مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ مهر (میزان) ۱۳۰۱ نشست ۱۴۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۱۴۳
صورت مشروح مجلس یوم سه پنجشنبه پنجم میزان ۱۳۰۱ مطابق ششم صفرالخیر هزار و سیصد و چهل و یک
مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم چهارشنبه چهارم میزان را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس- نسبت به صورت مجلس ایرادی هست؟
گفته شد خیر
رئیس- صورت مجلس تصویب شد. لایحه مستمریات مطرح است راپُرت کمیسیون بودجه قرائت می‌شود.
(آقای منتصرالملک به شرح ذیل قرائت نمودند)
کمیسیون بودجه لایحه ۱۲۲۳۸ دولت را راجع به مستمریات تحت مطالعه و دقت در آورده ماده واحده دولت را تصدیق و به مجلس شورای ملی برای تصویب پیشنهاد می‌نماید.
ماده واحده- مبلغ ششصد و هشتاد هزار و یک صد و هفتاد و شش تومان پنج هزار و سیصد دینار نقد و مقدار پانصد و بیست و سه خروار و نود پنج من غله برای پرداخت مستمریات مصوبه قوی‌ئیل ۱۳۲۵ به وزارت مالیه اعتبار داده می‌شود که حسب‌المعمول سنه ماضیه قبض مستمریات صادر و پرداخت شود (فیروز)
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده به یک زحمتی یک صورتی بر سبیل اجمال تحصیل کرده‌ام و مختصراً خاطر آقایان نمایندگان را متوجه می‌نمایم که اگر مجلس اول نتوانستند درست کنند ولی به قدری که مقدور بوده و توانستند کار می‌کردند و در این مجلس هم اگر ما بتوانیم باید قدری در مسئله مستمریات مداقه کنیم واِلا بنده با این مسئله بکلی مخالف هستم و این صورتی که به دست آورده‌ام می‌خوانم چون خیلی مختصر است و چندان هم وقت مجلس را اشغال نمی‌کند. کسانی که درباره شان مستمری برقرار شده و در دوره سوم و دوره فترت تومانی دو ریال یا پنج قران به آن‌هایی که دستشان به مقامات علیه می رسیده در مرکز بوده‌اند تومانی تومان می‌گرفتند و آن بیچاره و بدبخت هائی که در اقطار مملکت بوده‌اند شاید بکلی موضوعش هم از بین رفته و تومانی دو ریال هم گیرشان نمی آمده مبلغ هفتاد و پنجهزار و چهار صد و هشتاد و چهار تومان مستمری کسانی است که از یک تومان الی ده تومان مستمری داشتند و عده کلیه صاحبان مستمری ۱۴۲۵۸ نفر است. حالا وقتی که ما ملاحظه می‌کنیم می‌بینیم در تهران قطع نظر از شهریه‌ها که ماهی چهل هزار تومان است یک کرور هم مستمری دارند در صورتیکه تمام ایران سه کرور مستمری بردارند آنوقت مقایسه کنید تمام ایران را با تهران در صورتیکه آن‌هاشهریه هم ندارند آیا سزاوار است؟ بنده خود آقایان را قاضی قرار می‌دهم که قضاوت کنند و آن کسانی را که در ایالات و ولایات هستند و شهریه هم ندارند با تهران مقایسه و ببینند این عدل و انصاف است؟ مثلاً اینجا نوشته است کسانی که از صد تومان الی هزار و دویست تومان مستمری دارند عده‌شان هفتصد و چهل و هفت نفر است و مبلغ پانصد و هفتاد و هفت هزار و نود و هشت تومان به آن‌ها داده می‌شود آیا این سزاوار است و انصاف است که ما به وزارت مالیه بگوئیم برو این پول را به اینطور تقسیم کن؟ این است که بنده نمی‌توانم این مبلغ ۶۸۰ هزار تومان و کسری پیشنهادی دولت را تصویب کنم که اینطور بین افراد تقسیم کنند مسلم است در مرکز همه وزارت مالیه را احاطه کرده و هجوم می‌آورند و هنوز که عدالت در مملکت حکمفرما نشده و قانون حکم فرمان شده تمام به خیالات شخص و نفوذ استبداد کار خود را پیش می‌برند با این حال ما چگونه می‌توانیم عدالت را بسط دهیم؟ چگونه می‌توانیم فقراء و ضعفا را به حقوق خودشان برسانیم؟ دولت از این ۶۸۰ هزار تومان اقلام بزرگش را که در مرکز هستند نگاه می‌کند و تومانی تومان می‌دهد (شاید انشاءالله این دولت این کار را نکند) و آن‌هائی که در سرحدات و بیابان‌ها زحمت کشیده یا از سلسله ما آخوندها بوده‌اند و سابقاً به اعتبار این که در فلان سرحد فلان آخوند خدماتی در حفظ شعائر اسلام نموده یک مستمری درباره او برقرار نموده‌اند یا اولاد یکی از سردارهای بزرگ ایران و سلحشور ایران بوده و در اطراف مملکت زحمات کشیده و متحمل صدمات گردیده و شاید جانش را هم در راه مملکت داده آنوقت یک مستمری درباره او منظور شده و دولت‌های بعد دیده‌اند آن‌هااینجا نیستند و سر و صدائی هم از ایشان نمی‌آید کم‌کم موضوعش را از بین برده‌اند. مثلاً محمد باقرخان تنگستانی که در هفتاد سال قبل در جنگ بوشهر آن فداکاری‌ها را کرده در اوایل سلطنت ناصرالدین شاه برای خاطر این زحمت و فداکاری یک حقوقی برای او تعیین کردند آن حقوق چه شد؟ از بین رفت؟ چرا؟ برای اینکه آن‌هابه جهت حفظ شرافت ایرانیت و اسلامیت کار کردند و فداکاری کردند و نخواستند خودشان را مثل بعضی‌ها لوس کنند و هر روز عریضه عرض کنند این بود که آن حقوق از بین رفت و مرکزی‌ها او را ضبط کردند و بنده با این لایحه مخالفم که در مرکز یک عده زیادی تومانی تومان ببرند و درباره آن اشخاص که زحمت کشیده و مستحق بوده‌اند و نام نیکی از خود در تاریخ ایران به یادگار گذاشته‌اند مراعاتی نشود و اصلاً حقوقشان را هم ندهند و بنده معتقدم که نباید تبعیض قرار داد اگر ممکن است به همه باید تومانی تومان بدهند نشد تومانی پنج قران واِلا اینکه به بعضی متنفذین تومانی تومان و به آن‌هائی که دست شان از مرکز کوتاه است تومانی دو ریال بدهند یا هیچ ندهند مخالفم.
رئیس- آقای امین‌الشریعه (اجازه)
امین‌الشریعه- عرضی ندارم
رئیس- آقای کازرونی مخالفید؟
آقا میرزا علی کازرونی- بلی
رئیس- آقای محقق‌العلماء چطور؟
محقق‌العلماء- بنده هم مخالفم
رئیس- آقای آقا سید فاضل؟
آقا سید فاضل - مخالفم
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- عرضی ندارم
رئیس- آقای نظام‌الدوله موافقید؟
نظام‌الدوله- خیر مخالفم
رئیس- آقای سلطان‌العلماء هم مخالفند؟
سلطان‌العلماء- بلی
رئیس- آقای عمادالسلطنه طباطبائی؟
عمادالسلطنه- بنده هم مخالفم
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- مخالفم
رئیس- آقای اقبال‌السلطنه موافقید؟
اقبال‌السلطنه- خیر مخالفم
رئیس- آقای حاج میرزا علی محمد هم مخالفند؟
حاج میرزا علی محمد- بلی
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی چطور؟
حاج میرزا مرتضی- مخالفم
رئیس- آقای سلیمان میرزا هم مخالفند؟
سلیمان میرزا- بلی
رئیس- آقای سدیدالملک چطور؟
سدیدالملک- بنده هم مخالفم
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله چطور؟
حاج شیخ اسدالله - بنده موافقم
رئیس- بفرمائید
حاج شیخ اسدالله - یک نفر از آقایان اعضاء کمیسیون بودجه در این قضیه غیر از بنده موافقت نمی‌کند ...
نصرت الدوله - صحیح است
حاج شیخ اسدالله- بلی آقای مخبر هم می‌دانند که نظریات بنده همیشه در کمیسیون تندتر از نظریاتی است که سایر آقایان دارند این است که همیشه مورد ملامت آقایان واقع شده‌ام ولی چون از اعضاء کمیسیون بودجه هستم ناچارم از لایحه دفاع کنم. اساساً این مطلب را تصور می‌کنم همه آقایان تصدیق دارند که تبعیض کردن و یک نفر را تومان تومان دادن یا دیگری را پنج قران و دو ریال دادن غلط است و هر چه داده می‌شود اساساً باید از روی یک اصلی باشد که متساوی و همه یک حال را داشته باشند اما متأسفانه در موقع عمل این طور نشده است یعنی در دوره‌های گذشته حتی در دوره دوم مجلس که شروع به تفکیک و کسر کردن مستمری شد حقوقاتی به تفاوت داده شد در مجلس سوم هم همین طور گذشت و به تفاوت حقوقی بابت مستمری به اشخاص داده شد و مجلس هم ساکت بود و چون بودجه به مجلس نیامد و دوره مجلس هم طولی نکشید و بعضی قضایا واقع شد و مجلس را تعطیل کردند و به همین حال ماند در دوره‌های فترت هم باز مزید شد و یک اختلافاتی در مستمریات نسبت به اشخاص پیدا شد بعد از آنکه قضیه به کمیسیون بودجه آمد کمیسیون بودجه اساساً یک نظری داشت بلکه یک کاری بکند که تمام یک حال را داشته باشند بلی عین با دو ریال یا پنج قران یا مطابق را داشته باشد یعنی یا دو ریال یا پنج قران یا مطابق تصویب مجلس قوی‌ئیل تومانی تومان باشد ولی در این خصوص دچار مشکلاتی شد و دید اگر بخواهد بگوید تمام دو ریال بگیرند هیچ انصاف حکم نمی‌کند در صورتی که مجلس در دوره اول این مستمریات را تصویب کرده و یک عده زیادی هم هستند که از این راه گذران می‌کنند و بواسطه سوابق خدمت همانطور که آقای آقا سید یعقوب فرمودند در ولایات و سرحدات زحماتی در راه مملکت کشیده‌اند و به این مناسبات یک حقوقی به آن‌هاداده شد سزاوار نیست که حقوق آن‌هابکلی قطع و تومانی دو ریال داده شود و بعلاوه نمی‌توانست بر خلاف تصویب مجلس شورای ملی رأی بدهد که حقوقی که تومان تومان بوده و مجلس تصویب کرده باید تومانی دو ریال بشود اگر چه اساساً بنده با بعضی آقایان موافق هستم که اصول مستمری و شهریه باید بالمره موقوف شود ولی نه به این طریق که همه یکدفعه قطع شود و به هیچکس داده نشود بلکه باید بتدریج یک ترتیبی اتخاذ شود و به ترتیب خریداری باید بعضی ترتیبات دیگری که عجالتاً بنده نمی‌دانم از بین برود ولی حالا ما نمی‌توانیم بگوئیم تومانی دو ریال بگیرند و اگر هم می‌گفتیم تمام پنج قران باشد یعنی دو ریال‌ها پنج قران و یک تومانی‌ها هم پنج قران بگیرند یا تمام تومانی تومان بگیرند آنوقت دولت محلی برای ادای این وجوهات نداشت چون عده صاحبان مستمری خیلی زیاد هستند یک قسمت از صورتش را آقای آقا سید یعقوب خواندند و این‌ها بتدریج تومانی دو ریال شده تا بحال هم شکایتی نکرده‌اند.
آقا سید یعقوب- چرا شما نمی‌دانید خیلی شکایت کرده‌اند
حاج شیخ اسدالله- این قسمت را بنده نمی‌دانم رئیس کمیسیون عرایض بهتر می‌دانند. حالا شکایت شده یا نشده و عرایض آمده یا نیامده بنده کاری به آن ندارم در هر حال اگر بخواهیم پنج قران هم بدهیم از سه میلیون تجاوز می‌کند و دولت به طریق اولی محلی برای ادای این مبلغ ندارد و کمیسیون هم نمی‌توانست یکدفعه همه را قطع کند و اگر هم می‌گفت همه را بدهند و تصویب می‌کرد آنوقت مجلس تصویب نمی‌کرد آقای کازرانی اشاره می‌کنند من تصدیق می‌کنم در صورتیکه دیروز برای سه تومان نزدیک بود تمام مجلس را تکفیر کنند به هر حال از این مطلب می‌گذرم به این نظریات بود که کمیسیون بودجه دچار مشکلات شد و بالاخره نتوانست تصمیمی اتخاذ کند اگر هم می‌خواست وارد در اقلام نشود مثل اینکه در اقلام شهریه‌ها وارد شد و نتوانست نتیجه بگیرد اینجا هم به طریق اولی نمی‌توانست نتیجه حاصل کند و بالاخره پس از مذاکرات زیاد اینطور صلاح دید که چون چندین ماه از سال گذشته و مردم بلاتکلیف هستند امسال را هم مثل سال سابق بپردازند و برای بعد مجلس و دولت بنشینند و یک تصمیم قطعی اتخاذ کنند که رفع اختلافات بشود و گمان نمی‌کنم غیر از این هم راه حلی بتوان پیدا کرد و حالا ا گر آقایان راه حلی در نظر دارند پیشنهاد نمایند تا در اطراف آن مذاکره بشود و اگر یک نظر صحیحی بود من هم که یک نفر از اعضاء کمیسیون بودجه هستم موافقت می‌کنم.
رئیس- آقای شریعتمدار کرمانی موافقید؟
شریعتمدار- مخالفم
رئیس- آقای کازرونی هم مخالفند؟
آقا میرزا علی کازرونی- بلی
رئیس- بفرمائید.
آقا میرزا علی- بنده خیلی مسرورم که آقایان نمایندگان امروز با عقیده بنده کاملاً موافقند ولی مخصوصاً استدعا می‌کنم آقای حاج شیخ اسدالله خوب در عرایض بنده دقت بفرمایند و کج نفهمند حتی اشاره مرا هم کج ملتفت شدند. یگانه چیزی که در دنیا قابل اتباع است دلیل است و غیر از دلیل هیچ چیز قابل اتباع نیست یا به فرض تمام وکلای محترم یک مسئله را در نظر گرفتند و عقیده داشتند بعد دیدند آن عقیده مخالف با یک اصلی از اصول قانون اساسی است البته خودشان تصدیق می‌کنند که آن مسئله قابل تبعیت و متابعت نیست پس همانطور که عرض کردم ما باید از هیچ چیز تبعیت نکنیم الا به دلیل. بنده عرض می‌کنم به چه دلیل ما بایستی مستمری یعنی پول مفت به مردم بدهیم؟ آیا آن‌هایی که این پول‌ها را می‌دهند برای این می‌دهند که ما به یک عده مردم به تمام معنی پول مفت بدهیم سئوال می‌کنم آیا پول زیادی داریم و بواسطه زیادتی پول می‌خواهیم مستمری و شهریه بدهیم خیلی خوب کسی که پول می‌خواهد بذل کند آیا در اطراف آن اشخاص که نسبت به آن‌ها بذل می‌کند یک مطالعاتی باید بکند یا نه؟ بنده از آقایان سئوال می‌کنم این مستمری بگیرها را نمی‌شناسند کی هستند و در کجا هستند و چه کاره هستند؟
لسان‌الملک- بلی می‌شناسم.
کازرونی - بنده عرض کردم کاملاً نمی‌شناسند اگر جناب عالی هم بشناسید یکی دو نفر را می‌شناسید بقیه را نمی‌شناسید بنویسید به من هم بدهید. آقا نمی‌شناسید و من باب تعصب می گوئید می‌شناسم چون عقیده جناب عالی این است که قول مرا رد کنید واِلا اگر هم بشناسید یک عده بسیار معدودی از این قلچماق‌ها و از آن هزار تومانی‌ها و دو هزار تومان‌ها است بعلاوه، اگر نظر آقایان این است که به فقرا می‌دهند بنده به آقایان اطمینان کامل می‌دهم که بالاخره چیزی عاید فقرا نمی‌شود و یک عده‌ای که در مرکز و ولایات حقوق دارند به خیال اینکه شهریه دارند مدت مدیدی وقت خود را ضایع می‌کنند و بالاخره شاید تومانی یک قران هم عایدشان نشود و چیزی که مسلم است این است که یک عده‌ای هستند که قبوض سایرین را به قیمت‌های کم می‌خرند و یک دخل خوبی از این راه عاید آن‌ها می‌شود و البته یک مقدار زیادی از این قبوض مستمری را همان مأمورین مالیه خودشان به دست می‌آورند و برای آن‌ها خیلی خوب است ولی بالاخره از کیسه دولت خارج می‌شود و برای تأدیه آن هم مجبور خواهیم شد استقراض بکنیم و علاوه بر این که نتیجه ندارد مردم را هم به تنبلی و مفتخواری وادار می‌کنیم. در زمان استبداد سلاطین استبداد عقیده شان این بود که مملکت متعلق به آن‌ها است و مردم خانزاد آن‌ها هستند و این یک مالیخولیائی بود که در سر آن‌ها بود و یک خیالاتی می‌کردند و به اشخاصی که از خانزادهای نزدیک بودند یک مستمری می‌دادند و بالاخره حکومت‌های استبدادی گمان می‌کردند که فرمان پادشاه و فرمان خدا یک است و برای اینکه در خارج بیشتر از این مزخرفات را به زبان‌ها بیاورند یک پولی به آن‌ها می‌دادند ولی استبداد مُرد آیا ما هم حالا باید آثارش را نگاهداریم و کوشش کنیم که آثار استبداد باقی بماند؟ استبداد عبارت است از باقی ماندن آثار اقویا باید سعی کنیم که آثار آنرا از میان ببریم و یکی از آن آثار همین مستمری و شهریه‌های بی دلیل است. بالاخره بنده می‌خواهم سئوال کنم هر کسی به من یک دلیل از قانون شرع یا از قانون مملکت‌داری یا قانون عدل و انصاف بر صحبت دادن این پول بگوید ممکن است قانع شوم. مملکتی که مبالغی قرض دارد و پول‌هائی که به حق یا بناحق از این مردم فقیر می‌گیرد آنوقت ما باید به مفتخواران بدهیم؟ اینکه خارج از مروت است. در مملکتی که معلمین آن برای نرسیدن چند ماه حقوق دیروز اعتصاب کرده بودند، مملکتی که اعضاء عدلیه‌اش می‌خواهند اعتصاب کنند دو ماه حقوقشان به تأخیر افتاده، در مملکتی که حقوق آژان در صورتی که پانزده تومان بیشتر نیست چند ماه عقب افتاده است ما نمی‌توانیم تصویب کنیم به قولچماق‌ها پول بدهند و بنده هر چه تصور می‌کنم نمی‌توانم در تحت یک اصلی از اصول مسلمه دنیا تصویب کنم که یک دینار شهریه یا مستمری به کسی داده شود.
رئیس- آقای شریعتمدار کرمانی مخالفند؟
شریعتمدار- بلی
رئیس- آقای حائری‌زادههم مخالفند؟
حائری‌زاده- بلی
رئیس- آقای دست‌غیب چطور؟
حاج سید محمد باقر دست‌غیب- بنده با اصل مستمری موافقم ولی با این راپُرت مخالفم.
رئیس- آقای گروسی چطور؟
گروسی- بنده موافقم
رئیس- بفرمائید.
حاج شیخ محمد حسن گروسی - در جلسات قبل عرض کردم که یکی از اصول مملکت داری اعطاء عطیه است نسبت به اشخاصی هم که متوقع هستند وقتی کسی این عقیده را پیدا کرد دیگر نمی‌تواند بگوید به چه دلیل باید پول بدهیم دلیل از این بالاتر چیست؟ چنانکه از صدر اسلام تا دوره استبداد همین رویه را اتخاذ کرده‌اند سلاطین استبداد هم از عقلاء بوده‌اند و دیده‌اند مملکت را بدون این ترتیب نمی‌توانند اداره کنند حالا ما باید بگوئیم چون از آثار دوره استبداد است باید آن را از میان ببریم؟ خیر هر کار عاقلانه که دیدیم آن‌ها کرده‌اند ما هم باید مطابق آن رفتار کنیم چه متعلق به زمان استبداد باشد چه غیر استبداد. ممکن است بعضی از آقایان عقیده داشته باشند که بایستی مستمریات بالسویه داده شود و اطراف و اکناف با مرکز یکسان باشد ولی بنده عرض می‌کنم خیر اینطور نیست زیرا احتیاج دولت در بعضی نقاط بوده ولی در بعضی نقاط دیگر نیست حالا ما باید بیائیم و مردم را دعوت کنیم که شما هم بیائید مستمری بگیرید؟ یا گاهی از اوقات دولت بعضی موارد را لازم ندانسته است عطیه یک حق ثابت و مسلمی نیست که اگر ندادید بر خلاف شرع و عدل رفتار کرده باشید یک وقت مصلحت مملکت را در این می‌بینند که هزار تومان به اشخاص بدهند و یک وقت هست که برای کسی یک شاهی تصویب نمی‌کنند و اگر هم داده‌اند قطع می‌کنند چون مورد احتیاج نیست به این جهات عرض می‌کنم آنچه را کمیسیون بودجه تصویب کرده صحیح است.
رئیس- آقای محقق‌العلماء (اجازه)
محقق‌العلماء- بنده اساساً بر حسب مرام و عقیده‌ای که دارم با شهریه و مستمری مخالفم و عقیده‌ام این است که باید به تدریج و به اسرع وقت آن‌ها را از بین برد خصوصاً در چنین موقعی که دولت مجبور است برای تأدیه حقوق هر یک از وزارتخانه‌ها تهیه پول کند و مستخدمین دولت از هر حیث مقدم هستند و از هر جا تهیه پول می‌کند باید اول رعایت حال آن‌ها را بکند ولی در عین مخالفت به آن تندی که آقای کازرانی تشریف بردند و حرکت کردند آنطور مخالف نیستم اگر یک وقتی دولت برای اصلاح مملکت یک قدمی نسبت به فلان سرحد دار اتخاذ کرده که صلاح مملکت بوده یا نسبت به فلان شخص که در یکی از نقاط ایران خدمات بزرگی کرده است در ازاء آن خدمات بزرگ مدت‌ها است دولت یک مابه‌ازائی برایش قرار داده است با این قسم مستمری من مخالف نیستم و خیلی مایل هستم اشخاصی پیدا شوند و خدمات بزرگی به این آب و خاک بنمایند البته باید دولت یک حقی به آن‌هابدهد ولی چون در ضمن این چند قلم یک مشت مردمی ریخته‌اند که به قول آقای دست‌غیب به مفتخواری عادت کرده‌اند.
دست‌غیب- من همچه چیزی نگفته‌ام
محقق‌العلماء- به قول آقای کازرونی و بنده خدم مکرر در شیراز دیده‌ام که حکومت‌ها به ملاحظاتی درباره اشخاص مستمری برقرار می‌کردند و وقتی که دولت و ملت یکی است و هر دو برای اصلاح مملکت و آسایش مردم زحمت می‌کشند دادن این مستمریات را مضر می‌دانم و نتیجه ندارد و عقیده‌ام این است که دولت آن اقلامی را که برای مملکت داری و صلاح حال مملکت است بدهد و آن اشخاصی که بکلی از این خط خارجند آن‌هارا ندهد.
نصرت‌الدوله مخبر کمیسیون- بنده خیلی دقت می‌کردم مخالفتی را که آقایان می‌فرمایند بتوانم درست تشخیص بدهم که مخالفت در چه موضوع است و از روی چه اصل و اساسی است و باید اقرار کنیم که یک قدری عدم موفقیت در این امر برای بنده حاصل شد و هر چه گوش دادم تنها چیزی که فهمیدم این بود که عده مخالفین خیلی زیاد بود و سرتاسر مجلس مخالف بودند بنده خواستم تشخیص بدهم که موضوع مخالفت با چیست؟ آقای کازرونی که تشریف آوردند با همه علاقمندی که ایشان به آزادی و مشروطیت و به اینکه بایستی قوانین موضوعه را مجلس را هم محترم شمرد و حتی علاقه‌مندی شان به درجه‌ای است که ممکن بود بدون اینکه احتیاج داشته باشند به الفاظ غیر مستمع متوسل شوند علاقه‌مندی خود را اظهار نمایند بنده تعجب کردم که با اصل مطلب هم مخالفت نمودند در صورتی که اصل این مطلب قانون است یعنی موضوع مستمری که الآن مطرح است مصوبه مجلس است و چون یکی از همکاران محترم ما همیشه می‌گفت در فتوی و نظرها ممکن است نظر آقایان با نظر بنده در این موضوع مخالفت داشته باشد ولی اگر نظر بنده را از نقطه نظر قانونی بخواهند این است که مجلس قوی‌ئیل طوری عمل کرده است که به هیچ یک از مجالس بعد از خودش این حق را نداده است که بتوانند در این قضیه داخل جرح و تعدیل شوند برای اینکه یک مستمری‌هایی در این مملکت معمول بوده و همان طور که آقای کازرونی فرمودند یادگار اعصار عتیقه و کهنه بوده است و یک رویه‌های غیر مستحسنه بوده و مملکت هم سالیان دراز به این ترتیب عادت کرده است و در این موقع مقنن نخواسته است یکمرتبه بدون این که این قضایا به تدریج و ملایمت تصفیه شده باشد و بدون مراعات یک طرز اخلاقی به یک مرحله بینابینی معتقد شده است و در آن مرحله آمده است یک قسمت از مستمریات و برقراری سابق را تعدیل کرده و باقی گذاشته و در مقابل آن یک قانون وظایفی هم وضع کرده و در آن قانون از میان رفتن این مستمریات را پیش بینی کرده است که یک روزی برسد که هیچ اثری از این رویه کهنه که لازمه یک نوع حکومت‌های دیگری غیر از حکومت مشروطه است باقی نباشد. به این ملاحظه است که عرض می‌کنم خیلی تعجب کردم وقتی دیدم آقای کازرونی نسبت به اصل مطلب تعرض کردند در صورتی که این موضوع مذاکره راپُرت کمیسیون بودجه است و بنده انتظار نداشتم اساساً مذاکره در اصل مطلب بنمائیم و تصور می‌کنم اگر ما بخواهیم حق‌گذاری کنیم و رویه پیشینیان خود را که اینجا آمده‌اند و در مواقع سخت‌تری از ما بوده‌اند و در آن موقع شاید به قضایا بطور ساده‌تر و بی آلایش‌تری در امر نگاه کرده‌اند و تصمیماتی گرفته‌اند تعقیب کنیم و اگر بخواهیم بر اثر آن‌هامشی کنیم به عقیده بنده باید هیچ تغییری به آنچه آن‌هامقرر کرده‌اند ندهیم ولی موضوع این مسئله نیست مطلب در این است که دولت ما از چند سال قبل به این طرف خودش را در یک وضعیت خیلی مساعد اختصاصی در این مملکت دیده و مواجه با مشکلاتی زیاد بوده و با اینکه کاملاً مقر و معترف بوده است که باید به موجب قوانین مصوبه مجلس رفتار نماید و باید آن مستمریات را همانطور که مقرر شده است بپردازد چون خودش را در یک موقع عسرت مالی و ناتوانی دیده بالاخره نتیجه این شده است که از پرداخت کلیه آن‌هاصرفنظر کرده و در هر موقع و هر سالی مطابق وسع دایره مالی یک مبلغی را تخصیص داده است که به صاحبان مستمریات بپردازند و به این ترتیب تا سنه ماضیه گرفتار بوده و پرداخت مستمریات بطور ناقص و غیر مساوی بوده است بنده تصور نمی‌کنم برای هیچکس ممکن باشد این رویه دولت را بطور کلی و اساسی تصدیق کند که بگوید خوب کاری کرده‌اند خیر خوب کاری نکرده‌اند و می‌بایستی مطابق مقدمات قانون رفتار کند یا اگر نمی‌توانسته‌اند بایستی به تساوی معامله کرده باشند ولی از آنطرف خاطر آقایان باید به این مطلب متوجه باشد که دولت‌های ما همیشه از نقطه نظر مالی گرفتار بوده و بواسطه همان وضعیات و دلائل دیگری که ذکر شد زائده است و همه آقایان می‌دانند مواجه با یک وضعیات دیگری شده است که کار قوه اجرائیه را مشکل می‌کرده علی‌الخصوص در موقعی که مجلس‌های ملی نبوده و متأسفانه یک دوره‌هایی که موسوم به دوره فترت است پیش آمده و با نبودن مجلس و مواجه شدن با آن وضعیات باید تصدیق کرد که وظیفه و کار دولت را خیلی مشکل می‌کرده و یکی از راه‌هایی که اتخاذ کرده و یکی از حربه‌هایی که استعمال می کرده‌اند چون محل اتکاء و مجلس نداشته‌اند که بتوانند در مقابل یک فشارهائی به مجلس تکیه کنند و بگویند آقایان مگر حرف‌های آقای کازرونی را نمی‌شنوید که اینقدر تند می‌روند. باید ممنون باشید که تا این اندازه ما ایشان را ملایم کرده و مطابق مقصود شما رفتار می‌کنیم این بود که این حربه را نداشتند برای اینکه بتوانند یک سیاست‌های عمومی مملکت را حفظ کنند دادن مستمری و شهریه را یک راهی برای خودشان فرض می‌کردند حالا کمیسیون که این راپُرت را داده است و حقیقتاً مورد بحث است برای اینکه بتوانند یک سیاست‌های عمومی مملکتی را حفظ کنند دادن مستمری و شهریه را یک راهی برای خودشان فرض می‌کردند حالا کمیسیون که این راپُرت را داده است و حقیقتاً مورد بحث است، برای اینکه خودش را دچار یک محظورات بزرگتری نکند و مجلس و شما آقایان را گرفتار یک دردسرهائی ننماید آمده است و با نظریه دولت که یک مبلغ اعتبار برای پرداخت مستمریات خواسته است موافقت نموده است و همانطور که آقای حاج شیخ اسدالله اظهار کردند این از نقطه نظر موقتی و استخلاص دولت و مجلس و مردم بود و بالاخره برای راحت کردن این مردم مستأصل و پریشان که آقای کازرانی منکر پریشانی هستند بود خوب است آقای کازرانی اگر منکر پریشانی آن‌هاهستند به وزارت مالیه بروند و ناله و ضجه‌های زن‌ها را ببینند و برأی‌العین مشاهده نمایند که این زن‌ها و مستورات ما چگونه از صبح تا غروب در برابر انظار اجانب و با تحمل هزاران زحمت منتظر گرفتن تومانی دو ریال یا پنجهزار مستمری خود هستند و چطور ناله آن‌ها بلند است اگر این‌ها مستأصل و پریشان نباشند تصدیق خواهید فرمود که برای پنج تومان یا ده تومان هرگز مبادرت به این عمل نمی‌نمودند. ما برای اینکه آن‌ها را از این اقشار آسوده کنیم و در مقابل حرف حسابی جوابی داشته باشیم اینکار را کردیم واقعاً اگر از ما بپرسند که آقایان به چه حق چیزی را که مجلس در سنه قوی‌ئیل تصویب کرده یا به موجب قانونی که اسمش قانون وظائف است در حق ما برقرار شده و باید به ما برسد تا حال نرسیده و تا این وقت سال ما را معطل می‌کنید چه خواهیم گفت؟ برای این بود که اگر از ما بپرسند چرا سایر مخارج دیگر را می‌دهید و ما را لاتکلیف و مستأصل نگاه می‌دارید جوابی داشته باشیم به آن‌هابدهیم. باری برای اینکه جوابی داشته باشیم به آن‌ها بدهیم و ضمناً خودمان و دولت را از این محظورات راحت کرده باشیم در کمیسیون بودجه اینطور مذاکره شد که امسال همین طور که دولت تقاضا کرده این اعتبار تصویب شود و یک تصمیم قطعی در باب زندگانی این مردم و وضعیت اقتصادی این مملکت بشود. زیرا این حقیقت بر هیچکس پوشیده نیست که اگر وضعیت اقتصادی این مملکت تا این درجه بلاقیدی و لاابالی‌گری تلقی شود بنده صریحاً بدون ملاحظه از آقایان وزراء عرض می‌کنم دیری نخواهد گذشت که ورشکست خواهیم شد و ورشکستگی ما هم ورشکستگی با تقصیر خواهد بود و مسئله طوری نخواهد بود که قابل عفو و اغماض باشد و چون دیگر مدت زیادی از عمر این مجلس باقی نمانده برای اینکه یک یادگار خوبی که اسباب سرافرازی باشد از خود به یادگار گذارده باشد و در مقابل مجلس بعد که متعاقب این مجلس خواهد آمد اسباب مباهات او باشد باید بنشینید و اساساً برای وضعیت اقتصادی این مملکت یک فکری بنمائید آنوقت اگر انشاءالله وضعیت اقتصادی ما اصلاح شد به عقیده بنده باید همه مستمریات را تومان، تومان داد بطوریکه نباید بگذاریم هیچکس فرض کند که ما در تصمیم قطعی که یکی از مجلس‌ها در سنه قوی‌ئیل اتخاذ کرده است تردیدی نمی‌کنیم بلکه باید طوری نمایش دهیم که همه بدانند ما آن رأی مجلس سابق را خیلی محترم می‌شماریم ولی اگر خدای ناکرده یک روزی دیدیم نمی‌توانیم این درد بی درمان خود را که از حیث وضعیت مالی ایجاد شده و امروز بواسطه تحریک دشمنان رو به تزاید است درمان و اصلاح کنیم و دیدیم بواسطه عسرت مالی رشته امور دارد از هم گسیخته می‌شود البته به صاحبان مستمری هم دیناری داده نخواهد شد و اعلان ورشکستگی خواهیم کرد برای ملل هم خیلی اتفاق افتاده که اعلان ورشکستگی کرده‌اند حتی دولت فرانسه به این عظمت و اقتدار بعد از انقلاب کبیر خود در اثر بحران اقتصادی اعلان ورشکستگی رسمی داد و هیچ واقعه‌ای هم رخ نداد. ما هم اگر مجبور شویم ناچار خواهیم شد از این مداواهای شدید برای خود بنمائیم فعلاً امروز برای اینکه از روی فکر این کار حل شده باشد و از روی دقت و تعمق مسئله صورت گرفته باشد کمیسیون بودجه در نظر گرفت که چاره‌ای بیندیشد و عقیده‌مند شد که این پیشنهاد دولت را بپذیرد و این اعتبار را به او بدهند تا هر طوری که دولت می‌تواند امساله را سر کند شاید در ضمن یک فکرهای دیگری هم برای این کار بکنیم. حالا آقایانی که مخالفند باید توضیح بدهند تا معلوم شود آیا در این پیشنهاد دولت مخالفند یا در رویه تقسیم آن مخالفت دارند و چه قسم را تصدیق دارند. چون نمی‌خواهم بیشتر از این اوقات مجلس را صرف این مسئله کرده باشم عرض می‌کنم بجای اینکه نظریات آقایان به صورت مخالفت و تنقید گفته شود خوب است به صورت پیشنهاد اظهار شود شاید با توافق نظر کمیسیون بودجه و هیئت دولت یک راه بهتری برای حل این قضیه پیدا شود بنده که در اواخر نطق آقای آقا سید یعقوب وارد مجلس شدم مخالفت ایشان را در عدم تساوی دیدم و بدون اینکه بخواهم از طرف ایشان وکالت کرده باشم گمان می‌کنم نظریه شان این بود که در راپُرت دولت چون عدم تساوی منظور شده مخالفند واِلا ظاهراً در اصل مطلب مخالفتی نداشته.
آقا سید یعقوب- صحیح است
مخبر- حالا باید فهمید نظریه اکثریت مجلس چیست؟ اگر همین اظهاراتی بود که بنده هم شنیدم آقای رئیس‌الوزراء هم تشریف دارند خوب است توضیح بدهند شاید به یک نتیجه برسد و برای اینکه خاطر آقایان مستحضر شود بنده یک ارقامی را می‌خوانم و البته این ارقام تخمینی است و نمی‌خواهم عرض کنم کاملاً صحیح است یا نه. دولت (۶۸۰۱۷۶) تومان اعتبار خواسته و از این اعتبار مطابق یک صورتی که بنده تحصیل کرده و به دست آورده‌ام سیصد و هفتاد و پنجهزار و صد و هفتاد و یک تومان از بابت پرداختن تومانی دو ریال است که اگر این مبلغ را ضرب در چهار کنیم سه کرور و خورده می‌شود یعنی به ۱۵۰۰۶۸۴ بالغ می‌شود و این مبلغ قسمت اعظم مستمریات و مطابق تحقیقاتی که از وزارت مالیه شده از پنج کرور مستمریاتی که در کتابچه در سنه قوی‌ئیل نوشته شده تقریباً یک کرورش به ترتیب قانونی از بین رفته و حالا موجود نیست و رویهمرفته ۴ کرور از مستمریات مصوبه قوی‌ئیل باقی است که سه کرور آن مطابق این حساب تومانی دو ریال پرداخته می‌شود و باز مطابق یک رقم تخمینی که به دست آمده تقریباً معادل مبلغ دویست هزار تومان در مقابل مستمریات تومانی پنجهزار داده می‌شود که چهار صد هزار تومان می‌شود باقی می‌ماند شصت هفتاد الی صد هزار تومان که در مقابل مستمریات تومانی تومان داده می‌شود این یک حساب تخمینی است که به دست آمده و معاملاتی است که دولت در سابق کرده است حالا بنده درست نمی‌دانم آقای رئیس الوزراء چه نظری دارند اگر چه مطابق این ماده واحده که پیشنهاد کرده‌اند پیداست که مطابق همان عمل سابق رفتار خواهند کرد خلاصه این عرایض بنده و ارقام هم همان بود که قرائت کردم حالا برای اینکه کمتر حاشیه رفته باشم و کمتر وقت مجلس تلق شود خوب است با حضور هیئت دولت آقایان پیشنهادات خود را به مقام محترم ریاست تقدیم نمایند تا در روی آن مذاکره کنیم شاید زودتر راه حلی بدست آید.
رئیس- دو فقره پیشنهاد رسیده که قبل از مذاکرات تکلیفش باید معین شود.
(به مضمون آتی قرائت شد)
حائری زاده- پیشنهاد می‌کند راپُرت کمیسیون بودجه عجالتاً مسکوت بماند و تجدید نظر در قانون وظایف مصوبه مجلس دوره اول شود. ۲- نظر به اینکه مخالفت آقایان با راپُرت کمیسیون بودجه بواسطه عدم تساوی و تعادل با پرداخت مستمریات است و چون باید در خارج با یک حساب و دقت از روی تحقیق راه حلی پیدا نمود که رفع مخالفت آقایان بشود، لهذا پیشنهاد می‌نماید مذاکره بماند برای جلسه یکشنبه و در ظرف این دو سه روزه نمایندگانی از هر جمعیت معین شوند و راه حل مقتضی پیدا نمایند. (عمادالسلطنه طباطبائی)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - این مسئله بدیهی است که مجلس دوره اول با یک مشکلاتی مقابل بوده و با قشون استبداد مقابله می کرده و اشخاصی که ارباب حقوق بوده‌اند در آن وقت اسباب زحمت دولت را فراهم می‌آوردند و با قشون استبداد همراهی می‌کرده‌اند از این جهت مقتضی دانستند که موقتاً به این حضرات مستمری داده شود تا با اساس مشروطیت مخالفت نکنند ولی امروزه ما آن محظورات را که دوره اول داشته است نداریم. آن هوچی‌ها که آنروز بوده از بین رفته‌اند و سیاست آنروز عوض شده و باید رسم مفتخواری را بر انداخت و باید تصمیمی گرفت که مملکت از این فشارهای اقتصادی بیرون آید دلیل عرض بنده عملیات حکومت‌های وقت است و با وجود اینکه قانون مستمریات از مجلس گذشته بود معهذا حکومت‌ها مستمری‌ها را تومانی پنج قران داده‌اند و همهمه نشد بعد تومانی دو ریال دادند و همهمه نشد و مبلغ از چهار کرور به ششصد هزار تومان رسید سر و صدائی نشد.
رئیس- در پیشنهاد باید توضیح بدهید. داخل در اصل مطلب شده‌اید.
حائری‌زاده - ادله خودم را راجع به همین پیشنهاد عرض می‌کنم.
رئیس- پس مختصر بفرمائید.
حائری‌زاده- من عقیده ندارم راجع به مستمری تصمیم کلی بگیرم چون تصمیمی که در خصوص شهریه گرفتیم به عقیده من چندان مفید به حال مملکت نبود دولت تومانی پنج قران این شهریه‌ها را می‌پرداخت و هیچ سر و صدائی در کار نبود به مجلس که آمد تصویب کردند تومانی شش قران داده شود. بنده در خصوص مستمری‌ها عقیده دارم که مطابق معمول سنواتی دولت از تومانی پنج قران که می‌داد امسال یک خمس را کسر کند و تا چهار سال معادل کسر امسال کسر کند تا سال پنجم بکلی مملکت از شر مستمری بگیرها راحت بشود قانون وظائف را هم باید تحت نظر قرار داد چون مملکت ما دارای سجل احوال مرتبی نیست که معلوم باشد کدام از ارث برها زنده‌اند و کدام مرحوم شده‌اند و ورثه تحقیقی آن‌ها کیانند ای بسا اشخاصی که بدون جهت سال‌ها است به اسم ورثه مستمری بر از خزانه استفاده برده و حقوق می‌گیرند به این مناسبات بنده عرض کردم خوب است عجالتاً مجلس این مسئله را مسکوت عنه بگذارد تا قانون وظائف را تحت نظر بگیریم و زودتر تکلیف مستمری بگیرها را معلوم کنیم.
رئیس- (خطاب به مخبر) کمیسیون در پیشنهادات ایشان اظهار رأی می‌کنید یا نه؟
مخبر- کمیسیون مخالف است و پیشنهاد آقای حائری‌زاده را قبول نمی‌کند.
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای حائری‌زاده.
آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمائید.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد.
آقای عمادالسلطنه طباطبائی (اجازه)
عمادالسلطنه - چون بنده می‌بینم مخالفتی که آقایان دارند بواسطه عدم تساوی است و آن هم محتاج به این است که در خارج یک حسابی بشود مطابق نظریاتی که آقایان دارند مسئله حل شود این است پیشنهاد کردم مذاکرات برای روز یکشنبه بماند تا در ظرف این دو سه روز چند نفر از آقایان بنشینند و راه حلی برای این مسئله پیدا کنند و مجدد به مجلس بیاید و در آن مذاکره شود.
مخبر- بنده درست اظهار آقای عمادالسلطنه را ملتفت نشدم زیرا فرمودند مخالفت‌ها بواسطه عدم تساوی است اگر علت واقعی مخالفت این است که هیچ موافقتی حاصل نمی‌شود مگر به تساوی مسئله تساوی هم دیگر حسابی ندارد اگر نظرشان این است که در خارج مذاکره کنند و دلائل خودشان را رد و بدل کنند این را هم خوب بود واضح‌تر می‌فرمودید و برای این که اشخاص که رأی می‌دهند ملتفت باشند مخصوصاً بنده بعد از این توضیح با پیشنهاد ایشان موافقت ندارم و خوب است رأی گرفته شود تا معلوم شود که واقعاً با عدم تساوی است چون برای تساوی دلیل لازم نیست و اگر آقایان قائل به تساوی باشند بدون دلیل به پیشنهاد آقا رأی خواهند داد و من مخصوصاً این پیشنهاد را نپذیرفتم که رأی گرفته شود تا آراء آقایان یکسره معلوم شود.
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای عمادالسلطنه.
آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد.
آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- چون حضرت والا فرمودند اساس مخالفت‌ها را نتوانستم تمیز دهم اجمالاً مخالفت خود را شرح می‌دهم. بنده اساساً با اصل مستمریات مخالف نیستم ولی فرمایشات آقای کازرونی را که فرمودند بعضی از این مستمریات از روی قلچماقی گرفته شده تکذیب می‌کنم زیرا مخصوصاً در کمیسیون بودجه هم این مسئله کاملاً تحقیق و معلوم شده مستمریاتی که در زمان استبداد پرداخته می‌شد از روی بی تأملی نبوده است و تمام آن‌ها در مقابل خدمات صادقانه‌ای که به مملکت می‌شده است پرداخته می‌شده و مستمر را با یک زحماتی قبول کرده و فرمان می داده‌اند. حالا شاید چهار پنج غلط هم داشته باشد و اشخاصی که منظور نظر اولیای امور و شاه و صدراعظم بوده‌اند یک مستمری در حق آن‌ها برقرار شده باشد ولی اکثر آن‌ها از روی دقت و استحقاق پرداخته می‌شد حالا اگر چند نفر میان آن‌ها قلچماق و مفتخوار بوده است نمی‌توان همه مستمری‌ها را به این نظر ملاحظه کرد چون اساساً پرداخت مستمری از نقطه نظر مملکت داری است و باید خدمات خادمین را تشویق کرد و وقتی که دولت خدمت یک مستخدم حقیقی را تشویق کرد و وقتی صد تومان به او مستمری داد قهراً سایرین هم صادقانه خدمت می‌کنند در تمام دنیا هم همین طور بوده. و این مسئله منحصر به ایران نیست و گمان می‌کنم در صحرای آفریقا هم که یک حکومت‌های بی مبدأیی تشکیل می‌شود در آن جا هم همین طور باشد و از این نقطه نظر مملکت داری است ولی آقای کازرونی به جهات مملکت داری توجه نفرمودند و از نقطه نظر شخصی صحبت فرمودند. بنابراین بنده چون با اصل مستمری موافق هستم و برای اینکه حضرت والا درست تشخیص بدهند که مخالفت ما از چه راه است عرض می‌کنم که ما با این تبعیض مخالف هستیم و شرح مفصلی هم که حضرت والا بیان فرمودند که ابتداء چه شده و در آتیه چه می‌شود و مملکت رو به چه ترتیب می‌رود و از ترقی و تعالی اقتصادی شرحی بیان فرمودند بنده داخل در آن‌ها نمی‌شوم. بنده وضع فعلی را در نظر دارم. وضع فعلی این است که دولت ششصد و هشتاد هزار و صد و هفتاد و شش تومان به مستمری بگیرها می‌دهد بنده به کم و زیاد آن کار ندارم ولی عرض می‌کنم تبعیض چرا؟ البته حضرت والا هم تصدیق می‌فرمایند که تبعیض خلاف و برهان هر عاقلی است و باید کاری بکنیم که با منطق و برهان باشد که وقتی بنده از درب مجلس بیرون رفتم و از من سئوال کردند چرا در چنین موضوعی رأی دادید بتوانم بگویم به فلان دلیل ولی حالا اگر از من پرسیدند چرا چنین رأئی دادید، ابداً دلیلی در مقابل ندارم و عقیده من این است که همین ششصد و هشتاد هزار و صد و هفتاد و شش تومان را که سیصد و هشتاد و پنجهزار و صد و هفتاد و شش تومان از قرار تومانی دو ریال و دویست هزار و چند تومانش از قرار تومانی پنج قران و صد و چهل هزار تومانش هم از قرار تومانی یک تومان پرداخته می‌شود این را قبول بکنیم ولی نه به این ترتیب باید تبعیض را مرتفع ساخت یا اینکه مثلاً بگوییم از یک تومان تا ده تومان را تومان، تومان بدهند و از پنجاه تا صد تومان را تومانی پنج قران.
(بعضی از نمایندگان بطور همهمه- اگر عقیده شما این است پیشنهاد کنید)
آقا سید فاضل- اجازه بفرمائید باید البته در این موضوع مذاکره کرد مطلب مهمی است مثلاً از صد تومان تا پانصد تومان
مستشارالسلطنه- این‌ها را پیشنهاد کنید
آقا سید فاضل- آقای رئیس آقای مستشارالسلطنه نمی‌گذارند حرف بزنم. مطلب مهم است و گرفتار فشار مردم هستیم.
(جمعی از نمایندگان- آقا پیشنهاد کنید)
آقا سید فاضل- من در اظهار عقایدم که ممنوع نیستم موقع پیشنهاد هم می‌رسد مثلاً از صد تا پانصد یا هفتصد و پنجاه تومان یا هزار تومان را تومانی دو ریال و بیش از آن را قطع کنیم. بالاخره بنده عقیده که دارم این است که با این وضع حاضرند باید ملاحظه قوی‌ئیل را کرد و نه حال آتیه را و همین وجهی را که دولت پیشنهاد کرده به مستمری‌ها بدهند و به همین ترتیبی که حالا عرض کردم بین آن‌ها تقسیم شود و بنده حالا درست حساب کرده و پیشنهاد می‌کنم.
آقا میرزا علی کازرونی - اجازه می فرمائید توضیح عرض کنم به بنده اهانت شده
آقا سید فاضل- بنده قصد اهانت ندارم استغفرالله که به کسی اهانت بکنم.
رئیس- چون ظهر است اگر مجلس موافق است مذاکرات توقیف و بماند برای روز دیگر.
(جمعی از نمایندگان- صحیح است)
وزیر معارف- پیشنهادی است راجع به فرستادن شاگردان به خارجه از طرف وزارت معارف تقدیم می‌شود انشاءالله زودتر به موقع مذاکره گذارده خواهد شد.
رئیس- جلسه آتیه روز شنبه سه ساعت و نیم قبل از ظهر دستور اولاً لایحه ممیزی عمومی ثانیاً راپُرت کمیسیون تجارت راجع به قالی‌های جوهری.
آقای اقبال‌السلطنه (اجازه)
اقبال‌السلطنه- استدعا دارم اگر مجلس اجازه بدهد قانون نواقل را هم جزو دستور بگذاریم.
رئیس- قانون نواقل هم جزو دستور است. قضیه مستمری‌ها می‌ماند برای روز یکشنبه چون جزو بودجه است.
آقای آقا سید یعقوب ( (اجازه)
آقا سید یعقوب- دیروز راجع به سئوالات به مقام ریاست عرض کردم فرمودید به آقایان وزراء اطلاع داده می‌شود که برای جواب سئوالات تشریف بیاورند. بنده دو سئوال داشتم یکی از آقای وزیر معارف و یکی از آقای وزیر مالیه. آقای وزیر معارف که تشریف بردند.
رئیس- آنچه راجع به وزارت مالیه است سئوال کنید تا آقای وزیر معارف هم تشریف بیاورند.
آقا سید یعقوب- مسلم است مسئول عواید مملکت آقای وزیر مالیه می‌باشند و البته از اوضاع اداره ارزاق هم مسبوق هستند. بنده از ایشان سئوال می‌کنم که آیا این بارها که وارد می‌شود و این تحمیل هائی که نسبت به رعایا می‌شود گندم خرواری بیست و سه تومان خریداری هیجده تومان به رعایا پول می‌دهند، جو را خرواری ۱۳ تومان پول می‌دهند، خرواری ۱۶ تومان می‌فروشند آیا از این تحمیل‌ها اطلاع دارند؟ در صورتی که تمام صنایع از مملکت ما رفته و فقط فلاحت در مملکت ما باقی مانده است آیا از این فشارهائی که اداره ارزاق به مردم و رعایا می‌آورد آقای وزیر مطلعند؟ آیا حال مردم و حال فلاحت با این وضع حاضر در سال آتیه چه قسم خواهد شد؟ آیا آقای وزیر مالیه مطمئن هستند که بکلی آثار فلاحت و زراعت از بین خواهد رفت و آیا هیئت دولت نسبت به این مسئله چه تصمیمی اتخاذ کرده‌اند؟
وزیر مالیه - بنده از موضوع سئوال آقا سید یعقوب کاملاً مسبوق نبودم همینقدر پریشب فرمودند راجع به ارزاق می‌خواهم سئوال بکنم ولی جزئیات سئوالشان را نفرمودند. یک قسمت از سئوال ایشان راجع بود به فلاحت و یک قسمت راجع بود به ورود بار و باید این‌ها را بنده تحقیق کرده عرض کنم و در جلسه دیگر کاملاً تحقیق نموده جواب عرض خواهم کرد همینقدر راجع به قسمت ارزاق که پریشب بنده را مستحضر فرمودند عرض می‌کنم که در این موضوع دولت اقداماتی نموده و این مسئله پیش بینی شده و با وجود این که امسال وضع زراعت رضایت بخش نیست ولی دولت طوری ملاحظه تا آخر سال را کرده که بهیچوجه سبب نگرانی نیست و راجع به لایحه سئوالات هم تحقیقات نموده در جلسه آتیه جواب عرض خواهم کرد.
آقا سید یعقوب- این سئوالاتی که بنده کردم قریب سه هفته است به مقام ریاست تقدیم کرده‌ام و تقاضا می‌کنم حالا که آقای وزیر خود را برای جواب حاضر کرده‌اند کاملاً تحقیق فرموده یک جواب رضایت بخشی که سبب رفع شکایت رعایا بشود بدهند.
رئیس- (خطاب به آقا سید یعقوب) سئوال دیگر را از آقای وزیر معارف داشتید؟
آقا سید یعقوب- بلی حاضرم گر چه مقام محترم ریاست توجه دارند که گاهی بنده عصبانی می‌شوم ولی اگر در این موضوع که حالا عرض می‌کنم قدری عصبانی بشوم حق دارم. اگر آقای وزیر معارف به کمیسیون عرایض تشریف بیاورند گمان می‌کنم تصدیق بفرمایند در مسئله حفظ‌الصحه در تهران بقدری ما دقت داریم که حتی ده قدم به ده قدم پست امدادی گذارده‌ایم و به مجرد اینکه کسی سرش درد بگیرد فوری می‌رود و علاج می‌کنند. اینجا در چند فرسخی اهالی شهریار و کوهپایه و ساوجبلاغ متصل تب کرده مثل برگ خزان به زمین می‌ریزند. به ما نوشته و التماس کرده‌اند که یک طبیب با قدری دوای گنه گنه برای ما بفرستید که رفع این ناخوشی بشود ما هم به موجب نظامنامه آن کاغذ را به وزارت معارف فرستادیم. در جواب نوشته‌اند که دولت در نظر دارد ریشه مالاریا را از آن نقاط قطع کند و در هیئت وزراء هم این مسئله مطرح و معلوم شده است که فرستادن یک نفر طبیب و مهندس فایده ندارد. دو مرتبه ما نوشتیم که اهالی ساوجبلاغ و شهریار بواسطه وزیدن بادهای اول پائیز در زحمت می‌باشند خوب است یک نفر از این اطبای پست‌های امدادی را با قدری گنه گنه به آن نقاط بفرستید تا موقع قلع و قمع ریشه مالاریا برسد. هر چه ما نوشتیم با کمال نزاکت جواب نوشتند که با هیئت دولت مشغول مذاکره هستیم و بنا بوده از طرف هیئت وزراء سیصد تومان اعتبار برای این کار تصویب شود و هنوز تصویب نشده است در صورتی که تصدیق می فرمائید ترفیه حال رعایا بر هر چیز مقدم است بنده چیزی را برخلاف عرض نمی‌کنم. دوسیه این کار و مراسلات همه موجود است حالا خواستم ببینم نسبت به این مسئله چه تصمیمی اتخاذ نموده‌اند که همانطور که شاهزاده سلیمان میرزا بعضی اوقات می‌فرمایند اگر بعد از چندی از من بپرسند راجع به این مسئله چه کردید بگویم از آقای وزیر سئوال کردم و جواب ایشان این است. بنده نمی‌خواهم سخنوری کنم همین قدر عرض می‌کنم آن‌ها سخت دچار مرض هستند و فرستادن یک دو نفر طبیب با قدری گنه گنه لازم به تشکیل هیئت وزراء و کار خیلی مهمی نیست.
وزیر معارف- فرمایش آقای آقا سید یعقوب را دولت با کمال توجه نگاه می‌کند دو نفر طبیب و یک نفر مهندس هم معین شده است و یک مقدار دوا هم که مجلس حفظ‌الصحه معین نموده حاضر است و عنقریب حرکت خواهند نمود و وجود مهندس برای این است که سیاه آب‌ها و زه آب‌ها که در آن‌جا سبب تولید این ناخوشی‌ها و امراض است برای آن‌ها فکری نموده و وسیله فراهم آورد که بکلی ریشه این مرض قلع و قمع شود و گویا دو نفر طبیب هم تا کنون رفته باشند ...
آقا سید یعقوب- خیر نرفته‌اند
وزیر فواید عامه- از چندین سال قبل شیلات بحر خزر در اجاره لیانازوف بوده و در چند سال قبل بواسطه نرساندن مال الاجاره دولت اجاره را فسخ نمود از آن تاریخ تابحال مکرر لیانازوف‌ها شکایت نموده‌اند که این فسخ مورد نداشته است وزارت فواید عامه هم کمیسیونی تشکیل داده است که به دعاوی و اظهارات آن‌ها رسیدگی نموده تا رفع شکایت آن‌ها بشود اما در مسئله اساسی شیلات به موجب عهدنامه که با دولت روس بسته شده مشغول مذاکرات و در صدد اتخاذ تصمیم صحیحی راجع به کلیه شیلات می‌باشیم و پس از ختم مذاکرات نتیجه به عرض مجلس خواهد رسید.
رئیس- آقای میرزا ابراهیم قمی (اجازه)
آقا میرزا ابراهیم- سئوال بنده راجع به تحمیلات است که درب دروازه‌ها می‌شود. البته همه می‌دانند در زمان کابینه سیاه یک تحمیلات غیر قانونی به این مردم بیچاره می‌شد که همین طور باقی مانده منجمله تحمیلاتی است که به بارهای گندم و جو و گچ و آهک در موقع ورود به شهر می‌شود و اعم از این که بارهای وارده به شهر ده من یا صد من باشد دو قران دریافت می‌دارند و این یک تحمیل غیر عادلانه است از یک طرف باید رعایا اجناس خود را با یک قیمت‌های معینه به انبار بفروشند از یک طرف کسری جنس و آفت را خرواری ده من متحمل شوند از یک طرف باید نواقل بدهند از یک طرف باید باری دو قران درب دروازه‌ها بدهند و از یک طرف باید جو را خرواری سیزده تومان به انبار بفروشند آنوقت یک نفر رعیت که سه چهار خروار عایدی دارد با این همه تحمیلات چطور می‌تواند زندگی کند؟ مسئله دیگر هر کوره پزی که می‌خواهد بارش را به شهر وارد کند درب دروازه یک مقداری به اسم سنگ پخته از او می‌گیرند که گویا یک عشر باشد در سر کوره‌های آجرپزی هم بدون رعایت کسر و شکسته شدن یک عشر می‌گیرند و تمام تحمیلاتی که زمان سید ضیاء می‌شد حالا هم می‌شود از مواد خام یکی و از مواد پخته یکی مالیات می‌گیرند عشر هم می‌گیرند حداقل هم می‌گیرند این تحمیلات چیست؟ آیا اقدامی‌شده است که از این تحمیلات غیرقانونی جلوگیری شود یا خیر؟
وزیر مالیه- ابتدای برقراری این عوارض دروازه در سال مجاعه ئیلان ئیل بود که دولت چند باب دارالعجزه و دارالایتام ایجاد و برای نگاهداری آن‌ها این عوارض را برقرار کرد و مقداری هم بر قیمت مخابرات تلگرافات و پاکات پستی افزود و این عوارض معمول بود تا اینکه در زمان حکومت آقا سید ضیاءالدین یک عوارض سنگین تری تحمیل شد و پس از بهم خوردن حکومت سید ضیاءالدین عوارض جدید از بین رفته و بحال اول برگشت و اداره بلدیه به جهت نگاهداری دارالعجزه و دارالایتام آن عوارض قدیم را جمع آوری می‌نمود ولی این مسئله در وزارت مالیه تحت مداقه و نظر آمده و از جمله پیشنهادهایی که برای تقدیم تهیه کرده و به مجلس تقدیم می‌کند همین مسئله است البته باید این عوارض موقوف و سبب رفاه رعایا بشود و عنقریب پیشنهاد آن به مجلس تقدیم می‌شود که آنچه لازم است تصویب و آنچه زائد است حذف شود.
آقا میرزا ابراهیم قمی- بنده عقیده‌ام این است که گر از این تحمیلات جلوگیری نشود عنقریب تمام مملکت دارالمساکین خواهد شد.
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)