مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ بهمن ۱۳۲۰ نشست ۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مجلس یک ساعت پیش ازظهربریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز یکشنبه ۲۸ دی ماه آقای طوسی(منشی)خواندند.
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟(اظهاری نشد)
- تقدیم یک فقره لایحه قانونی ازطرف آقای وزیرفرهنگ
۲- تقدیم یک فقره لایحه قانونی ازطرف آقای وزیرفرهنگ
وزیر فرهنگ (آقای تدین)-لایحه ایست راجع به اصلاح قانون مطبوعات تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود
(نمایندگان- صحیح است بسیارخوب است)
رئیس - بکمیسیون ارجاع می‌شود.
- شور دوم گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به پیمان دولت ایران و دولتین شوروی و انگلستان
۳- شور دوم گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به پیمان دولت ایران و دولتین شوروی و انگلستان
رئیس - گزارش کمیسیون امور خارجه مطرح است.
نخست وزیر (آقای فروغی) - آقایان نمایندگان محترم گزارش کمیسیون امور خارجه مجلس شورای ملی را که دو روز قبل طبع و توزیع شده‌است ملاحظه فرموده‌اند. راجع است به پیمان اتحادی که مطرح مذاکره‌است بین دولت ایران و دولتین شوروی و انگلستان خاطر آقایان محترم مسبوق است که مذاکراتی راجع به پیمان قبلا در مجلس شورای ملی شد بعد عهدنامه به مجلس شورای ملی پیشنهاد شد و رفت بکمیسیون امور خارجه مجلس و بعد از مذاکره در کمیسیون بمجلس شورای ملی آمد برای شوراول و دوباره در مجلس مذاکره در آن طرح شد و شوراول انجام گرفت و در ضمن شوراول از طرف آقایان نمایندگان پیشنهاداتی برای ارجاع بکمیسیون (مطابق نظامنامه داخلی مجلس) تقدیم شد و در مجلس مذاکره در اطراف آن پیشنهادات شد بسیاری از آن پیشنهادات در مجلس ردشد یعنی قابل توجه نشد بعضی از آنها هم که در مجلس قابل توجه شد ارجاع بکمیسیون شد و در کمیسیون آن پیشنهادها محل مذاکره و مباحثه واقع شد با هیئت دولت بنده و آقای وزیر امور خارجه بودیم در کمیسیون و آقایان نمایندگان اعضاء کمیسیون و صاحبان پیشنهادها تشریف داشتند مشاورات و مباحثات شد و در نتیجه آن مشاوره‌ها با نمایندگان دولتین هم مذاکراتی بعمل آمد بالاخره آنچه که نمایندگان دولتین شوروی و انگلستان با آن در باب پیشنهادهای آقایان نمایندگان موافقت کردند به صورت یک مراسله درآمد که ضمیمه این گزارش کمیسیون و این پیمان گشته‌است و بنظر آقایان نمایندگان محترم رسیده..........
(در این موقع (نیمساعت بظهر) در اثر واقعه غیر مترقبه مجلس تعطیل شده و یک ربع ساعت بظهر مجدداً تشکیل گردید)
نخست وزیر – جمله متعرضه کلام بنده را قطع کرد البته جای تأسف است ولی تعجب نیست چون مطلب خیلی بزرگ است شبهاتی القاء می‌شود و اشخاصی هم که درست از اوضاع و احوال مسبوق نیستند باشتباه می‌افتند و بر اثر اشتباهی که بر ایشان دست می‌دهد عقایدی اتخاذ می‌کنند و یک حرکاتی می‌کنند البته اینها نباید مانع بشود از اینکه عقلاء حقیقت را در نظر بگیرند و مطابق و مصلحت مملکت عمل و اقدام کنند (صحیح است - احسنت). عرض می‌کردم بعد از اینکه این مذاکرات شد بالاخره نتیجه مذاکرات ما بصورت یک مراسله یک ضمیمه برضمائم سابق این عهدنامه درآمد و بر آن اضافه شد و در این ضمیمه یک مسائلی که شاید محل تردید و تشکیک بود توضیح می‌شود: یکی از آنها راجع است بمسئله اینکه بموجب این عهدنامه دولت ایران مجبورنمی‌شود یعنی دولی که بامااین عهدنامه رامی بندندمارامجبورنمی کنند و حق ندارند ما را مجبور کنند باین که داخل در جنگ شویم. این یک چیزی بود که هر چند در فصل سوم اشاره باین معنی داشت ولیکن بنظر آقایان رسیده بود که این صراحت نامه را ندارد بهتر این است که تصریح شود پس در فقره اول از این مراسله ضمیمه این مطلب توضیح می‌شود که دولتین شوروی و انگلستان که با ما در این عهدنامه طرف هستند از ما تقاضای لشکرکشی و شرکت در جنگ نخواهند نمود. مطلب دوم که باز یک توضیحی است راجع بآن قسمت که در فصل چهارم نوشته شده‌است که قراردادهائی که منضم باین عهدنامه‌است در آنجا معلوم کند که دولتین شوروی و انگلستان کارهائی که در این جا می‌کنند که مستلزم یک مخارجی خواهدبود در صورتیکه آن کارها برای مقاصد نظامی خودشان باشد و محل احتیاج ضروری دولت ایران نباشد از آن بابت مخارجی بر دولت و ملت ایران تحمیل نخواهند کرد این هم یک مسئله بود که خاطر آقایان یک قدری متوجه این مسئله بود که بغیر از آنچه که در فصل چهارم ذکرشده‌است. بالاخره توضیح آخری این است که متوجه شدند بعضی از آقایان که ممکن است فصل نهم بطوریکه نوشته شده‌است بعضی منافع و مزایائی هم که این عهدنامه برای ما تحصیل می‌کند بعد از باطل شدن این عهدنامه..... چون این عهدنامه موعد دارد و در یک زمانی بعد از آنکه جنگ تمام شد این عهدنامه هم از بین می‌رود ولیکن یک مزایائی در این عهدنامه برای ما تحصیل شده‌است) می‌خواستند آقایان مطمئن باشند پس از اینکه صلح شد و این عهدنامه باطل شد آن مزایا از دست نرود این مطلب هم در فقره سوم این ضمیمه اخیر تصریح شده‌است. این تمام آن چیزی بوده‌است که دولت موفق شده‌است نسبت باین عهدنامه اخیراً یعنی بعد از خاتمه شور اول که در مجلس واقع شد بعمل آورد و از طرفهای خودش در این عهدنامه تحصیل کند (صحیح است) حال باید مجلس شورای ملی عقیده خودشرا نسبت باین امر اظهار نماید. عرض کردم این چیزهائی که ملاحظه میفرمائید و نگرانی‌هائی که از برای اشخاص هست در نتیجه یک شبهاتی است که القاء شده‌است و تاآنجاهائی است که طبعاُ برای بعضی اشخاص می‌آید. بنده و هیچکس خوشوقت نیستیم از این پیش آمدهائی که برای ما واقع شده‌است از شهریور ماه ببعد. هیچکس نمی‌گوید که خوب شد (صحیح است) و خوب واقعه بود ولیکن اموری پیش آمده‌است و آن امور هم درنتیجه اشتباهاتی است که ما کرده‌ایم قبل از این جریانات (صحیح است) و باید انصاف داد و اذعان کرد اشتباهاتی که سابقاً کردیم منجر باین پیش آمد شد (صحیح است) و اگر آن اشتباهات را سابقاً نمی‌کردیم این پیش آمدها نمی‌شد (صحیح است)اما حالا که شده‌است چه باید کرد؟ باید حتی الامکان مضرات این پیش آمدها را کم کرد اگر هم بتوانیم منافعی در ضمنش ببریم. این عهدنامه برای همین منعقد می‌شود نه برای چیز دیگری که تصور می‌کنند و کسانی که مصلحت خودشان را نمی‌دانند که این عهدنامه منعقد بشود چه می‌گویند می‌گویند این عهدنامه استقلال ایران را از بین می‌برد ولی مطالعه نمی‌کنند در مواد این عهدنامه که بینید این عهدنامه استقلال ایران را از بین نمی‌برد حاکمیت دولت ایران را این عهدنامه از بین نمی‌برد. اگر لطمه باستقلال و حاکمیت ایران وارد شده باشد این عهدنامه جبران می‌کند آنرا منافعی دارد این عهدنامه برای ما که مخصوصاً وقتی که منعقد شد این کیفیتی که امروز هست برای ما که مملکت ما اشغال شده قوای خارجی است این کیفیت تبدیل می‌شود و در این عهدنامه تصریح می‌شود که بعد از این دیگر قوای خارجی که در اینجا هستند قوای اشغالی نخواهند بود. البته خیلی بهتر بود که قوای خارجی در اینجا نباشد بنده تصدیق می‌کنم اما حالا که هستند و حالا که بنا بمیل و نظر و اراده ما این قوا از اینجا نمی‌روند و رفتن شان بسته بیک عواملی است که واقع می‌شود و اطمینان‌هائی است که حاصل می‌شود حالا که این طور است آیا بهتر نیست قوائی که این جا هستند صورت قوای اشغالی بعبارت اخری یک نحو خصومت نباشد و برگردد و بصورت این بیاید که این راه اتحاد است نه اینکه خاک ما را اشغال کرده باشند؟ (صحیح است) هیئت دولت وقتی این عهدنامه را پیشنهاد بمجلس کرد نظرش این بود که بواسطه این عهدنامه یک اندازه‌ای از مضرات وقایعی که پیش آمده‌است ممکن است بکاهد (صحیح است) و فوائدی هم از آن حاصل بشود. حالا هم عرض می‌کنم انعقاد این عهدنامه بعقیده ما و بعقیده هیئت دولت و بسیاری از اشخاص مطلع از امور دنیا و از امور روزگار برای ما مصلحت است این عهدنامه مضرات جدیدی برای ما جلب نمی‌کند (صحیح است) منافعی را هم ممکن است جلب بکند و عدم انعقادش هم ممکن است از برای ما یک مضرات دیگری جلب کند اگر انصاف داشته باشند اشخاصی که اطلاع دارند اشخاص بی اطلاع را بنده عرض نمی‌کنم اشخاصی هم که غرض خارجی دارند آنها را هم عرض نمی‌کنم ولی اشخاصی که غرض خارجی ندارند و اطلاع دارند از احوال اعضای هیئت دولت، از احوال بنده و از احوال همکارانم گمان می‌کنم اعتراف کنند ما اگر اقدامی می‌کنیم بر ضرر مملکت خودمان نمی‌کنیم (صحیح است) ما کسانی نیستیم که راضی بشویم بقدر یک ذره بقدر یک خردل برای این مملکت جلب مضرت بکنیم (صحیح است) منافعش برای این است که آیا مملکت برای هست یا نیست؟ و چه منفعتی از برای ما متصور است؟ منافع فاسدی اغراض فاسدی هم امیدوارم آقایان این ظن را نداشته باشند که نزد ما وجود داشته باشد. بنده پیش خودم و خدای خودم و وجدان خودم سرافراز هستم باینکه دراین عهد نامه هیچ غرض شخصی ندارم هیچ نفع شخصی برای خودم ندارم (صحیح است) و خدای من شاهد است اینهمه مقاومتی که کردم و تحمیلی که کردم و می‌ترسیدم از عدم انعقاد این عهدنامه مضراتی متوجه این مملکت بشود (صحیح است) و خواستم این مضرات را از بین ببرم (صحیح است) و حالا عرض می‌کنم من و همکاران هیئت دولت من در این مقام از برای حفظ مصالح و منافع مملکت و دفع مضرات از این مملکت، تکلیف خودمان را بجا آوردیم (صحیح است) و در این ساعت بنده عرض می‌کنم مسئولیت این مصالح مملکت را ما نسبت بخودمان و نسبت بوظیفه خودمان ادا کرده‌ایم حالا دیگر مسئولیت از ما سلب می‌شود...
جلائی - سلب نمی‌شود مسئولیت...
نخست وزیر - اگر بد شد البته مسئول خواهیم بود ولی مسئول آینده و مضراتی که عرض کردم. بنده عرض کردم ماادای تکلیف کردیم و وظیفه خود را انجام دادیم و بجای آوردیم. البته اگر مطابق نظر مانشد و مصالح مملکت آنطوری که ما در نظر داریم پیشرفت نکرد برای ما خیلی سهل است که کنار برویم و هیچ اشکالی هم دارد ولی از ملیت این مملکت که نمی‌توانیم کنار باشیم (صحیح است) آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی هم که نمی‌توانند کنار بروند. مردم این مملکت هم که از ملیت خودشان و مملکت خودشان نمی‌توانند دست بردارند (صحیح است) باید نظر کنند با تاًمل با تعقل با ملاحظه اطراف و جوانب و موقعیت جغرافیائی موقعیت زمانی و مکانی و اوضاع روزگار و همه اینها را بسنجند و ببینند آیا مصلحت هست یک همچو عهدنامه‌ای منعقد شود یا خیر ملاحظه کردید که نه عجله کردیم نه فشارآوردیم نه تهدید کردیم نه تحبیب کردیم نه تطمیع کردیم هیچکار نکردیم (صحیح است) عهدنامه را پیشنهاد کردیم و قبل از پیشنهاد کردن با آقایان مشاوره کردیم بعد از پیشنهاد کردن جلسات کردیم کمیسیونها کردیم مشورتها کردیم در مجلس شورای ملی آقایان با فراغت نظر صحبت‌هاشان را کردند و حرف‌هاشان را زدند هیچ چیزی را پنهان و پوشیده نکردیم حالا باز هم عرض می‌کنم بعقیده ما مصلحت این مملکت این است که این عهدنامه تصویب شود و تصویب نشدنش هم ممکن است برای این مملکت مضرات داشته باشد (صحیح است)
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
دکتر جوان – بنده کفایت مذاکرات مخالفم. بنده عرض دارم.
رئیس - بفرمائید.
دکتر جوان – خوب چون آقایان اجازه نمی‌دهند که صحبت بکنم صحبت نمی‌کنیم ولی چون مطابق ماده ۳۲ نظامنامه اجازه داده شده که در شور دوم اگر اعتراضاتی دارند بعنوان ارجاع بکمیسیون تقدیم کنند بنده نسبت به فصل پنجم اعتراض دارم که نوشته‌ام وتقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم چون ماده ۳۲ صریح است باینکه باید اعتراضی که بعنوان کمیسیون داده شد درمجلس مطرح شود وطبع وتوزیع شود بنده تقدیم می‌کنم.
رئیس- گزارش کمیسیون امور خارجه قرائت می‌شود گزارش کمیسیون
لایحه شماره ۴۷۱۵ دولت راجع به پیمان دولتین شوروی وانگلیس با دولت ایران که درنتیجه مذاکرات مجلس شورایملی و پیشنهاد هائی که از طرف بعضی از آقایان نمایندگان ضمن شور اول برای شور دوم ارجاع بکمیسیون امور خارجه گردیده بود درکمیسیون درجلساتی با حضور جناب آقای نخست وزیر و جناب آقای وزیر امور خارجه مورد مذاکره و مداقه گردیده بالاخره کمیسیون روز پنجشنبه دوم بهمن ۱۳۲۰ تشکیل ودر نتیجه توضیحات دولت ومذاکرات لازمه عین خبر شور اول بضمیمه مراسله‌ای که بنام ضمیمه ۳ با توافق دولتین شوروی وانگلیس دائر بر قبول بعضی از اصلاحات پیشنهادی بکمیسیون داده شده بود بتصویب اکثریت کمیسیون رسیده اینک خبر آن برای شور دوم تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد:
مخبر کمیسیون امورخارجه م. همراز
ماده واحد- مجلس شورای ملی پیمان اتحادبین دولت شاهنشاهی ایران ودولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی وانگلستان را که مشتمل برنه فصل و شش نامه می‌باشد و در تاریخ ۲۴ آذرماه ۱۳۲۰ از طرف نمایندگان سه دولت پاراف شده بتصویب و بدولت اجازه می‌دهد امضاء و مبادله شود.
رئیس - آقای دکتر جوان اعتراضی دارند(بعضی از نمایندگان-نمی‌شود) عرض بنده را توجه بفرمائید در فصول اعتراض رسیده‌است اعتراض باید طبع وتوزیع شود یا خیر؟
دکتر جوان - بسیار خوب بعد از طبع وتوزیع میفرمائید صحبت کنم؟ چشم.
بیات – باید اعتراضشان قبول شود بعد طبع وتوزیع شود.
دکتر طاهری - اول باید طبع وتوزیع شود
دکتر جوان – پس قرائت بفرمائید بعد طبع و توزیع شود.
رئیس - آقای بیات
بیات - عرض کنم مطابق نظامنامه در شور اول یا دوم پیشنهادیکه می‌شود بعنوان ارجاع به کمیسیون باید بمقام ریاست تقدیم شود وبعد باید طبع وتوزیع شود(بعضی از نمایندگان – قابل توجه بشود) وبعدازبیست وچهار ساعت طبع وتوزیع بایددر جلسه بعد مطرح شود وقابل توجه بشود یعنی تکلیفش معلوم شود بنابراین این اعتراض را باید اول طبع و توزیع کنند بعد در جلسه دیگر مطرح کنند.
دکتر جوان - بنده یک اخطار کوچک نظامنامه‌ای دارم
رئیس - بفرمائید.
دکتر جوان - چون مطابق قانون دراین قسمت ماده واحده بعقیده بنده باید صحبت بشود حالا که میفرمائید نباید صحبت بشود این موضوع را باید رأی بگیرند آقایان رأی دادند که صحبت نشود بنده هم عرضی نمی‌کنم.
رئیس - باین پیشنهاد شما رأی گرفته می‌شود (بعضی از نمایندگان –رأی گرفته نمی‌شود).
اوحدی – اخطار نظامنامه‌ای.
رئیس - بفرمائید.
اوحدی – عرض کنم این ماده ۳۲ دارای سه قسمت است قسمت اول راجع است به ضمن شور اول یا دوم شور اول اگر اعتراضی رسید همانطور است که باید بعنوان پیشنهاد به مجلس باشد وپس از رأی گرفتن در مجلس می‌رود بکمیسیون ولی راست است که در صدر این ماده هم نظامنامه شور اول ودوم هردورادارد اما در شور دوم این مطلب را ندارد مگر در یک صورت اگر کمیسیون تصویب کرد دیگر درشور دوم کسی حق ندارد دراطراف آن صحبت بکند ولی اگر تردید کرد یارد کرد آنوقت ممکن است در شور دوم معترض باز اعتراضات کند وآنوقت مجلس رأی می‌دهد باینکه دولت باز تجدید نظر دراصل عهدنامه بکند موارد صریح نظامنامه این است که عرض کردم بنابراین در شور دوم وقتی که کمیسیون تصویب کرد باید مجلس هم رأی بدهد.
رئیس - آقای دشتی
دشتی – بهتر از همه این است که متن ماده را بخوانیم ((ماده ۳۲- هرگاه دولت لایحه قانونی به مجلس فرستاده و بروفق اصل ۲۴ قانون اساسی تصویب عهدنامه که با یکی از دول خارجه بسته می‌شود تقاضا نمودند در باب مواد عهدنامه رأی گرفته نمی‌شود! در باب مواد عهدنامه رأی گرفته نمی‌شود! و تغییری هم در متن آن داده نمی‌شود. اگر در ضمن شور اول یا دوم بعضی از نمایندگان در برخی از شرایط اعتراض و ایرادی دارند این اعتراض و ایراد باید بعنوان رجوع بکمیسیون در مجلس اظهار شود قبول یا رد رجوع بکمیسیون وقتی مطرح می‌شود که لااقل بیست و چهار ساعت قبل اعتراضات مزبوره طبع و توزیع شده باشد. هرگاه مجلس پس از مباحثات در باب ارجاع بکمیسیون این مسئله را قابل توجه دانست انوقت بکمیسیون رجوع می‌نماید. در موقع شور ثانوی کمیسیون راپرتی درباب موارد اعتراضی طبع و توزیع کرده و در ضمن آن عقیده خود را درباب تصویب یارد یا تعویق لایحه بیان می‌نماید و پس ازآن مجلس ملاحظات خود را کرده و رأی قطعی می‌دهد. درصورت رد یا تعویق لایحه مجلس بدین طریق رأی می‌دهد مجلس شورای ملی بدولت تکلیف می‌کند که در باب شرایط معترض علیها مجددا با دولت متعاهده داخل مذاکره وگفتگو شده، در مواقعی که فوریت لایحه مزبوره از طرف مجلس تصدیق شده باشد شرایطی که بکمیسیون رجوع می‌شود راپرت آنرا کمیسیون مزبور معجلاً پس از ختم مباحثات شرایط بلا اعتراض به مجلس پیشنهاد می‌کند)) من تصور می‌کنم که این ماده خیلی ساده وصریح است وجای هیچ شبهه ندارد و آن این است که الان آقای دکتر جوان اعتراض دارند در این اعتراض نه رأی گرفته می‌شود نه مذاکره می‌شود طبع و توزیع می‌کنند پس از اینکه ۲۴ ساعت ازش گذشت و مجلس دوباره تشکیل شد ایشان بعنوان اینکه پیشنهادشان ارجاع بکمیسیون شود یک توضیحاتی می‌دهند و بعد از آن رأی گرفته می‌شود اگر مجلس قبول کرد بکمیسیون می‌رود اگر قبول نکرد که هیچ.
رئیس - آقای نخست وزیر
نخست وزیر - بنده این اعتراض آقای دکتر جوان را که ندیدم و نمیدانم چیست ولی فقط می‌خواهم خاطر محترم آقایان را متوجه کنم که بااین مذاکرات و ترتیب این لایحه و این پیشنهادها و این ضمائم اخیری هم که موافقت شده‌است مطلب قطع شده‌است. ارجاع بکمیسیون معنی واقعیش این است که اگر قابل توجه شد ببرند باز دوباره باطرف‌ها مذاکره بکنند. آقایان خاطر داشته باشند مخصوصاً آقای دکتر جوان که این پیشنهاد را می‌کنند بخاطر داشته باشند که این عهدنامه و پیمان است با دولت‌های خارجی یک مسئله داخلی نیست. یک طرف آن دولت ایران است عرض کردم این باین شکل قطع شده‌است البته آقایان در رأی خودشان مختارند که قبول کنند یا رد کنند بسته باین است که مصلحت را چطور تشخیص می‌دهند ولی اگر هم تصور می‌فرمایند که این اعتراض فرضاً در مجلس شورای ملی قابل توجه بشود برای ما ممکن است که بعد برویم داخل مذاکره بشویم و یک نتیجه دیگری بگیریم بنده باید عرض کنم که اینطور نیست و نمی‌شود حالا با این فکر و بااین کیفیت که عرض کردم آقای دکتر جوان در رأی خودشان مختارند که رأی بدهند یا ندهند ولی برای اینکه تکلیف معلوم بشود اگر ممکن است خواهش بنده را قبول بفرمائید این پیشنهاد خودشان را پس بگیرند و جز اینکه یک قدری هم باز کار بتعویق بیفتد نتیجه دیگری حاصل نخواهد شد (صحیح است).
رئیس - آقای دکتر طاهری.
دکتر طاهری – بنده عرضم این است که تعویق این قضیه ۲۴ ساعت است امروز عصر طبع وتوزیع می‌شود فردا عصر هم جلسه می‌شود مطابق نظامنامه عمل می‌شود واین نظریه‌ای هم که آقای نخست وزیر فرمودند اکثریت مجلس متوجه این نکته هست امروز هم که رأی گرفته نمی‌شود ازآقای دکتر جوان هم خواهش کنیم اگر ممکن است پیشنهادشان را مسترد بدارند چون با توضیحی که جناب آقای نخست وزیر دادند تاًثیری ندارد آن زحمتی که باید کشیده شده وکارهائی که مقصود اصلی اگر بود حاصل شده‌است واین اصلاحاتی است که شده حالا هم اگر آقای دکتر جوان پیشنهادشان را پس بگیرند امروز رأی بگیریم واگر پس نگیرند ۲۴ ساعت عقب می‌افتد یعنی امروز طبع وتوزیع می‌شود فردا بعداظهر جلسه تشکیل می‌شود وپیشنهاد ایشان تکلیفش معلوم می‌شود.
رئیس - این مسئله را بنده درست متوجه نمی‌شوم یک لایحه دو شوری است شور اولش شده مجال اعتراض هم به آقایان داده شده آقایان اعتراضاتی کرده‌اند به کمیسیون رفته وبعد هم کمیسیون رأی خودش را داده‌است آیا لایحه سه شوری هم ما داشته‌ایم تا بحال؟ حال لایحه باید امروز رأی گرفته شود دیگر بکمیسیون نباید برود.
دکتر طاهری - لایحه دیگر به کمیسیون برنمی‌گردد فقط چون موضوع عهدنامه‌است باید اعتراض طبع و توزیع شود.
رئیس – ما رأی خودمان را می‌گیریم بعد اگر اعتراضی هست صحبت کنند. آقای دشتی.
دشتی – این موضوع عهدنامه‌است و چون مهم است باید تمام نکات نظامنامه در آن رعایت شده باشد و این نظامنامه حق می‌دهند که اگر اعتراضی شد آن اعتراض طبع و توزیع شود و ۲۴ ساعت بعد حق را نظامنامه داده‌است و چون این عهدنامه یک کار مهمی است باید تمام دقایق قانونی آن رعایت شود فقط یک روز وقت می‌خواهد فردا بعد از ظهر مجلس تشکیل شود و تمام می‌شود و این تأخیر اهمیتی ندارد.
رئیس – آقای دکتر جوان.
دکتر جوان – بنده در پیشنهاد خودم باقی هستم اینکه میفرمائید نباید برود بکمیسیون اولا کسی که مخالف است عقیده اش این است که باید بکمیسیون بنده که این پیشنهاد را می‌دهم فرضاً آقایان هم بعد از ۲۴ ساعت که جلسه می‌شود رأی بدهند که نرود بکمیسیون استفاده که بنده خواهم کرد از همین است که این اندازه پیشنهادی داده‌ام و در اطرافش توضیحی هم داده‌ام ولو در یک ماده والا بنده در هفت قسمت اعتراض کرده بودم که صحبت کنم ولی حالا که اینطور ش که در یک قسمت صحبت کنم در همان یک قسمت صحبت می‌کنم بعلاوه این پیشنهادی را که داده‌ام و در اطرافش توضیح هم بدهم موثر میدانم و ممکن است چند نفر از آقایان در این پیشنهاد با بنده هم عقیده شوند.
رئیس – آقای طباطبائی.
طباطبائی – عرض کنم مطلب همان بود که آقای رئیس فرمودند یک لایحه وقتی به مجلس داده می‌شود و شور دارد و فوراً می‌رود بکمیسیون این یک مرتبه و راپورت می‌آید به مجلس و پیشنهادات داده می‌شود و مرتبه می‌رود بکمیسیون این سه مرتبه این عهدنامه همینطور شده‌است حالا هم تصریح شد باینکه بکمیسیون نخواهند رفت.
(همهمه نمایندگان – چرا نخواهد رفت – زنگ رئیس)
طباطبائی – آقایان اجازه بدهند اگر رأی داده شود ممکن است برود بکمیسیون ولی نباید رأی بدهند و نظامنامه هم صریح است بنظر بنده خوبست اعتراض خوانده شود به بینیم چیست.
رئیس – آقای دشتی.
دشتی – آقایان عوض اینکه کاررا تسریع کنند خرابتر می‌کنند با اینکه ماده ۳۲ نظامنامه صریح است دیگر این گفتگوها لازم نیست اصلاً نظامنامه برای این است که دستور رفتار مجلس باشد در هر دقیقه و جلسه نمی‌شود نظامنامه را تغییر داده نظامنامه تصریح دارد که اگر وکیلی اعتراض کرد باید اعتراضش طبع و توزیع شود و پس از ۲۴ ساعت مطرح شود اینجا نه آقای رئیس لازم بود صحبت بفرمایند و نه آقای طباطبائی و نه بنده الان مجلس ختم می‌کنم و اعتراض آقای دکتر جوان طبع می‌شود و توزیع می‌شود فردا سه ساعت بعد از ظهر جلسه تشکیل می‌دهیم و بآن اعتراض رأی گرفته می‌شود و دیگر لایحه ارجاع بکمیسیون نمی‌شود ماده ۳۲ هم بوکیل و هم به مجلس شورای ملی این حق را داده‌است که آن پیشنهاد کند و این رأی ندهد دیگر لازم نیست اینقدر صحبت بشود این پیشنهاد طبح و توزیع می‌شود و مجلس را ختم می‌کنیم فردا سه ساعت بعد از ظهر مجلس بشود.
رئیس – آقای سزاوار
سزاوار – بنظر بنده این ماده ۳۲ دارای اجمال و ابهامی است....(بعضی از نمایندگان – اینطور نیست – همهمه نمایندگان)
سزاوار – اجازه بفرمایئد موقع شوراول باید پیشنهادات داده شود و ۲۴ ساعت قبل هم باید داده شود و طبع و توزیع شود و بعد مطرح بشود و پس از اینکه پیشنهادات رد یا قبول شد می‌رود بکمیسیون ولی همانطور که جناب آقای رئیس فرمودند لایحه دو شوری است بنده خودم هم نظر مخالفت نسبت بمواد دادم و از این لحاظ البته موافقم با آقای دکتر جوان ولی چیزی که هست اول نظامنامه می‌نویسد در موقع شور اول و دوم و در قسمت پائین راجع بشور دوم می‌نویسد در موقع شور ثانی کمیسیون را پرتی در باب موارد اعتراض طبع و توزیع کرده و در ضمن آن عقیده خود را در باب تصویب یارد یاتعویق لایحه بیان می‌نمایدبنابراین این عمل شده وکمیسیون اینکارراکرده‌است درشوردوم بنابراین دو مرتبه اعتراض شود این مرتبه سوم می‌شودوتطبیق نمی‌کندباقسمت اخیرنظامنامه وبنظربنده این ناظربقسمت اول بوده و در شور ثانی همینقدر که کمیسیون نظرش راداده واظهار عقیده کردبایدآن نظرکمیسیون را مجلس رأی بگیرد.
رئیس - آقای دشتی.
دشتی - بنده تعجب می‌کنم ازرفیق عزیزم آقای طباطبائی که برخلاف فکرسلیمی که دارند صحبت می‌کننداین ماده نظامنامه فارسی است نه فرانسه‌است نه ترکی اگر در شور اول یا دوم بعضی از آقایان نمایندگان اعتراضی داشته باشند آن اعتراض طبع و توزیع می‌شود و پس از ۲۴ ساعت مطرح می‌شود و این کاملا واضح است و اینکه آقای سزاوار فرمودند راجع بشوراول است و این قسمت آخر تکلیف هر دو را معین می‌کند و بنده تعجب می‌کنم از یکنفر وکیل عدلیه که این اعتراض را می‌کند.
سزاوار - من تعجب می‌کنم ازآقاکهالتفات نمی‌کنند.
دشتی - بالاخره رأی آقای رئیس قاطع است که مطابق نظامنامه عمل کنندیعنی مجلس راهمین الان ختم بفرمایندوبرای سه بعدازظهرفرداجلسه رامعین کنند.
رئیس - آقای سزاوار.
سزاوار - بنا بر فرمایشات آقای دشتی باید یک خیر دیگر کمیسیون تهیه کند. (همهمه نمایندگان – خیر نباید را پورت بدهد)
سزاوار - پس قراربراین است که یک قسمت ازنظامنامه راعمل نکنیم. این خبر کمیسیون است و نظر کمیسیون هم معین شده‌است باید تکلیفش معین شودوالابنده هم اعتراض دارم واگر اینطوراست اعتراضاتم رامی‌دهم.
رئیس - آقای اوحدی.
اوحدی - فرض می‌کنیم آنچه را که آقای دشتی فرمودند صحیح است فرض می‌کنیم امروز در اطراف لایحه اظهاری نشود و اعتراض آقای دکتر جوان طبع و توزیع شود فرض می‌کنیم اینها همه درست بعدازبیست وچهارساعت طبع وتوزیع شده آمده بمجلس شورای ملی ومجلس بعنوان رجوع بکمیسیون رأی داد و می‌رود بکمیسیون و وقتی که رفت بکمیسیون لایحه سه شوری می‌شود بنابراین بنده مخالفم و بنظر بنده این لفظ دوم که در نظامنامه نوشته شده تسامح عبارتی است مجلس پس از شور دوم دیگر نباید قبول اعتراض کند.
رئیس - آقای ملک مدنی.
ملک مدنی - استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند ماهمیشه نباید در موضوع نظامنامه تفسیری قائل شویم له وعلیهی برایش قائل شویم ماده۳۲نظامنامه روشن است سوابقی هم دارد و ما نباید سابقه را بهم بزنیم وقتیکه نظامنامه می‌نویسد: پیشنهادات باید ۲۴ ساعت قبلاُ طبع و توزیع شده یاشد باید همانطور عمل شود حالا که آقای دکتر جوان یاآقای نوبخت یاهر کدام از آقایان پیشنهاداتی دارندمی‌دهندفرداسه ساعت بعدازظهرمجلس تشکیل می‌شودودراطراف آنهامذاکره می‌شودورأی داده می‌شودومجلس هم واکثریت مجلس هم بابیانات آقای نخست وزیرموافقت دارندوتوجه دارندومانبایدبرخلاف اصل کاری کنیم.
رئیس - آقای دکتر ملک زاده.
دکتر ملک زاده - عرض کنم مثل اینکه وضعیت در سوادفارسی ما هم تأثیر کرده‌است برای اینکه بعقیده بنده نظامنامه صاف و روشن و صریح است و صراحتاُ می‌گوید وکیل حق دارد که در شوراول یا در شوردوم اگر اعتراض دارد بگوید و باز بطور صریح می‌گوید ۲۴ ساعت باید بگذرد و پس از طبع و توزیع این پیشنهاد مطرح شود اگر مورد توجه شد می‌رود بکمیسیون و اگر نشد البته رد می‌شود و لایحه تصویب می‌شود و موضوعی هم که گفته شد سه شوری می‌شود اینطور نیست شور دوم باید تمام شود و ما در جریان شور دوم این عمل را می‌کنیم بعقیده بنده دولت هم متوجه هست و بیاناتی را هم که آقای رئیس الوزراء فرمودند تأیید این عمل نظامنامه و این ارجاع را می‌کند فقط اختلاف نظر در فلسفه و موضوع بحث است. آقای رئیس الوزراء می‌فرمایند اعم ازاینکه مورد قبول واقع بشود و مورد توجه بشود و یا نشود و یک رأیی بدهید یا ندهید طرف این قضیه ما هستیم این باین صورت خاتمه پیدا کرده‌است و مجلس آزاداست که راجع باین لایحه رأی بدهد یا ندهد از آنطرف آقای دکتر جوان هم یک فلسفه‌ای دارند و آن این است که می‌فرمایند پس از این که من یک توضیحاتی دادم چون از طبقه مخالفین هستم ممکن است این توضیحات من تأثیری در مجلس شورای ملی و رأی وکلاء بکند یک عده آرائی در مساعدت آن عقیده من تولید کند والا راجع به نظامنامه بعقیده من اختلاف نظری در بین نیست یابایدایشان پیشنهادشان راپس بگیرند و یا باید طبع و توزیع شود و بعد مذاکره شود.
رئیس -آقای طهرانچی.
طهرانچی - بعقیده بنده درشوردوم هم مذاکره درکلیات داردوالا مذاکره درکلیات کجا رفت(جمعی ازنمایندگان باهمهمه-کلیات ندارد)اجازه بفرمائیدبعقیده بنده هم درشوراول وهم درشوردوم هم مذاکره در کلیات دارد و هم مذاکراه در مورد (بعضی از نمایندگان – اینطور نیست)چرا عملی است که مجلس کرد برای اینکه قبل از وقت در خارج لوحه موافق و مخالف گذاشته شده و اگر اعتراضی در مورد باشد باید صحبت شود. (همهمه نمایندگان)
رئیس – آقای موید احمدی.
موید احمدی – عرض کنم بنده با اینکه خاطر مبارک آقایان مسبوق است که در جلسه سابق راجع بنظامنامه عقایدی عرض کردم که باید اصلاح شود لکن عجالته تا این نظامنامه هست مجبوریم بر طبق آن عمل کنیم (صحیح است)و همینطور که آقایان دشتی گفتند علاجی نداریم غیر از اینکه یا آقای دکتر جوان پیشنهادشان را پس بگیرند و رأی بگیریم بقرار داد یا باید بفرمایند طبع و توزیع شود و فردا عصر جلسه تشکیل شود اما خود آقای اوحدی هم که مخالف بودند فرمودند عبارت تسامح دارد و همین کافی است که ما بر طبق نظامنامه عمل کنیم.
رئیس – آقای انوار.
انوار – بنده استدعا یم این است که مذاکرات کافی است و بس است دیگر. جلسه را ختم کنیم و فردا سه بعد از ظهر جلسه را تشکیل بدهیم.
نمایندگان – کافی است مذاکرات.
رئیس – اقای وزیر فرهنگ فرمایشی داشتند.
وزیر فرهنگ –(آقای تدین)- چون نسبت بتصویب این عهدنامه‌ها در مجلس شورای ملی بنده هم بی سابقه نیستم و همین ماده ۳۲ نظامنامه کاملاً بموقع اجرا گذشته میشده‌است و البته نمایندگان حق دارند در ضمن شور اول یا شور دوم بهمان ترتیبی که نظامنامه معین کرده‌است پیشنهاد بدهند فقط می‌خواستم یک تذاکری بدهم باینکه ممکن است در جلسه فردا هم باز آقایان بخواهند پیشنهاد بدهند بنده خواستم تذاکر بدهم که با توجه باین قسمت نظامنامه البته میفرمائید آن پیشنهادها مطابق معمول طبع و توزیع شود و برای فردا عصر هم جلسه تشکیل شود عرض دیگری ندارم.(نمایندگان – صحیح است)
- تقدیم یک فقره لایحه از طریق آقای وزیر فرهنگ
۴- تقدیم یک فقره لایحه از طریق آقای وزیر فرهنگ
رئیس – آقای وزیر جنگ.
وزیر جنگ –(سر لشکر نخجوان)- لایحه ایست که در جلسات قبل راجع به برقراری مستمری در حق افسران و همردیفانی که در این وقایع اخیر بشهادت رسیده بودند عرض شد و لایحه اش را تقدیم می‌کنم (صحیح است)
- سوال آقای صفوی از آقای وزیر فرهنگ و پاسخ آن
۵ - سوال آقای صفوی از آقای وزیر فرهنگ و پاسخ آن
رئیس – آقای صفوی از آقای وزیر فرهنگ سوالی داشتند.
صفوی – بنده عرضی که دارم مربوط بلایحه‌ای که آقا ی وزیر جنگ تقدیم مجلس کردند نیست مطابق نظامنامه در اول جلسه یا آخر جلسه نمایندگان می‌توانند مطالبی که دارند اظهار کنند بنده هم خواستم از حضور آقای وزیر فرهنگ استفاده کنم و یک مطالبی که راجع بمدارس و دبستانها و دبیرستانها در بین مردم تولید شده‌است و موجب نگرانی بعضی از دانشجویان است از ایشان سوال کنم و خاطرشان را هم قبلاً متذکر کرده‌ام. یک انتشاراتی هست که موجب تشویق و نگرانی خاطر دانشجویان شده و بعلاوه گفته می‌شود امسال بر خلاف معمول امتحاناتی که در خرداد معمول بود یعنی سه ماه بعد از سال امسال در فروردین شروع می‌شود و این مسئله موجب نگرانی عموم محصلین شده‌است حتی چیزهائی هم نوشته‌اند که در جرائد منتشر شود و از وزارت فرهنگ سوال کرده‌اند اگر اینطور است آنها نمی‌توانند خودشان را برای امتحان حاضر کنند خواستم آقای وزیر فرهنگ توضیحاتی بدهند که رفع این سوء تفاهم بشود.
وزیر فرهنگ – بنده خیلی خوشوقیم آقای صفوی نماینده محترم این سوال را از بنده فرمودند برای اینکه در خارج لاینقطع افراد این سوال را بنده می‌کردند. بطور مقدمه عرض کنم که متأسفانه در این ایام بقدری اراجیف و اخبار بی مأخذ شایع شده‌است که حد از برای آن تصور نمی‌شود کرد. این شایعه هم یکی از همان هاست بنده عرض می‌کنم چنین چیزی نبوده و نیست ولی برای توضیح که بیشتر دانش آموزان، دانشجویان و حتی آنهائیکه این چیز‌ها را جعل می‌کنند برای القاء اضطراب در خاطرها توضیح بیشتری بدهم ما سه قسم مدرسه داریم مدرسه ابتدائی متوسطه – عالی. مدارس عالی ما که عبارت از دانشکده‌ها است و نظائر آن مطابق معمول همیشه در خرداد ماه امتحانات آنها شروع می‌شود و آنهائی که قبول می‌شوند تصدیق می‌گیرند و آنهائی هم که تجدیدی می‌شوند در شهریور ماه امتحان می‌دهند آنهائی هم که رد می‌شوند رد می‌شوند امسال هم در تمام مدارس عالی ما چه در تهران و چه در نقاط دیگر همین ترتیب مجری خواهد بود و هیچ طرز تازه‌ای نسبت بمدارس عالی وجود ندارد و اما نسبت بد بستان و دبیرستان در دبیرستانها سه امتحان داخلی هست آقا توجه بفرمائید سه امتحان داخلی داریم که آن آخرین امتحان در خورداد شروع خواهد شد نه در اسفند و این قسمت بکلی دروغ است نهایت این است که در دبیرستانها کلاس سوم و کلاس پنجم و کلاس ششم اینها علاوه بر امتحانات داخلی امتحانات نهائی خارجی هم دارند باین معنی که کلاس سوم دبیرستان در داخله امتحان می‌دهد و اگر نمرات قابل توجه گرفت آنوقت با دارات فرهنگی معرفی می‌شود که برای امتحان رسمی قبولش می‌کنند و همچنین سال پنجم متوسطه و همچنین سال پنجم متوسطه و همچنین سال ششم متوسطه برای این کلاسهای نهائی یعنی سوم و پنجم و ششم که در دبیرستانها هست این ترتیب مقرر شده‌است که امتحانات داخلی این سه کلاس از بیستم فروردین در داخله مدارس شروع شود و این امتحان داخلی پانزده روز طول خواهد کشید و بعد از اینکه تکلیف این شاگردها معین شد در اردیبهشت باید صورت اسامی این داوطلبان را با دارات فرهنگ بدهند تا خرداد سال آینده این امتحانات داخلی اینها رسماً در ادارات فرهنگی بعمل آید. این نسبت باین سه کلاس که از بیستم فروردین شروع می‌شود در داخله و در اردیبهشت تکلیفشان معلوم می‌شود و معرفی می‌شوند بادارات فرهنگی و در خرداد باز امتحان آنها بعمل می‌آید و اما باقی کلاسها اینها امتحانات داخلی دارند و آن آخرین امتحان آنها در خورداد هر سال است و همچنین دبستان بنابراین جای هیچ تشویق و نگرانی نیست و خواهش می‌کنم مخصوصاًاز آقایان نمایندگان محترم که اگر در یک مواقعی از این قبیل مسائل می‌شنوند البته بهترین جا هم همین است که از بنده در همین جا سوال بفرمایند بنده هم با کمال خوشوقتی عین حقیقت را عرض می‌کنم.
- تصویب نمایندگی آقای ساکینیان
۶- تصویب نمایندگی آقای ساکینیان
رئیس – آقای مسعودی. (احضار برای قرائت گزارش شعبه)
(آقای مسعودی مخبر شعبه گزارش شعبه سوم را راجع بانتخابات ارامنه شمال و نمایندگی آقای سهراب ساکینیان بشرح ذیل قرائت نمودند).
انجمن نظار انتخاب ارامنه آذربایجان در تاریخ ۲۰ مهر ماه ۱۳۲۰ در تبریز تشکیل و پس از تعیین انجمن‌های فرعی از تاریخ هفتم آبان در حوزه‌های اصلی و فرعی شروع بتوزیع تعرفه و اخذ رأی شده و در ۱۸ آبان باخذ رأی خاتمه داده شده و پس از رسیدن صندقهای آراء حوزهای فرعی شروع بقرائت آراء نموده اندد رنتیجه آقای سهراب ساکینیان از ۷۰۹۰ رأی باکثریت ۲۸۳۷ رأی بسمت نمایندگی سیزدهمین دوره قانون گذاری مجلس شورای ملی انتخاب شده‌اند و چون شکایتی هم نرسیده بود شعبه سوم صحت نمایندگی آقای سهراب ساکینیان را تصدیق نموده و اینک گزارش آن تقدیم می‌شود.
رئیس – موافقین بانمایندگی آقای ساکینیان برخیزند (اکثر برخاستند)
- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
۷- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس – اگر تصویب بفرمائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است)جلسه آتیه فردا دوشنبه سه ساعت بعد از ظهر دستور هم شور دوم لایحه قرارداد
(مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری