مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ آذر (قوس) ۱۳۰۱ نشست ۱۷۷

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری چهارم

تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ آذر (قوس) ۱۳۰۱ نشست ۱۷۷

جلسه ۱۷۷

صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه هشتم ربیع‌الثانی ۱۳۴۱ مطابق ششم قوس ۱۳۰۱

مجلس دو ساعت و نیم قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.

صورت مجلس یوم یکشنبه چهارم قوس را آقای مستشارالسلطنه قرائت نمودند.

رئیس- صورت جلسه گویا ایرادی ندارد. پیشنهاد راجع به استیضاح از وزارت پست و تلگراف به شرح ذیل قرائت شد.

آقای وحیدالملک وزیر پست و تلگراف را درخصوص بلیتور رئیس سابق پست و مبلغ ۱۷۵۰ تومان و کسری بلیط استفاده حمل و نقل دولتی که مجاناً به اشخاص متفرقه داده‌اند استیضاح می‌کنیم تقاضا می‌کنیم به ایشان اطلاع داده شود که برای توضیح و جواب حاضر شوند.

سلیمان محسن- علی اکبر داور- سید محمد تدین

رئیس- ماده الحاقیه آقای شیخ الاسلام مطرح است (به مضمون ذیل قرائت شد)

تا زمانی که مدرسه متوسطه در هر ایالت و ولایت تأسیس نشده استخدام دولت تا منشی گری اول تحصیلات ابتدائی کافی است.

(شیخ الاسلام اصفهانی)

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- بنده کمال موافقت را با پیشنهاد آقای شیخ الاسلام دارم و خیلی هم از خودم دلتنگم که چرا در وقتی که راجع به این ماده مذاکره بود بنده که نماینده یکی از ایالات هستم و باید حفظ حقوق آن‌ها را بنمایم متذکر به این مطلب نشدم و حالا هم از آقای شیخ الاسلام خیلی متشکرم که این مسئله را متذکر شدند. البته آقایانی که عمرشان در مرکز می‌گذرانند از اوضاع ایالات و ولایات اطلاعی ندارند. این که در قانون ذکر شده است یکی از شرایط دخول مستخدمین در ادارات تحصیل سه کلاسه متوسطه است ما هم این مسئله را تصدیق داریم ولی اگر دقت بفرمائید در خراسان، کرمان، فارس چون مدرسه متوسطه نیست بقدری اعضاء ادارات که از خود ولایات و ایالات استخدام شده‌اند آن‌ها را خارج می‌کنند و می‌گویند چون تحصیلات شما به اندازه‌ای که در قانون معین است نیست باید از اداره خارج شوید. بنده خدای نخواسته به هیچوجه لامرکزیت ندارم و تمام نظرم به مرکز است ولی عرض می‌کنم مادامی که مدارس متوسطه در ایالات و ولایات تأسیس نشده است ما نباید کاری بکنیم که اهالی آن نقاط را دچار زحمت کنیم. بدیهی است وقتی که دولت موفق شد که در ایالات و ولایات مدارس متوسطه تأسیس کرد البته اهالی آن جاها هم بایستی تحصیلاتشان به اندازه‌ای باشد که در قانون معین شده است ولی چون مدارس متوسطه در آن نقاط نیست و اشخاصی هم که در ایالات و ولایات مستخدم شده‌اند اشخاصی هستند که یا در مدارس ابتدائی یا در مدارس قدیمه تحصیل کرده‌اند تصور می‌کنم که اگر آقایان سلیمان میرزا و مخبر هم قبول کنند همان طور که آقای شیخ الاسلام پیشنهاد کرده‌اند تصویب شود بهتر باشد.

مخبر- حقیقتاً این پیشنهاد چیز غریبی است و بنده نمی‌توانم قبول کنم. بعضی از آقایان می‌فرمایند سه ساله متوسطه کافی است بعضی می‌فرمایند سه ساله متوسطه کافی است بعضی می‌فرمایند بایستی مدارس عالیه را هم طی کرده باشد بعضی می‌فرمایند تحصیلات ابتدائی کافی است این که نمی‌شود اگر بگویند شرط طبابت این است که تا فلان درجه تحصیل کرده باشند تا بگوئیم چون فلان شخص در ولایات تحصیل کرده و در آن جا وسائل تحصیلش به اندازه که معین شده است نبوده است پس با همان جزئی تحصیل طبیب شود؟ البته کسی که اهل کاری نیست و آن کار از عهده اش خارج است نباید آن کار را به او رجوع کرد اگر بنا باشد به اشخاصی که در ولایات از مدارس ابتدائی بیرون آمده‌اند این حق را بدهیم فردا یک نفر دهاتی هم می‌آید می گوید چرا من نباید داخل در اداره بشوم زیرا در این محلی که من بوده‌ام بغیر از مکتب خانه چیز دیگری نبوده آنوقت چه می گوئید؟ اقلاً در ایالات مدارس متوسطه هست و فرضاً هم که نباشد باید جهد کنیم که مدارس متوسطه تأسیس شود چرا این طرف را خراب می‌کنند باید سعی کرد که آن طرف آباد شود. بعلاوه این شرط‌ها برای اشخاصی است که بعد از این می‌خواهند داخل در ادارات بشوند واِلا برای مستخدمین فعلی مواد علیحده هست که ابداً نمی‌توان آن‌ها را از ادارات خارج کرد و اگر بنا شود این شرط را بکنیم که در ایالات و ولایات اشخاصی که در مدارس ابتدائی را طی کرده‌اند حق دخول در ادارات را داشته باشند کار صحیحی نیست.

رئیس- آقای مساوات (اجازه)

مساوات- بنده با آقای زنجانی موافقم.

رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌السلطان- بنده هم با آقای زنجانی موافقم

حاج شیخ اسدالله- بنده با پیشنهاد آقای شیخ‌الاسلام موافقم.

رئیس- شما عضو کمیسیون هستید؟

مخبر- غیر از اعضاء کمیسیون دیگران حق ندارند در این پیشنهاد مذاکره کنند.

رئیس- باید رأی گرفته شود به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای شیخ الاسلام.

آقایانی که ماده الحاقیه پیشنهادی آقای شیخ‌الاسلام را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.

(جمعی قیام نمودند)

رئیس- چون مشکوک شد با ورقه رأی می‌گیریم.

مدرس- آیا اشخاصی که با پیشنهاد آقای شیخ‌الاسلام موافقند باید ورقه سفید بدهند.

رئیس- بلی

اخذ آراء بعمل آمده و آقایان امیر ناصر و مستشارالسلطنه استخراج آراء نموده نتیجه اینطور حاصل شد:

ورقه سفید علامت قبول ۳۸

رئیس- (بعد از سئوال از آقایان منشی‌ها) راجع به عده حضار چیزی بر بنده معلوم نشد.

مجدداً رأی می‌گیریم.

مجدداً اخذ آراء شده آقایان امیر ناصر و مستشارالسلطنه استخراج آراء نموده نتیجه اینطور حاصل شد:

ورقه سفید علامت قبول ۳۹

رئیس- به اکثریت ۳۹ رأی تصویب شد.

پیشنهاد آقای حائری‌زاده به شرح ذیل قرائت شد:

حائری‌زاده- پیشنهاد می‌کند ماده ذیل ضمیمه قانون استخدام شود.

کسانی که در ولایات قبل از میزان ۱۲۹۹ داخل در خدمات دولتی بوده و حکم رسمی از طرف وزارت در دست ندارند جزء مستخدمین رسمی دولت محسوب می‌شوند.

حائری‌زاده- اداراتی را که دولت جدیداً تأسیس می‌کرد از بدو مشروطیت معمول بود که یکی دو نفر از مرکز مأمور می‌شدند و برای ادارات یک عده‌ای را استخدام نموده و خودشان به آن‌ها حکم می‌دادند و آن اشخاص هم به موجب همان احکام رؤسا محلی خدمت می‌شدند ولی این اشخاص سابقه وزارتی ندارند مثلاً در فلان ناحیه کرمان در صورتی که صد نفر مستخدم دولت هست ولی یک نفر آن‌ها را فقط دولت در استخدام خودش می‌شناسد درصورتی که این صد نفر من غیر رسم مستخدم دولتند این است که بنده پیشنهاد کردم چون این قانون گنگ است این ماده ضمیمه شود که تصریح شده باشد.

رئیس- آقای مساوات (اجازه)

مساوات- بنده عقیده‌ام این است که قانون را برای ترتیب و تنظیم ادارات باید نوشت نه برای احساسات. بنده می‌بینم آقایان طوری مذاکره می‌فرمایند مثل اینکه سایرین را وکیل ولایات نمی دانند در صورتی که وکیل مرکز هم وکیل ولایات است و هیچ فرق نمی‌کند همه ما نماینده عموم ملتیم و این قانون نوشته شده است هیچ نظری به مرکز و ولایات نداشته و این قانون برای عموم نوشته شده است. بلی سابقاً از مرکز مأمورین به ولایات می‌رفتند و هر کسی را می‌خواستند به میل و اراده خودشان انتخاب می‌کردند و حالا می‌خواهند حکم وزارتی را از بین ببرند و بعد از این هر کس داخل در اداره می‌شود نه ترتیب حقوق تقاعدشان معلوم است نه حقوق اداری شان معلوم است و بهیچوجه این مسئله ممکن نیست. چطور می‌شود مستخدمی که حکم وزیر وزارتخانه را ندارد او را مستخدم رسمی دولت محسوب داشت چرا بدون جهت یک قانون به این خوبی را بهم بزنیم.

حائری‌زاده- بنده تبصره هم پیشنهاد کرده‌ام که ضمیمه به ماده شود تا رفع اشکال آقای مساوات هم بشود.

رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام السلطان- بنده با پیشنهاد مخالفم.

رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)

آقا سید فاضل- بنده این ماده الحاقیه را که آقای حائری‌زاده پیشنهاد کردند خیلی لازم می دانم زیرا همانطور که خود آقای حائری‌زاده بیان کردند سابقاً معمول وزارتخانه‌ها این بوده است که یک نفر را برای تشکیل عدلیه یا معارف یا اداره دیگری از تهران به یکی از ولایات مأمور می کرده‌اند و آن شخص هم یک عده را که لایق می دیده است استخدام می‌نموده و ابداً معمول نبوده است که برای آن‌ها از وزارتخانه حکم صادر کند و ممکن است چند جا را بنده بشمارم که همین طور بوده فقط مدیر اداره که از تهران مأمور می شده است حکم وزارتخانه را داشته است واِلا بقیه که اشخاص لایقی هم هستند حکم وزارتی ندارند. (یک نفر از نمایندگان - اینطور نیست)

آقای سید فاضل- اجازه بفرمائید حقوق مردم باید محفوظ شود و تمام آن اشخاص که استخدام شده‌اند و با صحت عمل و درستی کار کرده‌اند این قانون آن‌ها را محروم می‌کند. همانطور که آقای مساوات هم فرمودند قانون را باید طوری نوشت که اشخاص نالایق داخل در اداره نشوند و از آنطرف هم نباید اشخاص لایق را از خدمت محروم کنیم. این ملازمه ندارد به اینکه اشخاص خدمت کرده قابلی را محروم کنیم و من این را خیلی لازم می دانم و عقیده‌ام این است باید این ماده الحاقیه تصویب شود.

مخبر- من مقصود را درست نفهمیدم چه چیز است کسی که مأمور بوده و از طرف وزیر رخصت داشته که برود آن جا دائر کند و رفته دائر کرده و اطلاع داده و پذیرفته‌اند چگونه می‌شود که مستخدم رسمی محسوب نشوند و چطور می‌شود وزارتخانه اجزایش را نداند بنده در اداره اوقات بوده‌ام هر کس که آن جا وارد می‌شود هنوز اسمشان نوشته نشده مقام شان را معین می‌کردند که این شخص دارای چه مقامی و برای چکار معین شده است آیا چنین چیزی می‌شود که مأمور وزارتخانه برود آن جا یک نفر مستخدم را بدون اطلاع و رخصت استخدام بکند؟ آیا می‌شود این را مستخدم رسمی محسوب داشت چیز غریبی خواهد بود.

رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌السلطان- بنده که مخالفم

رئیس- تبصره را بخوانید (به مضمون ذیل خوانده شد)

بنده پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل ضمیمه ماده شود (حائری‌زاده)

اشخاص مذکور مکلف می‌باشند بعد از تصویب این قانون الی مدت شش ماه حکم وزارتی تحصیل نمایند.

رئیس- آقای سهام‌السلطان

سهام‌السلطان- همانطور که آقای مساوات اظهار نمودند خوب است قدری دقت کنیم که این قانون عملی بشود و بعد هم بشود به موقع اجرا گذاشت و البته آقایان مستحضر هستند که اگر یک نفر مدیر در یکی از ولایات بخواهد کسی را برای کاری نامزد نماید اول پیشنهاد می‌کند و از مرکز از برای او حکم می‌خواهد و آن‌ها هم حکم می‌فرستند و این مسئله معمول تمام وزارتخانه‌ها است که احکام صادر کرده می‌فرستند و اسامی اشخاص هم که برای ولایات انتخاب می‌شوند در پرسنل ثبت می‌شود و مخصوصاً این ۳ چهار ساله اخیر را که پیشنهاد کرده‌اند به عقیده بنده همانطور هم که در قانون معین شده که از چه تاریخ اشخاص که مستخدم هستند جزو منتظرین خدمت و یا جزو مستخدمین می‌باشند تمام را خود قانون معین می‌کند در این صورت به عقیده بنده این ماده هیچ لزوم ندارد و تمام اشخاصی که هستند معین است.

رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)

سلیمان میرزا- بنده هم مخالفم.

رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)

حائری‌زاده- بنده می‌خواهم این تبصره را هم توضیح بدهم. این فرمایشی را که آقایان فرمودند من خیلی تعجب دارم که آقایان از وضع وزارتخانه‌ها اطلاع کامل ندارند من یک قضیه را عرض می‌کنم که آقایان ملتفت شوند دولت اجازه داده بود که یک صحیه تشکیل شد و رئیس صحیه آن جا مدت‌ها شکایت کرد تا این که حکمش آمد در این وقت محاکم عدلیه را آقای سردار معظم تعطیل کرد و آن جا هم تعطیل شد حالا معلوم می‌شود که اسم آن شخص در دفتر پرسنل نیست در صورتی که اجازه داده بودند که صحیه تشکیل کند و رئیس بدایت یزد هم همراهی کرده تشکیل شد ولی حالا اسمش نیست و از این مسائل خیلی زیاد است که فقط مأموریتی که از مرکز اعزام می‌شوند حکم وزارتی دارند که به وسائل مختلفه حکم گرفته‌اند ولی مأموریتی که در ولایات مشغول کار می‌شوند فقط اجازه‌ای است که از طرف مأمور مجاز دولت گرفته‌اند و حکم رسمی ندارند و برای این که هرج و مرج نباشد دولت به فاصله شش ماه احکام آن‌ها را تبدیل به احکام وزارتی کرده و اعلان می‌کند که این قبیل مستخدمین مدارک و اسنادشان را تا مدت شش ماه بفرستند و بنده آن تبصره را مبدل کرده‌ام به تبصره دیگری که دولت مکلف است به اشخاص مزبوره فوق در مدت ۶ ماه حکم رسمی بدهد.

رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)

سلیمان میرزا- وقتی که این قانون استخدام مطرح شد اگر کارهای اعضاء ادارات ولایات ما قابل تمجید بود دیگر این قانون را ما وضع نمی‌کردیم معلوم است ترتیبات اداری ما در ولایات و در مرکز چندان قابل تمجید نبوده و اصلاحات زیاد لازم داشته که به این ترتیب می‌خواهیم اصلاح کنیم بعد از این که مدتی وقت مجلس را تلف کردیم در آخر کار بنده خیلی متأسف هستم و عرض می‌کنم که این مواد اخیر مخصوصاً اسباب یأس من شد و عقیده‌ام این است که عملی نخواهد شد. این قانون افتاد به احساسات تا قبل از این دو سه پیشنهاد اخیر مجلس با یک آهنگ خوبی قانون می‌نوشت و تا این دو سه پیشنهاد اخیر شد احساس شد که این قانون را خراب خواهد کرد بنده نمی دانم به چه ترتیب کمیسیون تصمیم اتخاذ کند از یک طرف آنقدر در مورد مزایای فضلی اغراق می گوئیم که باید تحصیلات چه باشد و چه شود و چه نشود از یک طرف آنقدر تمجید از تحصیلات و حس فضائل دوستی خرج می‌دهیم و از یک طرف تا اسم ولایات می‌آید می گویند هر کس ولو اینکه از مکتب هم بیرون آمده باشد داخل در اداره بشود اما راجع به اشخاصی که سابقاً یک مدتی در ادارات بوده‌اند اگر بنا شود تمام آن‌ها مستخدم رسمی محسوب شوند حقوق تقاعد و حقوق انتظار می‌خواهند و بودجه ما کافی نیست زیرا مثلاً در ولایات فرمانفرمائی کرده‌اند از قبیل خراسان و فارس و آذربایجان و همچنین در ولایات یا در خود تهران مثلاً از چند سال قبل تا بحال چندین حکومت برای حضرت عبدالعظیم معین کرده‌اند و اگر به تمام این‌ها حکم رسمی داده شود آنوقت منتظرین خدمت ده برابر می‌شود و به مستخدمینی که در حقیقت منتظر خدمت هستند البته باید حقوق انتظار خدمت داد آن وقت ملاحظه بفرمائید با این ترتیبات این قانون عملی خواهد شد یا خیر و اگر یک ماده‌اش عملی نشد طبعاً سایر موادش هم عملی نخواهد شد از طرف دیگر تبصره دومی چیز غریبی است که دولت مجبور یا مکلف باشد که به تمام این‌ها حکم بدهد آن وقت هر کسی در ادارات ولایات یک چیزی می‌نویسد می دهد به دو نفر آدم خیرخواه که تصدیق کند از آن گناه که نفعی رسد بغیر چه باک آنهم شهادت نامه نوشته می‌دهند و آن وقت حکم رسمی به او بدهند او هم فردا می‌آید و آن حکم را در دست می‌گیرد می گوید حقوق انتظار خدمت و حقوق تقاعد باید به من بدهید آن وقت این قانون عملی می‌شود بنده عقیده‌ام این است که اگر این ماده می‌خواهد بگذرد باید آقایان این قانون را رد کنند راحت شوند برای اینکه یک ضرری هم نخواهند کشید که حقوق تقاعد و انتظار خدمت بدهند و بالاخره هیچ اصلاحی در ادارات جز تحمل یک ضررهای فوق العاده به عنوان حقوق تقاعد و انتظار خدمت به واسطه این مواد تحمیل بر این ملت و مملکت خواهد شد این است که بنده شخصاً گمان می‌کنم اعضاء کمیسیون هم اجازه گرفته‌اند تمام با این پیشنهاد مخالف باشند.

(تبصره حائری‌زاده با اصلاح مجدداً قرائت شد)

تبصره- دولت مکلف است به اشخاص مذکور در ماده فوق الی مدت شش ماه حکم رسمی بدهد.

بنده پیشنهاد می‌کنم (تبصره) فوق عوض تبصره سابق الحاق شود. (حائری‌زاده)

رئیس- رأی می‌گیریم به این ماده الحاقیه یا تبصره پیشنهادی آقای حائری‌زاده. آقایانی که قابل توجه می دانند قیام فرمایند.

(عده قلیلی قیام نمودند)

رئیس- قابل توجه نشد (چند دقیقه تعطیل است)

در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از یک ساعت و نیم مجدداً تشکیل گردید.

رئیس- جلسه تشکیل شد برای تعیین دستور جلسه آتیه فردا سه ساعت و نیم به ظهر مانده.

دستور- اولاً لایحه امتیاز نفت ثانیاً پیشنهاد راجع به امام الحکماء ثالثاً پیشنهاد راجع به تقاضای حقوق دوازده نفر صاحب منصبان وزارت جنگ.

رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)

حائری‌زاده- راجع به تجدیدنظر در قانون انتخابات کمیسیونی که تشکیل شده بود عملیات و راپُرت خود را تمام کرده استدعا دارم در جلسه آتیه جزو دستور باشد.

آقا سید یعقوب- بنده یک سئوالی داشتم پریروز خواستم سئوال کنم مجال نشد حالا که آقای رئیس شهربانی تشریف دارند در خصوص این وقتی که برای سه و نیم قبل از ظهر تعیین شده گر چه جسارت است ولی تذکراً عرض می‌کنم خوب است آقایان سر وقت تشریف بیاورند و ما سر وقت حاضر می‌شویم در صورتی که آقایان غالباً تشریف نمی‌آورند. لذا در مقام استدعا از آقایان متمنی است ۲ ساعت و نیم قبل از ظهر حاضر شده و تشریف بیاورند. یک مسئله دیگر این بود که آقای ناظم‌العلماء در روزنامه اعلان کرده بودند که یکی از نمایندگان به اسم من یک اعلانی طبع کرده چون لفظ نمایندگان عام است و ما هم بالغ بر هفتاد هشتاد نفر می‌باشیم ممکن است بنده هم در سهم خود نسبت به خودم سوء ظن ببرم. پس خوب است آقای ناظم‌العلماء لفظاً هر کس را که طرف سوء ظن ایشان بود رسماً اسم می‌بردند که دیگران در باب خود این سوء ظن را تصور نکنند و بنده چون مبادرت به این عمل نکرده‌ام خواستم رفع سوء ظن از خودم کرده باشم و چون آقای ناظم‌العلماء هم بطور مبهم و عمومی اشاره فرمودند خواستم تذکر بدهم که خوب بود طرف معین را می‌کردند.

ناظم‌العلماء- آن یک نفر را عرض کردم از هیئت متحده نبوده بعلاوه مسئله رشوه و ارتشائی هم در بین نبوده راپُرت جامع آن را با قید اسم شخصی نوشته و تقدیم مجلس می‌کنم.

رئیس- راجع به پیشنهاد آقای حائری‌زادهرأی بگیریم ایشان پیشنهاد می‌کنند لایحه قانون انتخابات جزو دستور فردا باشد.

ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- بنده فردا را خیلی زود می دانم چون یک قانون مفصلی است و بنده در سهم خودم هیچ مطالعه نکرده‌ام و بعلاوه تازه توزیع شده است و باید فرصت مطالعه داشته باشیم از این جهت استدعا دارم وقتی به ما بدهند که مجال مطالعه در آن داشته باشیم.

رئیس - آقای محقق‌العلماء (اجازه)

محقق‌العلماء- اگر آقایان صلاح می دانند پیشنهاد کمیسیون را در موضوع مرخصی بنده جزء دستور بگذارند.

رئیس- جزء دستور می‌شود.

آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)

حاج میرزا عبدالوهاب- چون فرمودند لایحه دوازده نفر صاحب منصبان نظامی جزء دستور باشد خواستم ببینم این همان لایحه نه نفری است یا غیر از آن است.

حاج میرزا عبدالوهاب- پس استدعا می‌کنم آن لایحه نه نفری هم جزء دستور فردا باشد که تکلیف آن هم معلوم شود.

رئیس- آن هم جزو دستور خواهد بود.

آقای دست‌غیب (اجازه)

حاج سید محمد باقر دست‌غیب- عرض بنده راجع به فرمایش‌های ناظم‌العلماء بود که فرمودند آن شخص جزء هیئت متحده نبوده در این صورت دو هیئت دیگر که بیشتر باقی نمی‌ماند.

ناظم‌العلماء- عرض کردم که اسمش را می‌نویسم.

رئیس- آقای طباطبائی (اجازه)

طباطبائی- دو فقره طرح است که به کمیسیون مبتکرات آمده ولی یکی دو نفر از اعضاء کمیسیون هنوز از شعب انتخاب نشده‌اند به همین جهت دو دفعه در جلسه تاکنون منعقد شده و اکثریت نداشته که بتواند تصمیم قطعی اتخاذ کند این است که استدعا دارم مقرر فرمائید آن دو شعبه که دو نفر آن‌ها از کمیسیون استعفا داده به جای آن‌ها دو نفر دیگر انتخاب کنند و چون تا پانزده روز دیگر موعد قانونی کمیسیون منقضی می‌شود و کمیسیون می‌بایستی در این مدت راپُرت خود را بدهد از این جهت از آقایان اعضاء کمیسیون هم استدعا می‌کنم که در جلسات کمیسیون حاضر شوند.

رئیس- به شعبه گفته می‌شود که این دو نفر را انتخاب کنند. آقای آصف‌الممالک (اجازه)

آصف‌الممالک- بنده راجع به قانون انتخابات می‌خواستم عرض کنم که خیلی از مواد هست در قانون نیست و چون مفصل است آقایان باید قبلاً مطالعه کنند که در مجلس کمتر صحبت کنند.

رئیس- آقای آقا سید محمد تقی طباطبائی (اجازه)

آقا سید محمد تقی- چون لایحه کبریت سازی آذربایجان که سابقاً به مجلس تقدیم شده بود و به کمیسیون فواید عامه ارجاع شده بود استدعا می‌کنم اگر وقت باشد آنهم جزء دستور شود.

رئیس- راپُرت این قضیه را تازه داده‌اند و هنوز طبع و توزیع نشده است.

رئیس‌الوزراء- در این چند روزه خاطر محترم نمایندگان را از اشکالاتی که راجع به قرارداد تجارتی بین ایران و روس پیش آمده مستحضر داشته‌ام و چون باید بالاخره دولت در این باب تصمیمی قطعی اتخاذ کند از این جهت تقاضا می‌کنم که یک کمیسیون دوازده نفری از مجلس انتخاب شود که مذاکراتی که در این مدت در جریان بوده به اطلاع کمیسیون برسد و تصمیمی که اتخاذ می‌شود با اطلاع کمیسیون باشد.

رئیس- این مسئله گویا در خارج مذاکره شده و بنا شده است کمیسیون انتخاب شود.

آقای تدین (اجازه)

تدین- این عبارت اخیری که آقای رئیس‌الوزراء فرمودند همچون شنیدم که فرمودند با اطلاع کمیسیون تصمیمی اتخاذ شود اگر اینطور باشد تصور می‌کنم کمیسیون این صلاحیت را ندارد که با دولت در اتخاذ تصمیم مشارکت کند مطابق اصل ۳۴ قانون اساسی دولت می‌تواند تقاضای کمیسیونی بکند و هر مذاکره خصوصی می‌خواهد در آن کمیسیون خصوصی بنماید و بعد در مجلس محرمانه با حضور سه ربع از اعضاء حاضره مسئله را مطرح کند و اگر به اکثریت تصویب شد آن وقت در مجلس علنی مطرح شود اگر مقصود این کمیسیون است که این کمیسیون یک اختیاراتی ندارد که هر چه را تصمیم گرفت دولت به اتکاء آن تصمیم آنرا به موقع اجراء گذارد و اگر مقصود این کمیسیون است که قرار شده از شعب انتخاب شود.

رئیس‌الوزراء- بنده عرض نکردم با تصویب کمیسیون تصمیمی اتخاذ شود عرض کردم با اطلاع کمیسیون یک تصمیمی اتخاذ شود و این مخالف با قانون نبود.

رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)

محمد هاشم میرزا- بنده هم همین عرض را داشتم که آقای رئیس‌الوزراء فرمودند.

رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)

سلیمان میرزا- در هر حال خواه با اطلاع کمیسیون و خواه با تصویب کمیسیون هر چه باشد چون کمیسیون کمیسیون مشاوره است هر رأیی را که بدهد دولت نمی‌تواند آنرا مدرک و سند برای خود قرار بدهد هر اقدامی را که بکند شخصاً مسئول و مثل این است که اصلاً هیچ مشاوره نشده باشد و اگر برخلاف مصالح مملکتی ترتیباتی پیش بیاید البته در موقع سئوال خواهد شد.

رئیس‌الوزراء- آقایان در نظر دارند که (مترکان) به سمت مستشاری مالیه از آمریکا انتخاب شده بود و چون از قرار اطلاعات واصله مشارالیه از قبول کردن اخیراً استعفا داده است لذا در عوض او با همان شرایط مستر ژونس انتخاب می‌شود این است که پیشنهاد او را به مجلس تقدیم می‌کنم که تصویب نمایند و تقاضای فوریت تصویب آن را هم می‌نمایم.

رئیس- برای امروز یا برای فردا باشد؟

رئیس‌الوزراء- برای فردا باشد.

وزیر مالیه- لایحه‌ای از طرف دولت راجع به فروش یک قسمت از خالصجات که پول آن برای بازخرید یک قسمت از مستمریات و بعضی از مسائل عام المنفعه تخصیص داده شده است تقدیم می‌شود که به کمیسیون مربوطه مراجعه شده و در آن دقت شود.

سلیمان میرزا- چون بنده رئیس کمیسیون بودجه جدید هستم و در مجلس هم یک وقتی عرض کردم از آن جا که نمی‌خواهم قضیه قرض باشد از این جهت تقاضا می‌کنم که از طرف مقام محترم ریاست به هیئت دولت تذکر داده شود که بودجه‌های سال اخیر را مطابق قانون اساسی پانزده روز به آخر سال مانده باید تمام کرده و به مجلس بفرستد که مثل اوضاع حالیه نباشد در قانون استخدام هم هر چند مواد آخرش نوشته شده ولی با آن اِشِل و درجه بندی که شده است ممکن باشد هر چه زودتر بودجه سال آتیه را به مجلس بفرستند که ما هم زودتر آنرا تمام کنیم در حقیقت بودجه بفرستند سپس در یک کتابچه که جمع و خرج برابر هم باشند نه مثل اوراق بودجه فعلی آن وقت به عقیده بنده این فروش خالصجات می‌ماند برای سال آینده اگر بودجه را مجلس طوری درست کرد که دیگر محتاج به قرض نشدیم ممکن است رأی دهیم که خالصجات باقی باشد و اگر محتاج به فروش شدیم که رأی می‌دهیم.

وزیر مالیه- راجع به بودجه همانطور که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند در همان موقعی که مجلس شورای ملی تصویب کردند که کمیسیون جدید بودجه‌های سال نو را تحت مطالعه گذارد بعلاوه چون وزارت مالیه حقاً باید بودجه تمام وزارتخانه‌ها را بخواهد که برای شش ماه آخر سال به مجلس بیاید و برای قبل از حمل تصویب شود و همینطور متحدالمالی به همه وزارتخانه‌ها نوشته شود که بودجه‌های خودشان را بنویسند و بفرستند اخیراً هم که مستشار کل رسید چنین تقاضایی را کرد و به موجب تقاضای او تأکید شد که اگر تا مدت معینی بودجه‌های جدید را نفرستند وزارت مالیه بودجه سنه گذشته را مأخذ قرار داده هیچگونه تغییرات جدیدی را تصویب نمی‌کند و امید است هر چه زودتر بودجه‌ها را تهیه و تقدیم نمایند که به نظر کمیسیون برسد.

رئیس- این لایحه فروش خالصجات را به کدام کمیسیون باید رجوع نمود.

آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)

محمد هاشم میرزا- بنده تصور می‌کنم که مربوط به کمیسیون بودجه است زیرا مسئله خرید و فروش است و شاید دخالتی در بودجه مملکت کند و معلوم شود که آیا این مصارف لازم است که بشود یا خیر و تشخیص این مطلب با کمیسیون بودجه است و سایر کمیسیون‌ها مخصوصاً کمیسیون قوانین مالیه بی ربط است برای اینکه فروختن خالصجات که قانون لازم ندارد.

رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)

آقا سید یعقوب- حالا که شاهزاده این طور فرمودند بنده عقیده‌ام این است که به کمیسیون فواید عامه رجوع شود چون جزء فواید است.

رئیس- از طرف نمایندگان مربوط به فواید نیست.

آقا سید یعقوب- این دعوا ندارد هر کس چیزی گفت یک می‌گوید به کمیسیون قوانین مالیه رجوع شود چون تغییر در مالیات است یکی می‌گوید چون تغییر در عواید می‌شود باید به کمیسیون بودجه رجوع شود بنده هم گمان می‌کنم چون فوایدی است حاصل می‌شود باید به کمیسیون فواید عامه برود.

سلیمان میرزا- همانطور که قبلاً عرض کردم این مسئله راجع به کمیسیون بودجه است زیرا وقتی دولت خالصجات را بفروشد از یک طرف عایدات دولت کم می‌شود و از یک طرف هم بواسطه بدست آوردن یک مبلغی بر عایدات دولت افزوده می‌شود از یک طرف هم وقتی که می‌خواهند مستمریات را بخرند خرج دولت کم می‌شود و از طرف دیگر یک خرجی به صندوق دولت اضافه می‌شود. پس همانطور که عرض کردم باید به کمیسیون بودجه رجوع شود و کمیسیون بودجه اگر برای سال آینده بودجه مملکت را کافی دانست و محتاج ندانست که به فروش برسد و یا اینکه صلاح دانست که امسال هم به ارباب مستمری حقوقشان را بدهند و چون خرج اجباری نیست صبر کند تا سال آینده پولی پیدا کنند و بعد بخرند بنابراین به عقیده من مربوط به کمیسیون بودجه است تا آوردن بودجه کل زیرا تا بودجه کل را نفرستند نمی‌توان تصمیمی اتخاذ کرد این بود که تقاضا کردم که بودجه کل را زودتر به کمیسیون بودجه بفرستند و بعد از مطالعه و دقت در بودجه کل اگر کمیسیون لازم دانست این پیشنهاد را تصویب کند و اگر لازم ندانست تصویب نمی‌کند.

رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)

سهام‌السلطان- بنده هم نظرم همین بود که چون مطالبی را که در این لایحه نوشته‌اند هم از حیث جمع و هم از حیث مصارف راجع به کمیسیون بودجه است ولی مسئله را که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند که این موکول است به آمدن بودجه کل به عقیده بنده مربوط نیست و این مسائل دیگری غیر از بودجه است و باید مراجعه شود به کمیسیون بودجه و در کمیسیون مذاکره شده و هر طور که رأی گرفته شد راپُرت آن تقدیم مجلس شود.

رئیس- در ارجاع به کمیسیون بودجه مخالفی نیست؟

(گفته شد خیر)

رئیس- به کدام کمیسیون رجوع شود؟

محمد هاشم میرزا- عرض می‌کنم قسمت مستمریاتش را بنده شنیدم و خوب است بقیه اش را هم بخوانند تا ببینم مناسب با کمیسیون قدیم است یا جدید تا بتوانم اظهار رأی کنم.

وزیر مالیه- مصارفی که در نظر گرفته شده یک قسمت راجعه است به خرید مستمریات و یک قسمت هم سرمایه بانک خواهد شد یک قسمت دیگر با نظر دولت تخصیص داده شده است برای بسته شدن سد اهواز پیش بینی کرده‌اند که منافع حاصله از بسته شدن سد اهواز مبلغ کلی علاوه می‌شود بر آن مقدار منافعی که فعلاً دولت از خالصجات می‌برد این سد موضوعی است که دولت در نظر گرفته است البته همانطور که آقای سلیمان میرزا گفتند این اتخاذ یک منبع جدید و مصرف برای یک کارهای معینی است و می‌رود به کمیسیون بودجه ولی بعضی لوایحی که بعد راجع به این پول پیشنهاد خواهد شد اگر تصمیم گرفته شد که این مبلغی که پیش بینی شده برای بستن سد اهواز مصرف شود البته لایحه او باید به کمیسیون فواید عامه برود و این دو قسمت دیگرش راجع می‌شود به کمیسیون بودجه.

سلیمان میرزا- تمام این مطالب و جزئیاتی را که آقای وزیر مالیه شرح دادند قطعی است که در این سه ماه نخواهد شد بعلاوه به کمیسیون قدیم هم اجازه داده شد که کارهای ناتمامش را تمام کند پس به عقیده بنده راجع می‌شود به کمیسیون جدید.

رئیس- در این خصوص مخالفی نیست؟

آقای ارباب کیخسرو (اجازه)

ارباب کیخسرو- عرایض بنده گفته شد.

مجلس یک ساعت و نیم بعد از ظهر ختم شد.

رئیس مجلس- مؤتمن الملک