط عمومی و مقرراتی که بانک بین المللی دارد ما هم استفاده بکنیم بنده عرض می‌کنم که آرزوی ملت ایران برای گرفتن وام از بانک بین المللی اینست که در راه اجرای یک یا دو برنامه عمرانی و تولیدی صرف شود و عوائد آن بر گردد و ما در تبصره ۳ ماده ۸ مجاز کردیم دولت را که برود از مؤسسات داخلی و خارجی برای دو سه سال تحصیل اعتبار بکند و آن عایدی نفتی را که مخواهد بدست بیاورد در ۳۵ و ۳۶ و کفاف مخارج عمران این سالها را نمی‌دهد از این راه جبران کند و بعد در سالهای بعد که در آمد نفت زیادتری و مخارج کمتر است بپردازد که اولا مرهون بانک بین المللی نشویم برای دو سه سال بعقیده بنده قرض وقتی خوبست که مدتش طولانی باشد بر عکس آنکه همکار محترم فرمودند که از مزایای این قرض اینست که مدتش کم است این زیاد قابل ایراد است. آنجا ملاحظه کردید که از بانک صادرات امریکا قرض ۳۵ ساله می‌خواستیم بگیریم افتخار خوشوقتی ما اینست نه اینکه قرض دو سال سه ساله بکنیم حالا ما بیائیم از بانک بین المللی یک قرضهای که باید بگیرم برا کارهای خودمان این محدود شده به یک ۷۵ میلیون دلار برای دو سه سال آنهم با این شرایط چرا؟
الان یکی از نقشه‌های عمرانی و تولیدی مهم ایران سد لارو است سد لار یکی از آرزوهای ملت ایران بود اینطوری هم که بنده استنباط کردم یعنی دیدم جزو اخبار که شخص اعلیحضرت همایونی هم کمال علاقه را باین موضوع دارند اما این موضوع سد لار باید بیک صورتی انجام شود خوب اگر ما بیائیم همین پروژه سد لار با یک مطالعه صحیحی با نظر بانک بین المللی و متخصصین قابل قبول بحساب بیاوریم و بعد برای ایجاد سد لار ۷۵ میلیون نه صد میلیون نه دویست میلیون بگیریم ما از قرض نمی‌ترسیم بلکه دلمان می‌خواهد قرض زیاد بکنیم و کار صحیح بوجود بیاید (احسنت) من خیال می‌کنم الان ملتی که از قرض بترسد بعقیدة من لیاقت کار را ندارد (صحیح است) والا وقتی لیاقت کار داشتیم قرض هم باید بکنیم کارهای عمرانی و تولیدی بوجود بیاوریم و ملت خودمانرا از این وضع خارج کنیم. ما اگر چنانچه همین پروژه سد لار را بیاوریم و نظر بانک بین المللی را هم جلب کنیم تحت نظر خوشان دویست میلیون سیصد میلیون هر چه می‌شود بما بدهند و بعد از سی سال چهل سال هم باقساط بگیرند. (صحیح است) این صحیح بود که ما مثل سد صرصار کار خودمان را می‌گردیم به نتیجه هم می‌رسیدیم از بانک بین المللی هم که خودمان عضو آن هستیم یک وام حسابی می‌گرفتیم و یک پول صحیح است شرافتمندانه می‌گرفتیم ولی امروز آمدهایم با این قرار داد حساب خودمان را با بانک بین ـ المللی بسته‌ایم قرضی را که می‌گیریم مسلم بدانید که تا ده پانزده سال دیگر نمی‌توانیم بگوئیم که آقا بیا بما قرض بده. ثانیا آمدیم یک قرضی گرفتیم که دو سه سال دیگر باید برش گردانیمو ثالثاً دچار مقررات مخصوصی شدیم چرا مقررات مخصوص؟ بنده مقررات مخصوص را منافعی شئون ملی مملکت هستم چرا مثل همه اعضای بانک ما را هم بیک چشم نگاه نکنند؟
چرا برای ما یک مقررات بخصوص قائل هستند؟ چرا این مقررات مخصوص که الان یک قسمتش را بعرضتان میرسانم برای ما باشد اینها یکمسائلی و یک مقرراتی است که تا حدی آن آزادی که باید یک ملتی در امور داخلی خودش داشته باشد آن را محدود می‌کند اینجا یک ماده آنی بود مثال در قسمت ۲ همین شرائط مخصوص محدود کرده ما را و گفته است که دولت ایران سازمان برنامه وام گیرنده حق ندارد از اوت ۱۹۵۶ تا مارچ ۱۹۵۸ پیش از این سه قلم هفتاد میلیون دلار ۶۵ میلیون دلار هفتاد میلیون دلار یعنی جمعاً ۲۰۵ میلیون دلار حق ندارد خرج کند حالا نمیدانم چرا بانکی که ما عضوش هستیم و یک مقررات عمومی هم برای تمام کشورها دارد ما را بآن چشم نگاه نکند و بیائیم یک چنین قرضهای بگیریم که یک چنین شرائطی درش باشد که ما حق نداشته باشیم آزاد باشیم در تشخیص حقوق و منافع خودمان مجلس شورای ملی ایران همین مجلسی که الان دارد این قانون را مطالعه می‌کند مکمل این لایحه برنامه را تصویب نکرد مگر همین لایحه برنامه نیست که بتوشح ملوکانه رسیده و دارد اجرا می‌شود؟ طبق آن قانون موضوعه قبلی در فاصله از اوت ۹۵۶ تا مارچ ۱۹۵۸ بیش از آنچه اینجا محدود هستیم حق داریم خرج بکنیم حالا چطور بیائیم یکجا بگوئیم این قانون سر جایش هست ملت ایران بهره مند است از حق آزادی تفکر مجلسین ایران حق دارند قوانینی در حدود قانون اساسی خودشان وضع کنند آنوقت یکجا قرار می‌گیریم در مقابل شرط یک بانکی که در ظرف دو سه سال یک پولی بما می‌خواهد بدهد و برنگرداند و شرطی کند که بنده محدود هستم که اینقدر خرج بکنم مخصوصاَ عرض کردم در سال ۳۶ که سال آینده باشد خیلی حجم کار ما زیاد است در حدود این قانونی که تصویب فرمودید قسمت دیگری که باز محدود می‌کند حقوق ما را قسمت ۳ این لایحه است که می‌گوید:
‹‹ وام گیرنده تعهد می‌کند که جز در مواردی که بین وام گیرنده و بانک قرار مخصوص داده شده سازمان برنامه و وام گیرنده قبل از ۲۰ مارچ ۵۸ یا هر تاریخی که برای قسمت ۱ ماده ۳ این قرار داد تعیین شود هیچگونه وامی برا مقاصد برنامه تحصیل نکنند و پس از این تاریخ هم هر گاه وام گیرنده و یا سازمان برنامه بخواهند چنین وامی تحصیل نمایند باید بانک را از نظر خود مطلع سازند ‹‹ با ذکر جملة (پس از این تاریخ) اصلا بلا مدتست می‌کشد بهر وقت که بکشد)
خلاصه قسمت ۳ اینجا یک شرطی است که این شرط مانع آزادی عمل و آزادی رأی و عقیده نمایندگان محترم است که می‌خواهند این را تصویب کنند می‌گوید بعداُ هم هر قوت که خواست وامی تحصیل کند باید بمن اطلاع بدهد و عیب در این است که موضوع وام را در پایان این ماده خیلی وسیع کرده گفته است قرض از هر منبعی ـ اعتبار از طرف فروشندگان و هر گونه تعهد معتنابهی که باید بعداُ پرداخت شود یعنی می‌گوید برای منظور‌های مقرر در این قسمت کلمه وام بدون اینکه محدود شود شامل مطالب زیر خواهد بود حالا برویم دنبال مفهوم قرض گفتیم سازمان برنامه یکی از تعهدات اساسیش که در ماده اول هم هست بالا بردن سطح تولید جلو گیری از واردات زیاد داریم ۱۵۰ میلیون بلکه دویست میلیون ریال واردات داریم و بیشتر سازمان برنامه باید در اجرای این نظر کوشش بکند و کارخانه قند بخرد البته نکرده تا بحال و نمیدانم تا ۷ سال تأمین خواهد شد یا نه؟ با اینکه دو هزار میلیون تصویب شده در قسمت فصل مربوط قند می‌خواهد کارخانه قند بخرد یک کمپانی هم آمد قرار داد داشت که من این ده تا کارخانه قند را بشما می‌فروشم بیست در صد یا ده در صد نقد می‌گیرم و بقیه را باقساط دهساله و پانزده ساله باین ترتیب خوب برای ایران هم مصلحت است که چنین کاری بکند برای اینکه ده تا کارخانه باقساط دهسال و بیست سال می‌تواند وارد کند و بعد هم حجم کارش را ببرد بالا و وارداتش هم کم بشود آیا با این عبارت (از هر قبیل اعتبار از فروشندگان و هر گونه تعهد معتنابهی) آیا دست ما بسته نمی‌شود؟
آیا ما می‌توانیم این برنامه‌های تولیدی و خرید کارخانه‌ها را انجام بدهیم؟ الان همین خرید کارخانه ذوب آهن را که همه قبول داریم ام المواد همین کارخانه ذوب آهن است و ما احتیاج زیادی بذوب آهن داریم و خرج هنگفتی هم دارد و قیمتش هم بالاست قرض کنید این مؤسسه کرویی که می‌خواهد بما این کارخانه را بفروشد ما که نمی‌توانیم با فروشندگان تعهداتی ببندیم ما که نمی‌توانیم هر گونه تعهد معتنابهی را بدون اجازه بانک بین المللی امضاء کنیم بده می‌خواهم به بینم آیا این شرط منافی با طرز تفکر آزاد یک ملتی و پیشرفت کارهای تولیدی ما نیست شرط دیگری که خوشبختانه در خود کمیسیون تا حدی تعدیل شد آن شرطی بود که حق قانونگذاری و تفکر را هم از ما گرفته بودند یعنی بند ج قسمت ۴ که در آنجا گفته بود اصلا حقی ندارد وام گیرنده بغیر از آنچه که در این برنامه نوشته شده است عمل بکند بنده نمیدانم برنامه هفت ساله مولود فکر دولت و ملت ایران یعنی مجلسین شورا و سناست که آنرا تصویب کرده‌اند برای ۷ سال قوانین عادی هم که این اصل کلی است همیشه قابل تفسیر و قابل فسخ و قابل لغو است قوانین عادی غری از قوانین اساسی است که آنهم البته با تشریفات خودش قابل تغییر است آمده
+بودند اینجا گفته بودند که ما حق نداریم در این مورد که حتی قانونگذاری ملت ایران و مجلس است آزادی عمل داشته باشیم در کمیسیون صحبت شد اگر ممکن است تغییرش بدهیم و مذاکراتی با بانک شد و در گزارش هم اصلاح شد و آن عبارت عوض شد باین شکل جز برای مقاصدی که در قانون برنامه تعیین شده یا در اصلاح و یا اصلاحاتی که بعداً در قانون برنامه بعمل می‌آید که این عبارت اصلاحی که بعداً در قانون بعمل می‌آید در نتیجه مباحثه مفصل خود کمیسیون برنامه و منقدین بود این هم آنطوری که باید بعقیده بنده نظر ما را تأمین نمی‌کند برای این که معنی ندارد اگر از یک کسی بخواهیم قرض بگیریم محدود باشد
حق قانون گذاری ما بآنچه که می‌گوید این صحیح نیست بعلاوه عایدات نفت را گذاشتیم جلویشان اگر ما یک قرض گیرنده‌ای بودیم که عایدات نفت نداشتیم و یک قرض گیرنده‌ای بودیم که برنامه هایمان رانتابل نبود البته در آن صورت هر گونه قرار دادی را که می‌گفتند مجبور بودیم احتیاجات داشتیم و تصویب می‌کردیم قرض گیرنده‌ای هستیم خوشبختانه مثل عراق که اساساً در همه کشورها مشابه عراق هستیم یعنی یک عایدی مستمر جاری مهمی مثل نفت داریم و بموجب همین قانون عایدی نفت هم حواله و قباله اش می‌شود یعنی در سررسید هائیکه می‌رسد از طرف سازمان برنامه میدانند بانک ببانک بین المللی خواهد پرداخت خوب وقتی که عایدات ما باندازه‌ای معتنابه و مستمر و صحیح در نظر بانک بین المللی جلوه کرد که از حالا حواله و قباله هم شده است و در سررسید هم خواهد گرفت یک احتیاطی هم کرده است که اگر دنیا دنیائی شد و خدای نخواسته بکروزی عایدی نفت ما قابل جریان نشد باز هم برا خودش این حق را حفظ کرده که از سایر عواید ما بتواند استفاده کند و البته ما هم یک ملتی نیستیم که وقتی که قرض کردیم بعد بخواهیم قرض خودمان را ندهیم البته وقتی ملت ایران قرض کرد و تعهدی را امضاء‌کرد البته بدهی خودشرا خواهد پرداخت و ملت ایران هم هیچوقت زیر بدهی خودش نزده و نخواهد زد از این جهت بنده ایرادی ندارم و البته بانک وظیفه دارد محل وام و بهره اش را تأمین بکند ولی بنده از این جهت ایراد دارم که با داشتن یک عایدی نفت که جلویشان گذاشتیم و با اینکه ما آمدیم و سایل دیگر را هم برای تأمین این قرضه در راهش گذشته‌ایم و قبول کردیم دیگر بچه مناسبت در طرز قضاوت ملت ایران و طرز قانونگذاری ملت ایران و مجلسین ایران بانکی که می‌خواهد وام بدهد دخالت داشته باشد و نگوید این طور نکنید اینست که بنده واقعاً از روز وجدان و عقیده خودم می‌گویم این دو سه شرطی که اینجا هست و بعنوان شرایط مخصوص قید است و با هیچ ملتی چنین شرطی نکرده‌اند صحیح نیست و شرایط این قرار داد در این سه قسمت منافی حقوق ملت ایران است و از اینجهت بنده مخالفم والا بنده با اصل قرض موافق هستم قانون برنامه دوم عمرانی هم اجازه داده است که بر طبق تبصره ۳ ماده ۸ از خارجه و داخله تا دویست و چهل میلیون تهیه اعتبار کنند و برنامه‌ها را جلو ببرد چرا ما را محدود کرده‌اند فقط به نود و دو میلیون والا با این قرضی که الان پیدا شد وقتیکه این را تصویب کنید
این برنامه عملیاتتان کم می‌شود و آن انتظاری که شما دارید عملی نخواهد شد مثلا من باب مثل برای آقایان عرض می‌کنم مجموع کارهائی که در این برنامه برا راههای شوسه و اسفالته برای هفت سال تعیین شده بنده یکی یکی آن را می‌خواهم سال ۳۴ دویست میلیون سال ۱۳۳۵ سیصد میلیون سال ۳۶ دوهزار و هشتصد میلیون سال ۳۷ هزار و پانصد میلیون سال ۳۹ هزارو پانصد میلیون سال ۱۳۴۰ هزار و هشتصد میلیون سال ۴۱ چهار صد و شصت میلیون مجموع که بنده حساب کردم بیش از ۱۲ میلیارد نمی‌شود مثلا برای راههای شوسه و اسفالت یکی ز تعهداتی که در حال حاضر سازمان برنامه و وزرات راه بعهده گرفتند ششهزار کیلومتر راهی است که با جان مولم قرار داد بسته شده است سه هزار و پانصد کیلومتر هم خود وزارت راه باید بسازد یعنی قریب ده هزار کیلومتر راه جزو کارهائی است که تا حالا قرار دادش بسته شده که بایستی انجام شود تنها برای آن ششهزار کیلومتر، آقایان توجه کنید که جان مولم باید بسازد دوازده میلیارد لازم است بنده در خدمت آقای ابتهاج می‌رفتم تاکستان که یکی از این قطعات مربوط بجان مولم را به بینم خود ایشان به بنده گفتند در قطار آقایان هم بودند که سال آینده برای دو هزار کیلومتر راهی که جان مولم باید بسازد سی ملیون دلار باید من بدهم دیگر چیزی باقی نمی‌ماند بنده می‌بینم کاری که تا بحال قرار دادش بسته شده تطبیق با این برنامه هفتاد هزار میلیون که نمی‌کند و بجای خود، حالا می‌بینم با این قرضه دست خودمان را می‌بندیم که از هیچ جای دیگری قرض نکنیم از هیچ جای دیگر اعتبار نگیریم از هیچ فروشنده‌ای قبول نکنیم که جنسی بما بفروشند و باقساط پولش را بدهیم و بعد هم آمدهایم میزانش را محدود کردیم به ۲۹ میلیون آیا چه خواهیم کرد آیا واقعاً شما امیدوارید این برنامه‌ها و این نقشه هائی که تا بحال مقدماتش شروع شده پیشرفت بکند که بعدش هم قسمتهای دیگر اجرا بشود؟ بنده معتقد هستم که اگر واقعاً صلاح میداند اکثریت مجلس شورای ملی این لایحه را با این شرایط تصویب بکند بدولت هم پیشنهاد کند یک تجدید نظری در خود برنامه هفت ساله بکنند.
برای اینکه آقای ابتهاج در توضیحاتی که در کمیسیون برنامه دادند خودشان هم قبول کردند که در بانک بین المللی یک ایرادی گرفته بودند که این طرز برنامه تا حدی صحیح نیست خیلی هم روشن فرمودند و خیلی هم استدلالشان معقول بود گفتند در همه جای دنیا وقتی می‌خواهند یک تشکیلاتی و یک ترتیباتی بدهند کاری که می‌خواهند بکنند بصورت تصاعد می‌رود بالا حجم کار هیچوقت اینطور نیست که اول زیاد باشد و آخر کار کم بشود یک ایرادی که باین برنامه گرفته شده بود که شما در سال ۳۵ و ۳۶ به ۱۲ میلیارد بالا برده‌اید ولی در سال ۴۰ و ۴۱ این آمده پائین و بهمنی جهت هم هست که محدود کردند و بعد هم گفته‌اند شما باید یک کاری بکنید که برنامه‌ها سالم و منطقی باشد که البته با یک عبارات نزاکت آمیزی آنرا در متن قرار داد گذاشته‌اند بنابر این اگر معتقد هست دولت که حجم این کار زیاد است و مناسب نیست و ممکن است که ما این عقیده را پیدا کنیم که این میزان عوایدی را که داریم کافی نیست پس آقا برنامه را اصلاح بکنید ببریدش روی یک ارقام تولید قابل برگشت مثل همه جای دنیا نه این بود که قسمت شده وجوه این برنامه در وزارتخانه ـ‌ها و ادارات صرف همان امور جاری می‌شود باور کنید این اقلام ریز این هشت میلیارد که می‌خواهید ببینید مثلا بنگاه مستقل آبیاری بودجه اش را از اینجا می‌گیرد ولی چه سدی ساخته؟ یک بنگاه آبیاری در وزارت کشاورزی بوده این بودجه‌های عادی وزارت کشاورزی آمده اینجا اینها را سنگین کرده و جلو کارهای مؤثری که ممکن است مفید باشد و واقعاً امور تولیدی و عمرانی باشد می‌گیرد اینست که بنده در ضمن مطالعه در باره این لایه برخوردم باین اشکالات و این نظریاتی که عرض کردم هم اشکالات قانون قرضه خواستم بعرضتان برسانم حتی الان وضع طوری است نمایندگان محترم بهمه بهتر میدانند که امور عمرانی شهرستانها معطل مانده برای اینکه برای تمام شهرها یک طرحهائی تهیه شده که پنجاه درصدش را سازمان برنامه باید بدهد و پنجاه درصد را هم خود شهرداریها الان این کارها نود درصد را هم خود شهرداریها الان این کارها نود درصد حال رکود است (مهندس جفرودی ـ نود و نه درصد) (یکی از نمایندگان ـ اصلا کاری نیست)
این برای چیست البته در این پرداختها اقلامی هست که این کمپانیها آمده‌اند تعهد کرده‌اند چند میلیون داده شده که هر کدام اینها هر یک طرحهائی تهیه کرده‌اند که در این قانون قید است اما آنچه که به نتیجه برسد که در شهر تأمین برق بشود اسفالت بشود نیست چرا نیست؟ برخورده است باشکال از طرفی سازمان برنامه حق دارد بگوید من مطابق قانون ۵۰ در صد می‌دهم و ۵۰ در صد شما را نمی‌توانم بدهم و از طرف دیگر ۵۰ در صد دیگر را شهرداریها قادر نیستند بدهند این پروژه‌های و این برنامه هائی که کمپانیها تهیه می‌کنند با ارقام درشت نمی‌توانند بپردازند شاید اغلب آقایان در این کار مطالعه دارید اگر مطالعه دارید و حساب کرده باشید ملاحظه فرموده‌اید اول کار آن ۵۰ در صد یک رقمی بود که تا حدود قابل این بود که این پروژه اجرا بشود بعد که این پروژه‌ها بسازمان برنامه داده شد آنقدر حجم و زرق و برقش بالا رفت بالا رفت با بمیزانی رسید که در مقابل پنجاه درصدی که سازمان برنامه قرار است بدهد ۵۰ در صد بقیه را شهرداریها قادر بپرداخت نیستند بنابراین یکی از اصلاحاتی که باید بشود و تصویب بکنیم نظر مجلس هم موافق هست این است که باید این کار را حل بکنیم که کمک ۵۰ درصدی که شهرداریها باید بدهند و قادر نیستند از محل‌های دیگری بدهند و تا این کارها و برنامه‌های عمانی فوری شهرستانها را انجام بدهند و تا بتوانند بیک نتیجه‌ای برسیم خلاصه اینکه بنده در پایان عرضم عقیده وجدانیم این است که دست دولت باز است برای گرفتن این ۷۵ میلیون اگر لازم دارید دولت از این قانون اسفند ۳۳ که مجلس شورای ملی اجازه داده ۷۵ میلیون برای کارهای تولیدی و عمرانی قرض کند بمدت سی و پنج سال با ربح صدی سه آنرا اجرا کند یعنی بنده معتقدم مادامی که قانونی از مجلس گذشته است و مادام که آن قانون شرایطش ربحش ترجیح دارد بر یک قرار داد دیگری که شرایطش سنگین تر است عقل انصاف و عدالت اجازه نمی‌دهد که آن قرار داد با شرایط عادلانه و شرافتمندانه را بگذارید کنار بروید و یک قرض با شرایط سنگین تر بکنید و آنرا امضاء کنید این است که بنده معتقد هستم این قانون از نظر این چند شرطش قابل تصویب شاید نباشد و معتقد هم هستم که باین قانون رأی نمی‌شود داد (احسنت)
رئیس ـ آقا خسرو هدایت بفرمائید
مهندس خسرو هدایت (معاون نخست وزیر (ـ این قضیه وام ۷۵ میلیون دلار خیلی ساده است موضوعش این است که ما یک هزینه ثابتی در هر سال داریم و یک در آمدی در سالهای اول در آمد کفاف هزینه را نمی‌دهد در سالهای اخیر در آمد بیش از هزینه است ما با بانک بین المللی صحبت کردیم یک پولی می‌گیرند در سالهای اول خرج می‌کنند و در سالهائی که در آمد بیشتر است بر می گردانند بنابراین آنچه که در
+اینجا گفته شد و اشاره کردند بزحمتی که برای نسلهای بعد فراهم می‌شود اینطور نیست برا اینکه اصل وام تا ۶ سال باید داده شود و اینهم که جناب آقای عمیدی نوری گفتند که چرا از همان وامی که بانک صادرات واردات داده است استفاده نمی‌شود آنهم جوابش این است که اولا آن وامی که بانک صادرات و واردات برای امور عمرانی داده بهره اش ۵ در صد است بنابراین مطابق این بهره است فقط با این اختلاف وام که بانک صادرات واردات امریکا می‌دهد می‌بایستی حتما در خود امریکا خرج کرد در صوتی که وامی که بانک بین المللی توسعه و عمران می‌دهد بهر طور در هر جا که بخواهید می‌شود خرج کرد (بهبهانی ـ چطور در امریکا باید خرج گرد ؟)
بانک صادرات واردات امریکا پولی که قرض می‌دهد شما موظفید پولش را در امریکا خرج کنید چنانکه در مورد همین پولی که داده ۱۴ میلیون دلار برای لکومتیوها مجبور بودیم لکومتیوها را از امریکا بخریم (پرفسور جمشید اعلم ـ اسمش رویش است بانک صادرات امریکا است) بانک برای صادرات امریکا است برا صادرات فرانسه که نیست در حالی که بانک بین المللی توسعه عمران اسمش رویش است مقصود توسعه و عمران ممالک است و هیچ بستگی مالی و بازرگانی و بانکی با جائی ندارد و برای او هیچ فرق نمی‌کند بسته بکسی است که وام گرفته فرض بفرمائید مناسب میداند می‌خواهد ماشین بخرد اگر در نروژ اتفاق افتاد خواست معامله کند بانک بین المللی در نروژ دلار تبدیل می‌کند آیا پول نروژ را اگر دارد می‌دهد پس این اعتباری است که در مورد کارهای عمانی با کمال ضرورت را داشته و خیال نمی‌کنم کسی نسبت بفایده اش تردید داشته باشد فرمایشات جناب آقای عمیدی نوری فرمودند طبق این پیمانی که با این بانک منعقد می‌شود سازمان برنامه آمده در هزینةمحدود شده فلان سال ۷۰ میلیون فلان سال ۶۰ ملیون فلان و جمعاً در سه سال محدود شده باین ۲۰۵ ملیون دلار بانک بین المللی توسعه و ترمیم برا مطالعاتی که در اینجا کرده است و نمایندگان و هیأت هائی باین جا فرستاده معتقد شده است که برای ما از لحاظ تعداد کارگر و شرایط زندگی میسر نیست بیش از این خرج کنیم ولی ما خیال می‌کنیم میسر است زیرا همان قسمتی که از این موضوع را یاد آوردی شده اشاره کرده که اگر هم توانستید خرج کنید خوب توانسته‌اید بنابراین محدود به آن رقم نیستیم حالا هم خیال می‌شود که می‌توانیم بیش از آن خرج کنیم و محدودیتی نیست اما این که اشاره کردند باین نکته که برای گرفتن این وام سازمان برنامه نمی‌تواند وام دیگری بگیرد این صحیح نیست با این توضیح که اولا این محدودست که ما نتوانیم وامی دیگر بگیریم نوشته شده است تا مارس ۵۸ یعنی تا آخر ۳۶ یعنی تا ۱۵ ماه، دوم این که نوشته است برا مقاصد برنامه البته برنامه تا آن حدودی که اصطلاحات را توضیح داده تعریف کرده یعنی نوشته آن نکاتی که در قانون برنامه دوم ۷ ساله که بتصویب مجلس رسیده است مثلا فرض بفرمائید راهسازی هائی که پیش بینی شده است با بندر خرمشهر یا بندر شاهپور البته در این مدت ۱۵ ماه ما برای انجام آن عملیات برنامه‌های خودمانی از جای دیگر نه می‌توانیم وام بگیریم نه اعتبار و اگر هم می‌توانستیم نمیگرفتیم
برای اینکه منظور ما آنجا یک برنامه ائی است بانک بین المللی می‌گوید من تا دو سال اختلاف هزینه و در آمد شما را می‌بینم هر قدر کم دارید می‌دهم تا یک حداکثر ۷۵ میلیون دلار بنا بر این ما وقتی برا مقاصد برنامه یعنی آن نکاتی که در برنامه‌ها ملحوظ شده می‌توانیم پول بگیریم و بربحی بگیریم که همه ربح‌های ممکنه کمتر است خوب مگر دیوانه شده‌ایم برویم برا هما کار از جای دیگر قرض بگیریم با ربح گرانتر بنابراین آنچه که گفته شده برای مقاصد برنامه است سد لار که مثل زده شده جزو مقاصد برنامه نیست بنابراین اگر دولت بخواهد برا ساختن سد لار اعتبار و یا وام بگیرد مختار است هیچ ارتباطی با هم ندارد ما می‌توانیم هر کار دیگری بکنیم که مربوط بسازمان برنامه و مقاصد سازمان برنامه که خود آقایان رأی دادید نباشد در اخذ وام همه گونه آزادی هست و محدود نشده پس این شرایط که بنظر بعضی سنگین است بعکس بنظر دیگران، بنظر کسانی که فکر کرده‌اند یا اینکه درک کرده‌اند سنگین نیست این است که شرایط خوب است و میزان بهره اش کم است بنابراین وام گرفتن محدود و مشخص بیک مدت و یک نکات معنی است و هیچ تأسف ندارد که بانک بین المللی اصرار نکرده که شما این پول را بمصرف دیگری برسانید جناب آقا عمدی نوری این را صحیح فرمودند و توضیح دادند که بانک بین المللی تا حالا هر چه وام داده بوده و این هم هست سال قبل در مورد عراق رفته است مطالعه کرده است دیده ساختن سد صرصار مفید است پنجاه میلیون دلار خرجش است رفته است ۱۲ میلیون و هشت صد هزار دلار وام داده ولیکن وضع کار سازمان برنامه را خود آقایان میدانند منحصر بیک طرح و دو طرح یا یک سد و دو سد نیست یعنی علاوه بر آنکه نیشود تولیدی گفت مثل راهسازی و بندر و فرودگاه و غیره و فرهنگ و بهداشت هم هست (مهدی ارباب ـ اسکله بندر عباس هم هست) کشاورزی هم هست بندر عباس هم هست و آنچه که مقتضی است اینست که ما اگر بخواهیم بیائیم و تصویب بکنیم و مثلا بگوئیم که شما بیائید برای سد سفید رود بما وام بدهید علاوه بر اینکه آنها مطالعه نکرده‌اند ببینند اینکار ضرورت دارد و یا نقشه‌های چیست و تا یکسال ما را معطل می‌کرد و ما را محدود می‌کرد آمدند گفته‌اند که این اعتبار و شما چه کار انتفاعی بکنید و چه کار غیر انتفاعی مثل فرهنگ و غیره بشما کسر در آمد می‌دهیم و این کار بصورت اعتماد و اعتباری است که نسبت بوضع اقتصادی و و طرز کار ما دارند والا مثل سایر جاها محدود می‌کردند بیک عملیات و امور معنی بنابراین گفتند شما بیائید کسر در آمد برنامه تانرا تا یک میزان معنی که حداکثر ۷۵ میلیون دلار است با یک پروژه معنی که بنظر بنده یک آوانتالژی است که بایستی مورد تردید قرار ندهید،
بنده متشکرم از جناب آقای عمیدی نوری که خلاصه‌ای از هزینه و در آمدی که سازمان برنامه طبع کرد و در کمیسیون مشترک برنامه توزیع کرده بود توجه فرمودند و این ارقام مورد تأیید سازمان برنامه است همان ۵۲ میلیون که قرائت گردید آن هم به این ترتیب است هانری پولی یک مؤسسه اینست از طرف ما مأمور مطالعه برا انتخاب و نخرید و نصب کارخانه‌های سیمان است قرار دادی با او داریم و حق الزحمه شامل این است که برود ببیند برای احداث کارخانه‌های فلان سیمان محل مناسب است یا نه بعد ماشین آلات و مشخصات را می‌نویسد بعد مناقصه می‌گذارد بعد می‌رود حمل می‌کند و می‌آورد نصب می‌کند و بهره برداری می‌کند حق الزحمه‌ای که ما برای این مهندسین مشاور می‌دهیم چهار و ربع در صد است و بنده بجنابعالی اطمینان می‌دهم که هیچ مؤسسه مهندسین مشاوری دیگر امروز با این مبلغ و این رقم حاضر نیست اگر با مؤسسه دیگری بخواهیم وارد صحبت بشویم ۶ ماه وقت لااقل لازم است و بیشتر از این هم حق می‌خواهد و این رقم خیلی کم است و بسیار مناسب است الان مشغول نصب کارخانه سیمان منجیل و دو رود هستیم و حل الزحمه هم همان چهار و ربع در صد است که باو داده می‌شود اما این رقم ۵۲ میلیون که منحصراً چهار ربع درصد است نیست آزمایش سنگها و در آزمایشگاههای و فرستادن مواد اولیه بخارج و مطالعه این که آیا بدرد می‌خورد و میزان آهک آن چقدر است و آنچه که باید مورد توجه آقایان باشد این است که هزینه‌ای که بابت حق الزحمه می‌شود چهار و ربع درصد است که نسبت به سایر مهندسین خود ما هم مناسب است راجع بشهرسازی که فرمودند و موضوع ۵۰ درصد که همه آقایان هم اظهار آن نکته را تأیید فرمودید که راجع بکار‌های شهرسازی کاری نشده و یا اینکه کم شده است گویا کم شده است (بعضی از نمایندگان ـ هیچ کاری نشده است)
بنده دفعه پیش که این جا صحبت کردم توضیح عرض کردم امروز هم برای مزید استحضار آقایان عرض می‌کنم اولا استحضار دارید در خود قانون پنجاه درصد شهرداریها حاضر بشود ولیکن برای مطالعه کارهای شهرسازی وقتی می‌دهیم که پنجاه در صد شهرداریها حاضر بشود ولیکن برای مطالعه کارهای شهرسازی منتظر این نمی‌شویم که ببینیم پنجاه در صد موجود است یا خیر ما مطالعه را می‌کنیم مطابق صورت که بنده دارم و این تقریباً آخرین صورت است که بنده دارم و این تقریباً آخرین صورت است ما ۱۶۹۵ طرح برای مطالعه بمهندسین مشاور دادیم که اینها شامل آب هست برق و عملیات شهری و تأسیسات فرهنگی و غیره است در مورد آب چون از همه کارها مهمتر و مشکلتر است عرض می‌کنم تعداد پروژه هائی که برای لوله کشی آب بمهندسین مشاور داده شده است ۱۳۰ تا است از این ۱۳۰ تا ۷۰ تا حاضر است یعنی مطالعه شده است بنابراین ۷۰ پروژه لوله کشی است که برای آن ۱۵۶۰ میلیون ریال برآورده شده است و از این ۷۰ پروژه آب ۱۶ تا که سهم شهرداری معین شده و به مرحله عمل در آمده از این ۱۶ تا (بعضی از نمایندگان ـ کجاها ؟) می‌خوانم برایتان از این ۱۶ محل یا جائی است که کار کرده تمام شده یا جائی است که کار می‌کند این از حیث آب همین قضیه در مورد برق است مثلا فرمودند که برق کجا شروع شده است ۳۸ مولد برق که ما خریدیم ۳۲ مولد کار می‌کند در ۳۲ نقطه مختلف ولی آنجاهائی که برق دارند بابلسر و نارمک و نازی آباد است که موتور برق آنها را دارند کار می‌گذارند و آقایان از لوله کشی کرمانشاه مسبوقند از کاشان و تبریز و خرمشهر جائی است که الان عمل می‌کنند ری رامسر و شاهی استحضار دارند و همینطور چاه‌های عمیق تربت جام و فسا و کاشمر و خلخال و غیره پس معلوم کار شده در جاهائی که اسفالت الان جریان دارد ۲۷ شده است الان در ۲۷ محل دارند اسفالت می‌کنند آن مشکلی که آقایان دارند کلی است خود آقایان رأی دادید که تا ۵۰ درصد ما می‌توانیم بشهرداری‌ها وام بدهیم وقتی که ۵۰ درصد موجود باشد ما هم پنجاه درصد را می‌دهیم و ماهم برخلاف آن قانون که نمی‌توانیم عمل کنیم حداکثر که کمک کردیم گفتیم چون الان پول موجود نیست در طول مدت انجام عمل بیاورید بدهید مثلا اگر لوله کشی سه سال طول می‌کشد در طول این سه سال بدهید بنابراین تسهیلات که میسر باشد از لحاظ قانون در این خصوص خواهد شد (بعضی از نمایندگان ـ تسهیلات دیگری فراهم بکنید) و اطمینان داشته باشید که خود سازمان
+برنامه علاقمند است که کارهای شهرسازی را زودتر بکند و جلو بیندازد و برای این که لااقل این اثر را دارد علاوه برا این که آقایان راضی می‌شوند مردم هم می‌بینند که کاری شده این سد سفید رود که الان دارد ساخته می‌شود با سد لارو کرج که نقشه آن گرفته شده است کارهائی است که مردم نمی‌بینند با راه آهن که می‌رسد الان بمشهد مثل این که دیگر نمی‌بینند و قرار بود بشود و دیگر صحبتش نیست مثلا وقتی که شهریور ۲۰ پیش آمد تعداد کارخانه‌های قند داخلی ۵ تا بود الان ۱۲ تا است در خود خوزستان در آبکوه چناران در تربت حیدریه همین امروز یکی از آقایان بما می‌گفت که چرا در شیروان کارخانه قند نمی‌گذارید مثل اینکه آنهائی که آنجام شده دیگر حساب نیست یا اینکه کارخانه قند که در مردسیر است والان ۲۰ روز است که شروع بکار کرده آنچه که شده دیگر کسی یادش نیست آنچه که نشده است مورد توجه است و بنده می‌خواهم اطمینان بدهم که راجع به کارهای شهرسازی حداکثر کوشش را خواهیم کرد که یک راه حلی پیدا شود که در عین حال تطبیق با قانون بکند و در عین حال هم با امکانات مالی سازمان برنامه وفق داشته باشد چون الان اگر قانون بگذرانید که صد در صد را سازمان برنامه بدهد چون برای سازمان مقدور نیست که صد در صد را بدهد جمع اینها را که در نظر بگیریم کارهای شهرسازی بیشتر و با سرعت تر بشود بهتر است .(مهندس جفرودی ـ غیر از لوله کشی همه صحیح است) رئیس ـ آقای پرفسور جمشید اعلم
پرفسور جمشید اعلم ـ بنده خیلی مختصر عرض خواهم کرد (احسنت) چون مجلس را خسته می‌بینم (صحیح است) صحبت زادی شد گر چه زیاد حاشیه رفتند ولی خوب مجلس محل حرف و بحث و غور و شور است و این شأن مجلس است مطلب سه قسمت است یکی اینکه قرضه باید بشود یا نشود یکی اینکه قرضه چه خطری دارد و دیگر اینکه قرضه چه جور باید خرج بشود اولا این تز خیلی پوسیده بقول فرنگیها روژته قرن ۱۹ که وقتی باعث بدبختی و استثمار استعمار و مارهای سفید و سیاه است از بین رفته و روزگار و دوران جهان نشان داد که باین بهانه‌ها دیگر مملکتی را استعمار نمی‌شود کرد (صحیح است) قدیم قرض می‌دادند و بهانه‌ای می‌گرفتند ولی امروز این کارها نمی‌شود و بنده معتقدم که هر مملکتی که ایزله باشد و هر مملکتی که باممالک دیگر (حمید بختیار ـ ایزله چیست آقای دکتر ؟) یک دیکسیونر برای آقای بیاورید
رئیس ـ حتی الامکان فارسی صحبت بفرمائید.
پرفسور جمشید اعلم ـ چشم قرض به کشور می‌دادند که آن کشور روابط صمیمانه و در و بدل تجارتی و امثال آن نداشته باشد از بیشتر در معرض خطر است تا یک مملکتی که دارای یک وضعیت متین و محکم است و می‌خواهد برای پیشرفت کارهایش قرض بگیرد و این ابداُ خطری ندارد و اگر این خطر موجود بود امروز باید انگلیس بیشتر از همه مورد خطر باشد برای اینکه چندی پیش ۵۰۰ میلیون قرض کرده است (عمدی نوری ـ کسی نگفته که قرض بد است) شما وقتی صحبت می‌کردید بنده عرضی نکردم (عمیدی نوری ـ می‌خواهم بگویم که من نگفتم) اجازه بفرمائید وقتی صحبت می‌شود بنده همیشه گوش می‌کنم ببینم ضعف صحبت کجاست جواب بدهم (حشمتی ـ شما متخصص گوش هستید) شما م اجازه بدهیم من عرضم را بکم قرضه باعث استعمار و استثمار نیست فرض لازم است یک وقتی می‌خواستیم قرض کنیم و کسی بما قرض نمی‌داد در آرشیو مجلس نوشته‌ها هست کاغذها هست که از همین بانک ما قرض خواستیم چو وضعمان درست نبود بما ندادند در صورتیکه در آن موقع نهایت لزوم را داشت این قرضه و همان کسانی که قرضه را استعمار و استثمار و این چیزها می‌دانستند خودشان پیشقدم این قرضه بودند ولی کسی بهشان نداد امروز وضع مملکت ما طوری است الحمدالله ثباتی بر قرار شده وضع روشنی از نظر سیاست خارجی و از نقطه نظر سیاست داخلی ایجاد شده و ما مقام شامخی را در دنیا پیدا کردیم که بانکها حاضرند بما قرض بدهند اینکه فرمودند برای سد لار قرض کنیم بنده اطلاع دارم کمپانیهای خارجی با خرج خودشان می‌خواهند بسازند و با همان پولهای خارجی و محتاج قرضه نیست (یک نفر از نمایندگان ـ نذر کرده‌اند) ممکن است اما چرا باید قرض کرد لازم است یا خیر؟
بمانک بین المللی یک بانکی است که تشکیل شده از دول بزرگ و کوچک و این دولت تشکیل دهنده این بانک شدند سرمایه‌ای گذاشتند و ما هم بقدر خومان سرمایه در این بانک گذاشتیم و این بانک را تشکیل دادیم و ما با دولتی طرف نیستیم بلکه با بانکی طرف هستیم که مال خودمان و خود آن بانک بما دارد قرض می‌دهد آیا سزاوار است که ما بیائیم یک بانکی تشکیل بدهیم و پول تویش بگذاریم و از عواید و بهره‌ها و فراید این بانک استفاده نکنیم اینکه نقض است مگر ما عضو این بانک شدیم برای اینکه سایرین استفاده کنند؟ اینکه کار عاقلانه‌ای نیست سزامان برنامه یک تز بسیار خوبی را اتخاذ کرده و این تز بسیار صحیح است و آقایان هیچکدام اینرا نفرمودند جز آقای خسرو هدایت حجم کار گرای که در این مملکت می‌شود بدو علت بسته است یکی عایدی یکی کارگر یعنی چه در مملکت ایران اگر فرض کنیم الان یک میلیون کار گر داریم و عایدیمان نمی‌رسد که‌ای یک میلیون کارگر را بکار بگماریم و نتیجه‌ای عاید ما بشود اگر نتوانیم نتیجه این می‌شود که کارگر بیکار می‌شود افکار بد می‌شود بدیها و عوارض ایجاد می‌شود که من شرحش را نمی‌دهم آیا سزاوار است ما که امروز عایدیمان کم است بیائیم از این بانکی که خودمان تشکیل دادیم و از این بانکی که قدری از سرمایه اش ما ل خودمان است با ربح کمتر بما قرض می‌دهد پول نگیریم و این یک میلیون کارگر را بکار واداریم که بیکار نباشند تا روزی که عایدیمان زیاد شد قرضمان را بدهیم کارگرها هم کارشان را بکنند و استفاده کنند
چون اگر امروز یک میلیون کارگر داریم دو سال دیگر همین یک میلیون است ولی عایدی خیلی بیشتر از این است حالا ما بنشینیم بهوای عایدی زیاد شلوغی را تحمل کنیم بیکاری را تحمل کنیم فقر و بیچارگی را تحمل کنیم و قرض از بانکی که مال خودمان هست نکنیم این خلاف عقل است پس قرض لازم است نحوه قرض هم معلوم است آقای یک بانکی است که یک شرایطی دارد شما اگر بروید از بانک ملی قرض کنید بنده خودم قرض نکرده‌ام می‌خواستم بکنم اول چیزی که گفتم این بود که یک زمینی دارم می‌خواهم بسازم گفت آن زمین را اگر بگذارد گفتم چطور؟ گفت با همین پولی که قرض می‌گرید حسابت را بکن و زمینت را بساز آخر بانک گرو می‌خواهد بانک بدون گرو قرض نمی‌دهد آنهم بانکی است که خودمان درست کردیم اگر قرار بشود همینطور بی گرو بدهد اینکه ورشکست می‌شود شما سایر قرار دادها را بخواهید من پریشب اینجا نشستم گفتگوها را گوش کردم صحبت‌ها را گوش گردم قرار دادهائی هم که با سایر ممالک بسته بودند گوش کردم من خیال می‌کنم این قرار داد همچون قرار داد سخت و خشنی نیست بعکس برای خاطر ما برای مملکت ما من معتقدم که ارفاق هم شده بنده بهیچوجه وارد کلیات نمی‌خواهم بشوم چون مطلبی که آقایان فرمودند که سازمان برنامه فلان کرده فلان کرده این الان مرود بحث نیست موضوع قرضه مطرح است آقایان یک عده‌ای را انتخاب فرمودند جزء‌کمیسیون مشترک برنامه این آقایان تشریف بردند نشستند گفتند و بحث کردند علیه وله آن صحبت شد من خودم حضور داشتم آقای ابتهاج هم صحبت کرد تصویب کردند فرستادند اینجا دلیلی در دست نیست که آن آقایانی که آنجا نشسته‌اند و بحث کرده‌اند و گفتگو کرده‌اند و تا ساعت ده شب آنجا بودند آنها دلشان کمتر از ما می‌سوزد برای مملکت آنها وطن پرستیشان، روشن بینیشان باندازه ما است چون خودمان آنها را فرستاده‌ایم بآنجا که این کار را باینجا بفرستند (یکی از نمایندگان ـ بحث در مجلس داخلی بکمیسیون ندارد در مجلس بحث باید بشود) خلاصه این آقایان تصویب کردند وآان بحث در این است که ما این قرضه را بکنیم یا نکنیم خلاصه بنده معتقد هستم که این قرضه بصلاح و نفع مملکت است و اعتبار مملکت را بالا می‌برد اما نکته آخر برای اینکه ختم بکنم عرضم را خرج این قرضه است اولا آقایان همه تان شاهدید و این را بدون هیچ تردیدی آقایان میدانند شخصی در رأس سازمان برنامه است که نهایت درستی را دارد این شخص حتی وقتی چکی، دسته چکی دستور می‌دهد درست کنند، خرج آن را هم در مقابلش می‌نویسد در بولتن‌ها دیده‌اید حالا اگر نزد بعضی آقایان ارادتی بهش نیست این جایش اینجا نیست مطمئن باشید که خود ابتهاج نخواهد گذاشت یکشاهی این ور و آنور بشود گذشته از آن خود ما ناظر این کاریم پس ما چه کاره‌ایم؟ هیچ؟ برای اینکه ببینیم این خرج چطور می‌شود اینجا نشسته‌ایم اگر از خودمان وحشت داریم دیگر برا چی کار کنیم؟ پس ما چه کاره‌ایم؟ وکیل حق دارد در تمام مخارج نظارت بکند و بخواهد این را خواهم خواست همه آقایان نمایندگان هم بخواهند حق مسلم آقایان است و باید تا دینار آخرش خدمت آقایان عرضه بشود که چه شده بنابراین وحشتی ندارد خود آقایان هم تشریف دارند اینجا و بمخارجش هم رسیدگی می‌کنند.
حشمتی ـ آقا ما که حاضریم بدهیم این ناطقین نمی‌گذارند
رئیس ـ آقای وزیر دارائدی
وزیر دارائی ـ عرض کنم وقت گذشته است و تصور می‌کنم باید زودتر این کار تمام بشود دولت هم عجله و شتاب دارد بدلیلی اینکه خود بنده در جلسه گذشته تقاضای فوریت کردم و همین امروز هم در اول جلسه تقاضا کردم که در دستور گذاشته بشود دوست عزیزم جناب آقای خسرو هدایت ایشان هم توضیحاتی دادند که بنده را بی نیاز می‌کند از اینکه اینجا زیاد توضیحات بدهم اما چون بعضی از مسائل اینجا گفته شد که اگر تذکر داده نشود و بحث نشود ممکن است سبب بشود که سوء تفاهم بشود از این جهت اجازه بفرمائید دو سه دقیقه وقت آقایان را بگیرم و توضیحاتی عرض کنم عرض کنم حضور مبارک آقایان اولا در اینجا در اول صحبت‌ها مقایسه شد قرضه فعلی با قروضی که بر عهد استبداد و آن ایام شده بود خواستم عرض کنم این قیاس باصطلاح مع الفارق است وضع امروز بهیچ وجه با وضع پنجاه سال پیش و اول قرن هجری موجود تطبیق نمی‌کند گذشته از اینکه طرف قرضه همانطوری که آقای پرفسور جمشید اعلم تذکر دادند یک بانکی است که ما خودمان در آن شرکت داریم اما
+موضوعات دیگری که لازم است تذکر داده بشود این است که جناب آقای عمیدی نوری مقایسه‌ای فرمودند بین قانون اسفند ماه ۳۳ و اعتباراتی که از بانک واردات و صادرات و انگلیسیها گرفته شده است با این لایحه فعلی خواستم حضورشان عرض کنم اولا در آن قانون آن سه درصدی که فرمودید اینجا تذکر می‌دهم عمومیت ندارد سه در صد فقط و فقط ناظر بر آن ۴۲ میلیون دلاری است که برای بودجه قرض داده‌اند و آن کمک مستقیم یک دولتی بدولت دیگر بوده است و فرع سایر اعتبارات بیش از این است که کما اینکه وزارت راه طبق این قانون ۱۹ ملیون دلار تا حالا گرفته است برا اوضاع راه آهن و بهبود رههای از قرار پنج در صد بوده است پس تصور نشود که قرضهای که از بانک صادرات و واردات گرفته شده است همه اش سه درصد است اینجا فرع قرضه بالاتر است این را بنده لازم بود تصریحاً عرض کنم که سوء تفاهمی ایجاد نشود موضوع دیگری که لازم است عرض کنم این است که فرمودند بصرف امضاء دولت قرض داده می‌شود حالا چطور شده است که اینجا با امضای داده نشده است؟ حالا هم بصرف امضای دولت قرض داده می‌شود؟
صرفاُ بصرف امضای دولت است قرار دادی می‌بندد گروی اصلا اینجا ابداً وجود ندارد گفته شده است که ما عایدات نفت را گرو می‌دهیم گرو نمی‌دهیم بالاخره ما یکی وامی را می‌گریم قرار دادی امضاء می‌کنیم متعهد پرداختش هستیم آن ساعتی که امضاء کردیم تنها کاری که می‌کنیم برای اینکه آقایان روشن بشوند این است که ما بیک بانکی که عوائد نفت ایران در آن جا متمرکز می‌شود حواله می‌دهیم که در رأس مدتها معینه آن را بپردازد بنده نمیدانم تفاوتش چیست که ما بگوئیم پولی را که می‌گیریم اول ببانک ملی بدهند و به بانک ملی بگوئیم همان را در وجه بانک بین المللی بپردازد اصولا تفاوت ندارد گروی در کار نیست این را خواستم عرض کنم ولی البته یک اوانتاژی است کما اینکه راجع بهمان قرضه که ما از بانک صادرات و واردات کردیم در آنجا یک ماده‌ای هست تعهدی است از طرف دولت که اگر یک مزایائی بقرض گیرندگان بعدی داده شود آن مزایا بایستی عیناً باین بانک داده شود الان هم هست چنانچه این قرض اگر بتصویب برسد و ما آن نرخ را ببانک بنویسیم دولت ناگزیر است عین این موضوع را هم در مورد بانک بین المللی هم برای قروضی که قبلا گرفته شده است و هم برای دیونی که بعداً می‌خواهد بگیرد این را باید بنویسیم این لازم بود که تذکر داده شد مطلبی را اینجا تذکر فرمودند چرا دولت نرفته است آن ۱۵۰ میلیون دلار اعتبار را بگیرد خواستم عرض کنم صرف تصویب یک قانونی مجوز برا ما است اجباری برای غیر نیست که بما وام یا قرضه و اعتبار بدهند دولت این کار را کرده است مبلغی که برای بودجه لازم داشته است گرفته است ۱۹ میلیون دلار برای وزارت راه گرفته است گویا در حدود پانزده، شانزده میلیون دلار دیگر هم قرار است برای راهسازی در اختیار وزارت راه گذاشته بشود، علاوه بر این ۲۳ میلیون دلار مگر تصور فرمودید آنها خودشان رأساً آمده‌اند که بدهند
بنده اگر خاطر آقایان باشد در چند ماه قبل گفتم در صدد این کار هستیم برای ازدیاد سرمایه بانکها بگیریم که هم قدرت کشاورزی ما زیاد شود و هم یقدرت ساختمانی ا در صورت مجلس هم هست بنده اینجا چند جلسه در حضور آقایان عرض کردم صحبت کردیم اقدام کردیم موافقت کردیم پس دولت آن اقلامی که لازم بوده است اقدام کرده است و نگرفته است موضوع دیگری که فرمودند و بنده می‌خواستم تذکر بدهم این است که فرمودند و بنده می‌خواستم تذکر بدهم این است که فرمودند ما برای سالیان متمادی نمی‌توانیم قرض کنیم حتی گفته شد برای ده پانزده سال دیگر چنین تعهدی اصلا و ابداُ وجود ندارد آنهم این یک سال و چند ماه فقط برای سازمان برنامه است برای امور دیگر از هفت هشت ماه دیگر برا همه امور است بعلاوه این لایحه‌ای که الان بمجلس تقدیم شده است بعقیده بنده چیز تازه‌ای نیست همین مجلس محترم شورای ملی و مجلس محترم سنا تا ۲۴۰ میلیون دلار دولت را مجاز کرده بدند برای اینکه قرض بگیرد بین اعتبار و وام تفاوتی بوجود ندارد پس در واقع دولت مجاز است ۲۴۰ میلیون دلار بگیرد مجلسین هم تصویب کرده‌اند چیز تازه‌ای نیست که ما بخواهیم در اطرافش صحبت و بحث کنیم، منتهی چون اولا دولت عقیده اش این است که این قبیل مسائل که با عموم سرو کار دارد در معرض افکار عمومی قرار بگیرد (یکی از نمایندگان ـ بسیار خوب است)
ثانیاً در آن تبصره سوم ماده هشت یک محدودیت هائی بود که در این شرائط ذکر نشده بود و قبلا هم صحبت کردیم همان بند ‹‹ ج ›› ماده ۶ را که فرمودند در کمیسیون اصلاح شده است بر حسبت اقدام دولت قبل از اینکه لایحه تقدیم بشود ما این اصلاحات را کردیم پس چیز تازه‌ای تقدیم مجلس محترم مجلس شورای ملی نشده است همان مجوز ۲۴۰ میلیون دلار قبلی است اگر هم احیاناً بعداً لازم شد ممکنست مبالغ دیگری هم تا آن ۲۴۰ میلیون گرفته بشود.
رئیس ـ البته با تصویب مجلس شورای ملی و همین جریان که طی شد باید باشد و الا کمیسیون نمی‌تواند یک شاهی بدهد (نمایندگان ـ صحیح است)
وزیر دارائی ـ عرض کردم اگر لازم شد دولت لایحه اش را می‌آورد و با تحصیل اختیار و یک اجازه مجدد دریافت می‌کند نمایندگان محترم تأیید می‌فرمایند دولت امضاء‌می‌کند از این لحاظ بود که ما آوردیم نمی‌خواستیم بدون نظر مجلس شورای ملی که حاکم براه و قرضه و وام است وامی و قرضهای دریافت کنیم (احسنت)
رئیس ـ پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود
(بشرح ذیل خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم بعد از بیانات دو نفر مخالف و دو نفر موافق مذاکرات کافی است مهدی ارباب محمد علی مسعودی (منشی)ـ عین همین پیشنهاد را هم آقا حشمتی کرده‌اند
رئیس ـ آقای ارباب
مهدی ارباب ـ بنده ارادتمند علاوه از اینکه مذاکرات کافی است در بعضی قسمتها یک خورده‌ای هم زیادی صحبت شده است این عملی است که متکی به تبصره سه ماده هشت قانون برنامه است طرز موافقت با این قرضه هم منوط بموافقت عمومی مجلس است اگر آقایان موافق باشند رأی می‌دهند اگر نباشند رأی نمی‌دهند (دکتر رضائی ـ باید روشن بشوند) آنچه که باید روشن بوشدند شده‌اند منتهی موافقتش با آقایان است امیدواریم با توجه بخستگی مجلس آقایان مذاکرات را کافی بدانند و رأی بدهند اصل موضوع هم نگرانی ندارد سازمان برنامه آنچه بنده اخیراً تشخیص داده‌ام کارهای خودش را می‌کند یک قسمت تردید و تعلل مربوط بدستگاههای اجرائی است مثل بنگاه مستقل آبیاری بانک کشاورزی و غیره که یک فکری باید برای این دستگاههای بکنید امیدوارم کارهای مملکت مطابق دلخواهتان جریان عادی پیدا کند
رئیس ـ آقای مهدوی مخالفید؟
سعید مهدوی ـ بلی.
رئیس ـ بفرمائید
سعید مهدوی ـ بنده در ستون مخالف اسم نوشته بودم علتش هم این بود که مدتها است در امور شهرستانها یک اختلافاتی بین نمایندگان شهرستانها برای احتیاجات شهرستانها با سازمان برنامه هست که اغلب جزء برنامه صحبت هر روز شان هست بنده دو سه مرتبه خدمت آقای نخست وزیر که رسیدم و این مطلب را بعرضشان رساندم و اینکه در اینجا در ستون مخالف اسم نوشته بودم برای این بود که می‌خواستم مطالبی را بعرض مجلس و برای توجه دولت باز هم بعرض برسانم عیب کار قانونگذاری ما این شده است که در آخرین وقت ممکن قوانین را بمجلس ارجاع می‌کنند و وقت کافی نیست آنوقت اجازه صحبت‌های لازم در مجلس نمی‌دهند و عیب این کار این است که ر هر لایحه‌ای که بحث می‌شود ممکن است در آن بحث مطالب مفیدی برای خود دولت هم گفته بشود (صحیح است) بنده با اجازه مقام ریاست چون خیال نمی‌کنم مجلس اجازه بدهد دوباره در مخالفت عرضی بکنم اجازه بدهند در این کفایت مذاکرات که مخالفت کردیم رئوس مطالب را عرض کنم.
رئیس ـ نه آقا بنده بشما همچو اجازه‌ای نمی‌دهم شما همان قسمت مخالفت با پیشنهاد را بیان کنید.
مهدوی ـ بنده هم همین قسمت را عرض می‌کنم قانون سازمان برنامه بهمین ترتیب آمده در مجلس
رئیس ـ من چنین اجازه‌ای ندارم
مهدوی ـ قانون سازمان برنامه اگر خاطر آقایان باشد بهمین عنوان آمد بمجلس و ما بدون بحث زیاد در اطرافش آنرا به تصویب رسانیدم امروز جناب آقای مهندس خسرو هدایت در پشت تریبون فرمودند که آقا قانونی بود که خودتان تصویب کردید و پنجاه در صد شهرداریها اما مطابق قانون ملزم هستیم تا صد هزار تومان بدهیم و از صد هزار تومان بیشتر را قانون منع کرده بنده عرض می‌کنم که اگر می‌خواستیم یک فورمولی همین صدی پنجاه شهرستانها را سازمان برنامه توجه نکند بهتر فورمول همین صدی پنجاه شهرستانها است که هیچوقت سازمان برنامه مطابق این قانون بشهرستانها کمک نکرده است شما اگر شهرستانها و شهرداریها را در نظر بگیرید با این برنامه هائی که مؤسسات کوکس و سایرین تنظیم کرده‌اند قادر نیستند نظر شهرداریها را عمل کنند، این از طرف شهرداریها محال است یک عیب دیگری پیدا کرده از دو سال پیش که این قانون تصویب شده روی وعده وعید هائی که داده‌اند اساساً تمام کارها متوقف شده است و حتی بامیدی که سازمان برنامه کمک می‌کند بفکر اصلاحات واقعی هم نیفتاده‌اند (صحیح است) بدبختی اینجاست که موکلین ما از نمایندگان یک توقعاتی دارند که در هیچ کجا دنیا معمول نیست (صحیح است آن قوه مجریه که ما انتخاب کردیم که احتیاجات شهرستانها را انجام بدهد موکلین همین طور انتظار دارند که نمایندگان این کارها را برایشان انجام بدهند در سابق هم همینطور معمول بوده است بالاخره نمایندگانی که نزدیک دولت‌ها بوده‌اند از حیث کمک بشهرستانها همیشه کمکهای بیشتری برای شهرستانها میگرفته‌اند ولی امروز یک سازمان برنامه ایجاد شده این سازمان برنامه روی قانون مخصوص است
+خودش تصمیم گرفته است. بنده من باب انتقاد از آقای ابتهاج عرضی نمی‌کنم
رئیس ـ آقای مهدوی تمام کنید
مهدوی ـ بنده کسی بودم که همیشه مدافع ابتهاج بودم و امروز پشیمان نیستم چون معتقدم کارهای سازمان برنامه را تنها فردی که می‌تواند بکند همین آقای ابتهاج است ولی استدعا می‌کنم دولت یک فورمولی پیدا بکند که ما بدانیم جوابی که باید بموکلین خودمان بدهیم در چه حدود خواهد بود
رئیس ـ آقای مهندس هدایت
چند نفر از نمایندگان ـ مخالف و موافق که صحبت کردند
رئیس ـ شما ماده ۸۳ آئین نامه را بخوانید غیر از پیشنهاد دهنده یکنفر مخالف و یک نفر موافق می‌تواند صحبت کند بفرمائید آقای مهندس هدایت
مهندس سعید هدایت ـ بنده با کفایت مذاکرات موافقم و در ستون موافق برای دفاع از این لایحه اسم نوشته بودم مطلبی که اینجا بنظرم آمد بعضی آقایان نمایندگان محترم برسانم و لازم است که در باره این لایحه وام مخصوصاً تذکر داده شود آن توجه به اصل ۲۵ قانون اساسی باست آقایان توجه فرمودند که دولت در ابتدا می‌خواست لایحه را در کمیسیون مشترک برنامه بگذارند و اگر توجهت مخصوص ذات شاهانه نبود (چند نفر از نمایندگان ـ و مقام ریاست) و اصرار مقام ریاست مجلس شورای ملی که همیشه حافظ قانون اساسی هستند (صحیح است) می‌خواستم این لایحه در کمیسیون مشترک بگذرد و خوشبختانه با توجهات اعلیحضرت همایونی این امر عملی نشد و بمجلس آمد و طبق اصل ۲۵ قانون اساسی در مجلس مورد بحث و شور و مداقه قرار گرفت تا پس فردا نگویند در کمیسیونها در بسته بضرر ملت ایران تصمیم گرفته شد
مهندس جفرودی ـ کمیسیون هم تصمیم نمی‌گرفت
رئیس ـ آقای مخبر شما توضیح دارید؟
مخبر (مهندس فورهر)ـ عرض مختصری داشتم
رئیس ـ بفرمائید
مهندس فروهر ـ (مخبر کمیسیون برنامه)ـ بنده اینجا می‌بینم که گفتتن‌ها گفته شده و بمرحله کفایت مذاکرات رسیده لذا عرایضم را خیلی مختصر می‌کنم (احسنت) با اصل گرفتن قرضه برای توسعه عمران کشور فکر می‌کنم همه آقایان محترم موافق باشند اینجا مطلبی که بنده عرض می‌کنم این است که کمیسیون مشترک جلسات متعددی داشته است و اینکار را مطالعه و بررسی کرده، بعلاوه مجال کافی بودن چون قرار داد مدتی است که توزیع شده که همه آقایان محترم و ملت ایران در خارج تمام جزئیات قرار داد را ببینند و بررسی کنند و مطلع بشوند چون متأسفانه بعضی اشخاصی که مخالف با لذات هستند یک صحبت هائی بر علیه اعضاء کمیسیون می‌گردند البته ذهن آقایان محترم روشن خواهد شد که اعضاء محترم کمیسیون و سایر نمایندگان محترم هیچ نظری جز خدمت باین مملکت و رسیدگی بوضع این مردم مروم نداشته و نخواهند داشت و همه دلسوز این مملکت هستیم همکاری که دولت و مجلس دارد بنده امیدوارم طلیعه پیشرفت هائی برای ایران عزیزی باشد و نوید جدید جایگزین رکود و رخوت و منفی بافی که تا بحال بوده است بشود، آقایان امروز آن افکار سابق از بین رفت هر کس که شهامت داشت موفق شد ممالک دیگر بسرعت رو بترقی و تکامل می‌روند ما از قافله تمدن عقب افتاده‌ایم و باید بسرعت جلو برویم و الا چطور می‌توانیم جواب ملت را که چشم بدولت و مجلس دوخته‌اند بدهیم
رئیس ـ آقای مخبر مختصراً در دفاع از لایحه صحبت کنید مخبر (مهندس فروهر) بنده با تصویب این قانون موافقم و تمنی دارم آقایان نمایندگان محترم گزارشی را که از کمیسیون رسیده و با کمال مطالعه تهیه شده تصویب فرمایند
رئیس ـ آقای عمیدی نوری یک توضیح مختصری بدهید که می‌خواهیم رأی بگیریم
عمیدی نوری ـ اینجا جناب آقای وزیر دارائی در توضیحاتشان مطلبی راجع بقانون مصوب مجلس فرمودند و یک رقمی ذکر کردند که بنظر بنده تطبیق با قانون نمی‌کند و لازم بود که از سکوت مجلس استفاده نشود و آن این نبود که در قانون مصوب دهم اسفند ۳۳ قید است که نرخ بهره ۱۵۰ میلیون که ما می‌گیریم سه درصد است اینجا توضیح فرمودند مثل اینکه در آن قانون اشاره شده است و قید است وقتی که ما اینجا پنج در صد گرفتیم در آنجا هم باید پنج درصد باشد این صحیح نیست بهیچوجه در قانون مصوب مجلس شورای ملی قید نیست که قرضه هائی که بعداُ با مزایای بیشتر گرفته می‌شود شامل این هم نیست این حرف صحیح نیست و بنده خواستم توضیح بدهم که دولت بهیچوجه مجاز نیست این کار را بکند (صحیح است)
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود بکفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمانید (اغلب برخاستند) تصویب شد چون در مواد هم اعتراضی نرسیده بنا برا ین باید رأی گرفت بماده واحده با ورقه آقایان موافقین ورقه سفید می‌دهند
وزیر دارائی ـ بهیچوجه نرخ بهره عوض نمی‌شد آقای عمیدی نوری
رئیس ـ آقا یوزیر دارائی اگر مطلبی دارید بفرمائید پشت تریبون (اسامی آقایان بترتیب ذیل بوسیله آقای مسعودی (منشی) اعلام و در محل نطق اخذ رأی بعمل آمد) آقایان: پرفسور جمشید اعلم. ارباب. قوام. دکتر فریدون افشار. دکتر بینا. دکتر عدل صفاری. فضائلی. عماد تربتی. خرازی. حمید بختیار موسوی. صادق بوشهری. قنات آبادی. باقربوشهری. حشمتی. مهندس سعید هدایت. دکتر حسن افشار. تیمور تاش. مشار. پناهی. مهندس جفرودی. غضنفری. رامبد. عباسی. مهندس کیقباد ظفر. دکتر وکیل. دولت شاهی. دکتر نفیسی. دکتر جهانشاهی. ساگینیان. هدای. مهندس دهستانی. خزیمه علم. سلطانی. صدرزاده. بزرگ نیا. بیات ماکو. مجید ابراهیمی. اسفندیار دیبا. دکتر مشیر فاطمی. ابتهاج. دکتر آهی رستم بختیار. مهندس فروهر. سراج حجازی بور بور. دکتر اسدی. دکتر رضائی. حسن کورس. فخر طباطبائی. سید امحمد طباطبائی. کیکاوسی. علامه. دکتر امیر حکمت توماج. دکتر نیرومند. برومند. احمد مهران. مشایخی. سعید مهدوی. دیهیم. بزرگ ابراهیمی. حکیمی. عمیدی نوری. عامری نصیری. دکتر پیر نیا. جلیلوند. عرض شیبانی. محسن اکبر. کشکولی. سالار بهزادی. سلطان مراد بختیار. دهقان. دشتی. دکتر امیر اصلان. افشار. ارباب. گیو. فرود. اخوان. مهندس بهبودی محمد ذوالفقاری صراف زاده جلیلی معنید زاده عزیز اعظم زنگنه
(آراء مأخوذه شماره شد و نتیجه بقرار زید اعلام گردید)
آراء‌سفید موافق ۸۸ برگ آراء مخالف ۴ برگ ورقه سفید بی امضاء‌علامت امتناع ۸ برگ
رئیس ـ لایحه وام بانک بین الملللب بتصویب مجلس شورای ملی رسیده برای مجلس سنا فرستاده می‌شود
اسامی موافقین آقایان: مهندس فروهر. علامه. دکتر جهانشاهی. ساگینیان. دکتر اصلان افشار عامری. توماج. دکتر رضائی. دکتر اسفندیار دیبا. دکتر وکیل. مهندس دهستانی. احمد اخوان. قوام. بیات ماکو. دهقان. بزرگ نیا. احمد مهران. مهندس فیروز. دکتر اسدی فولادوند. دکتر پیرنیا. استخر پرفسور اعلم. ابتهاج. گیو. قنات آبادی. مجید ابراهیمی. سرلشگر کیکاوسی. خزیمه علم. دکتر حسن افشار. صدرزاده. رامبد. نصیری. دکتر امیر نیرومند. سلطان مراد بختیار. محمد علی مسعودی. فرود. محمود ذوالفقاری اعظم زنگنه. معین زاده. سعیدی فلیکس. آقایان. علی قرشی. مرتضی حکمت. کدیور. مشایخی. دکتر راجی. مشار. مهندس هدایت باقر بوشهری. فضائلی. عدل ارباب. برومند. سراج حجازی. سالار بهزادی. مهندس بهبودی. محسن اکبر. کشکولی. پردلی دکتر دادفر. شادلو. قبادیان. سعید مهدوی. غلامحسین بور بور. محمد عباسی. خرازی. دولت شاهی. مهندس ظفر. حشمتی مهندس جفرودی. صادق بوشهری. پناهی. دکتر بینا. تیمور تاش. دکتر مشیر فاطمی. رستم امیر بختیار. دکتر آهی. محمد علی صفاری. دکتر نفیسی. دکتر فریدون افشار. دولت آبادی. محمد علی غضنفری. جلیلوند. عبدالحمید بختیار. مهندس سلطانی. با قید جمله
(بشرطیکه صحیح خرج شود موافقم)
اسامی مخالفین: آقایان بهبهانی صراف زاده. کورس. فخر طباطبائی
رئیس ـ آقای نخست وزیر
نخست وزیر ـ اهتمام و مساعدت و تسریع جناب آقای رئیس و مجلس محترم و تصویب کردن این لایحه وام از بانک بین المللی موجب سپاسگزاری دولت است شبههبه‌ای نیست که این توجه و حسن تشخیص مجلس کمک مهمی است بعمران و آبادی کشور و اسباب تسریع انجام طرحهای اقتصادی خواهد بود البته تذکراتی که آقایان مخالف و موافق فرمودند بسیار بجا و مفید بوده و دولت هم استفاده کرده است و مطلب برای دولت روشن شد فقط یک مطلب را بنده خواستم گوشزد بکنم و آن این است که اگر چه اظهاری امیدواری کردم که این دولت تا پایان برنامه ۷ ساله سازمان باقی بماند ولی هیچوقت وعده ندادم که بعد از طی این دوزخ باید امیدوار باشیم که باعراف بر سیم و از دوزخیان پرس که اعراف بهشت است
۴- تعیین موقع جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه روز یکشنبه خواهد بود
(مجلس یک ساعت و ده دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی رضا حکمت