مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ امرداد ۱۳۰۶ نشست ۱۳۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مذاکرات مجلس دورع ششم تقنینیه
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۱۳۴
صورت مشروح مجلس پنج شنبه پنجم امرداد ۱۳۰۶ مطابق ۲۸ محرم الحرام ۱۳۴۶
فهرست مندرجات:
۱- تصویب مرخصی آقایان جلایی- ملک‌آرایی- بهبهانی- آیت الله اصفهانی
۲- بقیه شور نسبت به لایحه کفالت ریاست مالیه و تصویب تفویض اختیارات قانونی ۴اسد ۱۳۰۱به آقای حاج مهدیقلی خان هدایت برای دو ماه
۳- قرائت لایحه دولت راجع به اعتبار بودجه ۱۳۰۶ راه‌آهن و ارجاع آن به کمیسیون
۴- مذاکرات و پیشنهاد راجع به مطالبی که بایستی جزء دستور شود
۵- قانون تفویض اختیارات مصوبه ۴ اسد ۱۳۰۱ ریاست کل مالیه به آقای حاج مهدیقلی خان هدایت برای مدت دو ماه
(مجلس دو ساعت و سه ربع قبل از ظهر بریاست آقای پیر نیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس روز سه شنبه سوم امرداد را آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
غائبین با اجازه جلسه قبل
آقایان: حاج علی اکبر امین – اسفندیاری – احتشام زاده – فرشی – عدل – والی زاده – مفتی – میرزا حسن خان وثوق – زعیم – بدر – عراقی
غائبین بی اجازه جلسه قبل
آقایان: اسدی – علیخان اعظمی – نظام مافی – حشمتی – بهار – حاج حسن آقا ملک – جهانشاهی.
دیر آمدگان با اجازه جلسه قبل
آقایان: شریعت زاده – دیبا.
دیر آمدگان بی اجازه جلسه قبل
آقایان: سهرابخان – امیر حسینخان – مرتضی قلیخان بیات – امام جمعه شیراز – نوبخت – محمد ولی میرزا- سلطان محمد خان.
رئیس – صورت مجلس اعتراضی دارد یا نه؟
(گفتند خیر)
بعضی از نمایندگان – دستور.
رئیس – چند فقره خبر از کمیسیون مرخصی رسیده است که باید قرائت شود بعد وارد دستور شویم
(بترتیب ذیل خوانده شد)
خبر مرخصی آقای جلائی:
آقای جلائی برای کارهای محلی خود تقاضای یک ماه مرخصی نمودند کمیسیون مرخصی مزبور را از روز حرکت تصویب و راپرت آن تقدیم می‌شود.
رئیس – آقایانیکه مرخصی یکماهه آقای جلائیرا تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند)
خبر مرخصی آقای ملک آرائی.
آقای ملک آرائی نماینده محترم تقاضای دو ماه مرخصی از روز حرکت نموده کمیسیون تقاضای ایشان را تصویب و خبر آنرا تقدیم می‌دارد که نماینده محترم پس از تصویب در ظرف سه ماه حق استفاده از دو ماه مرخصی خواهد داشت.
رئیس – آقایانیکه مرخصی دو ماهه آقای ملک آرائی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(جمع کثیری برخاستند)
رئیس – تصویب شد خبر دیگر.
خبر مرخصی آقای بهبهانی:
آقا ی بهبهانی تقاضای چند روز مرخصی نمودند کمیسیون از ۲۲ تیر ماه برای شش روز مرخصی را تصویب و راپرت آن تقدیم می‌شود.
رئیس – آقای بهبهانی.
بهبهانی – بنده بواسطه مریض سختی که داشتم و در دماوند بود شش روز بیشتر استفاده نکردم استدعا می‌کنم همان سه روز را رأی بگیرید.
رئیس – آقایانیکه سه روز مرخصی آقای بهبهانی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد خبر مرخصی آقای آیت الله زاده اصفهانی.
(این قسم قرائت شد)
آقای آیت الله زاده اصفهانی تقاضای سه ماه مرخصی نمودند کمیسیون مرخصی از روز حرکت سه ماه مرخصی را تصویب و راپورت آنرا تقدیم می‌دارد.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب.
آقا سید یعقوب – اگر چه تمام انظار در این جامعه متوجه بنده است که چرا مخالفت کردم ولی عرض می‌کنم که بنده نظر خصوصی نداشتم و در غالب این خبرها هم که موافقت کردم و رأی دادم حقیقتا خجالت می‌کشیدم و رأی می‌دادم ولی دلم حاضر نیست که رأی بدهم و اساسا مجلس باید در مسئله مرخصی‌ها یک نظری اتخاذ کند و یک ترتیبی نسبت بمرخصی نمایندگان اتخاذ کند هر وقت که صورت جلسه خوانده می‌شود بقدری می‌نویسند غایب بی اجازه و با اجازه که انسان متأثر می‌شود بعد هم در موقع مرخصی این ترتیب می‌شود وباید ک ماده در نظامنامه
راجع باین مسئله نوشته شود از آن طرف راجع به تعطیل همه رأی می‌دهند باجماع و خوب است یک فکر اساسی برای اینکار بشود و بنده از روی یک نظر بی آلایشی این عرض را کردم و استدعا می‌کنم یک طرحی را از مجلس بگذرانیم و یک ترتیبی بکنیم که اینطور نشود آخر این چه چیز است؟ این جور مجلس را از اکثریت انداختن خوب نیست و خدا شاهد است که من این را از روی یک دلسوزی عرض می‌کنم اینطور مرخصی‌ها را نمیشود تصویب کرد ولی در عین حال باین مرخصی هم رأی می‌دهم برای اینکه با ایشان موافقم.
رئیس – آقای کازرونی.
کازرونی – بنده اصولا موافقم با نماینده محترم لکن مخالفم با ایشان که چرا در یک مورد بخصوص تبعیض کردند بنده مخصوصا می‌خواستم در مورد مرخصی سه روزه آقای بهبهانی مخالفت کنم و اظهار نظر بکنم آقای آقا سید یعقوب هم همین مطالب را مکرر اظهار فرموده‌اند ولی بعد بلند می‌شوند و رأی می‌دهند ….
آقا سید یعقوب – چه کنم؟ ….
کازرونی – اگر چنانچه راستی راستی علاقه دارید بآنچه که اظهار می‌کنید یک طرحی بمجلس پیشنهاد کنید و این امر را اصلاح کنید …
آقا سید یعقوب – چشم. چشم.
کازرونی – در هر صورت بنده می‌خواهم عرض کنم که شما روزه علی التوالی باین اجازه‌ها رأی می‌دهید و میفرمائید مخالف هم هستم لکن اگر بطور خصوصی بنده و جناب عالی در باب یک مرخصی اظهار مخالفت کنیم این مطلب این طور تعبیر می‌شود که نظر خاصی نسبت بان شخص داریم و این بد است.
افسر – اینطور نیست آقا.
رئیس – رأی گرفته می‌شود آقایانیکه مرخصی سه ماهه آقای آین الله زاده اصفهانی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام کردند)
رئیس – تصویب شد.
عمادی – برای هر نماینده سالی یک ماه باید پیشنهاد بشود.
رئیس – پیشنهاد هائی که راجع بکفالت ریاست کل مالیه در جلسه قبل رسیده قرائت شد چند فقره پیشنهاد هم بعد رسیده است که قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
دادگر – بنده در باب این پیشنهادها عرض دارم.
رئیس – بفرمائید.
دادگر – این پیشنهادات مختلف برای این شد که عقاید مختلف در مجلس جریان داشت ولی ما در خارج حرف زدیم و یک توافق نظری حاصل شد و بنده تصور می‌کنم اگر بجای آنها مقام منبع ریاست توجه بفرمایندو آن پیشنهاد را بخوانند این پیشنهادات روز قبل دیگر مورد نداشته باشد.
عده از نمایندگان – صحیح است.
رئیس – فرمودید بجای آن پیشنهادها چه چیز را بخوانیم؟
دادگر – آن پیشنهادی که عده امضاء کرده‌اند.
عمادی – بلی خیلی هم امضاء کرده‌اند.
رئیس – آقای تقی زاده.
تقی زاده – بنده در باب پیشنهاد خودم مختصر توضیحی می‌دهم لا بد آقایان توجه فرموده‌اند که این پیشنهاد بنده مانعت الجمع با هیچیک از این پیشنهادات که آقایان فرموده‌اند نیست و با لایحه دولت هم مانعت الجمع نیست و در صورتیکه مجلس پیشنهاد بنده را قبول کند می‌شود به پیشنهاد آقایان هم رأی گرفت و رأی قطعی هم می‌شود داد لهذا بنده تقاضا می‌کنم که در هر حال به پیشنهاد بنده رأی گرفته شود چون هیچ مانعت الجمع نیست.
رئیس – برای اطلاع آقایان پیشنهادهائی هم که اخیرا رسیده است قرائت می‌شود بعد یک یک رأی
می‌گیریم.
رئیس الوزراء – بنده پریروز عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم که راجع به پیشنهاد آقای تقی زاده متأسفانه دولت نمی‌تواند قبول کند.
رئیس – پیشنهادهائی که اخیرا رسیده است قرائت می‌شود بعد هر یک از آقایان که پیشنهادی کرده‌اند اگر میل کردند پیشنهاد خودشان را مسترد می‌کنند و الا رأی می‌گیریم.
(بترتیب ذیل خوانده شد)
بجای ماده پیشنهادی دولت ماده ذیل را پیشنهاد می‌کنیم:
مجلس شورای ملی اختیارات مصرحه در قانون چهارم اسد ۱۳۰۱ را راجع باختیارات رئیس کل مالیه از تاریخ تصویب این قانون تا ششم مهر ۱۳۰۶ به آقای حاجی مهدیقلی خان هدایت رئیس الوزراء واگذار می‌نماید.
دادگر و جمعی از آقایان نمایندگان.
رئیس – تبصره هم رسیده است قرائت می‌شود.
(باین ترتیب قرائت شد)
ما امضا کنندگان پیشنهاد می‌کنیم که بر ماده پیشنهادی اختیارات آقای حاجی مهدیقلی خان هدایت تبصره ذیل افزوده شود. تبصره – دولت مکلف است قبل از انقضای مدت فوق لایحه استخدام متخصصین مالیه را بمجلس پیشنهاد کند
(دادگر و جمعی از آقایان نمایندگان)
رئیس – پیشنهاد دیگر.
(بشرح ذیل قرائت گردید)
امضا کنندگان ماده واحده رابطریق ذیل پیشنهاد می نمائیم.
ماده واحده – مجلس شورای ملی از این تاریخ تا دو ماه اختیارات مندرجه در قانون ۴ اسد ۱۳۰۱ راجع برئیس کل مالیه را بآقای حاج مهدیقلی خان هدایت رئیس الوزراء فعلی واگذار می‌نماید.
تبصره – دولت مکلف است ظرف این مدت وسائل استخدام متخصص عالی مقامی را برای امور مالیه حاضر و بمجلس پیشنهاد کند.
(فهیمی و عده از آقایان نمایندگان)
پیشنهاد آقای فیروز آبادی: بنده پیشنهاد می‌کنم اختیارات مندرجه در ماده واحده پیشنهادی دولت برای مدت پنج سال به آقای مصدق السلطنه داده شود.
پیشنهاد آقای بامداد: پیشنهاد می‌کنم بجای آوردن مستشار موقت یا دائمی برای مدیریت کل مالیه چند نفر لایق صحیح العمل ایرانی را دولت بمجلس پبشنهاد کند تا یک نفر از میانه آنها انتخاب شود و در عین حال دیوان محاسبات را بر طبق قانون تشکیل دهند.
پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب: تبصره ذیل را بماده واحده اضافه می‌کنم.
تبصره – دولت مکلف است پس از انقضاء مدت پیشنهادی در این ماده واحده یک نفر متخصص مالی از غیره دول همجوار استخدام نموده و مواد او را پیشنهاد مجلس کند.
پیشنهاد آقای شریعت زاده: پیشنهاد می‌کنم در آخر ماده واحده عبارت ذیل اضافه شود.
ولی در صورت حدوث اختلاف نظر بین کفیل ریاست کل مالیه و هر یک از وزراء در امور مالی و پرسنلی حکمیت هیئت وزراء قاطع اختلاف است.
پیشنهاد آقای دکتر مصدق: بنده پیشنهاد می‌کنم که دولت نه نفر بمجلس پیشنهاد کند و مجلس از بین آنها سه نفر را انتخاب نماید که در امور مالیه نظارت نموده و مخصوصا کلیه حوالجات آن وزارتخانه را قبل از امضاء وزیر تصدیق نمایند.
پیشنهاد آقای امیر اسد الله خان:
پیشنهاد می‌کنم که در مدت ۴۹ روز اختیارات مالی در تحت نظر یک کمیسیون ایرانی که عبارت از پنج نفر سه نفر از اعضاء صالح مالیه و دو نفر از اشخاص معروف
بامانت و صلاحیت باشند واگذار شود و در ظرف این زمان دولت جدا عمل کرده و یک نفر متخصص عالی رتبه برای ریاست کل مالیه و دونفر متخصص برای اداره محاسبات و خزانه داری استخدام و کنترات نماید.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو پیشنهادتان را پس می‌گیرید یا خیر؟
ارباب کیخسرو – کدام پیشنهاد را؟
رئیس – پیشنهاد پریروزتان را.
ارباب کیخسرو – بلی پس می‌گیرم.
رئیس – آقای تقی زاده پیشنهادی که کرده بودید پس می‌گیرید؟
تقی زاده – خیر.
رئیس – خوب باید رأی گرفته شود قرائت می‌شود بعد رأی می‌گیریم.
(باین مضمون قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم کمیسیونی از مجلس شورای ملی انتخاب شده با نمایندگان دولت معاً در زمینه پیشنهادات اخیر دکتر میلسپو با او داخل مذاکره شده و سعی کنند راه حلی برای مداومت خدمت او پیدا کنند.
رئیس – مذاکرات شده باید رأی گرفته شود آقایانیکه این پیشنهاد را …
روحی – اجازه میفرمائید؟ استدعا کردیم با ورقه رأی گرفته شود …
همهمه بعضی از نمایندگان – خیر مخالفیم.
حاج آقا رضا رفیع – لازم نیست آقا.
رئیس – پیشنهاد شده است که در پیشنهادات کلیتاً با ورقه رأی گرفته شود.
عده از نمایندگان – طول می‌کشد لازم نیست.
رئیس – عجالتا پیشنهاد قرائت می‌شود.
(این قسم قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که بکلیه پیشنهادات با ورقه رأی گرفته شود.
روحی – محمد علی – دولتشاهی – و سه امضای دیگر.
عمادی – بنده اخطار دارم.
رئیس – بر طبق نظامنامه است.
یاسائی – امضاها قرائت شود.
بنی سلیمان – بعضی از امضاها لایقره است.
دولتشاهی – بنده استرداد می‌کنم.
رئیس – امضاءتانرا پس گرفتید؟
دولتشاهی – بلی.
رئیس – پس رأی گرفته می‌شود پیشنهاد آقای تقی زاده آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد آقای فیروز آبادی به پیشنهاد پریروزی جنابعالی رأی گرفته شود؟
فیروز آبادی – نقدا پس می‌گیرم.
رئیس – ولی یک پیشنهاد دیگر هم کرده‌اید. آقای دکتر رفیع خان.
دکتر رفیع خان (امین) – پیشنهاد بنده این بود که یک نفر ایرانی در مدت این چند روز معین شود ولی چون این نظریه بنده تأمین شده است پس می‌گیریم.
رئیس – آقای دکتر مصدق راجع به پیشنهادتان رأی گرفته شود؟
دکتر مصدق – اجازه بدهید توضیح عرض کنم.
رئیس – بفرمائید.
دکتر مصدق – بنده این پیشنهاد را پریروز تقدیم کرده بودم و امروز قرائت شد و چون در نظریه خودم ثابت هستم استرداد نکردم و توضیح می‌دهم این پیشنهاد
بنده در دوره سوم هم سابقه دارد و آن در وقتی بود که مجلس سوم قانون ۲۳ جوزا را نقض کرد و بعد از آنکه نقض و نسخ شد و آن اختیارات خزانه دار بلژیکی از بین رفت مجلس خواست تشکیلات جدیدی بدهد که هیچ تجانس با آن اختیارات خزانه دار بلژیکی نداشته باشد و گفتند آن قانون بکلی کشته و مرده است و بکلی نسخ شده است حالاباید قانون جدیدی نوشت ولی برای ایام تحول و فترت و موقعی که فاصله می‌شود بین الغاء قانون ۲۳ جوزا و تشکیلات جدید بنظر نمایندگان ملت اینطور رسید که یک کمیسیونی معین کنند از مجلس که آن کمیسیون برود در وزارت مالیه و حوالجات را قبل از امضای وزیر تصدیق کند و به بیند که آیا مطابق اعتبارات مصوبه است یا نیست. حالا هم بنده از نقطه نظر اینکه دولت خودش مخالف بود و این اختیارات را زیاد می‌دانست بعقیده بنده خواه در دست ایرانی باشد خواه در دست آمریکائی باشد در هر حال زیاد است و ادامه اختیارات بنظر بنده مخالف با تمام آن نظریاتی است که دولت قبل از پیشنهاد ماده واحده داشته است زیرا که تمام حرفهای دولت قبل از پیشنهاد ماده واحده این بود که این اختیارات زیاد است وقتی که قائل شدند زیاد است برای هر کسی زیاد است و ادامه اش مخالف با آن نظر دولت است از طرفی هم وزارتمالیه که دو کار بیشتر ندارد یکی مسئله تشکیلات است و یکی مسئله حوالجات مسئله تشکیلات حقیقتا یک چیزی نیست که وزیر واقعا اقدامی بکند که بضرر مملکت باشد و اگر ما بگوئیم که وزارت مالیه در تشکیلات وزارتخانه خود اختیارات ندارد باید بگوئیم که وزارت داخله هم ندارد وزارت خارجه هم ندارد بالاخره هیچ وزارت خانه این اختیارات را ندارد و این طور نباید باشد پس وزارت مالیه در تشکیلات خودش مختار است بهر ترتیبی صلاح میداند مطابق قانون استخدام رفتار کند و در این خصوص برای هیچکس جای نگرانی نیست ولی یک نگرانی (آنهم نه برای اشخاصی که داخل در اداره هستند بلکه برای اشخاصی که در خارج هستند و از مسائل اداری اطلاعی ندارند) هست و آن این است که ممکن است نگرانی داشته باشند که حوالجاتی صادر شود و این پولها حیف و میل بشود این را هم بنده که سابقه اداری دارم میدانم که چنین کاری مشکل است و پول اگر بنا باشد حیف و میل بشود بترتیبات دیگری می‌شود ولی عرض می‌کنم برای اینکه همه مردم مطمئن باشند و رفع این نگرانی از آنها بشود و بدانند حوالجاتی که صادر می‌شود از وزارت مالیه مطابق با اعتبارات مصوبه است و از آن حدود خارج نمیشود عقیده بنده این است که نه نفر را دولت از اشخاصی که صلاح میدانند از خارج اداره یا از داخل اداره بمجلس پیشنهاد کنند که مجلس سه نفر از میان آنها انتخاب کند که آنها بروند در وزارت مالیه و در حوالجات نظریاتی داشته باشند و قبل از امضای وزیر با اعتبارات مصوبه تطبیق کنند و بعد وزیر امضاء کند و برای اینکه مجلس و مردم هم اطلاع داشته باشند ممکن است که همان صورت حوالجات را هفته بهفته چاپ کنند و در بین نمایندگان مجلس توزیع کنند که مردم هم بدانند حوالجاتی که از مالیه صادر می‌شود چیست بنابراین این پیشنهاد بنده هم با نظریات سابق دولت که با این اختیارات مخالف بود موافقت دارد و هم با نظر مردم که می‌خواهند حوالجات خارج از اعتبارات مصوبه صادر نشود مطلب دیگر هم اینکه نمیدانم چطور پریورز آقای رئیس الوزراء خودشان مخالف بودند با این ترتیب و می‌فرمودند این کار را نمی‌توانند بکنند علی ای حال بنده همان نظر قبل از پیشنهاد ماده واحده است که خود دولت داشت و معتقد بود که این اختیارات زیاد است و در صورتیکه اختیارات زیاد باشد داخلی و خارجی ندارد و نباید ادامه داده شود.
رئیس – آقای یاسائی.
وزیر مالیه – اجازه می فرمائید توضیحی عرض کنم
رئیس – بفرمائید.
وزیر مالیه – آقای دکتر مصدق اشاره کردند به نظریات سابق دولت بنظر بنده نظریات سابق و لاحق دولت فرق ندارد فقط برای تذکر خدمتشان عرض می‌کنم که اگر دولت خواسته است برای این مدت موقتی چهل پنجاه روزه و قبل از اینکه قانونی از مجلس بگذرد و تصویب شود این وضعیت فعلی را بهم نزند و عوض نکند بدلیل این بوده است که تنها قانون چهارم اسد حاکم بر امور مالیه مملکت نیست یک قوانین دیگری هم در این پنجسال از مجلس شورای ملی گذشته از قبیل قانون خزانه داری و قوانین دیگر که تمام آنها عطف بقانون چهارم اسد می‌شود و وقتی که این قانون تغییر بکند باید تمام آن مواد و تمام قسمت‌های دیگر هم تغییر بکند باین چهت دولت لازم می‌دانست که این قانون را ادامه بدهد تا موقعی که یک قانون دیگری را پیشنهاد کند و تصویب شود و قائم مقام این قانون و تمام قوانین و مواد دیگری که ارتباطی با این قانون دارند بشود این عقیده را سابقا داشتیم حالا هم داریم و علت اینکه این پیشنهاد را کردیم این بود ولی از طرف دیگر در مقابل فرمایشات آقایان و مخصوصا آقای دکتر مصدق در عین اینکه آقای رئیس الوزراء (همانطوریکه ملاحظه فرمودید) نمی‌خواستند یک زحمت دیگری را تقبل کنند و کارشان زیاد می‌شد معهذا برای موافقت کردن با نظر آقایان که این اختیارات را زیاد می‌دانستند و نمی‌خواستند بخارجی داده شود و لو برای یک مدت موقتی هم باشد باین ملاحظه قبول فرمودند که برای رفع مشکلات این زحمات را خودشان موقتاً در عین اینکه ریاست حکومت و ریاست قوه مجریه را دارند تحمل کنند پس این یک تناقضی است در فکر سابق و لاحق دولت نیست و این فکر آقای دکتر مصدق هم یک فکری است که در موقعی که ما قانون اصلاح شده را می‌آوریم و به مجلس پیشنها می‌کنیم در آن موقع در اطراف این نظر ایشان که خیلی خوب هم هست ممکن است بحث شود و شاید هم موافقت حاصل بشود ولی عجالتا بنده عقیده‌ام این است که فعلا برای این مدت موقتی از نقطه نظر اشکالاتی که در سایر قوانین برای مان پیدا می‌شود اگر پیشنهادشان را مسترد کنند بهتر باشد.
رئیس – آقای یاسائی.
یاسائی – آقای دکتر مصدق فرمودند که در یک تاریخی مجلس سوم قانون بیست و سوم جوزا را لغو کرد یک کمیسیون تطبیق حوالجاتی تشکیل داد برای رفع یک نگرانی هائی و برای اطمینان خاطر مردم که حوالجات را به اعتبارات مصوبه تطبیق کنند بنده که درست خاطرم نیست ولی آنچه که از بعضی از آقایان رفقا تحقیق کردم آنقدر‌ها نتیجه مطلوبه از آن کمیسیون تطبیق حوالجات حاصل شده است و یک جریانات خاصی داشته است که بالنتیجه از آن کمیسیون نتیجه مطلوب حاصل نشده حالا هم بعقیده بنده نمیشود فرمودند این اختیاراتی را که حالا می‌خواهیم بدهیم برئیس الوزراء این اختیارات مخالف نظریه خود دولت است چون خود دولت مخالف دادن اختیارات زیادی است باشخاص این جا آقای دکتر مصدق یک نکته را یا فراموش کرده است یا تجاهل می‌کنند در جلسه سابق یا اسبق بود که این جا مذاکره شد مخصوصا بنده عرض کردم که دکتر میلسپو اختیاراتی نداشت ماده شش قانون کنتراتش را بخوانید تمام پیشنهاداتش باید با تصویب وزیر مالیه باشد پس این چه اختیاری است؟ اینکه وزیر مالیه مجبور شده بود پهلوی امضای دکتر میلسپو امضا کند برای آن طرز حکمیت بود قانون کنترات دکتر میلسپو راجع بود به نقل و انتقال و عزل و نصب و ترقی و تنزل مستخدمین و اینطور چیزها و می‌نویسد هر پیشنهادی را که می‌کنند بعد از تصویب وزیر مالیه قابل اجرا است خوب اگر وزیر مالیه تصویب نمی‌کرد که این اختیارات فایده نداشت او که اختیارات وسیعی نداشت ولی احترازا
از آن طرز حکمیت کذائی و برای اینکه هر روز برای تغییر رئیس مالیه قم و ساوه بین وزیر مالیه و رئیس کل مالیه اختلاف نظری پیدا نشود که بیک مقاماتی مراجعه شود (و این کار حقیقتا غیر عملی و منافی با شؤن و اقتدارات دولت ایران بود که یکنفر مستخدم خارجی اینطور سلطه پیدا کند چنانچه در عمل هم پیدا کرده بود) از این جهت دولت ساکت بود اگر بدفتر ریاست وزراء مراجعه فرمائید ملاحظه خواهید فرمود که در این مدت چهار پنجسال یک یاد داشتهای اعتراض آمیز داده شده است و اظهار داشته است که کنترات مرا میخماهید نقض کنید چرا؟ برای اینکه دولت در نتیجه یک سیاستی مشورت می‌کرد با ایشان و ایشان مخالف بودند با نظریه دولت دولت هم نمی‌توانست از سیاست خودش صرف نظر کند و مشورت هم لازمه نداشت که هر چه دکتر میلسپو نظریه دارد دولت قبول کند ولی او این را نقض کنترات تصور می‌کرد و یک یادداشت شدیداللحنی می‌فرستاد پیش رئیس الوزراء دولت هم ناچار بود سکوت کند از برای حفظ حیثیات خودش خلاصه این وضعیت ایجاب کرده که اختیارات مطابق آنچه که معمل شده و عملی شده یکسی اینطور داده نشود این اختیارات هم عرض کردم در قانون نبود بلکه اختیاراتی بود که عملا برای اجتناب از آن طرز حکمیت ئیس کل مالیه گرفته بود و این اشاره که فرمودند راجع به تشکیلات مالیه و حوالجات بالاخره تشکیلات کل مالیه باید بنظر رئیس کل مالیه و بتصویب وزیر مالیه برسد ولی در عمل این طور نشد بود و در عمل ابدا نظریه وزیر مالیه و تصویب او هیچ مدخلیتی نداشت و مورد توجه و اعتنا نبود حالا هم چه ضرری دارد ما که سابق این طور قرار داده بودیم که جریان امور مالیه بین الاثنین باشد یعنی تحت نظر رئیس کل مالیه و وزیر مالیه اقدام کند و عملی کند حالا هم تقریبا بین الاثنین باشد یعنی وزیر مالیه پیشنهاد می‌کند رئیس الوزراء (که ما مسئولیت را باو واگذار می‌کنیم) او هم موافقت می‌کند و تصویب می‌کند وبالاخره در این مدت چهل پنجاه روزه این وضعیت کنونی را نگاهداری کند تا مجلس و دولت یک فکر اساسی بکنند و البته تصدیق می فرمائید که صلاح نیست ما یک مرتبه بدون ملاحظه بیائیم و وضعیت کنونی مالیه را با آینده اش را از گذشته اش فورا مقراض کنیم خیر بهتر این است که همین رویه فعلا تعقیب کنیم و همینطور محفوظ بماند و امریکائیها هم سر کار خودشان باشند و این سیستم و رویه که در این چند ساله اتخاذ کرده‌اند باقی بماند تا چهل پنجاه روز دیگر آنوقت یک تکلیفی قطعی برای مالیه پیدا کنیم راجع باین کمیسیون چند نفری هم تصدیق می فرمائید که این جور چیزها عملی نیست بنده می‌گویم که به این نه نفر معین اعتماد دارم و کسان دیگر می‌گویند اعتماد ندارم اشخاص دیگر همینطور و در داخل و خارج مجلس یک اختلافات نظری پیدا می‌شود که این نه نفر فلان طورند و فلان آدم بهتر بود و یک جار و جنجال زیادی در اطراف پیشنهاد جناب عالی تولید می‌شود زیرا که نظرها نسبت باشخاص مختلف است آقای فیروز آبادی پیشنهاد کرده‌اند که این اختیارات بجناب عالی داده شود بنده با این پیشنهاد مخالفم و میدانم که خودتان هم شخصا قبول نمی‌کنید ولی خوب این نظر آقای فیروزآبادی است و شاید آقای حق نویس عقیده شان این باشد که بآقای مشیر الدوله داده شود کس دیگر مخالفت می‌کند یا بنده عقیده‌ام این است که بآقای مؤتمن الملک داده شود یک نفر دیگ مخالفت می‌کند بالاخره اتخاذ نظریه در این جور چیزها آسان نیست و این پیشنهاد هیچ عملی نیت یک اشاره فرمودند باینکه این حوالجاتی که صادر می‌شود باید باطلاع مجلس باشد این اختلاف قانون است وقتی که ما رأی اعتماد دادیم برئیس الوزراء و کلیه امور سیاست مملکت را بایشان
واگذار کردیم ایشان مسؤل هستند چه از نقطه نظر سیایت خارجی و چه از نقطه نظر سیاست داخلی سیاست مالی هم یک شعبه است ایست از سیاست‌های مملکت بالاخره تمام این مسؤلیت‌ها را ما بایشان واگذار میکینم و اکثریت مجلس اعتماد کامل دارد بایشان و صحت عمل ایشان مورد تردید و نظر هیچکدام ماها نیست و طرف اختلاف نیست و از همین نظر این اختیارات را می‌دهد یک موضوع دیگر را که اشاره فرمودند دیگران هم گفتند که این پولها حیف و میل می‌شود و بعضی‌ها نگرانند که شاید از بین برود برای ما که این نگرانی نیست آن وضعیت شش هفت سال قبل با وضعیت کنونی خیلی فرق دارد همه می‌گفتند عایدات قند و شکر و چای حیف و میل می‌شود و دیدیم نشد من یقین دارم تا آن موقع که آن لوکوموتیو اولیه وارد طهران بشود این طهرانی‌ها باز نگرانند ولی من اینطور نیستم و این نگرانیها از روی یک نظریاتی است و اساسی ندارد و ارتباطی با مصالح مملکت ندارد ما باید اعتماد به نفس داشته باشیم غرور ملی خود را از دست ندهیم که بیائیم پشت تریبون بگوئیم دکتر میلسپو مثل گاریبالای بوده است و در این مملکت کارهائی کرده است چرا ما عزت ملی خودمان را این طور از دست بدهیم؟ و خودمان را در برابر خارجه سنگین کنیم من راضی نمی‌شوم یک نماینده رسمی بیاید پشت تریبون و بگوید اگر یک یک مستخدم خارجی از مملکت برود اوضاع مملکت ما زیر و رو می‌شود و در این مملکت ما اشخاص صحیح العمل نداریم خیر اشخاص صحیح العمل شایسته لایق کاردان داریم و آن وضعیاتی که در نتیجه اهتمام اعلیحضرت پهلوی در این مملکت برای ما موجود شده است غیر از وضعیت دوره احمدی است یک مرتبه دیگر هم این جا عرض کردم و آن کسی که حافظ امنیت و سیاست خارجی مملکت است حافظ این وجوه هم خواهد بود و مجلس شورای ملی هم نظارت خود را همیشه اعمال خواهد کرد و هیچ جای نگرانی نیست.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای دکتر مصدق آقایان موافقین قیام فرمایند
(معدودی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد آقای فیروز آبادی راجع به پیشنهاد خود توضیحی دارید؟
فیروز آبادی – راجع به کدام پیشنهاد؟ بفرمائید قرائت شود.
رئیس – راجع به تسلیم اختیارات به آقای دکتر مصدق.
فیروز آبادی – بنده با ایشان مذاکره کردم و چون قبول نکردند پس می‌گیرم.
رئیس – آقای امیر اسد الله خان توضیحی دارید؟
امیر اسد الله خان (عامری) – بنده این پیشنهاد را موقعی تقدیم کردم که آقای رئیس الوزراء قبول نکرده بودند ولی حالا که خوشوقتانه شنیدم ایشان خودشان را حاضر کرده‌اند از این جهت مسترد می‌کنم.
رئیس – آقای بامداد.
میرزا محمد علیخان (بامداد) – بنده هم موافقم با آن ماده و تبصره که پیشنهاد شده است و آن عملی ترین پیشنهادات است.
رئیس – آقای آقا سید یعقوب هم پس گرفتند؟
آقا سید یعقوب – خیر بنده پس نمی‌گیرم توضیح دارم.
رئیس – بفرمائید.
آقا سید یعقوب – در این جا در این دو سه روزه خیلی صحبتها واقع شده است و بنده این پیشنهاد را کردم که چون یک حمله به من شده است بنده در زمینه پیشنهاد خودم دفاع کنم وقتی که بنده اعتماد به یک دولتی دارم و سیاست مملکتی را در دست آن دولت
دادم ومعتقدم که آن دولت حفظ سیاست مملکترا می‌کند نظریات اورا در امور کلی مقدس میدانم ولو در لوایح ولی اگر چنانچه در بودجه مته بخشخاش می‌گذارم بمناسبت وظیفه وکالتی است که دارم و البته آنرا هم تصویب می‌کنم و در پلتیک مملکت و در سیاست مملکت و در امور کلی کاملا من نظریات دولت را مقدس میدانم بلی آقای ارباب بنده طرفدار دکتر میلسپو بودم و بنده در اینجا حملاتی بدولت می‌کردم تمام اینها را بنده بودم اما بدون اینکه دارای ملکی باشم طرفدار بودم مادامیکه دولت می‌گفت که من لازم دارم من هم چون اعتماد بدولت داشتم می‌گفتم خیلی خوب ولی فرض کنید دولت هدایت بیاید اینجا و بگوید منی که محل اعتماد شما هستم دیگر مقتضی نمیدانم و با این جریان راضی نمی‌شوم دو مرتبه این شخص را سر کار نگاه داریم بنده محال است که حاضر شوم بنده نمی‌توانم به مملکت خیانت کنم یا باید بگوئیم دولت برود یا دولتی که این اظهار را کرد و سیاست مملکت را اینطور مقتضی میداند باید با او موافقت کنیم بنده آنطورها نیستم که حضرتعالی میفرمائید که دیروز آن طور بودم و امروز اینطور هستم تمام صورت مجلس‌ها هست و عقاید من معلوم است و از دوره چهارم و پنجم و ششم چه جریانی داشته است و کارهای من مسلم است آنوقتی که من برای مملکت زحمت می‌کشیدم و چهارده روز در سنگر می‌خوابیدم شما هم نمیدانم در مرکز … حالا نمی‌خواهم وارد در گذشته شوم. حمله به بنده میفرمائید که چه؟ بنده مطابق آن عقیده که داشتم تعقیب می‌کنم و همیشه خدای من شاهد است غیر از مصالح مملکت هیچ در نظر نداشتم ولی وقتی که یک رئیس الوزرائی که من ورقه اعتماد بهش دادم گفت که باید چنین کای کرد من هم موافق می‌شوم خود آقای رئیس الوزراء خود آقای وزیر مالیه خود آقای وزیر معارف شاهدند که هر کاری که پیدا شد بنده دامنم را بکمر زدم و اقدام کردم سر این کار هم آقای شیروانی و آقای یاسائی و آقای قائم مقام میدانند که ما بقدریکه می‌توانستیم دویدیم بلکه این مسئله را بهم مربوط کنیم بعد رسیدیم بجائی که دیدیم نمی‌توانیم خوب دولتی که محل اعتماد من که با او یاغی نیستم که خلاف نظریه او بگویم و سیاست مملکت خودم را از بین ببرم و بگویم ایران تماماً مرده است و در ایران یکنفر زنده پیدا نمیشود خیر ایران زنده است ایران رجال دارد ایران کاردان دارد همان حرفیکه در دوره چهارم زدم و مرا مسخره می‌کردند باز می‌گویم ایران شیران آسمان نژاد دارد ایران یک کسانی دارد که در هر موقعی که یک تزلزل و بدبختی برای مملکت روی داده است برق درخشنده شده است و ایران را از آن خطر نجات داده است بنده عرض می‌کنم تاریخ ایران را نگاه کنید که در ایران هر وقت یک غبار مسکنتی پیش آمده یک برق جهنده پیدا شده و آن را نجات داده است و همان طور که آقای یاسائی اظهار کرد بنده در این جا نمی‌گویم که ملت ایارن قدیم و قویم و قوی و نجیب است ولی امروز تا این اندازه معلوم شده است و تا این اندازه احساسات ملت ایران معین گردیده که با دکتر میلسپو موافق بودند تا آخر ولی خودش خواست برود بنده چه بگویم بنده هم خاتمه می‌دهم و عرض هم می‌کنم که دکتر میلسپو آدم متینی است و تا زمانی هم که بود با هم مهر و محبت داشتیم دیگر پس فردا کتاب سیاه برایمان ننویسد آنهم مختار است بنویسد هم اهمیتی ندارد حالا آمدیم در سر این مسئله پیشنهاد که بنده عرض کردم نظرم این بود که دولت بعد از این دستش باز باشد (بعد از این قدم که این اختیارات به آقای رئیس الوزراء داده می‌شود و بنده هم موافقم و این فکر اول از بنده و آقای شیروانی بود که گفتیم شما بیائید اینرا قبول کنید خوشبختانه آقای مدرس هم این را پیشنهاد فرمودند و ما تبعیت کردیم)
که از هر کجا بخواهید غیر از دول همجوار یک نفر را برای مالیه مملکت بیاورد مجاز باشد و از هر حیث دولت هدایت باید این را پیش چشم خودش قرار دهد و آن چیزی که سیاست مملکت
مقتضی است او را ملاحظه کند و بیاورد بمجلس و کاملا مقصود من از این پیشنهاد این است که دست دولت باز باشد و اگر این مسئله در آن پیشنهاد آقای مدرس یا در آن تبصره قید شده است بنده پیشنهادم را مسترد می‌دارم.
وزیر مالیه – بنده خیلی متأسفم که چند روز است وقت مجلس و آقایان در این گرما صرف این کار می‌شود و خیلی میل داریم که زودتر رفع زحمت بشود به‌آقای آقا سید یعقوب تذکراً عرض می‌کنم که پیشنهادی که از طرف عده از آقایان تقدیم شده و خوانده شد هر دو پیشنهاد را بنده گرفتم و مطالعه کردم در اصل مقصود با هر دو پیشنهاد موافقت می‌کنیم و با یک مختصر اصلاح عبارتی که از طرف دولت می‌شود و تقدیم مقام ریاست خواهد شد و آقایان هم موافقت می‌کنند که رأی قطعی گرفته شود و نظریه آقای آقا سید یعقوب هم در تبصره پیشنهادی منظور شده است در این صورت مقتضی است که آقای آقا سید یعقوب هم پیشنهاد خودشان را پس بگیرند و لطف بفرمایند این تبصره را استرداد کنند.
آقا سید یعقوب – اگر تأمین شده است بنده استرداد می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد جدیدی از طرف آقای بدر رسیده است.
یکنفر از نمایندگان – نیستند.
وزیر مالیه – پیشنهادی است از طرف دولت تقدیم می‌شود که تلفیق آن دو پیشنهاد است و عوض آن دو پیشنهادی است که قسمتی از آقایان امضاء کرده‌اند در صورتیکه آقایان پیشنهاد دهندگان قبول بفرمایند.
(در اینموقع آقای بدر وارد مجلس شدند)
رئیس – پیشنهاد آقای بدر قرائت می‌شود
(بشرح ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌نمایم که مجلس شورای ملی هفت نفر از آقایان نمایندگان را انتخاب کند که با آقایان وزراء در جلسه خصوصیموضوع فعلی مایه زا مورد مشورت و مذاکره قرار دهند و آرائ مختلفه نمایندگان گفته شود و همچنین نظر دولت و دلائلی که دارند معلوم شده نتیجه را به عرض مجلس برسانند تا نمایندگان محترم از روی بصیرت و اطمینان رأی بدهند.
رئیس –آقای بدر.
میرزا احمد خان (بدر) – آقایان هم در این مسئله تردید دارند چون مسئله طول خواهد کشید از این جهت پیشنهاد کردم که خوب است در خارج قضیه حل شده به مجلس بیاید که آقایان با کمال اطمینان رأی بدهند.
بعضی از نمایندگان – رأی بگیرید.
رئیس – آقای یاسائی.
یاسائی – اگر چه بنده بیانات آقای بدر را استماع نکردم که چه فرمودند ولی اصولا پیشنهاد ایشان با پیشنهاد آقای دکتر مصدق یکی بود و پیشنهاد ایشان اگر مختصر تفاوتی داشت ولی بالاخره یکی است همانطور که عرض کردم عملی نیست زیرا مسؤلیت راتقریباً لوث می‌کند زیرا که بعد از سی چهل روز بدولت مسؤل خودمان می‌توانیم بگوئیم که چه زمینه برای استخدام متخصص اتخاذ نشده و ما هم که نمی‌توانیم کمیسیون را مسؤل قرار دهیم پس بهتر این است که استخدام متخصص عالیمقام را بعهده دولت واگذار کنیم که در این مدت اقدام کند تصدیق بفرمائید که اگر یک چنین کمیسیونی انتخاب شود و کمیسیون نخواست کاری بکند ما نمی‌توانستیم از کسی سؤال کنیم و بالاخره بعد از چهل پنجاه روز دیگر هم قضیه مثل امروز است پس باید اجازه داد که قضیه بلاتکلیفی مالیه ادامه پیدا نکند و خواهش می‌کنم آقای بدر هم از پیشنهادشان صرف نظر فرمایند که امروز حتماً تا ظهر تکلیف مالیه معلوم شود.
رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای بدر آقایان موافقین
قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد ماده واحده قرائت می‌شود
(بمضمون ذیل خوانده شد)
ماده واحده – مجلس شورای ملی اختیارات حاصله از قانون چهارم اسد ۱۳۰۱ را راجع به اختیارات ریاست کل مالیه از تاریخ این قانون تا ششم مهر ماه ۱۳۰۶ به آقای هدایت رئیس الوزراء واگذار می‌نماید.
تبصره – دولت مکلف است در ظرف این مدت لایحه استخدام متخصصین مالیه را به مجلس شورای ملی پیشنهاد کند.
مدرس – متخصص نه متخصصین.
وزیر مالیه – بلی صحیح است متخصص باید باشد.
رئیس – آقای دادگر پیشنهادتان را حالا پس می‌گیرید؟
دادگر – خیر پس نمی‌گیرم.
رئیس – بفرمائید.
دادگر – عرض کنم که در این خصوص مذاکرات زیاد شد و بنده هم همیشه معتقد بطول کلام نیستم. در موضوع تمایل این جا اظهار عقیده شد و گفته شد که قائم مقام برای دکتر میلسپو در نظر گرفته شود یک تمایلی که من این تمایل را دوست دارم بطرف ایرانیها شد که آنها هم موقعی برای آزمایش خودشان داشته باشند این فکر همیشه پیش بنده مقدس بوده و مخصوصاً افراطاً به آقای هدایت عقیده دارم و معتقدم که در هر کاری ایشان مباشرت داشته باشند با یک حسن نیت و امانت و دیانتی انجام می‌دهند نهایت ما این فکر را فورمه کردیم و یک قیافه باو دادیم و آوردیم این جا و ما می‌خواهیم که یکنفر شخص را که بهش اعتماد داریم و این اعتماد را قبلا هم با اوراق خودمان به ایشان داده‌ایم حالا هم در یک موضوعی از موضوعات کلی که بایشان داده‌ایم حالا هم در یک موضوعی از موضوعات کلی که بایشان ارجاع می‌شود این اعتماد را تجدید کنیم ما پیشنهاد کردیم که همان اختیارات قبل به ایشان داده شود برای اینکه نوزده ماده عجالتاً قابل بحث نیست و امور مالیه را هم نمیشود معطل کرد بنابراین ما و رفقای مان پیشنهاد کردیم که این اختیارات به آقای هدایت داده شود و ایشان هم در این مدت یک شخصی را برای این کار فکر کنند و با تبادل نظر ما به مجلس پیشنهاد کنند گویا اول ناطق این مسئله آقای مدرس بودند و ایشان فرمودند که خوب است مباشر این کار یکنفر ایرانی باشد و توهمی نباید داشته باشیم و یک مجالی هم داشته باشیم ولی اتفاقاً در این جا دامنگیری پیدا کردیم و آن قضیه دکتر است که مورد مباحثه است چون قاطعاً تمام نشده بود و واقعاً در اطراف این قضیه فکر قطعی نکرده بودیم و این را هم هر چه فکر می‌کنیم نمیشود خدشه حقیقی گرفت و بالاخره این همان چیزی است که همه ماها می‌خواستیم خیلی ساده که یکنفر ایرانی متصف به صفت تقوی در این دو ماهه این کار را اداره کند تا در این مدت ما فکرهای خودمان را بکنیم و آن کسی را که مقتضی است دولت پیشنهاد کند.
وزیر مالیه- بنده فکر می‌کنم این چیزی را که آقایان پیشنهاد کرده‌اند با آن چیزی که بنده نوشته‌ام مخالفتی ندارد باین ملاحظه این پیشنهاد را بنده قبول می‌کنم آقایان دیگر هم قبول بفرمایند.
رئیس – آقای فهیمی هم پیشنهاد خودشانرا مسترد می‌دارند؟
فهیمی – بله بنده هم این پیشنهاد را قبول می‌کنم. رئیس – رأی می‌گیریم به پیشنهاد …
یکنفر از نمایندگان – قرائت شود.
(بشرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده – مجلس شورای ملی از این تاریخ تا دو ماه اختیارات مندرجه در قانون چهارم اسد ۱۳۰۱ راجعه برئیس کل مالیه را بآقای حاج مهدی قلیخان هدایت رئیس الوزراء فعلی واگذار می‌نماید.
تبصره – دولت مکلف است در ظرف اینمدت وسایل استخدام متخصص عالیمقامی را برای امور مالیه حاضر و به مجلس پیشنهاد کند.
رئیس- رای می‌گیریم. آقایانیکه این ماده و تبصره را تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیم نمودند)
رئیس تصویب شد. پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در پیشنهاد مطرح شده قسمت ذیل مزید و اصلاح شود.
با حذف مواد ۱و ۲ و ۳ و ۴ باستثنای قسمت (رئیس کل مالیه حق دارد نظریات خود را شفاها و کتبا به هیئت دولت اظهار نماید) و مواد ۵ و ۱۱ و ۱۴ و بطور کلی در هر یک از مواد ذکر شده باشد در تحت تعلیمات قانونی وزیر مالیه.
رئیس – آقای ارباب
ارباب کیخسرو – بنده قبل از آنکه وارد در موضوع این پیشنهاد شوم یک سو تفاهمی را می‌خواهم رفع کنم اولا اینکه آقای آقا سید یعقوب فرمودند که بنده نسبت به ایشان داده‌ام که ایشان جز تمجید کنندگان دکتر میلسپو بودند بنده وقتی که این عرض را کردم ابدا نظرم به شخص ایشان نبود. فرمودند من ملکی ندارم. بلی بنده یک جزئی ملک دارم ولی اگر در تمام وزارت مالیه شما دیدید که من توقعی در تخفیف مالیات یا چیزی کرده‌ام مقصرم. بنده با دکتر میلسپو هم مدتها بود که هیچ ملاقات نداشتم و هیچ کاری نداشتم اگر نظریاتی بنده اینجا عرض کردم از نقطه نظر خیر مملکت بوده است که آتیه ما هم تامین باشد و حالا هم با پیشنهادی که کرده‌اند البته نظر بنده تامین است و بنده هیچ نظر دیگری بعد از این پیشنهاد در قسمت‌های گذشته ندارم. در مذاکراتی هم که بنده در جلسات قبل کردم سو تفاهمی شده است که چون بعضی از آقایان در خارج با بنده مذاکره کردند لازم دانستم توضیح بدهم. اولا وقتی بنده آن جا راجع به اطرافیان مکاسکی عرض کردم بطور کلی بتمام اطرافیان و تمام اشخاصی که با مکاسکی کار می‌کنند نظر نداشتم ومن نظریاتم نسبت بیک اشخاصی بوده است که در اینجا با نظریات دیگران گفته شد و الا البته اشخاص خوبی هم در آنجا مثل امیر خان و دیگران هستند که هیچ نمیشود در اطراف آنها صحبت کرد مثل اینکه در اطراف دکترمیلسپو هم یک اشخاصی بودند البته همینطور آنجا هم نظر به تمام اشخاص نبوده است نظر به اشخاصی بوده است که بد کرده‌اند. و یکی هم راجع به اینکه در جلسه گذشته که بنده مثل شیر و روباه و فلان را عرض کردم این جا شاید برای بعضی (حالا عبارت را هر چه عرض کنم می‌ترسم باز تولید زحمت دیگری بشود) در هر حال شاید در نظر بعضی اینطور تصور شده باشد که بنده یک نظری بمقامات عالی داشتم که این عرض را کردم چگونه ممکن است که بنده یک همچو عرضی را بکنم؟ چگونه ممکن است که این مسئله چسبندگی داشته باشد؟ بنده مقام شخصی پادشاه حاضر را همیشه تقدیس می‌کردم و افتخار می‌کنم که یک چنین شخصی در راس مملکت قرار گرفته است کسی که سبب شده است که یک نفر از اقصی شرق به غرب ایران با یک دوچرخه در کمال امنیت می‌رود این مسئله در تمام اروپا هم نظیر نداشته. بنده در مثل برای دکتر میلسپو و مکاسکی گفتم و امیدوارم که طور دیگر تعبیر نکنند اما راجع به این پیشنهادی که شده است بنده دو نظر داشتم یکی اینکه می‌خواستم به بینم این اجازه به شخص آقای حاج مهدیقلیخان هدایت داده می‌شود یابسمت ریاست وزرا؟ برای اینکه ممکن است (بنده نسبت بخودم عرض می‌کنم) فردا ممکن است بریاست وزرائی ایشان عقیده نداشته باشم. این قانون چه می‌شود؟ چون این جا ذکر می‌شود حاج مخبر السلطنه رئیس الوزرا. این مسئله باید مشخص شود
که فردا اسباب سو تفاهم نشود بنده شخصا در هر دو صورت موافقم ولی می‌خواهم فردا اسباب زحمت ایشان و مالیه نشود. یکی هم راجع بقسمت مواد که بنده عرض کردم در پیشنهادم. این قسمت از مواد موادی است که حقوق میلسپورا معین کرده است و یک اختیاراتی برای خواستن آمریکائی‌های دیگر معین کرده. اگر این اصطحکاک نمی‌کند با آن اختیلری که بشخص رئیس الوزرا حالیه داده می‌شود؟ که بنده عرضی ندارم. یکی هم اینجا نوشته شده است تمام اختیارات آن قانون واگذار می‌شود چون باسمت رئیس الوزرا ئی این اختیار بشخص آقای هدایت واگذار می‌شود بنده اینجا مناسب نمیدانم که باسمت ریاست وزرائی ایشان در تحت تعلیمات وزیر مالیه باشند این است که نوشته‌ام آن قسمت تعلیمات قانونی حذف شود و آنجا یک کلمه دارد: هدایت قانونی و آن کلمه هدایت قانونی برای هدایت کافی است. اینها را عرض کردم برای اینکه فردا اصطحکاک نکند اولا در این قسمت که رئیس الوزرا باشند یا نباشند ثانیا فردا بین ایشان و آقای وزیر مالیه یک کشمکشهائی در این قسمت‌ها نشود حالا هر طور که آقایان صلاح میدانند تصویب فرمایند. بنده مقصودم رفع اشکال بود.
رئیس – آقای مدرس
مدرس – بنده که اول این پیشنهاد را کردم نظرم این نبود معنونا بعنوان ریاست وزرا حدوثا و بقائا این اختیارات داده شود نظرم از رئیس الوزرا معروف بود که اگر فردا هم ایشان از ریاست وزرائی کناره گیری کردند باز در این دو ماه دارای این مقام هستند.
(نمایندگان – صحیح است)
رئیس الوزرا – در مسئله هدایت قانونی یا تعلیمات قانونی که آقای ارباب فرمودند اینها یک چیزهای جزئی است و بنده امیدوارم که هدایت بشوم به هدایت‌های قانونی آقای وزیر مالیه.
رئیس – آقای ارباب
ارباب کیخسرو – حالا که تصور می‌شود اصطحکاکی ندارد بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس – پیشنهاد آقای فیروز آبادی.
(بنحو آتی خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که سه نفر از مجلس انتخاب شوند که در مدت اختیار باقای رئیس الوزرا آن سه نفر بعنوان معاونت ایشان در اداره کل عایدات بوده باشند و وظائف قانونی خود عمل نمایند.
رئیس – آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی – بنده اولا تمام آرزویم این است که یک وقتی بیاید که ما انشاءالله بهیچوجه محتاج به استخدام خارجی نباشیم و امیدوام از امروز شروع به آن وقت بشود که ما را از احتیاج به خارجیها بی نیاز کند …
شیروانی – الهی آمین.
فیروز آبادی – وانشاءالله امیدوارم یک قسمتی در مملکت بشود که در بین ایرانیها یک روحی پیدا شود مخصوصاً در مجلس شورای ملی که انشاءالله هست که تشویق بکنند از اشخاص صالح مملکت و از اشخاص عالم مملکت که هر علمی را با علم حقوق یا غیر علم حقوق را که تحصیل کرده‌اند احترام کنیم و کار به آنها رجوع کنیم و محتاج به خارجی نباشیم.
شیروانی – الهی آمین.
فیروز آبادی – حالاامروز هم که این اختیارات به آقای مخبر السلطنه داده شده و می‌شود خیلی من تشکر می‌کنم و ایشان هم الحمدالله در دوره زندگانی خودش قسمی رفتار کرده است که اسباب حسن ظن بجهت همه فراهم شده است و امیدوارم در این کار هم که به ایشان رجوع شده حسن ظن مردم زیادتر شود بعد به بعضی ملاحظات بنده این پیشنهاد را کردم که سه نفر از مجلس (نه از وکلا برای اینکه از وکلا اگر بخواهیم استخدام کنیم قانونی نیست) پیشنهاد کردم از مجلس انتخاب شوند و آنها را بعنوان
معاونت خدمت ایشان بفرستند که آنها در واقع معاون باشند و از طرف ملت هم باشند چنانچه مجلس مقتضی میداند رأی بدهد و چنانچه مقتضی نیست پیشنهادم را پس می‌گیرم.
رئیس – آقای دشتی...
فیروز آبادی – مسترد می‌کنم.
رئیس – پیشنهاد دیگر آقای فیروز آبادی.
(بنحو ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که آقای حاج مخبر السلطنه رئیس الوزراء در هر برج مکلف است صورت جزء جمع و خرج مملکتی را طبع و نشر نماید و به هر یک از وکلا یک نسخه بدهند.
(خنده نمایندگان)
رییس- آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی – اولا من نفهمیدم کجای این پیشنهاد خنده داشت؟ خنده یعنی چه ؟اگر می‌خواستید به خندید خستگی شما رفع شود اهمیتی نداشت ولی حالا عرض می‌کنم که در هر برج بخودشان واگذار شود که یک صورت جمع و خرجی طبع و چاپ بکنند و بتمام ماها بدهند که اسباب مزید حسن ظن وکلا و تمام ملت بایشان بشود. حالا اگر صلاح میدانید رأی می‌دهند صلاح نمیدانند رأی نمی‌دهند.
رئیس – آقای دشتی.
دشتی – بنده تصور می‌کنم که آقای فیروز آبادی غالباً در موقع نطق مقصودشان یادشان می‌رود برای اینکه غالباً توضیحات ایشان با متن پیشنهادشان مخالف است آنوقت تعجب می‌کنند که چرا وکلا میخندند …
فیروز آبادی – امثال حضرتعالی میخندند.
دشتی – باید حیثیات مجلس را حفظ کرد این پیشنهاد عجالتاً مورد ندارد برای اینکه اولا در چهل روز نمیشود این را عملی کرد ….
فیروز آبادی – دو ماه است آقا اشتباه کردید.
دشتی – از آنطرف برج هم موقوف شده است ثانیاً جمع و خرج بودجه دارد بودجه هم مطرح می‌شود و غیر از مصوبات مجلس چیز دیگر معنی ندارد دیگر اینکه پنجسال یکنفر خارجی در این مملکت بود شما این حرف را نزدید حالا که یک آدم امینی را آورده‌اید سر این کار گذارده‌اید یک قیودی برایش قائل می‌شوید که هیچ معنی ندارد.
رئیس – رأی می‌گیریم باین پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفری برخاستند)
رئیس – تصویب نشد پیشنهاد آقای فهیمی
(بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم ماده ذیل بعنوان ماده دوم اضافه شود
ماده ۲ دولت مکلف است یک کمیسیون شش نفری که سه نفر از مجلس و سه نفر از طرف دولت در آن عضویت داشته باشند تشکیل داده و حسابهای دوره تصدی دکتر میلسپو را رسیدگی نموده و راپرت آن را به مجلس و دولت تقدیم کنند.
رئیس – آقای فهیمی.
فهیمی – بنده از آقایان استدعا می‌کنم اجازه بفرمایند همانطور که در این چند روزه معمول بوده است که در ضمن پیشنهادات یکقدری در کلیات داخل می‌شدند بنده هم چند کلمه عرض می‌کنم یک صحبتهائی در این چند روزه در اینجا شده است که حقیقتاً به حیثیت ایران و ایرانی صدمه می‌زند چه دلیل دارد که وقتی حرف یک مستخدم خارجی می‌آید تمام تقصیرات را بگردن خودمان می‌گیریم و او را هر قدر عیب داشته باشد پاک و منزه صاف و سالم روانه می‌کنیم خوبست آن اغاقات شاعرانه را کنار گذاشت و هر کس را بقدر خدمتش تعریف کرد و بقدر خدمت
نکردش تنقید کرد تا معلوم شود ما می‌فهمیم روزیکه در کابینه اول آقای قوام السلطنه در مجلس چهارم که دکتر مصدق وزیر مالیه بودنپیشنهادی راجع باستخدام امریکائیها آوردند کمیسیونی هم معین شد که غالب آقایان در آنجا تشریف داشتند آقای آقا سید یعقوب و آقای مدرس بودند ……
آقا سید یعقوب – در دوره دوم بود بنده نبودم.
فهیمی – او را عرض نمی‌کنم بنده یک نظری در آن کمیسیون داشتم خلاصه این بود که اصول مالیه آمریک با اصول مملکت ما فرق دارد زیرا یک مملکتی است که وزراء مسؤلیت بمجلس ندارند کمیسیون بودجه ندارند بودجه را دولت تهیه نمی‌کند مجلس باید تهیه کند مالیه ارضی و مستقیم ندارند بنابراین از یک همچو مملکتی متخصص برای ما بیاید کار زیادی نمی‌تواند بکند اصول مالیه ما با اصل مالیه اروپائی مناسبتر است ولی با این حال بنده هم موافقت کردم و آقایان هم موافقت کردند و در کابینه بعد که خود بنده متصدی امور مالیه بودم آن لایحه را آوردیم به مجلس و تصویب شد و آن مسائلی را که عرض کردم شاید در نظر آقایان باشد که برای چه بود؟ برای اینکه رفتن میسیون سابق در تحت تاثیرات سیاسی بود که برای مملکت ما مضر بود گفتیم بهر قسمی که هست و با هر شرطی که هست باید میسیون امریکائی برگردد باین مملکت برای اینکه دنیا بدانند که ایرانیها از حق خودشان صرف نظر نمی‌کنند و بدانند که ما مداخله خارجی را در کارهای داخلی خودمان بهیچوجه نمی‌پذیریم دکتر میلسپو و رفقاشان معین شدند و آمدند بعد از آمدن هم همانطور که آقای رئیس الوزراء در جلسه سابق اظهار فرمودند دولت در هر موقع همه جور کمک و همراهی وصرف نظر بکار برد و هر خلاف قانونی که از آنها دید بروشان نیاورد برای اینکه نگویند جلوی ما را گرفتند و در عرض این چند سال چند میلیونی مصرف این کار بود که روی همرفته وقتی حساب می‌کنیم چهل پنجاه کرور خرج اینها شده است چنانچه بعضی از آقایان اظهار کردند بنده هم عرض می‌کنم که خدمت کردند لکن به اندازه پول که ما داریم اختیاراتی که ما داریم خدمت نکردند این عقیده بنده است و یکی از چیزهائیکه فرمودند مسئله تمرکز عایدات بود در این قسمت با اینکه یک معایبی داشت بنده چیزی عرض نمی‌کنم و عرض می‌کنم تمرکز عایدات شده است یکی مسئله نظارت در خرج نظارت در خرج همان اندازه که مربوط به سایر ادارات بشود کرد ولی آیا می‌توانند تصدیق بفرمایند که همان نظارت را در مالیه هم کرده‌اند؟ مخارج مالیه را کسی خبر دارد که مطابق تصویبات مجلس بوده است یا بیشتر بوده است آیا این خرجهای گزافی که شده است هیچکدام اجازه داده شده است با حسابی داده‌اند می‌گویند دکتر میلسپو سعی داشته است در رعایت قوانین موضوعه بنده عرض می‌کنم که بر خلاف قانون عمل کرده است آقایان فراموش کرده‌اند در دوره چهارم مجلس رئیس ملزومات مالیه مرتکب یک سرقتها و اختلاساتی شد و در عدلیه محکوم شد آقای دکتر میلسپو نوشت به عدلیه و سواد برای تمام آقایان نمایندگان فرستاد که اگر این شخص را تبرئه نکنیدئ من حقوق عدلیه را نخواهم پرداخت قوه قضائیه مملکت را تحت تهدید می‌گذاشت که نباید شما یک شخص مختلس را محکوم کنید بنده عرض می‌کنم که خدمت کرده است ولی یک خلاف قانونهائی هم کرده است آقای تقی زاده پیشنهاد می‌فرمایند که خوبست یک کمیسیونی از مجلس شورای ملی معین شود بین دولت و دکتر میلسپو و راجع به اظهارات و تقاضاهای او رسیدگی کنند اولا ملاحظه بفرمائید که چقدر این مسئله موهن است که یک دولت رسمی ما با یک نفر مستشار خاجی به نشیند و محاکمه و قضاوت کند مثل اینکه او هم یک مقام رسمی است در مقابل
دولت باز آقای تقی زاده می‌فرمایند که نسخه انگلیسی پیشنهاد خودش را نزد من فرستاده است و دیده‌ام و حق با اوست آیا آن نسخه هم که دیروز چاپ کرده‌اند او را هم دیده‌اند؟ اگر دیده بودند این فرمایش را نمی‌فرمودند آن عبارتی را که آقای رئیس الوزراء می‌گفتند من قبول نکردم و بمجلس شورای ملی نیاوردم آیا این را دیده بودید؟ آقایان ملاحظه فرمودند می‌گوید (اگر اختلاف نظر بین دولت و دکتر میلسپو) رئیس کل مالیه باید یک قوه باشد در مقابل دولت در ماده دو می‌گوید که اگر مجلس در آتیه قانونی وضع کرد که تماس کرد با اختیارات او حق دارد کنترات خودش را ملغی بداند قوه قضائیه را که محدود کرده‌اند قوه تقنینیه را هم که می‌خواستند محدود کنند بنده تقدیس می‌کنم که آقای رئیس الوزراء که نخواستند چنین ماده را بمجلس شورای ملی بیاورند و نخواستند که اختیارات قانونی مجلس را باختیارت یک مستشار خارجی محدود کنند آن دولتی که چنین ماده را به مجلس شورای ملی بیاورد آن دولت را نه فقط با ورقه آبی بلکه باید با سنگ از مجلس بیرون کرد چه حق دارد مگر دیکتاتور است؟ مندوب سامی است هوت کمیسر است ؟چه عنوانی دارد ما رفته رفته داریم یک اختیارات صحیحی را از خودمان می‌گیریم و می‌دهیم به مستشاران خارجی آقای ارباب کیخسرو هم یکقدری بی انصافی فرمودند فرمودند سابقاً به ادارات عوض حقوق آجر می‌دادند حالیه پول داده می‌شود گویا آقای ارباب در آنوقت در این مملکت نبودند ….
ارباب کیخسرو- آجر نمی‌دادند؟ سر کار خودتان در این مملکت تشریف نداشتید.
فهیمی – آنوقتی که آجر می‌دادند وضعیت مملکت چه بود؟ تمام نقاط مملکت اغتشاش بود جنگ بین المللی از یک طرف بود عایدات گمرک بزحمت آنروز می‌توانست مکوپونهای قرض را بدهد؟ این چه دخلی دارد به حالا که عایدات نقاط جنوب اضافه شده است ما که سه چهار میلیون بیشتر کسر بودجه نداشتیم معین است الان هفت هشت میلیون اضافه داریم و تمام بودجه‌های ما هم تابحال روی بودجه ۱۳۰۲ است و باید سالی پنج شش میلیون اضافه داشته باشیم هر سالی بیک عنان یک خرجهائی شده یک دفعه یازده کرور خرج ارزاق شده این به اجازه کی بوده است این رئیس قانونی که نظارت می‌کند بچه عنوان این خرج را کرده است؟ همینطور سال دیگر بیک عنوان آیا یک ایرانی بیچاره اگر اینطور کرده بود نسبت به او چه جور رفتار می‌کردند پس نباید نسبت به ایرانیها آنقدر بد بین بود و نسبت به فرنگیها این قدر خوش بین در هر حال بنده روی همرفته غرضم این است که ما باید همانطور که نسبت به یکنفر خارجی اظهار علاقه می‌کنیم و پذیرائی می‌کنیم و مهمان نوازی می‌کنیم ایرانی را هم لااقل باید تشویق کنیم از آنطرف روز اول میگوئیم باید اختیارات را بدهیم به آقای رئیس الوزراء خیلی هم با حرارت وقتی مطلب میاید روی کار آنوقت کمیسیون سه نفری هفت نفری از داخل مجلس و از خارج مجلس دست و پایش را به بندند آقا پس از این چه جور اعتمادی است؟ در این پنجسال یک کمیسیون یک نفری معین گردید که در مقابل این همه شکایات مردم به بینند چه می‌کنند؟ آقای تقی زاده می‌فرمایند که من از طرف ملت و بنام قانون حرف می‌زنم آقای تقی زاده مدتی در این مملکت تشریف نداشتند و از حال ملت اطلاع ندارند آقایان شما که اطلاع دارید میدانید مگر شما همه تان وقت نخواستید نرفتید پیش رئیس کل مالیه آیا اثر بخشید؟ پس تقصیر با خود اوست آقای ارباب کیخسرو تقصیر را می‌اندازند گردن اطرافیها آقا چقدر ایرانیها را بدنام می‌کنید حالا میآئیم در سر این مسئله فعلا این آدم می‌خواهد برود ما باید بفهمیم که در عرض پنجسال که هر سالی پنجاه کرور که حد وسط آن می‌شود
دویست و پنجاه کرور این شخص چه کرده بنده این مسئله را نظر به سابقه عرض می‌کنم چون شوستر که آمد اینجا وقتی خواست برود یک کمیسیون سه نفری معین شد که دفاتر او را تحویل بگیرد یک نفر از آنها خود بنده بودم رفتیم در پارک اتابک گفتیم خوب حالا که شما می‌خواهید بروید دفاتر را بدهید گفت فردا صبح ساعت هشت می‌فرستم صبح در ساعت هشت رفتیم آنجا گفتند ساعت شش شوستر رفته است گفتیم دفاتر پیش کی است گفتند پیش مستر کنز است کنز را دیدیم گفت چون من باید منزلم را عوض کنم دو سه روز بمن مهلت بدهید بعد مراجعت کردیم به وزارت مالیه و وزارت خارجه اطلاع دادیم میرزا عیسی خان که مترجم او بود قرار شد بیاید و بما اطلاع بدهد بعد از سه روز که رفتیم گفتند مستر کنز درب اطاقش در هتل دوفرانس قفل است و نیست وقتی در مقام تحقیق برآمدیم معلوم شد که از انزلی هم رد شده بعد رفتیم دفاتر را از توی لابچه‌ها بیرون آوردیم و لازم بود که محاسبات را طبع و نشر کنند که در عرض پنج شش ماه آن حساب چه بوده است مثلاً شصت هزار تومان خرج آن حسابها ئ دفترها و کمیته هائی شده بود که دولت ایران را گرفتار آن قضایا کرد ایشان رفتند و حسابشان را معین نکردند بعد به سفارت آمریکا هم که مراجعه کردیم گفتند دیگر اینجا نمیشود کاری کرد ممکن است یک آوکائی معین کنید که در واشنگتن اقامه دعوا کند این مسئله برای شش ماه بود حالا برای پنجسال دویست کرور مالیه در تحت اختیار یکنفر بوده آیا ما نباید بفهمیم که این حساب چه شده؟ آقای تقی زاده که اینقدر اظهار تمایل و علاقه می‌کنند باید بدانند که صد هزار تومان بتوسط این شخص بدون تصویب مجلس شورای ملی خرج نمایشگاه فیلادلفی شذه است همین حساب را لااقل باید اسناد خرجش را بدهد آخر ما اگر ایرانی هستیم باید سعی کنیم که خارجه‌ها بعنوان مستخدم برای ما کار کنند والا ما روز بروز خودمان را خفیف کنیم و خارجی را بر خودمان مسلط کنیم چرا؟ این است که بنده پیشنهاد کردم یک کمیسیونی معین شود بجهت اینکه دولا امریکا مثل سایر دول نیست که مستخدم داشته باشند و دولت ضامن عمل آنها باشد در دول اروپا دولت ضامن عمل مستخدمین است ولی دولت آمریک اینطور نیست و اشخاص خودشان کاندیدا می‌شوند و می‌آیند پس خوب است یک کمیسیون سه نفری از مجلس معین شود و سه نفر را هم از خارج دولت معین کند دفاتر را تحویل بگیرند و به بینند چه خرج شده است آنوقت بیاورند اینجا و هر قدر می‌خواهند تعریف کنند باید دید به سر مردم چه آمده و چه خرجهائی شده و ملاحظه بفرمایند که یک روزی مثل آقای مستوفی که همه به عفت نفس او و پاکدامنی او قائل هستیم می‌گوید هزار و پانصد تومان اعتبار بدهید برای مخارج معاینه کردن و راه مازندران که اگر خرجی لازم شد در راه تأدیه کند می‌گویند که یک مفتش بیست و پنجساله باید با شما بیاید برای خانم خودشان سه هزار تومان خرج سفر می‌دهند صد هزار تومان برای نمایشگاه فیلادلفی یازده کرور برای ارزاق و خیلی چیزهای دیگر تعجب نفرمائید که یک پشه بند برای مستر فلان خریده می‌شود به یکصد و هشتاد تومان حالا از روی این حساب کنید آخر این پول مال مااست ما که هی میگوئیم ناظر هستیم نباید این حسابها را رسیدگی کنیم؟ اگر یک نفر ایرانی یکقران زیر و رو کند او را می‌خواهیم کباب کنیم ولی اگر یک خارجه بیاید هر کاری بکند میگوئیم خوبست پس باید همانطور که عرض کردم یک کمیسیونی معین شود و این حسابها رسیدگی شود و پس از رسیدگی یک رضایت نامه از طرف مجلس و دولت برای دکتر میلسپو بنویسیم و بفرستیم.
وزیر مالیه – بنده می‌خواهم اولاً گله کنم از آقای فهیمی که هیچ ملاحظه گرمی و این هوا را نفرمودند این مسائلی را که فرمودند یک قسمت عمده اش مربوط به پیشنهادشان نبوده و بنده نمیدانم چه جور آقایان اظهار موافقت می‌کنند با آقای رئیس الوزراء و در عین حال نمی‌خواهند نسبت باین قبیل مسائل بایشان اعتماد داشته باشند این کارها کار خود وزارت مالیه است و با این ترتیب امروزه این کارها بیشتر وظیفه رئیس الوزراء است برای اینکه اختیارات رئیس کل مالیه را شما بایشان داده‌اید بنابر این بنده خواهش می‌کنم آقا از این فکر صرف نظر فرمایند این را هم باید عرض کنم که آقایان بدانند که خزانه مشغول کار خودش هست و مسؤل تصفیه حساب است و مأمورین را ما فرداً فرد در قسمت‌های خودشان مسؤل میدانیم و همینطور هم به آنها نوشته‌ایم ووظایف خودمان را هم تعقیب می‌کنیم پس تقاضا می‌کنم ایشان هم پیشنهاد خودشان را استرداد کنند.
رئیس – رأی گرفته می‌شود به این پیشنهاد.
بعضی از نمایندگان – مخالفیم.
آقا سید یعقوب – بنده هم مخالفم.
رئیس – بفرمائید.
آقا سید یعقوب – بنده که مخالفم با این پیشنهاد از جهت این است که پریروزها ما یک قانونی گذراندیم که نمایندگان مجلس نباید مداخله در کار دولت کنند آقای فهیمی – الان جنابعالی با آن زرنگی که دارید می‌خواهید آن قانون را از بین ببرید اولاً ما سه چهار روز است در این موضوع بحث کرده‌ایم تا اینکه بیک ترتیبی قضیه حل شده است که این اختیارات به رئیس الوزراء داده شود و ثانیاً ما می‌خواهیم یک قدمهائی برداریم که قانون اساسی اجرا شود ما نباید در کارهای قوه مجریه مداخله کنیم این وظیفه قوه مجریه است و بنابراین باید قوا از هم مجزا باشد و این را که شما میفرمائید مداخله قوه مقننه است در امور مجریه و بنابراین بنده مخالف هستم با این پیشنهاد.
رئیس – آقای فهیمی.
فهیمی – مقصود بنده این است که قبل از رسیدگی بحساب دکتر میلسپو نرود و مجلس مستحضر باشد حالا که آقای وزیر مالیه به بنده اطمینان می‌دهند بنده پیشنهاد خود را پس می‌گیرم ولی چنانچه حساب معلوم نشود و ایشان هم بروند بنده ناچارم استیضاح کنم.
دهستانی – بنده پیشنهاد آقای فهیمی را قبول می‌کنم.
رئیس – رأی گرفته میشو د باین پیشنهاد آقایان موافقین قیام فرمایند
(کسی قیام نکرد)
رئیس – تصویب نشد پیشنهاد آقای بامداد.
(اینطور خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده پیشنهادی نمایندگان بعد از متخصص عالیمقام اضافه شود
(از غیر دول همجوار)
بامداد – اجازه میفرمائید توضیح عرض کنم.
وزیر مالیه – این توضیح ندارد یک اصلی است مسلم و بدیهی حالا می‌خواهند توضیح هم بدهند مختارند.
بامداد – چون قبل کردند دیگر عرضی ندارم.
رئیس – آقای وزیر مالیه قبول کردید؟
وزیر مالیه – بلی قبول می‌کنم.
رئیس – پس مجدداً بضمیمه این لفظ نسبت بماده رأی می‌گیریم آقایانیکه موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد دیگر پیشنهادی نیست.
بعضی از نمایندگان – تنفس
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیمساعت مجدداً تشکیل گردید)
رئیس الوزراء – در قانون اعتبار پنج میلیونی راجع
براه آهن شرط شده است که همه ساله بودجه آن سال را اول از مجلس بگذرانند بعد خرج کنند چون نواقضی در تشخیص اجزاء و تشخیص مخارج سالیانه بود در آنوقت که می‌بایستی این مسائل تکمیل شود همه پیش بینی شود نشد و ترتیب بودجه راه آهن یک قدری بتأخیر افتاد ولی بالاخره نوشته شده است و بوزارت مالیه هم فرستاده شده است دیگر بنده نمیدانم هنوز از طرف وزارتمالیه بمجلس تقدیم شده است یا نه؟ علی ای حال چون آن بودجه مفصل است و البته مذاکرات زیادی لازم دارد و وصلت نمی‌دهد به حالیه و راه آهن هم محل ندارد و مجلس هم تعطیل خواهد شد بکلی کارشان معوق می‌ماند علی الحساب یک لایحه عرض شده است که راجع به مخارج سه ماهه است و روی موازین بودجه ایست که تقدیم شده ولی اکثرش اعتبارات است و تقاضا شده است که این مبلغ را مجلس اجازه بدهد بمالیه که بپردازد (یعنی ضروریاتش را و آنچه که خرج شد) تا بعد سر فرصت آن بودجه کلی بگذرد بنابراین یک لایحه است که تقدیم می‌شود برای مخارج این سه ماهه یکی دیگر هم این مهندسی که آوردیم برای معادن و معرفت الارض این مهندس پیشنهاد می‌کند که من یک نقشه کشی که بصیر باشد در معرفت الارض لازم دارم اگر دارید بمن بدهید و اگر ندارید از خارجه بخواهید از اول این را گفته است هنوز وقتی هم که از برلین نیامده بود این حرف را می‌گفت. بنده آنوقت قبول نکردم تا بیاید و به بینم چه می‌گوید شاید همین جا یک کسی را داشته باشیم که زیر دست او بگذاریم و بعد از آمدن و مذاکره با او قانع شدم و دیدم که بینی و بین الله کسی را نداریم که بگذاریم زیر دست او و آن شخصی را هم که معین کرده‌اند بینی و بین الله یک حقوق زیادی نمی‌خواهد و اگر یک کسی را هم در اینجا داشتیم و می‌خواستیم در این کار بگذاریم شایدهمین قدر می‌خواست ولی متأسفانه ان نقشه کشی که در عملیات راجه بمعرفت الارض تخصص داشته باشد و همدست شود با همین مهندس نداریم بنابراین این لایحه تقدیم شده است و این دو لایحه نظر بموقعیت هر دو به قید فوریت تقدیم می‌شود بودجه ذوب آهن هم که تقدیم شده بود در کمیسیون بودجه بعضی چیزها پیش آمد و لازم شد که تجدید شود این هم آن بودجه است که تقدیم می‌کنم و آن بودجه سابق را استرداد می‌کنم.
وزیر داخله – بنده تقاضا می‌کنم که لایحه قانون بلدیه‌ها که کارش در کمیسیون تمام شده برای جلسه آتیه مقرر شود که جزء دستور شود لایحه دیگریست راجع به نماینده کلدانیها که تقدیم می‌شود.
رئیس الوزراء – از این دو لایحه استدعا می‌شود آن را که اداری است مقدم بدارند یعنی آنکه راجع به مخارج راه آهن است نسبت به آنکه راجع به استخدام یکنفر نقشه کش است مقدم شود.
رئیس- میفرمائید امروز مطرح شود؟
رئیس الوزراء – بلی مال راه آهن امروز مطرح شود
(لایحه مزبور بشرح ذیل قرائت شد)
ساحت مقدس مجلس شورای ملی نظر به فوریت امور مربوطه به احداث راه آهن و نظر باینکه ممکن است بودجه تفصیلی اداره مزبور که تهیه و به مالیه فرستاده شده و قریباً تقدیم خواهد شد بسرعتی که در نظر است از تصویب مجلس شورای ملی نگذشته و برای اینکه در پرداخت حقوق اعضاء و تهیه ملزومات و اثاثیه اداری تاخیری حاصل نشود لذا ماده واحده ذیل بقید فوریت پیشنهاد و تقاضای تصویب آنرا از مجلس مقدس شورای ملی دارد.
ماده واحده – بوزارتمالیه اجازه داده می‌شود که از محل پنج میلیون تومان اعتبار مصوبه برای احداث راه آهن تا تصویب بودجه اداری راه آهن برای سنه ۱۳۰۶ معادل مبلغ یکصد و هشتاد و سه هزار تومان بطور اعتبار بشرح ذیل:
۱ – حقوق متخصصین امریکائی و اعضاء اداری که در مرکز مشغول خدمت می‌باشند و سایر مخارج اداری از قبیل خرید اثاثیه و ملزومات اداری کرایه خانه و غیره ۴۰۰۰۰۰ قران.
۲ – حقوق و مخارج اداری متخصصین و اعضاء شش دسته مهندسین سیار که در جنوب و شمال مشغول نقشه برداری می‌باشند ۷۰۰۰۰۰ قران
۳ – برای شروع بساختمان شامل حقوق متخصصین و اعضاء و سایر مخارج اداری و غیره ۲۵۰۰۰۰.
۴ – سرویس طبی و صحی برای دستجات مهندسین و عملیات از قبیل حقوق طبیب و قیمت دواجات و غیره ۲۰۰۰۰ قران.
۵ – مخارج مسافرت و حمل و نقل مهندسین خارجی بایران ۳۰۰۰۰۰ قران
۶ – تعلیمات مهندس شامل مخارج اعزام محصلین به خارج و کمک خرج بمدرسه مهندسی وزارتمعارف ۸۵۰۰۰ قران.
۷ – حقوق معوقه اعضاء مرکزی و دستجات مهندسی ۷۵۰۰۰ قران
جمع ۱۸۳۰۰۰۰ قران.
برای مخارج مذکور د رفوق در وجه وزارت فواید عامه (اداره راه آهن) کارسازس دارند.
وزیر مالیه رئیس الوزراء و وزیر فواید عامه
فیروز مهدیقلی.
رئیس الوزراء – بنده فراموش کردم یک توضیحی داده باشم علاوه بر آنچه که عرش شد چون دولت اهتمام دارد که به ساختمان راه آهن شروع کند و قرار شده است که دو ماه دیگر مسلماً شروع بساختمان شود برای اینکه شروع باین کار شود این مهندسین و اجزائی که داریم کافی نیست یک لایحه دیگری ندارک شده است نظر به ساختمان راه آنهم حاضر است و تقدیم می‌شود مخارجی که این جا پیش بینی می‌شود تمام آن مال این اجزاء کاری که فعلاً هست نیست و آنچه که باید مستخدم برای ساختمان راه‌آهن استخدام کرد مخارج آنها جزء همین اعتبارات است حالا هر وقت رسیدیم آن خرج را می‌کنیم هر وقت نرسیدیم نمی‌کنیم.
رئیس – مقصود از دو فوریت هر دو فوریت است آقایا یاسائی.
یاسائی – بعقیده بنده این لایحه یک شور بیشتر ندارد زیرا اعتبارات برای مخارج و وقتی دولت تقاضای فوریت کرد یعنی فی المجلس تکلیفش معلوم شود ولی بنده می‌خواستم از آقای رئیس الوزراء تقاضا کنم که موافقت بفرمایند این برود بکمیسیون بودجه امروز عصر کمیسیون بودجه تشکیل می‌شود و برای روز یکشنبه جزو دستور گذارده شود و فعلاً در مجلس موفق نمی‌شویم که یک مطالعه در این ارقام بکنیم و بالاخره ناگزیریم یک اطلاعاتی از دولت بخواهیم بنابراین اگر بکمییون ارجاع شود بهتر خواهد بود و زودتر هم خواهد گذشت.
رئیس الوزراء – بنده هیچ مخالفتی ندارم فقط منظورم این است که قبل از تعطیل تکلیف معین شود که در این مدت تعطیلی در کار فراهم نشود.
رئیس – پس می‌ماند برای جلسه بعد چند فقره پیشنهاد راجع بدستور امروز رسیده است قرائت می‌شود
(بشرح ذیل خوانده شد)
این جانبان پیشنهاد می‌کنیم خبر کمیسیون بودجه راجع باعتبار مخارج قنوات قزوین جزو دستور شود.
ابراهیم. محمد علی ثابت.
پیشنهاد می‌کنم راپرت محترم مباشرت راجع به تعزیه داری خامس آل عبا علیه الصلوات و السلام مطرح شود.
حاج شیخ بیات.
پیشنهاد می‌کنم که بعد از گذشتن ماده واحده راجع بکفیل ریاست کل مالیه لایحه اعطاء اختیارات بکمیسیون عدلیه که وزارت عدلیه تقدیم نموده در درجه اول جزء دستور شود
عمادی.
بنده پیشنهاد می‌کنم اضافات بودجه ۱۳۰۵ فواید عامه جزء دستور شود
علی خطیبی.
پیشنهاد می‌کنم بعد از تعیین تکلیف مالیه و متمم اختیارات چهارم اسد ۱۳۰۱ اضافات فوائد عامه و وزارت امور خارجه مطرح شود و تکلیف قطعی این دو لایحه اضافی معین گردد
امیر اسدالله عامری.
وزیر معارف – حالا که آقایان نمایندگان محترم پیشنهاداتی راجع بدستور کرده‌اند نده هم می‌خواستم مختصر پیشنهادی بکنم قبل از اظهار پیشنهاد خودم یک جمله را عرض می‌کنم موضوع لوایح معارفی که تقدیم مجلس شده است در عین اینکه می‌بینم تمام آقایان محترم یک توجه مخصوصی دارند بگذراندن آن لوایح معذلک در عمل یک مشکلاتی تولید می‌شود که لوایح معارفی عقب می‌افتد و این یک معمائی است که نتوانستم حل کنم و البته مطالب مهمتر و ضروری تری هم پیش میاید که من ساکت هستم و در این موقع می‌خواستم عرض کنم سابقاً هم تقاضا کرده‌ام که جزو دستور بشود سه فقره لایحه است که خبر ثانی آن را کمیسیون مربوطه تقدیم مجلس کرده است و آنها باید تکلیفش معلوم شود از همه اینها گذشته یک خبری هم اخیراً کمیسیون بودجه داده است راجع به یک مبلغی اضافات که اختصاص به معارف داده شده است که مشتمل بر چند قلم است یکی راجع به شصت هزار تومان است از عوائد صدی نیم ممیزی املاک از بابت سنه ۱۳۰۵ که بموجب یک قانون مخصوصی چندی قبل برای تعلیمات ابتدائی از مجلس گذشته است و چون تا آخر بهار امسال مورد مصرف پیدا نکرده بود از اول سال تحصیلی هذه السنه هم که اول پائیز است بایستی شروع شود به اجرای آن قانون به این جهت وزارت مالیه اینطور تشخیص کرده است که یک اجازه ثانوی از مجلس گرفته شود برای دادن آن شصت هزار تومان و این شصت هزار تومان را مطابق قانون محاسبات باید البته مجلس اجازه بدهد که در امسال مصرف شود و اگر چنانچه این اجازه به تعویق افتد مقدمات اجرای این امر هم طبعاً عملی نخواهد شد و برای پائیز هذه السنه بنده خیال نمی‌کنم این قانون کاملا عملی بشود این یک مبلغی است که جزء خبر کمیسیون بودجه است چند قلم دیگر هم هست بطور اجمال عرض می‌کنم آنها هم در محل خودش ضرورت دارد ده هزار تومان تشخیص شده است برای خرید ماشین آلات و مصالح مدرسه صنعتی که نهایت ضرورت را دارد و اگر چنانچه آنهم تصویبش بتأخیر بیفتد بدرد امسال نخواهد خورد و از این حیث یک منقصت بزرگی در مدرسه موجود خواهد شد و چون رئیس مدرسه فعلاً‌در آلمان است بنابراین اگر مجلس تصویب کند یک تسهیلاتی برای خریداری این ماشین آلات موجود خواهد شد ده هزار تومان دیگر هم هست برای تهیه لابراتوار جهت مدرسه طب که از زمانیکه این مدرسه تأسیس شده است تا کنون یک مقدار اسکلت انسانی و حیوانی و سایر اسباب لابراتوار طبی موجود بوده است که الان تقریباً از بین رفته است ده هزار تومان اختصاص داده شده است برای اینکه لوازم مدرسه طبی خواسته شود دوازده هزار تومان هم اختصاص داده شده است برای تهیه لابراتوار و مدارس متوسطه ایالات و ولایات که بهیچوجه توجهی بآن مدارس ایالات و ولایات نشده است و از حیث لوازم تحصیل خیلی دارای منقصت است آنهم باید تکلیفش معلوم شود یک فقره دیگر صد و چهل هزار تومان است برای ساختن دار العلوم و یکباب مدرسه متوسطه این یکی از قدمهای اولیه و ضروری است که البته در اثر این مساعدت مجلس مقدس ممکن است دولت موفق شود بانجامش و شروع کند امسال بخرید زمین و یک مختصر ساختمان و این جمله را در آخر باید عرض کنم که یک روزی این مملکت از علم کاملاً مستفید خواهد شد که ما دارای اونیورسیته و دار العلوم
باشیم و الا با اثین تحصیلات ابتدائی و متوسطه آن استفاده که ممالک دیگر از علوم عالیه می‌کنند ما هم اگر بخواهیم منحصر کنیم بهمین قسمت آن استفاده را نخواهیم کرد و دیگر مسئله ساختمان و مسئله خرید زمین است و اگر چنانچه یک تعویضی فراهم شود تصدیق می‌فرمایند که در زمستان بنا نمیشود کرد و بعلاوه اگر چنانچه بطور کلی به آخر سال بیفتد شاید یک مصارف دیگری برای این وجوه پیدا شود که در سال آتیه ما اصلاً صرفه جوئی نداشته باشیم که موفق بانجام این امر شویم. اینها را بطور اجمال عرض کردم و کمیسیون بودجه هم خبرش را تقدیم مجلس کرده است بنده پیشنهاد می‌کنم تکلیف اینها را معین فرمایند که بنده حاضر شده‌ام برای خدمتگزاری اقلاً تا اندازه مقدور وسائل کار برای بنده و برای وزارت معارف موجود باشد.
رئیس الوزراء – راجع به استخدام متخصصین برای شروع به ساختمان راه آهننن الان عرض کردم که لایحه دیگری است که تقدیم خواهد شد همین است که تقدیم می‌کنم بنده مجبورم که یک خواهشی بکنم از آقایان نمایندگان و آن این است که بودجه وزارت امور خارجه و اضافاتش مانده است و ترتیباتی در نظر هست و مأمورینی باید به بعضی جاها فرستاد که اگر این بودجه تمام نشود و مجلس تعطیل شود آن مأمورین فرستاده نخواهند شد و آن مصالح از دست می‌رود و همچنین وزارت فوائد عامه باید تکلیفش معلوم شود والا این مخارجی که فعلاً نیمه کاره می‌شود به هدر خواهد رفت دیگر مختارید.
رئیس – فعلاً عده برای رأی گرفتن کافی نیست تکلیف این پیشنهادها روز یکشنبه معلوم خواهد شد یک قسمتی که خیلی فوریت دارد مسئله مخارج روضه خوانی است که از روز سوم صفر باید شروع کنیم و این قسمت مقدم بر سایر مطالب خواهد بود
(مجلس یک ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
قانون
تفویض اختیارات مصوبه در قانون ۴ اسد ۱۳۰۱ راجع برئیس کل مالیه بآقای حاج مهدیقلی خان هدایت برای مدت دو ماه
مصوب جلسه پنجم امرداد یکهزار و سیصد و شش شمسی
ماده واحده – مجلس شورای ملی اختیارات مصرحه در قانون چهارم اسد ۱۳۰۱ را راجع باختیارات رئیس کل مالیه از تاریخ تصویب این قانون تا ششم مهر ۱۳۰۶ به آقای حاج مهدیقلیخان هدایت رئیس الوزراء واگذار می‌نماید.
تبصره – دولت مکلف است قبل از انقضای مدت فوق لایحه استخدام مستخدمین مالیه را از غیر دول همجوار بمجلس پیشنهاد کند.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه پنجم امرداد ماه یکهزارو سیصد و شش شمسی بتصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی حسین پیر نیا.