مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ مهر ۱۳۲۱ نشست ۹۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۳
جلسه: ۹۱
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۵ مهر ماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات آقای نخست وزیر و استرداد لایحه نظام وظیفه عمومی
۳- اظهارات آقایان معدل و اوحدی
۴- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ربع ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز دوم مهر ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند (اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین با اجازه- آقایان: روحی، ملک‌زاده آملی، فاطمی، مستشار
غایبین بی‌اجازه- آقایان: تولیت، دکتر ضیا، شهدوست، فرخ، طالش، محیط لاریجانی، مشار، اکبر، امیر ابراهیمی، عطاالله پالیزی، یاراحمدی، دبستانی، آصف، صادق وزیری، کامل ماکو
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقای: لیقوانی، یمین اسفندیاری، خسروشاهی، نصرتیان، بوداغیان
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس در صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
بیانات آقای نخست‌وزیر و استراد لایحه نظام وظیفه عمومی
۲-بیانات آقای نخست‌وزیر و استراد لایحه نظام وظیفه عمومی)
رئیس آقای نخست‌وزیر فرمایشی داشتید؟
نخست‌وزیر در جلسه گذشته مجلس شورای ملی موقعی که باستحضار آقایان نمایندگان رسانیدم که حسب‌الامر اعلیحضرت همایونی سمت وزارت جنگ را نیز شخصاً بعهده گرفته‌ام متوجه شدم که علاوه بر مسئولیت کلی که از بدو امر در امور مربوطه بوزارت جنگ داشته‌ام از این به بعد مسئولیت مستقیم مسائل دیگری را نیز که متضمن نکات دقیق‌تری است قبول کرده‌ام و از این رو مذاکراتی که در لایحه قانون نظام وظیفه می‌شد بیشتر مورد تأمل و دقت قرار دادم و بیش از بیش توجه جزئیات کار را لازم شمردم و در ضمن مباحثات این نکته بنظرم رسید که رد همه جا هر قانون ناچار باید واحد جامعی باشد که تمام دقائق آن با هم مربوط بوده و با مصالح عمومی کشور وفق بدهد و باین جهت لایحه قانون نظام وظیفه که چند ماه است در مجلس شورای ملی مورد بحث قرار گرفته و یک شور آن در کمیسیون با توافق دولت و مجلس خاتمه یافته اگر در مورد یک یا چند ماده آن با شتاب‌زدگی و بدون رعایت تناسب و ربط آن با سایر مواد تصمیمی اتخاد شود ممکن است سایر مواد را ناجور کند و با آنکه قانون را از جنبة جامعیت بیندازد و باین مناسبت این عقیده را عیناً بسمع آقایان نمایندگان رسانیدم که اگر مجلس شورای ملی قانون را بهمین صورتی که لایحه آن پس از شور چند ماهه تدوین شده است و باین ترتیب باید تصور کرد که جامع جمیع نظرهای مجلس و دولت است می‌پسندند نعم‌المطلوب اما اگر آقایان نمایندگان تغییری را در بعضی از مواد لایحه لازم دانند چون لایحه شور دوم خود را می‌گذراند دولت ناچار است بنا بمسئولیتی که دارد لایحه را استرداد و با مراعات نظریات مختلف لایحه جدیدی تقدیم کند تا در نتیجة اصلاح بعضی از مواد و باقی ماندن مواد دیگر صفت جامعیت از قانون سلب نشده باشد و چیزی از مصلحت کشور فوت نشود و بهمین جهت امروز هم باطلاع مجلس میرسانم که لایحه قانون نظام وظیفه را استرداد می‌نمایم تا پس از مطالعه کامل هر چه زودتر بمجلس شورای ملی تقدیم شود و نظریات نمایندگان محترم با مطالعات دقیق دولت توأماً تأمین گردد. اما مطلب دیگری که نمی‌توانم از بیان توضیحی در آن باب بگذرم اظهاراتی است که در جلسة گذشته مجلس شورای ملی از طرف بعضی از آقایان نمایندگان در غیاب اینجانب شده و موجب آن را بیانات سابق‌الذکر اینجانب قلمداد کرده‌اند باین مناسبت قبل از هر چیزی باید بگویم که اگر اینجانب و همکارانم را از بدو امر جز عزم راسخ بخدمتگزاری و حسن اعتماد عامه مشوق دیگری بقبول مسئولیت می‌بود اینگونه اظهارات خلاف واقع و منافی انصاف حقاً موجب دلسردی و یأس می‌شد و ما را که بزعم خود بر خویشتن فرض کرده‌ایم که در این هنگامه پرآشوب و دنیای پرخطر بدون منت و خالصاً آنچه روحاً و جسماً در حیطه توانائی داریم بصداقت و بی‌غرضی صرف حفظ مصالح مملکت کنیم وادار باستعفاء می‌نمود لکن من و همکارانم از روزی که شانة خود را برای حمل این بار حمل بار گران آماده نمودیم بر خود مخمر کردیم که از گفته‌هائی که مسلم بدانیم مطابق با آرزوهای ملت و متناسب با مصالح عمومی کشور نیست تزلزلی بخود راه ندهیم و مادام که باعتماد ملت نسبت بخودمان اطمینان داریم اینگونه حملات را ناچیز شماریم و بکار خود ادامه دهیم. اما در باب تعبیری که از بیانات اینجانب کرده‌اند حاجت بتوضیح زیاد نمی‌بینم زیرا اگر سوابق زندگی و عمل گذشته هر کس معرف اشخاص و مظهر اخلاق و تمایلات باطنی آنها شناخته شود با اندک توجهی بگذشته همه میدانند که اگر کسانی عامل و مبلغ حکومت دیکتاتوری و مخالف حکومت مشروطه بوده‌اند مسلماً اینجانب و همکاران در زمرة آن اشخاص نبوده‌ایم (نمایندگان ـ صحیح است) و همیشه اوقات بقدری ملی ایمان داشته و در پناه حکومت مشروطه فکر و عمل خود را پرورش داده‌ایم (صحیح است) و احترام مجلس شورای ملی را برخود واجب میشماریم (صحیح است) و بحکم همان مقام قدسی که برای مجلس شورای ملی قائل هستیم (صحیح است) آرزوی قلبی ما این است که اولاً افراد مغرض و افکار آلوده که متأسفانه همیشه در همه جای دنیا ولو بندرت وجود داشته‌اند وسیلة تقرب بحریم مجلس را هم نداشته باشندو ثانیاً مباحثات نمایندگان مجلس شورای ملی که بلاتردید از مختصات حکومت دمکراسی و ضامن استقرار قوانین منقح است بصورتی در نیاید که خللی بارکان امنیت برساند و رخنة در مصلحت عموم ایجاد کند (صحیح است) و برای همین اصل بود که وقتی بر دولت مشهود افتاد که مباحثة چند ماهه در مواد قانون نظام وظیفه هنوز به نتیجة قطعی نرسیده و باین جهت از یطرف وزارت جنگ بکلی بلاتکلیف مانده و از طرف دیگر اشخاص غیر مسئول مشغول وسیله برانگیختن هستند تا بمصلحت یکایک ایشان دستی در قانون برده شود و بهمین مناسبت از هر طرف گفتگوها برخاسته و دسته‌بندیها ایجاد شده است دولت دوام این وضع را با مصلحت کشور و خیر عامه منافی دید (صحیح است) و از این جهت بود که در جلسه اخیر کمیسیون مجلس شورای ملی شخصاً شرکت نمودم تا متفقاً وجه جمعی بدست آوردیم و طرح نهائی را برای تقدیم مجلس تهیه کنیم (صحیح است) استنباطی که آن روز از مذاکرات کمیسیون کردم این بود که نه اعضاء کمیسیون و نه سایر نمایندگانی که در جلسه کمیسیون حضور یافته بودند نسبت بسنوات معافیت ترجیح بلا مرجع را نمی‌پسندند و اصولاً با پیروی از رسوم و قواعدی که از قرون دیرینه در ممالکت متمدنه بمنزله شالودة نظم و نسق تلقی گردیده است همراهند و باین ترتیب در اصول و اساس مطلب هیچگونه اختلاف نظری فیما بین مجلس و دولت وجود ندارد (صحیح است) معذالک وقتی که شنیده شد مطالبی را که این جانب در ضمن بحث و مشاوره در کمیسیون گفته‌ام چگونه تحریف کرده و از معنای واقعی آن منحرف نموده‌اند حیرتی زائدالوصف دست داد من جمله بیان اینجانب را در کمیسیون راجع به اینکه هر کس از نظام وظیفه شکایتی دارد خوبست قبلاً بدولت رجوع کند و چنانچه تقاضای قانونی او را نشنوند راه شکایت او بمجلس همواره باز خواهد بود اینطور تفسیرکرده‌اند که من خواسته‌ام بگویم مجلس شورای ملی مطلقاً شکایتی را از مردم نپذیرد و شاکی را بخود راه ندهد بعلاوه موقعی که در کمیسیون ایراد کردند که اگر دولت دائره مشمولین را از هر طرف و بمقادیر مختلف هر چه بتواند محدودتر بکند عده سرباز از آنچه بالفعل اعتبار آن در بودجه وزارت جنگ پیش‌بینی شده است باضعاف مضاعف بالاتر خواهد رفت جواب من این بود که دولت و مجلس شورای ملی هیچگاه نباید از این معرکه هولناکی که در دنیا برپا شده است غافل باشند و مخالفتی را که این ایام در هر آن برای عموم ملل در بر دارد از یاد ببرند زیرا که با وضع فعلی عالم ممکن است در داخله کشور ما حوادثی روی دهد که برای وضع آنها و استقرار نظم و امنیت محتاج بعده سرباز اضافی شویم بدیهی است در آن صورت دولت محل پرداخت مخارج اضافی را به مجلس شورای ملی پیشنهاد خوهد نمود ولکن تهیه افراد کار کرده و مشق دیده کار یک روز و دو روز نخواهد بود و پیش‌بینی آنرا از حالا باید کرد اما متأسفانه این جواب عادی و ساده سوء تعبیر شده و اینطور شایع گردیده است که من گفته‌ام دولت خیال اعلان بسیج عمومی دارد و می‌خواهد پانصد هزتر تن را زیر اسلحه ببرد و برای جنگ آماده سازد در صورتیکه این جانب مطلقا چنین بیانی نکرده و چنین خیالی را هم ننموده‌ام (صحیح است) و بدیهی است این شایعات جز مشوب ساختن اذهان و پریشانی افکار ثمری نخواهد داشت و وجهاً من‌الوجوه یا حقیقت واقع سازش ندارد (صحیح است) جوانان فاضل کشور که البته بخوبی قدر خدمتگذاری بمملکت را با نیت پاک میدانند یقین داشته باشند که دولت هیچگاه صالح مملکت و خیر آنها را از نظر دور نخواهد داشت (صحیح است) و عامه مردم نیز باید بدانند که دولت نمی‌تواند دقیقه از وظیفه خود غفلت کند و آنی از محافظت نظم و تهیه وسائل امنیت و تأمین آذوقه و ارزاق غافل بنشیند (صحیح است) و زیر بار تحمیلات ناحق اشخاص برود و میدان را برای اشخاصی که حق را باطل و باطل را حق جلوه بدهند باز بگذارد. من و همکارانم سستی و بی‌عزمی را مطلقا بخود راه نخواهیم داد و اختیارات قانونی خود را عاطل نخواهیم گذاشت و بگفته کسانی که برای پوشانیدن اغراض باطنی همواره دنبال بهانه می‌گردند وقعی نخواهیم گذاشت و باستظهار عامه مردم و بزرگان قوم و نمایندگان ملت که همه متوجه باریکی موقع و سختی اوضاع می‌باشند و عواقب وخیم عدم ثبات و تزلزل حکومتها را از خاطر وظایف خود شبانه روز گرفتار چه مرارت و مشکلاتی است در عزم خود بفداکاری و ایستادگی راسخ‌تر می‌شویم (صحیح است) تا بخواست خداوند دریای طوفانی این جنگ جهانگیر از تلاطم بیفتد و ساحل نجات در افق ظاهر شود و این نقار و نقاضت‌ها که بیشتر آن از متساعب و مصائب برخاسته است خود بخود
فرو نشیند و دوران یگانگی و وداد از نو در دنیا شورع شود.
بدیهی است مادام که اوضاع بحال عادی برنگشته و نظم و آرامش استقرار کامل نیافته است باید اساس حکومت قوی و محکم و اعمال دولت در هر جا نافذ و مؤثر باشد و بعبارت اخری دولت در حدود قانون قادر و فعال باشد نه ضعیف و منفعل (صحیح است) این است رویة دولتی که بتواند در مقابل مجلس و ملت بوظایف مسئولیت عمل کند و با آسایش خیال و اطمینان بداوم هر محظور و مشکلی را در حدود امکان از مملکت دور کند و در مقابل وجدان و افکار نیکنام و سرفراز گردد (صحیح است)
ـ بیانات آقایان معدل و اوحدی
(۳ـ بیانات آقایان معدل و اوحدی)
رئیس آقیا معدلک
معدل یکی از معایب حکومت گذشته که دامنگیر کشور ما شده بود و هنوز هم در آتش آن می‌سوزیم همین نقص بود که وکلاء وزراء نویسندگان جراید و ملت را از ورود بسیاست و از دخول بصحنه سیاست منع کرده بودند و تقریباً همه از این کار تارک شده بودیم. جلسة گذشته مجلس شورای ملی تقریباً یک حرکتی داشت نظیر همان حرکاتی که باید یک حکومت مستقل و یک حکومت دمکراسی و یک حکومت مشروطه داشته باشد یعنی مذاکرات وزراء با نمایندگان ولی سوءتفاهمی که ایجاد شد برای این بود که ما تارک شده بویدم در این موضوع و سوء تعبیراتی که در اطراف این مذاکرات شده بود نتیجه همین اصل بود بسیار خوب اتفاق افتاد که آن جلسه تشکیل شد و آن مذاکرات بعمل آمد که در نتیجة آن امروز رئیس محترم دولت این بیانات را در پشت این تریبون کردند اولاً تشکیل خود آن جلسه برای آقای قوام‌السلطنه و آن اظهاراتی که شده بود یکی از افتخارات ایشان است که در عصر زمامداری ایشان این نوع جلسات تشکیل شده و این حرفها زده شده است (حرفهائی که بیست سال زده نشده بود) و امروز هم باز ایشان مفتخر و سرافراز هستند که در پشت این تریبون این صحبت‌ها را که ملت ایران تشنة این دهان ایشان بیرون آمد. مجلس شورای ملی با ۱۰۹ رأی از ۱۱۶ رأی که تقریباً می‌شود گفت یک اکثریت قریب باتفاقی است بایشان رأی اعتماد داد و نمایندگان مجلس بر این افکار و عقاید خودشان باقی هستند (صحیح است) و پیشتیبان دولت هستند (صحیح است) و دولت باتکاءآراء نمایندگان مجلس شورای ملی و مجلس که مظهر افکار عمومی و مرکز ثقل مملکت است در تمام مملکت نفوذ و قدرت دارد و بخوبی خواهد توانست بر تمام مشکلات فائق بیاید (صحیح است) این مذاکراتی که امروز اینجا فرمودند آقای نخست‌وزیر البته شایسته شأن ایشان و شأن کابینه ایشان که یک حکومت ملی است هست و جز این هم نمایندگان انتظاری نداشتند. بنده دیدم که اکثر آقایان رفقا اجازه گرفته‌اند که صحبت کنند ولی خیال می‌کنم بهترین صحبت‌هائی که ما بایستی بکنیم همین وثیقه‌هائی بود که ایشان دادند و همین صحبت‌هائی بود که کردند و خاطر ما و خاطر ملت را مطمئن می‌کند (صحیح است) باین جهت بنده تصور می‌کنم که آقایان اجازه بفرمایند وارد کار بشویم و جبران کنیم این دو جلسه‌مان را بکار، و دیگر در این باب صحبت نکیم.
رئیس آقای اوحدی.
اوحدی تمام آقایان نمایندگان محترم مسبوق هستند که بنده جزء مخالفین قانون نظام وظیفه سال ۱۳۱۷ از اول مذاکرات این لایحه اصلاحی بودم تابحال و حتی در یکروز بعضی از مواد قانون ۱۳۱۷ را برای آقایان خواندم و از آقایان درخواست کردم که اگر قانون نظام وظیفه مورد تصویب باید واقع بشود آن صدو بیست و شش ماده دیگر که جزء مواد اصلاحی نیست آنها هم بیاید به مجلس و همه تصویب شود این را البته آقایان فراموش نکرده‌اند و بنده معتقد بودم که جریان این قانون نظام وظیفه باین سهولت انجام نمی‌شود و عقاید در اطراف نظام وظیفه متشتت است و زیادی پیشنهادات بهترین دلیل است برای نظریات مختلفه‌ای که آقایان در اطراف قانون نظام وظیفه داشتند. یکی دیگر از نظریات بنده و آقای مؤید احمدی وعدة از آقایان دیگر این بود که قانون ۱۳۰۴ نظام وظیفه مطرح بشود و هر گونه اصلاحی در اطرافش باید بشود همان بشود و کسی دیگر هم در اطراف این قانون دیگر صحبت نکند و مواد بد آن قانون که در آن موقع ما نتوانستیم عرایض حقة خود را پیش ببریم یکی و دوتا و سه‌تا و چهارتا نیست، زیاد است و بنده شخصاً در یکی از مواقعی که خدمت آقای نخست‌وزیر رسیدم از نقطة نظر علاقمندی ایشان به قوانین موضوعه مملکتی عرض کردم که این قانون از طرف وزارت جنگ سابق به مجلس آمده و مواد بدی دارد به بنده فرمودند کدام است آن مواد؟ عرض کردم. فوراً تلفون را برداشتند و آقای ریاض را خواستند در پشت تلفون آقای ریاضی از کمیسیون مجلس آمدند پشت تلفون بهشان اظهار کردند که اوحدی راجع به نظام وظیفه و قانون نظام وظیفه این ایرادات را دارد و بنظر من در دست می‌آید ارفاق کنید این بیاناتی بود که با حضور خود بنده شد بعد هم باتفاق آقای دکتر طاهری و آقای ملک مدنی باز خدمتشان رسیدیم و مواد بد قانون نظام وظیفه را بایشان خاطرنشان کردیم ایشان قول دادند که خودشان تشریف بیاورند در کمیسیون و در اطراف آن قانون ببینند چکار باید کرد که بصلاح ممکلت باشد و آنچه لازمه ارفاق است شده باشد باین جهت تشریف آوردند نهایت در آن جلسه روی کلیات در استرداد این لایحه که دقت بیشتری در این قانون بشود بهترین قدمی بود که آقای نخست‌وزیر در این مجلس برداشتند حالا اگر یکقدری طول بکشد بنده اظهار دارم با آن نظر ارفاقی که خودشان نسبت به جامعه دارند و با آن نظر اصلاحی که نسبت بقوانین دارند البته اینقدر راضی نخواهند شد طول بکشد و مردم هم معطل بشوند (نخست‌وزیرـ خیر طول نخواهد کشید و خیلی زود به مجلس تقدیم می‌شود) قسمت دوم که آقای نخست‌وزیر یک اظهاراتی فرمودند تصور نمی‌کنم جای صحبت دیگر برای کسی باقی بماند (صحیح است) همینقدر آقای نخست‌وزیر باید بدانند که جامعه خصوصی نمایندگان و اکثریت پارلمانی از هر جهت نسبت بایشان اعتماد داشته و سوابق ایشان را هم در نظر داشته حتی آن اشخاصی که یک اظهاراتی کرده‌اند آنها هم یکی از طرفداران جدی آقای نخست‌وزیر بوده‌اند و سایرین را هم تشویق می‌کردند بنابراین بنده خودم هم نمیدانم چطور شده که یک چنین عنواناتی شده باشد امید است انشاء‌الله با آن نظر جامعه اکثریتی که متوجه عملیات آقای نخست وزیر است آقای نخست‌وزیر را سست نگرداند و بیش از پیش جدیت داشته باشند برای اینکه وضعیت مملکت ما از حیث خواربار و از حیث امنیت منتهی درجة احتیاج را بوجود یک کابینه وطنخواه فعال و جدی داشته و دارد (صحیح است) و اگر کسی بخواهد قضایا را از مد نظر دور بکند و داخل یک جریانی بشود تصور می‌کنم که یک ظلمی را نسبت به مملکت و ملت روا داشته است البته هیچکس حاضر نیست از نمایندگان مجلس که حاضر بشود این وسائل و ترتیبات فراهم شود و یک ملتی گرفتار قحطی و نا امنی و گرفتار چپاول و غارت شده باشد. بیش از این دیگر عرض ندارم.
ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
(۴ـ موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه)
جمعی از نمایندگان ختم جلسه
رئیس اجازه می‌فرمائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است) جلسه آتیه روز سه‌شنبه هفتم مهرماه سه‌ساعت پیش‌ازظهر دستور لوایح موجوده.
(مجلس نیمساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری