مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۵۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۵۹
مذاکرات روز سه شنبه ۱۱ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۹ را آقا سید محمد تقی قرائت کرد.
رئیس- بنا بود بقیه راپورت انجمن مالیه باز امروز مطرح مذاکره شود چون ملاحظه نمودم که مطالب آن یک یک باید در این مجلس طرح و مذاکره شود و این نمی‌شود. لهذا گفتم انجمن مالیه یک خلاصه هم از جمع و هم از خرج بنویسد و در مجلس قرائت شده از روی بصیرت مذاکره شود پس امروز نظامنامه بلدی خوانده شود.
(آقا شیخ ابراهیم و بعضی چنین اظهار داشتند که قرائت و تنقیح ومذاکره نظامنامه ایالتی مقدم است نظامنامه بلدی مدتی تاخیر بیفتد عیب ندارد و بعد مذاکره از کمی وقت مجلس شد.
وکیل التجار – آقایان همه میدانند که مجلس شواری ملی مسئولیت دارد و کارهای لازم هم هست باید اصلاح شود و وقت مجلس کم است و نمی‌توانیم بگوییم وقت نداریم خصوص آقایان وکلائیکه از سایر جاها آمده‌اند زیرا که عموما در این راه باید از تمام کارهای شخصی دست بکشیم و با جان و مال برای اصلاح امورات و پیشرفت کار حاضر باشیم و همینطور هم هست عقیده بنده این است جناب رئیس بفرمایند آقایان وکلا از سه ساعت بغروب مانده بیایند و تا دو ساعت از شب گذشته مجلس منعقد باشد والا با این یک ساعت و نیم وقت و این کارهای فوق العاده و کارهای اتفاق افتاده هیچ کاری پیشرفت نخواهد کرد.
رئیس- چون بعض آقایان وکلا تجارت دارند نمی‌توانند از دو ساعت بغرب مانده زودتر حاضر شوند ولی از آن طرف تا دو ساعت از شب گذشته مجلس منعقد باشد عیب ندارد و آنگهی حالا که خود آقایان گفتند از سه ساعت بغروب می‌آییم کافی است همه می‌آیند و تا دو ساعت از شب رفتته بس است بیش از اینهم نمی‌شود کار کرد.
(باز در باب اینکه کدام یک از مطالبیکه در بدو مجلس گفته شد مطرح مذاکره شود بعضی گفتند نظامنامه بلدی بعضی گفتند نظامنامه انجمن ایالتی مهم و مقدم است جمعی اظهار داشتند همان تتمه راپورت کمیسیون مالیه مطرح شود.
آقا میرزا محمود خوانساری – جناب رئیس مکرر در مکرر فرمودید اصلاح عمل مالیه از همه چیز لازم‌تر است و آن روز هم گفتید هر کس چیزی در اینخصوصها بنظرش می‌رسید و رأی دارد بگوید پس عرض می‌کنم مسئله تیول و تسعیر جنس خیلی مهم است و تاخیر میفتد ارباب تیول دست اندازی کرده و بکار خود سوار می‌شوند و مذاکرات این دو مسئله هم پریروز بمیان آمده بود خوب است امروز این دو مسئله تمام شود بعد نظامنامه بلدی یا ایالتی قرائت شده و مطرح مذاکره گردد.
حاجی میرزا ابراهیم – همه اینهائیکه می‌فرمایید صحیح است الا اینکه اینها از فروعات مشروطه است تتمیم اصول مشروطه چه شد کی تمام می‌شود؟
رئیس- آنرا هم مشغول نوشتن هستند وجمعی از آقایان هستند که باید جمع بشوند نوشته شده تمام شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – باید راست گفت هیچکس بتکلیف خود عمل نمی‌کند نه کمیسیون مالیه نه کمیسیون تکمیل قانون اساسی و نه دیگری بعقیده بنده هر کس نمی‌تواند از عهده برآید استعفا بدهد.
مستشارالدوله – کمیسیون تتمیم قوانین اساسی بتکلیف خود عمل کرده و نوشته‌اند تا روز شنبه حاضر می‌شود و قرار است اجزاء آن انجمن روز پنجشنبه علی الطلوع حاضر شوند و یکدفعه در کمیسیون قرائت شده تجدید نظری بشود آنوقت روز شنبه یا یکشنبه یا هر روزی را که مجلس صلاح بداند بیاورند مجلس خوانده شود.
آقا سید محمد مجتهد – اولا باید تمام اهل مجلس بدانند که در این شهر انجمنها از برای تخریب این مجلس منعقد است و بعضی از اهل مجلس هم در آن انجمنها حاضر می‌شوند ولی این مجلس در تحت حمایت حضرت امام عصر عجل الله فرجه بوده ابدا اعتنایی باین اشخاص نیست و امروز تمام ملت با این اساس مقدس همراه هستند ثانیا چیزیکه هست این است که این همه ما جان کندیم و دچار زحمت و خسارت فوق العاده شدیم چیزیکه مقصود و منظور بوده هنوز از این مجلس دیده نشده و داخله مجلس ابدا منظم نیست اول کاریکه می‌کنید مجلس را منظم و مرتب کنید هر کس غرضی و تظلمی دارد نمیداند بکجا اظهار دارد یک جایی را قرار بدهید که بعرایض مردم برسند این وضع مجلس نیست یکی نطق می‌کند باید همه گوش دهید نه اینکه چند نفر یک دفعه حرف زده و همهمه نمایید یک مطلبی را اقدام می‌کنید یک روز یا دو روز کم یا زیادتر عمرتان را ضایع می‌کنید معهذا ناقص می‌گذارید شروع بمطلب دیگر می‌نمایید ما از بهم خوردن مجلس هیچ خوف و ترس نداریم زیرا آنهاییکه بر ضدند جزء خار و خاشاک هستند اما وضع داخلی مجلس درست نیست دستورالعمل و حدود حکام بنا بود نوشته شود هیچ خبری نیست همچنین سایر کارها و فعلا من خواهش از مجلس می‌نمایم مدتی در باب برگردانیدن تیولات و موقوفی تسعیر جنس بواسطه ملاحظاتیکه خواهم گفت دست نگاهدارد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – اگر این مسئله تیولات و غیره درست نشود هیچ کار ما درست نیست ما شش کرور زاید خرج داریم بر جمع حضرتعالی می‌فرمایید صبر کنیداین را چه کنیم و آنگهی هر رشته که این مجلس بخواهد دست بزند جمعی ضد خواهند شد مثل صاحبان تیول پس نباید ملاحظه کرد این مجلس پول می‌خواهد اگر نباشد این کار پیش نرود هیچ کار پیش نخواهد رفت.
مستشارالدوله – البته بالبداهه عقل حکم می‌کند که تیولات باید برگردد ولی کمیسیون مالیه ملاحظه کرد بچه طور باید برگردد که تفاوت آن عاید دولت شود دید امساله ممکن نیست و حقیقة برگردانیدن تیولات امساله برگردانیدن منافع چند نفری است بحاکم.
رئیس- اصل مطلب این است که خرج ما شش کرور بر جمع علاوه است آیا این را تماما باید از خرج بزنیم می‌شود یا اینکه تمامش را بر جمع باید افزود و خرج بماند یا اینکه هر دو را اصلاح نماییم و این شکل بهتر است پس در این صورت می‌شود گفت به بعضی چیزها دست نزنیم و بتفاوت عمل دست بزنیم؟
وثوق الدوله – این تفاوت عمل و تسعیر جنس آنقدرها نمی‌شود اما در باب تیولات همان است که آقای مستشارالدوله فرمودند و عقیده بنده هم این است آنطوریکه منظور است از برگردانیدن تیولات نمی‌شود امساله استفاده کرد و یکی بواسطه ملاحظاتیکه آقا فرموده‌اند باید ملاحظه شود عمده اصلاح در خرج است باید بشود (وکلا را در این ماده فی الجمله اختلافی حاصل نگشت مؤتمن الممالک و بعضی اظهار کردند که تیولات چند قسم هستند همه را ممکن نیست برگردانیم مگر آن تیولاتیکه تفاوت کلی دارد آقا میرزا ابوالحسن خان و آقا میرزا محمود خوانساری و سیدالحکما و جمعی در این مسئله جواب دادند باینکه اولا در قانون استثنا نیست بعد از آنکه مجلس رای داد باید در حق همه بطور مساوات مرعی شود و ثانیا گفته شد تیولات چند قسم است طی دو قسم است باینطور که یک طایفه رعیت تیولات مظلوم صاحبان تیول واقع شده و یکطایفه دیگر از رعایای تیول هستند که بواسطه حمایت ارباب تیول ظالم می‌باشند و همه قسم دزدی و شرارت می‌نمایند و وانگهی جهت ندارد که ارباب تیول از بابت حقوقات خودشان گروی از دولت داشته باشند و دو ماه باول سال مانده حقوق خود را دو مساوی ببرند ولی سایرین در مدیکسالهم نتوانند بحقوق خود برسند پس باید کلیه تیولات برگردد و همه حقوق خود را از بانک ملی دریافت دارند بالاخره بعد از مذاکره ومداقه زیاد محسنات برگشتن تیولات بر همه مکشوف شده تماما متفق الرای شدند).
مستشارالدوله – پس حالا که تمام اراء متفق است در برگشتن تیولات خوب است مجلس توجه شود باین نکته که تفاوت عمل تیولات بچه وسیله عاید دولت شده و بکیسه حکام نرود.
آقا سید حسن تقی زاده – امروز سلطنت قدیمه مشروطه شده باید رعیت صاحبان تیول هم مشروطه شوند ما از بیست کرور دهنده که ملت هستند هیچ ملاحظه نمی‌کنیم اما آن چند نفر گیرنده را که صاحبان تیول باشند ملاحظه می‌کنیم که نرنجند و هیچ شکی نیست که حکام امساله مثل حکام پارساله نخواهند بود علاوه انجمنهای ایالتی هست که جلوگیری از تعدیات حکام می‌کنند اما وسیله عاید شدن تفاوت تیولات بدولت بهمان قبوضات پارساله که در دست رعایا است متقبل شوند اگر زیادی دارد آن هم معلوم می‌شود.
احسن الدوله – مختصرا عرض می‌کنم فقره تیول فقره تعرض شقاقلوس است باید با این مجلس قطع شود زیرا که درد بی درمان است جایی که سلطان نتواند چاره بکند غیر از اینمجلس کی می‌تواند چاره نماید جلادی می‌خواهد که یکدفعه این عضو فاسد را ببرد که سایر عضوها را هم فاسد نکند.
آقا میرزا حسین طبیب – مقاصد تیولات بیش از اینها است یکفقره مسئله قلعه الموت است و حالا هم می‌گویم اهالی الموت چند روز مانده بود بحرکت ما آمدند متظلم شدند که ارباب ما اولا جنس را با دیوان تسعیر کرده چهار تومان و خرواری بیست تومان می‌فروشند و ثانیا نقدی را تومانی دو تومان می‌گیرد و طوری بر ما سخت گرفته است که بنان شب محتاج شده‌ایم آخر ما هم مسلمانیم بکجا پناه ببریم باز هم در این چند روز کاغذ نوشته و متظلم هستند.
حسام الاسلام – هر فردی از افراد ملت دارای قوتی هستند حال اگر بخواهند یکی یکی بتوسط آن قدرت خود را حفظ کنند نمی‌توانند پس لازم است این قوای خود را بیک نفر رئیس که شخص پادشاه هست بدهند و آنهم امین باشد زیرا که در حقیقت خزینه دار ملت است که بواسطه آن قوا حفظ افراد است هر جا دزدی ببینند اطلاع بدهند که برگردد بدولت (در اینموقع که اتفاق آراء حاصل شد ببرگرداندن تیولات و اخذ رای. گفتگو شد در املاکیه وقف اماکن متبرکه و مشاهد مقدسه است و خدام آنها اکتری از آن املاک را تیول کرده‌اند که آیا اینهم جزو سایر تیولات باید برگردد یا نه اعضاء مجلس بالاتفاق گفتند که تفاوت نمی‌کند اینهم جزو تیولات است باید برگردد بعد گفتگو در خصوص موقوفی تسعیر جنس شد).
وثوق الدوله – یکی هم موقوفی تسعیر جنس است و این مسئله تسعیر جنس خیلی عمل غلطی است گمانم این است کسی تردیدی در موقوفی آن نداشته باشد حتی اشخاصیکه خودشان تسعیر جنس کرده‌اند اعتراف بکنند که این مسئله غلط است.
آقا میرزا فضلعلی آقا – در باب موقوفی تسعیر جنس هیچکس منکر نیست بر فرض به پنجنفر هم ضرر بخورد هیچ حرفی نمیگویند بجهت این که میدانند این مسئله ظلم و غلط است (در این باب هم وکلا را اتفاق آرا حاصل شد که تسعیر جنس دیوانی از امسال موقوف باشد بالکلیه. سپس مذاکره در باب برگشتن سی هزار تومان شد که آصف الدوله از هشتاد هزار تومان تفاوت ممیزی سیستان و غیره استدعا از دولت کرده بود در حق خود و کسانش برقرار شود که آیا اینهم برگردد یا نه عموم اعضا مجلس محترم متفقا تصویب کردند که باید حتما این سی هزار تومان برگردد واگر فرمانی هم صادر شده باشد توقیف باشد چون مذاکرات و مباحثات در باب سه ماده که طرح شده بود بقدر لزوم شده واتفاق آراء حاصل گردید لهذا شروع بنشر ورقه رأی شده سه نوبت ورقه منتشر و اخذ رای گردید اول در باب موقوفی و تسعیر جنس که ۸۳ رای داده شد دوم در باب برگشتن تیولات ۷۱ رای اخذ شد سیم در باب برگشتن سی هزار تومان خراسان که عموم وکلا محترم رای دادند و در این موقع عموم وکلا بر حسب اجازه رئیس برای رفع کسالت باطاق دیگر رفته و پس از مختصر توقف مجددا باطاق رسمی بازگشت نموده شروع بمذاکرات شد.
حاجی محمد اسمعیل آقا- از قراریکه بعضی از وزراء اظهار می‌دارند بعضی از وکلاء می‌روند در دوائر دولتی باسم نمایندگی از طرف مجلس بعضی کارها می‌کنند و گفتگوها می‌نمایند و این اسباب توهین بمجلس است می‌خواهیم بدانیم بعد از این بروند واز وزارتخانه‌ها بنویسند مجلس او را خواهد پذیرفت یا نه (در این خصوص مذاکره شد بعضی گفتند وکلا نمی‌توانند باسم مجلس در ادارات دولتی یا جای دیگر گفتگو نمایند مگر باسم خودشان ودر کارهای شخصی خودشان آقا میرزا ابوالحسن خان و بعضی اظهار داشتند که در کارهایی که از ولایات رجوع بشخص وکیل می‌شود باید اجازه مجلس باشد واگر بتوسط او بمجلس اظهار شده باشد که هیچ ابا مجاز نیست و بادارات دولتی هم بهمین طور اطلاع داده شود بعد از مذاکره زیاد قرار شد شرحی بادارات وشته شود که هر گاه یکی از وکلا بروند بآنها رسماً باسم نمایندگی مجلس گفتگو نمایند قبول نکنند و در این باب مهر و کاغذ مخصوص مجلس فقط معتبراست.
صدیق حضرت – جناب رئیس شکایتی دارم از تلگرافخانه امروز تلگرافی آمده است که چهار ساعت بغروب مانده ما را احضار بتلگرافخانه کرده‌اند ولی حالا آن تلگراف را آورده‌اند جهت این تأخیر چیست و چرا باید حالا بیاورند که موقع بگذرد.
در این باب نیز گفتگوی بمیان آمد آقا میرعماد اظهار داشتند آنچه که تلگراف از طرف مجلس به تنکابن مخباره شد تماما را تغییر داده ند اصلا کسی که حکومت دارد نباید اداره تلگرافخانه با او باشد وکیل التجار گفت خیانت تلگرافخانه را من اینجا بامضای خودشان ثابت کرده‌ام و الان در دفتر ضبط است و بعضی اظهار داشتند در این که امورات تلگرافخانه منظم نیست و مخابرات بوقت خودش نمی‌رسد و مخابره نمی‌نمایند حرفی نیست بالجمله پس از مذاکره قرار شد شرحی در این باب بوزارت داخله نوشته شود.
صدیق حضرت – جناب رئیس قبل از آنکه مجلس برای تنفس تعطیل شود مطلبی عنوان کردم مطرح مذاکره نشد حالا می‌خواهم مجددا عنوان نمایم وزیر دربار اگرچه وزیر مسئول نیست ولی نمی‌تواند با وزارت درباری حکومت هم نماید ما حکومت کسی را میگوییم که از صبح تا شام در دارالحکومه نشسته بعرایض مردم برسد نه کسی که از صبح تا شام در امورات سلطنتی اشتغال داشته باشد و همچنین حکومت کرمان که با شاهزاده فرمانفرما بود از قراری که شنیده شده گویا به پسر ایشان داده شده که بمن هفده و هیجده هستند می‌خواهیم بدانیم این از روی استحقاق است یا بجهت اینکه پسر شاهزاده فرمانفرما هستند داده شده.
دکتر ولی الله خان – آقای صدیق حضرت خواستند این مطلب را قانونی بگویند درست توضیح نکردند خوب است بنده عرض کنم معین است که تمام وزراء مادامیکه باین شغل شاخص مفتخرند تقریبا هم کفو می‌باشند کسیکه وزارتی داشته باشد آیا محض حفظ این مقام منیع یعنی منصب وزارت می‌تواند در همان آن جزء وزارت دیگر باشد زیرا که اگر چنین باشد لازم می‌آید که در آن واحد یک نفرهم مثلا وزیر دربار باشد وهم دست نشان وزیر دیگری
ودر این خصوص فی الجمله مذاکره شد قرار شد چیزی در این باب بوزارت داخله نوشته شود و در این موقع تلگرافی از رشت آمده بود قرائت شد که خلاصه آن قریب باین مضمون بود:
- حضور وکلاء معظم. عموم مالکین گیلان عرضه می‌داریم افتتاح این مجلس مقدس شورایملی بجهت دو امر است یکی عموم ملت در حقوق و حدود مساوی باشد. دوم برای تحصیل ثروت است و همه میدانند این سرحد معظم ایران وضع معاملات آن غیر از سایرجاها است محصولاتش تا آخر هر سال وصول می‌شود و رعایا باید مسئول تعمیرات اراضی باشند حال رعایای گیلان همچو فرض کرده‌اند که معنی سلطنت مشروطه بالمره آزاد بودن و ندادن مالیات است حال رعایای اینجا باین جهت سرکشی نموده مالیات نداده‌اند و بعضی هم متواری شده و تمام رعیت خانها مختل است تکلیف چیست؟
در این خصوص بین وکلاء اختلاف عقیده روی داد بعضی گفتند که دراین تلگراف تقلب شده جمعی گفتند آنهاییکه این تلگراف را کرده‌اند بر ضد انجمن رشت هستند بالاخره پس او مذاکره و گفتگو رئیس اظهار داشت تلگرافی از طرف مجلس در جواب این تلگراف نوشته شده که مقصود هر دو طرف بعمل می‌آید خوانده شود تلگراف مزبور قرائت شد که خلاصه آن قریب باین مضمون بود:
- انجمن ایالتی رشت تلگرافی امروز از رشت رسید که اسباب حیرت مجلسیان گردید با وجود انجمن ایالتی در آنجا اهالی رشت بدرستی معنی مشروطیت و حریت را نفهمیده‌اند و رعایا بنای خود سریرا گذاشته‌اند و عجب‌تر آنکه انجمن ایالتی اصول مشروطیت را باهالی آنجا نفهمانیده‌اند لهذا مجلس شورای ملی قویا خواهش می‌نماید که اصول مشروطیت را بمردم فهمانده و رفع این اغتشاشات را نماید که عموم آسوده باشند.
آقاسید حسن تقی زاده – مقصود از سرکشی رعایا که در این تلگراف مخصوصا و تلگرافات و مکتوبات دیگر که از ولایات می‌رسد گویا این باشد که اربابها وملاکین می‌خواهند سرهای رعایا را ببرند و آنها سرشان را در وقت بریدن عقب می‌کشند که این عمل بسرکشی تعبیر می‌شود البته میدانید که رعایای ایران بر دو قسم است یکی اهالی بلاد که رعیت پادشاه مملکت ودیگری رعایای بیچاره دهات رعیت بلکه عبدرق سلاطین بی اسم یعنی ملاکین اند واین دومیها در املاک خودشان سلطنت مستبده میرانند یعنی در حقوق و در حدود مدنیه و جنائیه و سیاسیه آن رعایا مداخله و حکمرانی می‌کنند جریمه می‌گیرند چوب می‌شدند تنبیه و همه گونه سیاست و بگیر و ببند بزن و بکش بکار می‌اندازند و برمال و جان و ناموس و عصمت دهاتیها دست درازی کرده و مسلط شده‌اند و هرگز مسئول از اعمال خود نیستند پس حالا که رعایای شهری به استبداد تحمل نیاورده و با پادشاه خود کنار آمده و قراری گذاشته آزاد شدند و سلطنت خودشان را مشروطه کردند آیا رواست که باز دهاتیها در زیر همان استبداد سابق بمانند اولا قرار بگذاریم سلطنت آنها هم مشروطه بشود یعنی این مالک که در این خاک و آن اهالی بجز یک یک بهره را که مالک نیست سر سال برود و حقوق خود را دریافت کند دیگر چه حق دارد چون بلای آسمانی برجان اهالی مسلط شده و فعال مایرید باشد و بیچاره روستائی که نه ماه تمام خودش و خانوده اش و عیال و اولادش در زیر تابش آفتاب کار کنند و غرق عرق شوند و محصول بعمل بیاورند هر سال همه را بعلاوه دار و ندار و جل و پلاس خانه را هم در وجه نقصان ناپذیری حضرت مالک الملک دوباره سه باره بپردازند و در هر دفعه مباشرین قبض نداده بگیرند و دفعه دویم باز مطالبه کنندو عاقبت مجبور بفرار کردن ببادکوبه و قفقاز نمایند. اینها هستند که اولاد وطن ما را بهند و قفقاز و عثمانی ریختند و سالی سیصد هزار نفر را مجبور برفتن بخارجه می‌کنند. بلی رعیت بعد از این ندای عدل اگر ذره بخواهد بتکالیف شاقه فوق الطاقه حضرات تمکین نکنند اسم سرکشی می‌دهند.