مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۲ نشست ۲۶۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۲۶۳
صورت مشروح مجلس لیله چهارشنبه ۵ ثور ۱۳۰۲ مطابق هشت رمضان ۱۳۴۱
(مجلس چهار ساعت از شب گذشته به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید)
صورت جلسه لیله دو شنبه ۳ ثور را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده اینطور شنیدم که در صورت جلسه نوشته‌اند که بنده عرض کرده‌ام اضافه‌ای که در بودجه مالیه منظور شده است جزء بودجه معارف شود در صورتی که اینطور نیست و بنده عرض کردم اضافه بودجه وزارت خارجه را به بودجه معارف بیفزایند.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- آقای دولت‌آبادی را غائب بدون اجازه نوشته‌اند در صورتی که ایشان مریض بوده‌اند و کمیسیون مرخصی هم اجازه داده است خوب است اصلاح شود.
رئیس- کمیسیون اجازه روزانه داده است یا اجازه کلی؟
آقا سید یعقوب- اجازه کلی
رئیس- تا به تصویب مجلس نرسد غائب بدون اجازه نوشته می‌شوند. ایراد آقای شیخ‌الاسلام هم وارد نیست. زیرا اضافه بودجه وزارت خارجه نوشته شده است نه مالیه. نسبت به صورت جلسه دیگر ایرادی نیست؟ بودجه مملکتی از جزء ششم ماده اول مطرح است. آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خواستم عرض کنم سال گذشته بودجه وزارت مالیه دو میلیون و کسری بود امسال سه میلیون و صد و ده هزار تومان این جا نوشته شده است و بعد از آنکه بنده تحقیق نموده و اطلاع پیدا کرده‌ام خواستم آقایان اعضاء کمیسیون با آقای معاون وزارت مالیه رفع اشتباه بنده را بفرمایند. در سال گذشته که یک اعتبار برای وزارت مالیه به تصویب مجلس رسید بعد وزارت مالیه ناچار شد بعضی لوایح را پیشنهاد کرد از جمله لایحه راجع به حقوق مستخدمین آمریکائی و لایحه راجع به مخارج مالیات غیر مستقیم که یک کرور و پنجاه هزار تومان پیشنهاد کردند و همچنین لوایح دیگر که اگر آن‌ها را هم ضمیمه این مبلغ کنیم سه میلیون و سیصد هزار تومان می‌شود. ولی موقعی که بنده در کمیسیون بودجه قدیم بودم وقتی که وزیر مالیه لایحه یک کرور و پنجاه هزار تومان را تقدیم مجلس کرد در فلسفه و علت تقاضا کردن یک کرور و پنجاه هزار تومان اظهار می‌نمودند که چون مالیات غیر مستقیم عواید غیر مستقیم است نسبت به عواید غیر مستقیم نمی‌توان در ابتداء مخارج مستقیم معین کرد و به این جهت بودجه مالیات غیر مستقیم را به عنوان اعتبار اول امر پیشنهاد کردیم. کمیسیون و مجلس هم آن را تصویب کرد و حالا بنده خواستم از معاون وزارت مالیه سئوال کنم مطابق فلسفه‌ای که در کمیسیون بودجه قدیم ذکر شد که برای عواید غیر مستقیم نمی‌توان مخارج مستقیم پیش بینی کرد چطور شده است که حالا برای عواید غیر مستقیم مخارج مستقیم پیشنهاد کرده‌اند و سه میلیون و صد و ده هزار تومان بودجه وزارت مالیه شده است غیر از حقوق مستخدمین آمریکائی که اگر آن‌ها را هم حساب کنیم سه میلیون و سیصد هزار تومان می‌شود این است که این مسئله برای بنده تولید سوء ظن نموده است یعنی نمی‌فهمم چطور ممکن است برای دخل غیر مستقیم خرج مستقیمی معین کرد.
مخبر- اظهارات آقای آقا سید یعقوب یک قسمتش راجع به تفاوت اعتبار امسال و پارسال است که حالا بنده آن را توضیح می‌دهم و قسمت ثانی را که سئوال فرمودند جوابش را واگذار می‌کنیم به آقای فرزین زیرا خود بنده درست ملتفت نشدم آنطور که آقای آقا سید یعقوب اظهار داشتند در سال گذشته بودجه وزارت مالیه یک قلم معین شده بود نیست مطابق صورت جزء بودجه وزارت مالیه از سال گذشته یک قلم یک میلیون و ششصد هزار تومان بودجه اعتباری بود هفتصد هزار تومان راجع به گمرک دویست و پنجاه هزار تومان برای حمل جنس و ممیزی و ضرابخانه بود صد و هشتاد و دو هزار تومان برای یک قسمت اعتبار درخواستی وزارت مالیه بود راجه به یک اضافاتی که مجلس تصویب کرد یک فقره هم یک کرور و پنجاه هزار تومان بود که آقای آقا سید یعقوب اظهار داشتند یک قلم چهل و هفت هزار تومان مخارج بانک ایران بود در گمرک هم علاوه بر اعتبار آن دویست و شصت و یک هزار تومان مخارج الزامی پیش آمد که جمع آن سه میلیون و پانصد و هشتاد و هفت هزار تومان می‌شد و بودجه اعتباری امسال سه میلیون و صد و هزار تومان است و در حقیقت چهار صد و هفتاد و هفت هزار تومان کمتر از بودجه سال گذشته است و چون این سه میلیون و صد و ده هزار تومانی را که وزارت مالیه اعتبار خواسته است شامل تمام اقلام از گمرک و حمل و نقل اجناس ضرابخانه و غیره بود به این ملاحظه کمیسیون هم تصدیق کرد قسمت دوم سئوال ایشان را هم آقای فرزین جواب خواهند داد.
معاون وزارت مالیه- به طوری که بنده فهمیدم اشکال آقای آقا سید یعقوب این است که برای عواید غیر مستقیم چگونه می‌توان مخارج مستقیم معین کرد؟ و در صورتی که در سال گذشته تمام مخارج پیش بینی نشده است امسال چطور توانسته‌اند پیش بینی کنند. مخارج مستقیم و غیر مستقیم بر دو قسم است یکی مخارج بهره برداری است و یکی حقوق اعضاء ادارات. اگر چه در مالیات مستقیم هم مخارج بهره برداری را بطور کامل نمی‌توان معین نمود ولی باز نسبت به عواید غیر مستقیم تا درجه‌ای می‌توان پیش بینی نمود. لیکن در عواید غیر مستقیم مخارج و بهره برداری را به همان نسبتی که عواید را پیش بینی می‌کنند مخارج بهره برداری را هم به همان نسبت علاوه می‌نمایند یا بالعکس در صورتی که مخارج بهره برداری را کمتر پیش بینی نمایند عواید غیر مستقیم را هم کمتر پیش بینی می‌نمایند در سال گذشته مخارجی را که برای بهره برداری عواید غیر مستقیم پیش بینی نموده بودم به قدر کفایت نبوده و به همین دلیل وسط سال محتاج شدند و یک مخارجی کردند که بالاخره هم از مجلس تصویب شد. حالا هم این مبلغ بطور اعتبار تصویب می‌شود ممکن است باز برای بهره برداری کفایت نکند یا بالعکس کمتر شود این است که در مخارج ادارات غیر مستقیم گاهی این قبیل اصلاحات پیدا می‌شود.
رئیس- آقای آقا میرزا علی کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی - یکی از منابعی که ما می‌توانیم از آن راه مالیه خودمان را زیاد کنیم تقلیل مخارج است و جلوگیری از زیاده روی چنانچه تصدیق می فرمائید بودجه اعتباری وزارت مالیه امسال نسبت به سال گذشته زیادتر شده است در صورتی که تلگرافات عدیده از ولایات و ایالات رسیده که یکی دو فقره هم به توسط بنده بوده است. یک عده مردمان معتبر با دادن ضمانت هم برای رعایت ترتیبات اداری و هم برای تضمین مالیه دولت حاضر شده بودند که مخارج را مثلاً در هزار تومان مثلاً به سیصد یا دویست تومان تنزل دهند و بنده قطع و یقین دارم که اگر از طرف دولت بذل توجه هم می‌شود و حقوق زیادی که به مستخدمین می‌دهند ندهند و مستخدمینی که وجود آن‌ها لزومی ندارد خارج کنند و به اندازه لزوم مستخدم نگاهدارند چه در مرکز و چه در ولایات مخارج مالیه یک ثلث تخفیف خواهد یافت و این ثلث تخفیف اقلاً دو کرور تومان و اگر زیاد حساب کرده باشم یک کرور تومان خواهد شد. در یک چنین روزی که حقیقتاً مالیه ما باید یک حیات تازه‌ای به خودش بگرد لازم است این قبیل صرفه جوئی‌ها ملاحظه شود ولی متأسفانه بنده هیچ نمی‌بینم که این مسائل رعایت شده باشد بلکه از سنه گذشته زیادتر شده. اما چون این بودجه بودجه اعتباری است و ممکن است بعد از آنکه صورت جزء آن به مجلس آید و در آن بیشتر دقت بشود نه این مسائل را من باب تذکر عرض کردم و ضمناً خواستم سئوال کنم آیا وزارت مالیه و هیئت دولت در نظر دارند که تحقیقات عمیق تری در طرز تشکیلات مالیه کرده و تخفیفی در مخارج بدهند یا نه؟
معاون وزارت مالیه- اقلاً آقای کازرونی چنین تصور فرموده‌اند که بودجه هذه السنه وزارت مالیه نسبت به سال گذشته زیاد شده است در صورتی که از اظهارات آقای نصرت‌الدوله هم معلوم بود که بودجه مالیه چهار صد و هفتاد و هشت هزار تومان هم کسر شده است منتهی این است که بودجه سال گذشته چون به جزء و به اقلام مختلف صورت داده شده است مجموع آن اینطور به نظر می‌آید. اما نسبت به اینکه دولت در نظر دارد که مخارج تقلیل شود یا نه؟ بطور کلی این یک اصلی است که در همه ادارات مخصوصاً در وزارت مالیه این نظر هست که مخارج حتی الامکان تقلیل شود ولی از طرفی هم اگر بخواهیم ادارات ما همیشه منظم باشد مجبور می‌شویم بعضی اوقات زیادتر از آنچه باید خرج کنیم. ولی این مسئله هم رعایت شده و تابحال زیادی خرج نشده است. و بدیهی است مسئله تقلیل مخارج را عموم دُوَل منظور دارند و بعضی از دُوَل تاکنون توانسته‌اند مخارج از صدی دوازده را به صدی ۶ تنزل دهند و این یک اصلی است که ما هم حتی المقدور سعی می‌کنیم که به آن موفق شویم و مخصوصاً مخارج سنه گذشته وزارت مالیه را در نظر گرفته‌ایم که ببینیم چقدر می‌توانیم از آن کسر کنیم بطوری که به تنظیمات اداری و عواید سکته وارد نیاید. و بودجه هذه السنه وزارت مالیه نسبتاً کمتر پیشنهاد شده است و شاید بعضی احتیاجات باشد که محتاج باشیم زیادتر خرج کنیم ولی در روی آن اصل عمومی مالیه امید این است که حتی المقدور مخارج کسر شود. (جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است)
تدین- بنده سئوالی دارم اجازه می فرمائید؟
رئیس- بعد از آنکه آقایان مذاکرات را کافی دانستند دیگر نمی‌شود سئوال کند.
تدین- چون قبلاً اجازه خواسته بودم به این جهت عرض کردم.
رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت ششم ماده اول. سه میلیون و صد و ده هزار تومان. آقایانی که این قسمت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت هفتم (به شرح ذیل قرائت شد)
وزارت داخله و نظمیه و امنیه و گارد شهری (دو میلیون و دویست هزار ۲۲۰۰۰۰۰)
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ الاسلام- بنده در شور در کلیات در ضمن عرایضم یک اشاره کردم بودجه وزارت داخله عرض کردم این بودجه که برای وزارت داخله تشخیص داده‌اند نسبت به بودجه سال قبل با ملاحظه آن مبلغی که برای گارد شهری منظور شد کمتر است و بنده خائفم از اینکه در هذه السنه هم باز بنادر و جزایر جنوب مملکت فراموش شوند و حاکم یا نایب‌الحکومه و نظمیه و امنیه نداشته باشند. آقای معتمدالسلطنه در جواب بنده فرمودند که برای بنادر و جزایر بودجه منظور شده است و فلانی بیاید در کمیسیون بودجه ببیند و محمّره و بوشهر هم حاکم دارند. اولاً نمی دانم این چه بودجه‌ای است که به کمیسیون بودجه رفته است قبل از اینکه به مجلس بیاید که ایشان بنده را دعوت می‌کنند که بروم در کمیسیون ببینم. ثانیاً خیلی متأسفم که ایشان تصور فرموده‌اند جزایر و بنادر جنوب مملکت منحصر است به محمّره و بوشهر در صورتی که اینطور نیست و بچه‌های پنج شش ساله ایرانی هم می دانند که بنادر محمّره حاکم دارد. یک صورتی در چندی قبل بنده همراه آوردم که ۲۳ فقره جزایر و بنادر جنوب در آن شرح داده شده بود ولی چون دیدم حوصله آقایان کفایت نمی‌کند که آن را به عرض برسانم عرض نکردم. تمام مقصود بنده این است که در هذه السنه بنادر و جزایر جنوب ایران که منحصر به محمّره و بوشهر نیست و در طول سیصد فرسنگ راه واقع اند فراموش نشوند. آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند فلانی می خواسته است در این بودجه بنادر جنوب هم اسم برده شده باشند در صورتی که بنده چنین آرزوئی نداشتم و تقاضا نکردم. فقط عرضم این بود که چون بودجه وزارت داخله نسبت به سال قبل کمتر شده است بنادر و جزایر جنوب فراموش نشوند. حالا اگر چه کفیل وزارت داخله هم تشریف ندارند ولی سایر آقایان وزراء و معاونین شان حاضرند بنده تذکر می‌دهم که امسال یادی از بنادر و جزایر جنوب بکنند که از حکومت و نظمیه و پست و تلگراف و سایر قسمت‌ها آن‌ها هم بهره مند شوند. مطلب دیگری که به نظر بنده آمده این است که در جزء بودجه وزارت داخله نوشته شده است امنیه و در بودجه وزارت جنگ هم چهار صد هزار تومان بر نه میلیون اضافه شده است. اگر آن چهار صد هزار تومان وزارت جنگ متعلق به امنیه است دیگر ذکر امنیه در بودجه وزارت داخله مورد ندارد و اگر امسال هشتصد هزار تومان به جهت امنیه منظور شده است یک قسمت آن را جزء وزارت جنگ و یک قسمتش را جزء وزارت داخله نوشتن تا اندازه‌ای به نظر بنده مناسب نمی‌آید این است که اگر آقای مخبر قدری توضیح بفرمایند که بنده درست ملتفت شوم ممنون خواهم شد.
مخبر- بودجه امنیه جزء وزارت داخله است چنانچه در قسمت ۷ ماده اول نوشته شده است و مبلغی هم که در بودجه وزارت جنگ علاوه شده است مربوط به امنیه نیست.
(جمعی گفتند- مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت ۷ وزارت داخله و نظمیه و امنیه و گارد شهری (۲۲۰۰۰۰۰) تومان. آقایانی که این قسمت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت هشتم (به شرح ذیل قرائت شد)
وزارت پست و تلگراف- پیشنهادی دولت (۱۵۰۰۰۰۰) - تصویب کمیسیون (۱۵۰۰۰۰۰)
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- مطلبی را که بنده می‌خواستم عرض کنم مربوط است به جلوگیری از احتمالی که بنده می‌دهم و لازم است این جا از آقای معاون وزارت مالیه یک سئوالی بکنم و ایشان رسماً به بنده جواب بدهند. البته مازاد این بودجه‌هائی که امشب این جا تصویب می‌شود وزارت مالیه یک دینار به هیچ عنوان و ترتیبی نمی‌تواند خرج کند. اعم از این که به عنوان کنترات مستشار و مستخدم خارجی یا داخلی یا ادارات یا متفرعات ادارات باشد. چون در هر یک از وزارتخانه‌ها یک عده مستخدمین اروپائی هستند که به موجب کنترات استخدام شده‌اند. البته نسبت به هر وزارتخانه کنترات مستخدم اروپائی هم حقاً جزء اعتباری برای آن وزارتخانه که تصویب می‌شود باید منظور شود. اعم از مالیه یا گمرک یا پست و تلگراف یا عدلیه یا فواید عامه هر یک از این وزارتخانه‌ها مستخدمین اروپائی که دارند کنترات‌های آن‌ها از اعتبار مصوبه برای آن وزارتخانه باید پرداخته شود. و برای خاطر اینکه بعد از یک مدت دیگر یک پیشنهادهائی از طرف دولت در این جا ببینم که دولت پیشنهاد کرده است چون ما یک عده مستشار اروپائی و مستخدمین در این جا منظور نشده است و از این جهت تقاضای یک اعتبار دیگری بکنند لذا لازم است آقای مخبر یا معاون وزارت مالیه تصریح کنند که این نظریه هست یا این نظریه هم باید این جا تصویب شود که تمام حقوقی که داده می‌شود اعم از مستخدمین داخلی یا مستخدمین اروپائی که به موجب کنترات حقوق آن‌ها داده می‌شود فقط در حدود این اعتبارات لایحه یعنی زاید بر این نه دولت پیشنهاد می‌کند و نه مجلس تصویب می‌کنند.
رئیس- این راجع به قسمت هست بود
حاج شیخ اسدالله- نسبت به این قسمت است و همه قسمت‌ها
رئیس- آقای حاج نصیرالسلطنه (اجازه)
حاج نصیرالسلطنه- فرمایشات آقای حاج شیخ اسدالله را چون در این جا مورد نداشت تصور می‌کنم مقصودشان راجع به مستخدمین اروپائی باشد و این موضوع باید در کلیات گفته شود و چون موضوع بودجه وزارت پست و تلگراف است و حاج شیخ اسدالله خواست در اطراف مستشاران صحبتی کرده باشد لذا بنده عرض می‌کنم مستشارانی که کنترات کرده‌اند و تصویب شده قابل تردید نیست البته مستشار مالیه را باید مطابق کنترات حقوق بدهند. لیکن آن‌ها به مجلس نیامده ناچار نخواهد پرداخت.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خواستم خاطر آقای حاج نصیرالسلطنه را متذکر کنم و بنده می‌خواستم همانطور که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند از آقای معاون وزارت مالیه سئوال کنم که ایشان جواب بدهند نه حاج نصیرالسلطنه. ما می دانیم که به تلگرافخانه قبض می‌دهند و پول می‌گیرند می‌خواستم عرض کنم که آیا بعد از این وزارت مالیه این عادات را ترک کرده و عایدات دولت را تمرکز داده‌اند؟ و هرج و مرج سابق برداشته شده؟ کلام بر سر ا ین است که سابق هر جائی که پول نقد می‌دیدند فوراً برات می‌دادند و می‌گرفتند. سئوال من این است که وزیر مالیه یا معاون به مجلس رسماً بگویند که بکلی تمام عواید را تمرکز داده‌اند در خزانه داری و هیچکس حق ندارد قبض بدهد و از جائی پول بگیرد.
معاون وزارت مالیه- گر چه آقای آقا سید یعقوب دنبال فرمایشات آقای حاج شیخ اسدالله را ادامه دادند ولی در واقع فرق داشت و دو قسمت است. قسمتی که آقای آقا سید یعقوب فرمودند در ماده قانون ذکر شده که وزارت مالیه کلیه عایدات مملکتی را تمرکز بدهد در آن جا است که وارد می‌شود و از آن جا است که مصرف می‌شود دیگر در آن خصوص هر چه بخواهم شرح و بسط دهم گمان می‌کنم تفسیر قانون است و در موقع عمل معلوم می‌شود. اما راجع به مستخدمین اروپائی که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند مخارج مملکت عبارت است از بودجه‌ای که مجلس تقدیم شده است و اگر بعدها معلوم است مدیر خارجی یا اروپائی لازم شده آن‌ها بر حسب یک ضرورتی است که در موقع خودش الزام شده و بودجه آن‌ها هم به مجلس تقدیم شد.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده متأسفم از اینکه همین مطلب را فعلاً با معاون وزارت مالیه در خارج مذاکره کردم و تصدیق کردند ولی حالا جواب بنده را با یک عباراتی می‌دهند که وافی مقصود من نیست بنده مقصودم این است که مستخدمین اروپائی که کنترات آن‌ها تصویب شده است خارج از این وجوه اعتباری نباید باشد به این معنی که این بودجه را که ما این جا تصویب می‌کنیم بودجه مملکتی است هر مستشار اروپائی بغیر از مستخدمین آمریکائی که در این بودجه پیش بینی شده و معین است که به آن‌ها چه باید بدهند. سایر مستخدمین اروپائی که کنترات آن‌ها تصویب شد در هر وزارتخانه که باشد یا در قسمت گمرک یا سایر جاها نباید حقوق شان زیادتر از حدی که تصویب شد داده شود یعنی حقوق شان از این محل اعتبار باید داده شود برای پیش بینی و جلوگیری از اینکه یک پیشنهاد از طرف دولت در ثانی نباید بنده این مطلب را عرض می‌کنم خود آقای معاون هم در خارج تصدیق می‌کردند ولی حالا یک جواب صریحی به بنده ندادند.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بودجه سال گذشته پست و تلگراف را که من خاطر دارم یک میلیون و دویست و هشتاد هزار تومان بود و حالا من می‌بینم این جا سه کرور است علاوه بر اینکه ذکری از اداره حمل و نقل در این وزارت پست و تلگراف نیست و حال آنکه اداره حمل و نقل را همه (یا اینکه عقیده مختلف است که دولت اداره می‌کند یا کسی دیگر) حالا که دولت اداره می‌کند و جزء پست و تلگراف است علت اینکه ذکری از اداره حمل و نقل نکرده‌اند چیست. و نیز اینکه این بودجه صد و بیست هزار تومان بر بودجه پارسال اضافه شده است علتش چیست بفرمائید.
معاون پست و تلگراف- آقا اولاً صد هزار تومان اشتباه کردند در آن مبلغی که پارسال مجلس تصویب کرد یک میلیون و سیصد و هشتاد هزار تومان بود نه دویست و هشتاد هزار تومان ولی بعد هزار تومان هم اضافه خرج شده یعنی یک میلیون و چهار صد و هشتاد هزار تومان شد بعد دکتر میلیسپو صورت گرفته و یک میلیون و پانصد هزار تومان را قبول کرده که به مجلس پیشنهاد کنید و در قانون استخدام هم بواسطه سابقه‌ای که در وزارت پست و تلگراف دارند یعنی ۶۴ سال عمر دارد و غیر از ادارات دیگر است که ۱۰ سال ۱۵ سال است که تشکیل شده است با قانون استخدام بلکه ممکن نیست مطابقه کرد و اما اینکه آقا اشاره کردند یا اداره حمل و نقل به پست و تلگراف مربوط نیست بعد از آنکه در سال قحطی مدیران نتوانستند راه‌های حمل و نقل را نگاهداری کنند دولت یک مقداری خرج کرد راه‌ها را دایر کرد (که آن‌ها راه خراسان است به تهران و قره تو به تهران) و بنده هم در کمیسیون بودجه عرض کردم که این یک مؤسسه‌ای است جدید اگر می‌خواهید دولت آن را نگاه بدارد یک عایدی و نیز مخارجی دارد عواید آن هم برای مخارج آن کافی است ممکن است وارد بشود و اگر نخواهند آن را دولت اداره کند ممکن است بطور مزایده اثاثیه آن را فروخت و داد به کنترات چی‌ها که به کنترات مثل راه رشت و سایر راه‌ها آن را هم درست کنند.
رئیس- آقای میرزا سید حسن (اجازه)
آقا میرزا سید حسن- بنده می‌خواستم از معاون وزارت پست و تلگراف چون خودشان اظهار کردند که اداره حمل و نقل را دولت اداره می‌کند سئوال کنم که حمل و نقل برای پست در یک ثلث ایران تقریباً وجود ندارد در جنوب حمل و نقل خیلی مغشوش است پست از آن جا به کرمان و بندر عباس و بندر بوشهر بسا می‌شود که حرکت نمی‌کنند و اغلب می‌شود که با گاو و شتر حرکت می‌کنند آیا برای آن جاها فکری کرده‌اند؟ در صورتی که سه کرور برای پست و تلگراف پیشنهاد شده است بنده گمان می‌کردم که این اداره را هم خود پست و تلگراف اداره می‌کند حالا که با دولت است معاون جواب بدهند.
معاون پست و تلگراف- بنده عرض کردم دو راه دولت دارد یکی اره خراسان و یکی راه تهران به قره تو و در همین بودجه هست راه کرمان و جنوب را عرض نکردم لکن در بودجه پست مخارج حمل پست برای راه‌های جنوب هم منظور شده است یعنی برای راه از قم به اصفهان ماهی هفت صد تومان اداره پست می‌دهد به ارباب رستمی که راه را اداره کرده که پست را حمل کند و همین طور راه شیراز تا بوشهر و همدان و قزوین برای حمل پست مبلغی می‌دهد و که داده می‌شود جزو همین بودجه است که در مجلس تصویب می‌شود ولی راه خراسان و تهران به قره تو راهی است که خود دولت اداره می‌کند.
مخبر- در موضوع قلم راجع به اعتبار وزارت پست و تلگراف متأسفانه بین نظریه کمیسیون و اظهارات آقای معاون مغایرتی است زیرا در تصویب این بودجه اعتباری آنچه که در کمیسیون راجع به مخارج بود از هر قبیل و هر اسم با اطلاع وزارت مالیه و حضور رئیس کل مالیه قطع شده و همین است که در این جا نوشته شده به این مناسبت بنده نمی‌توانم از نقطه نظر مخبری کمیسیون تصدیق کنم که ما یک اداره حمل و نقل در خارج می‌شناسیم اداره حمل و نقل حالا به هر ترتیبی که اداره می‌شود خواه دولت کنترات بدهد خواه خودش اداره کند یک عایدی دارد و یک مخارجی و ممکن است یک مبلغی علاوه بر عایدی خرج داشته باشد در صورتی که این طور باشد از همین یک میلیون و پانصد هزار تومان باید خرج بشود و اگر هم یک عایدی هم علاوه داشت باید به وزارت مالیه برسد به این ملاحظه بنده نمی‌توانم تصدیق کنم که ما بغیر از یک میلیون و پانصد هزار تومان ما یک بودجه دیگری یا اضافه دیگری در نظر داشته باشیم اما نسبت به اینکه مذاکره کردند که این بودجه امسال از پارسال زیادتر است این مطلب قابل مقایسه نیست برای اینکه از آن بودجه که پارسال داده شده بود یک تجاوزاتی شده است که آن‌ها به اسم اعتبار بوده است و هنوز وزارت مالیه به محاسبه وزارت پست و تلگراف رسیدگی نکرده و معلوم نیست از آن اعتبار چه خرج شده و چقدر باقی است لهذا در کمیسیون بودجه به نظریه دکتر میلیسپو این مبلغ یک میلیون و پانصد هزار تومان بطور کلی برای وزارت پست و تلگراف منظور شد.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده هم می‌خواستم عرض کنم که در موضوع قضیه اداره حمل و نقل مذاکرات شد و مخصوصاً نمایندگان و دولت و رئیس کل مالیه تصدیق کردند که مخارج حمل و نقل این مبلغ بوده است
(بعضی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- کافی است؟ (گفته شد کافی است) پیشنهاد آقای آقا سید فاضل اینطور قرائت شد.
بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده ۸ اضافه شود (و دایره حمل و نقل)
رئیس- آقای آقا سید فاضل توضیحی دارید؟
مخبر- بنده این توضیح را لازم نمی دانم برای اینکه بودجه بودجه عمومی است و هر خرجی هست مشمول همین مواد است.
رئیس- پس کمیسیون قبول می‌کند.
مخبر- بنده از طرف کمیسیون توانم بپذیرم اگر مجلس رأی بدهد.
وزیر خارجه- توضیحش لازم نیست دولت همینطور قبول می‌کند بنده از طرف دولت عرض می‌کنم همینطور که آقای مخبر فرمودند دولت قبول می‌کند.
رئیس (خطاب به مخبر)- دولت قبول می‌کند پس کمیسیون هم قبول می‌کند.
وزیر خارجه- مخبر تصدیق دارند که یک میلیون و پانصد هزار تومان شامل کلیه است ولی اگر اضافه کردن این عبارت را قبول کنید ضرورت ندارد بلکه چیز زایدی است مطلب همان است که فرمودند.
رئیس- قسمت هشتم وزارت پست و تلگراف و اداره حمل و نقل به مبلغ سه کرور. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت نهم. قسمت نهم به مضمون ذیل قرائت شد.
قسمت نهم وزارت عدلیه- پیشنهادی دولت هفتصد هزار تومان تصویب کمیسیون هفتصد هزار تومان
رئیس- آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله- بنده سئوالی داشتم در باب اعتباری که به وزارت عدلیه تخصیص داده شده اگر پارسال نظر آقایان باشد در سه ماه آخر سال بودجه که برای وزارت عدلیه تصویب شد صد و نود و یک هزار و کسری بوده در صورتی که قانون استخدام قضات هنوز از مجلس نگذشته بود و آنقدر اشل حقوق قضات عدلیه معین نبود و مسلماً در نظر دارند که با گذشتن قانون استخدام قضات عدلیه حقوقات ممکن است یک اندازه ترقی کرده باشد و پارسال اگر حساب می‌کردیم در سال بودجه عدلیه تقریباً هفتصد و شصت و چهار هزار و کسری می‌شد امسال با بوجود قانون استخدام هفتصد هزار تومان برای عدلیه اعتبار داده شده بطوری که خود مخبر محترم و آقای منصورالسلطنه اطلاع از اوضاع عدلیه دارند بنده یقین دارم با این میزانی که برای عدلیه معین شده ممکن نیست بودجه عدلیه را با بودن قانون استخدام قضات ترتیب داد حالا نمی دانم که وزارت عدلیه در نظر ندارند که قانون استخدام را امسال به موقع اجرا بگذارند اگر این نظریه را داشته باشند بنده تصور می‌کنم که این میزان برای عدلیه خیلی کم است و اگر هم نظر ندارند که قانون استخدام قضات را به موقع اجرا بگذارند اگر این نظر را داشته باشند بنده تصور می‌کنم که این میزان برای عدلیه خیلی کم است و اگر هم نظر ندارند که قانون استخدام قضات را به موقع اجرا گذارند آن وقت تصور می‌کنم غالب آقایان نمایندگان موافق باشند با این بودجه که معین شده.
معاون وزارت عدلیه- فرمایشات آقای فتح‌الدوله کاملاً صحیح است در بودجه عدلیه گمان می‌کنم مختصر اشتباهی در مالیه شده بود به این معنی که پارسال برای عدلیه سیصد هزار تومان یک فقره و صد و نود و یک هزار تومان و کسری هم یک فقره که مجموعاً می‌شود چهار صد و نود و یک هزار تومان تعیین شده در اواخر سال گذشته که بودجه هذه‌السنه تعیین می‌شد وزارت مالیه به وزارت عدلیه چهار صد و نود و یک هزار تومان پول داده بود و تصور می‌کرد در هذه‌السنه هم همین اندازه خواهد شد و اشتباهی که شده بود این بود که بودجه حقیقی عدلیه ۴ برابر وجهی بود که برای سه ماهه آخر سال تصویب شده و هفتصد و شصت و چهار هزار تومان و کسری بود و به این ملاحظه بود که دولت در پیشنهاد خودش وجهی را که فعلاً پیش بینی کرده برای عدلیه هفتصد هزار تومان معین کرده و چون وزارت عدلیه (دیگر گمان می‌کنم جای سئوال نباشد) مجبور است که قانون استخدام قضات را اجرا کند و یک دوائر قضائی که جزء قانون استخدام است ترتیب دهد و در همین پیشنهاد دولت هم که در کمیسیون تصویب شده است یکی از شرائطش این است که قانون استخدام رعایت بشود مسلماً مبلغی که برای وزارت مالیه تصویب شده است یک قدری اضافه برا این خرج خواهد شد و اگر تصویب نشود مجبور است وزارت مالیه یک قدری از تشکیلات خود بکاهد و چون نظر دولت در این است که اگر مجلس موافق باشد اضافه کند براین مبلغ و اگر ممکن است که بنده پیشنهاد می‌کنم که اقلاً همانطور که پارسال بوده امسال هم بشود و آقایان باید تصدیق بفرمائید که این اضافه باید از کجا داده شود و چون در جزو بودجه هم یک مبلغی پیش بینی شده است که اضافه شود و اگر این‌ها تصویب نشود ناچار است وزارت عدلیه که از تشکیلات خود قدری بکاهد.
مخبر- در موضوع بودجه عدلیه متأسفانه نظر کمیسیون با نظر آقای معاون مغایرت دارد برای اینکه همانطور که آقای فتح‌الدوله نماینده محترم اظهار کردند در آن قسمت آخر سنه گذشته میزان کل شاید از هفتصد و شصت هزار تومان بیشتر بود ولی در حدود هفتصد و شصت هزار تومان بود این جا دو چیز است که آقایان باید در نظر بگیرند و مخصوصاً نظر معاون عدلیه را هم جلب می‌کنند یکی اینکه تشکیلاتی که در سال گذشته در بودجه پیش بینی شده بود یک تشکیلاتی نبود که در شش ماه آخر سال تهیه شده باشد و همان مبلغ را که ما تصویب کردیم برای این بود که به مرور آن تشکیلات که تأسیس می‌شود این وجه پرداخت شود حالا احتمال قوی می‌رود که امسال بعد از تصویب هفتصد هزار تومان وزارت عدلیه از این تشکیلات چیزی بکاهد ثانیاً دلیل اینکه این بودجه اعتباری را کمیسیون از دولت قبول کرد و به مجلس تقدیم کرد و از نمایندگان محترم هم تقاضای تصویب را دارد برای این بود که حدود بودجه نویسی برای وزارتخانه‌ها معین شود و تعدیل جمع و خرج به یک طور تصویب شده باشد و اینکه بطور تقریب عرض می‌کنم این است که آقای منصورالسلطنه در فرمایشات خودشان اشاره کردند به یک فاضل‌ها و یک محل هائی که صورت آن را وزارت مالیه داده ولی این را نباید فراموش کرد که این مخارجی را که ما امروز تصویب می‌کنیم مخارج عادی و معمولی است و ممکن نیست که تصور کرد که در مملکت در ظرف یک سال یک مخارج فوق العاده و غیر مترقبه پیدا نخواهد کرد به این ملاحظه ما نباید خیلی غره بشویم به اینکه تعدیل تمام مخارج شده باشد و شصت و چهار هزار تومان هم فاضل داریم به این ملاحظه بنده گمان می‌کنم این میزان هفتصد هزار تومان که پیش بینی شده کافی خواهد بود برای امسال و باعث نخواهد بود که یک مؤسسات موجودی از بین برداشته شود. (بعضی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به جزء نهم به مبلغ هفتصد هزار تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند. (اکثر قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. جزء دهم به مضمون ذیل قرائت شد
جزء دهم- وزارت فواید عامه و بودجه طرف و شوارع
پیشنهادی دولت ۷۵۰۰۰۰ تومان
تصویبی کمیسیون ۷۵۰۰۰۰ تومان
رئیس- آقای حاجی میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده خواستم سئوالی کنم از آقای وزیر فواید عامه. در این جا که نوشته‌اند بودجه وزارت فواید عامه و طرق و شوارع آیا مخارج راه هم جزء این بودجه است یا نه؟ اگر نیست آن هم باید منظور شود و اگر نشود جاده‌ها از بین می‌رود و اگر هست خوب است ذکر کند که فردا نگویند چون بودجه منظور نشده و خرج نکرده‌اند و راه‌ها خراب شده است.
وزیر فواید عامه- پارسال وزارت فواید عامه هشتصد و ده هزار تومان و چهار صد و پنجاه هزار تومان یا چهار صد و پنجاه و چهار هزار تومان خرج اداری بوده و باقی آن مخارج راه‌ها بوده است امسال نظر به عایداتی که ممکن بود تحصیل شود دکتر میلیسپو هفتصد و پنجاه هزار تومان برای وزارت فواید عامه گذاشت بنده هم چون دیدم وزارت فواید عامه یک اداره است و خرج زیاد دارد و اگر هم پول نباشد خرج نمی‌کنند هیچ نگفتم و به همان هفتصد و پنجاه هزار تومان تا امروز قرار گرفته است و مقداری از این مبلغ که در بودجه تفصیلی تقدیم می‌شود برای مخارج اداری منظور شده است و بقیه برای مخارج راه تهران به قره تو و تهران به رشت و تهران به مازندران و یک مقداری از طرق و شوارع آذربایجان منظور شده است که ساخته اش را نگاهداری کنند و یک قسمت از راه دماوند به مازندران راهم بسازند ولی در هر صورت بودجه جزئی که وزارت فواید عامه به مالیه خواهد داد و به عرض مجلس خواهد رسید همین هفتصد و پنجاه هزار تومان است راه‌های ساخته فارس را هم بنده فراموش کردم عرض کنم که جزء همین مبلغ است ولی راه آهن تبریز و جلفا که دارد از میان می‌رود اگر بخواهند آن جا را تعمیر کنند بطوری که قابل استفاده باشد و مال التجاره بیاورند و ببرند مطابق تحقیقی که از کرسکی که یک مهندس خوبی است شده است راه آهن تبریز نهصد هزار تومان مخارج دارد تا راه آهن حسابی بشود حالا اگر نهصد هزار تومان را خرج کنید یک راه آهن خوبی دارید و اگر کمتر خرج کنید البته یک تعمیر ناقص تری شده است یکی هم مسئله راه دزدآب به مشهد است که آن هم صد صد و پنجاه فرسخ راه است یکی هم راه مشهد به شاهرود و تهران است که این‌ها را هم اشخاص که رفته و دیده‌اند پیشنهاد داده‌اند که قریب یک کرور مخارج دارد که اهمیت این‌ها در درجه دوم است و اگر امسال هم نساختند چندان ضرری متوجه نخواهد بود ولی این نهصد هزار تومان مخارج راه آهن تبریز را گمان می‌کنم وزارت مالیه به هر ترتیبی که هست یک محلی برایش فکر بکند.
رئیس- آقای رفعت الدوله (اجازه)
رفعت‌الدوله- عرضی ندارم
رئیس- آقای مستشارالسلطنه (اجازه)
مستشارالسلطنه- عرض ندارم
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- عرضی ندارم
رئیس- مذاکرات کافی است؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به جزء دهم به مبلغ هفتصد و پنجاه هزار تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثریت قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت یازدهم به شرح ذیل قرائت شد.
وزارت امور خارجه- پیشنهادی دولت هشتصد و پنجاه هزار تومان. تصویبی کمیسیون هشتصد و پنجاه هزار تومان
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- چون صورت عایدات سال ایت ئیل و تنگوزئیل در دست من است و می‌بینم یک اختلافی دارد می‌خواهم سئوال کنم که علت اختلاف آن‌ها چیست و می‌ترسم آقای رئیس بفرمایند خارج از موضوع است حالا نمی‌دانم در تحت چه نمره سئوال کنم حالا هر وقت می‌فرمایند من سئوال می‌کنم.
رئیس- راجع به وزارت خارجه است؟
آقا سید یعقوب- عرض کردم صورت عایدات سه سال سنه یونت ئیل و ایت ئیل و تنگوزئیل دست من است و نگاه می‌کنم عایدات دولت در بانک شاهنشاهی از سنه تنگوزئیل با سال ایت ئیل اختلاف دارد. حالا نمی دانم در تحت کدام قسمت این موضوع را سئوال کنم که این اختلاف از کجا ناشی است.
رئیس- گمان می‌کنم با وزارت فواید عامه مناسب تر بود.
آقا سید یعقوب- آقایان فوراً می‌گویند مذاکرات کافی است و نمی‌گذارند کسی حرفش را بزند.
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام- بنده در شور کلیات عرض کردم که بودجه وزارت خارجه زیادتر است و این صورتی که از طرف کمیسیون بودجه قدیم راجع به بودجه وزارت خارجه اخیراً طبع و توزیع شده فکر بنده را تأیید کرد صورت مخارج اداری وزارت خارجه با ترتیباتی که دارد و آن اتومبیل‌های متعدد که مخارجش را نهصد تومان و ۴۵۰ تومان نوشته‌اند و رویهمرفته ۶۴۰ هزار تومان شده است و با این بودجه که مقایسه می‌کنم می بینم ۲۱۰ هزار تومان اضافه دارد حالا یک مخارجی هم در سال گذشته بوده است که جمع آن‌ها ۱۲۰۲۵۰ تومان شده از قبیل مخارج کمیسیون تطبیق و هیئت اجرائیه قفقاز و مخارج نمایندگان ایران در جامعه ملل و نماینده ایران در دربار مسکو خرید اتومبیل و بنده تصور می‌کنم این مخارج امسال موضوع نداشته باشد زیرا امسال کسی به قفقاز یا آنقره نمی‌رود که مثل سال گذشته مخارج داشته باشد. فرضاً شبهه را هم قوی بگیریم و مخارجی وجود داشته باشد و ۱۲۰ هزار تومان هم برای مخارج اتفاقی وزارت خارجه منظور کنیم تازه بودجه وزارت خارجه ۷۶۰ هزار تومان نمی‌شود که اگر با این بودجه مطابقه کنیم باز بودجه فعلی ۹۰ هزار تومان اضافه دارد بنابراین اگر یک توضیحی دارند بفرمایند تا بنده ملتفت شوم و بدانم که علت چیست به یک اعتبار ۹۰ هزار تومان و به یک اعتبار ۲۱۰ هزار تومان علاوه شده است و تصور می‌کنم اگر این دویست و نود هزار تومان را به بودجه معارف اضافه کنند مناسب تر و بهتر باشد مخصوصاً با اینکه آقای وزیر امور خارجه ما خیلی معارف پرورند و بنده یقین دارم که منتهی آمال ایشان این است که بودجه معارف پنج برابر شود.
وزیر امور خارجه- در باب بودجه معارف همانطور که آقای شیخ‌الاسلام فرمودند بنده کمال آرزو را دارم که هر چه ممکن باشد اضافه شود در صورتی که عایدات مملکت کافی باشد لیکن این دلیل نمی‌شود که ما از بودجه وزارت خارجه کسر کنیم و به جریان امور وزارت خارجه صدمه بزنیم. و اینکه می‌فرمایند بودجه هذه‌السنه وزارت خارجه زیاد شده بنده عرض می‌کنم این اضافه ظاهری حقیقی نیست ایشان گویا خودشان در کمیسیون بودجه سال گذشته تشریف داشتند بنابراین به ایشان تذکر می‌دهم که در بودجه سال گذشته قریب ۹۶۰ هزار تومان برای وزارت خارجه تصویب شد و آن ۶۴۰ هزار تومان که فرمودند وجهی بود که در بودجه چهار دیواری معین کرده بودند بعد در ضمن عمل معلوم شد که با بودجه چهار دیواری نمی‌شود قناعت کرد و بر بودجه همه وزارتخانه‌ها علاوه شد منجمله بر بودجه وزارت خارجه هم اضافه شد این بود که در کمیسیون بودجه ۹۴۰ هزار تومان تصویب شد که منتهی چون بودجه وزارت خارجه در مجلس تصویب نشده بود نتوانست بودجه مصوبه کمیسیون به موقع عمل بیاید فقط یک مقدار از اضافات ضروری را که نمی‌توانست از آن‌ها صرفنظر کنند به موقع عمل گذاشت و از بقیه صرفنظر کرد و بالاخره نتیجه این شد که وقتی بنده در وزارت خارجه آمدم دیدم آخر سال است و باید یک ترتیبی برای بودجه وزارت خارجه قرار داد بنابراین به کمیسیون بودجه پیشنهاد کردم کمیسیون هم قبول کرد و راپُرت خودش را هم داد که طبع و توزیع شده و می‌خواهم تقاضا کنم جزء دستور جلسه آتیه شود.
مخبر کمیسیون بودجه- جزء دستور امشب است.
وزیر خارجه- پس ممنونم و عرض می‌کنم اگر چه از بودجه چهار دیواری که دو سال قبل برای وزارت خارجه منظور شده بود قدری اضافه شده است در مقابل قریب نود هزار تومان از بودجه پارسال کسر شده است در صورتی که مقدار زیادی از اعتباراتی که پارسال بوده است امسال هم خواهد بود مثلاً هنوز عملیات کمیسیون سرحدی خراسان تمام نشده و یک قسمت عمده امسال را پیش بینی می‌کنم برای اینکه این کمیسیون را نگاه بداریم و هنوز عملیات کمیسیون مسکو تمام نشده و نمی دانم چه وقت تمام خواهد شد و البته سعی داریم زودتر تمام شود ولی احتیاط را از دست نباید داد فقط مخارج هیئت اعزامی آنقره از بین رفته از آن طرف امسال چیزهای دیگری بر بودجه اضافه خواهد شد که نتیجه قانون استخدام است و آقایان تصدیق دارند که به موجب قانون استخدام همه وزارتخانه‌ها مجبورند یک اضافاتی پیدا کنند منجمله هم در وزارت خارجه نظر کرده دیدیم تقریباً با این میزان‌ها اگر کم نباشد زیاد نخواهد بود و حقوق تقاعدی و اضافات دیگر خواهیم داشت اگر همه این‌ها را ملاحظه کنیم می‌بینیم اگر ۸۵۰ هزار تومان که بنا شد زیاد نخواهد بود علاوه این مبلغ اعتبارات و بودجه جزء باید تکمیل و به مجلس پیشنهاد شود در آن موقع ملاحظه خواهید فرمود و اگر اضافه داشته باشد البته حذف خواهد شد. یک کلمه دیگر هم عرض می‌کنم و آن این است که وزارت خارجه اتومبیل‌های متعدد ندارد و چون احتیاج به یک اتومبیل داشت پیشنهاد کرد و پارسال از طرف مجلس تصویب شد که یک اتومبیل برای وزارت خارجه خریده شود.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به جزء یازدهم که مبلغ ۸۵۰ هزار تومان است. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. جزو دوازدهم (به شرح ذیل قرائت شد)
۱۲- وزارت معارف و صحیّه پیشنهادی دولت ۸۰۰۰۰۰ تومان تصویبی کمیسیون ۸۰۰۰۰۰
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام اصفهانی- بنده اینطور استنباط کردم که خیلی از رفقا در باب بودجه معارف اجازه خواسته‌اند بنابراین بنده وقت آقایان را زیاد تضییع نمی‌کنم همینقدر عرض می‌کنم که خیلی متأسفم از اینکه سال سوم مجلس شورای ملی شروع می‌شود و بودجه معارف باز همان مقداری است که سابقاً بوده و مثل این است که در نظر ندارند که امسال هم به ایالات و ولایات یک سهمی از معارف بدهند.
تدین- بنده مخالفم
رئیس- آقای آقا میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده هم مخالفم
رئیس- موافقی نمی‌بینم- آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی- بنده نمی دانم علت اینکه بودجه معارف را هشتصد هزار تومان نوشته‌اند و زیادتر نمی‌کنند چیست؟ اگر این مبلغ برای معارف تمام ایران است که خیلی کم است و اگر برای معارف تهران است دلیل ندارد سایر ولایات از معارف محروم باشند و البته دولت هم یک چنین نظری نداشته باشند و البته دولت هم یک چنین نظری نداشته و اگر برای تهران و بعضی ولایات است به چه دلیل سایر ولایات محروم مانده‌اند. آیا دولت نظری برای توسعه معارف اتخاذ نکرده؟ و آیا آن روز نرسیده که معارف طوری در ایران توسعه پیدا کند که تمام مردم از فیض آن بهره مند شوند؟ در هر صورت بنده معتقدم که ما باید یکی از دو اصل را اتخاذ کنیم یا اینکه همان مخارج وزارتخانه را منظور داریم و یک فکر وسیع تری برای معارف مرکزی و ولایات بکنیم. مثلاً مصارف معارف هر محلی را مردم خود آن محل بپردازند و یا این که یک مبلغی پیش بینی کنیم که برای معارف تمام ایران کافی باشد. و چون هیچیک از این ۲ اصل اتخاذ نشده یعنی این مبلغ یک مبلغی نیست که برای معارف تمام ایران کفایت کند و برای وزارت خارجه هم زیاد است از این جهت بنده مخالفم.
وزیر امور خارجه- همان طور که بنده عرض کردم نه من و نه هیچیک از وزراء با این ترتیب مخالف نیستیم و هر قدر ما بتوانیم بودجه معارف را زیاد کنیم خوب است ولی این که بطور اعتراض به دولت می‌فرمایند چرا بودجه معارف کم شده بنده عرض می‌کنم جای اعتراض نیست زیرا منظور نظر دولت این بود که بودجه مملکتی امسال کسر محل نداشته باشد به این نظر است که ادارات دیگر را هم ملاحظه کرده‌اند و هر کدام را به قدر حاجت خودشان منظور داشته‌اند. شاید اکثر هم از اندازه احتیاج کمتر باشد و بالاخره برای اینکه کسر محل نداشته باشیم مجبور شدیم برای معارف این اندازه معین کنیم ولی مبالغه نشود این که می‌فرمایند ۵ سال قبل هم بودجه معارف همین اندازه بود عرض می‌کنم این طور نیست بلکه سال گذشته هم اینطور نبوده و خود آقایان چندی قبل از این بودجه سال گذشته معارف را تصویب کردند و ملاحظه فرمودند هشتصد هزار تومان نبود ولی عرض بنده برای این نیست که عرض کنم این بودجه برای معارف زیاد است بلکه برای این است که اگر بخواهیم زیادتر از این معین کنیم بودجه مان کسر محل پیدا می‌کند و اگر می‌دانستیم عواید مان کفایت می‌کند البته زیادتر از این معین می‌کردیم.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- نظرم هست پارسال وقتی که بودجه اعتباری وزارت معارف مطرح بود چندین جلسه مذاکره راجع به این موضوع طول کشید ولی در نتیجه همان مبلغی که دولت پیشنهاد کرده بود تصویب شد امشب هم می‌بینم اغلب آقایان اجازه خواسته و دست‌های زیادی روی صندلی‌ها زده شد حالا عرض می‌کنم اگر امسال هم مثل پارسال است بنده لازم می دانم به آقایان تذکر بدهم که در اطراف این موضوع زیاد صحبت نشود و اگر حقیقتاً باید توجه مخصوص کرد و تا اندازه‌ای که عواید مملکتی اجازه می‌دهد زائد بر این مبلغ که پیش بینی شده است برای معارف تخصیص داده شود بسیار مستحسن خواهد بود. آقای وزیر امور خارجه فرمودند برای این که بودجه کسر محل نداشته باشد و خرج و دخل مملکت با هم تعادل کند بودجه معارف و صحیّه هشتصد هزار تومان شد و اگر می‌خواستیم زیادتر از این معین کنیم دخل و خرج تعادل نمی‌کرد. بنده می‌خواهم عرض کنم این مبالغی که بر بودجه سایر وزارتخانه‌ها علاوه شده از نقطه نظر اصول وزارتخانه اگر به معارف هم منظور می‌داشتند باز ممکن بود جمع و خرج تعادل کند این بودجه وزارت معارف و صحیّه که بالغ بر هشتصد هزار تومان است عبارت است از ششصد و پنجاه دو هزار تومان و کسری که بودجه پارسال معارف ا ست که از تصویب مجلس گذشت و مازادان تا هشتصد هزار تومان که در این بودجه منظور شده مربوط به معارف نیست بلکه راجع به صحیّه است. اقلامی که به عنوان صحیّه بر بودجه وزارت معارف اضافه شده یکی قرنطینه جنوب است دیگر حقوق معلمین اروپائی است. یکی حقوق اطبای اعزامی ولایات است. دیگر حقوق مأمورین صحی اطراف تهران است. یکی مخارج حفظ الصحّه نبات و حیوان است. دیگر بودجه مدرسه سیاسی و حقوق است. قلم دیگر تقریباً ۱۴ هزار تومان می‌شود تفاوت حقوق اعضاء اداری وزارتخانه از نظر قانون استخدام است دیگر مخارج ژیمناستیک مدارس متوسطه است که پارسال گفتند از قلم افتاده است. دو هزار تومان و کسری هم مخارج سوخت مدارس متوسطه است که امسال اضافه شده رویهم رفته وقتی که ملاحظه می‌کنم می بینم حاصل جمیع این اقلام عبارت است از مازاد بودجه فعلی بر بودجه سال گذشته و چیزی برای معارف در بودجه امسال منظور نشده بنده نسبت به معارف تهران و حومه عرضی ندارم زیرا همان مؤسسات که تا کنون بوده است کافی می دانم بلکه برای چند سال دیگر هم کافی است و باید تکمیل شود زیرا غالب مدارس ابتدائی هنوز شش کلاسه نیست. اما نسبت به معارف ایالات و ولایات همان مبلغی است که در سال گذشته در بودجه منظور شده است و این مبلغ حقاً و انصافاً کم است و بنده عقیده دارم یک مبلغی که قابل اعتبار باشد بر بودجه معارف ایالات و ولایات علاوه شود. و چون امسال چیزی بر بودجه معارف ایالات و ولایات اضافه نشده است لذا مخالفم و دولت از هر محلی که می داند باید یک چیزی بر آن اضافه کند دیگر اینکه این معادل جمع و خرج تقریبی است حالا نمی‌خواهم در این قسمت‌ها وارد شوم یک قسمت از عایدات دولت است که هیچ اسمی از آن برده نشده و نسیا منسیاً شده است از آن جمله بقایای مالیاتی چندین سال است که هیچ جزو عایدات دولت منظور نشده و آیا دولت خواهد گرفت؟ و آیا چقدر است؟ همچنین بعضی چیزهای دیگر که حالا نمی‌خواهم عرض کنم بنابراین بنده تصور می‌کنم که دولت محل دارد و عقیده دارم که دولت باید علاقه خودش را نسبت به معارف ایالات نشان بدهد.
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- مخالفم
رئیس- آقای پور رضا (اجازه)
پور رضا- مخالفم.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده هم مخالفم
رئمتن پررنگیس- پس موافق کیست؟
آقا سید یعقوب- بنده موافقم
رئیس- بفرمائید
آقا سید یعقوب- به فرمایش یکی از آقایان نمایندگان نمک معارف پروری در همه ماها هست. بنده پارسال عرض کردم امسال هم عرض می‌کنم استقلال مملکت بالاتر از تمام این‌ها است هر وقت ما توانستیم خرج و دخل مان را مساوی کنیم و موفق شدیم از فقر اقتصادی جلوگیری کرده دست پیش دیگران دراز نکنیم آن روز روز سعادت ما است. پس بهتر از همه چیز این است که نمایندگان اول موازنه خرج و دخل را در نظر بگیرند و همچنین وزراء را باید تشویق کنیم که این نکته را در نظر داشته باشند که یکمرتبه ما را بواسطه پیشنهادهائی که نتیجه خرج است یک لایحه قرض به مجلس بیاورند و چون نظر همه نمایندگان این است که دخل و خرج را باید موازنه کرد بنابراین نمی‌شود بیشتر از آن چه که دولت پیشنهاد کرده چیزی پیشنهاد کرد حقیقتاً تعجب آور است!! در بودجه عدلیه بنده اجازه خواسته بودم و معتقد بودم که دویست هزار تومان هم زیاد است این جا هم همان مقداری که دولت پیشنهاد کرده کافی است و ما نمی‌توانیم اضافه بر آن چیزی پیشنهاد کنیم. ولی وقتی که صورت بودجه تفصیلی به مجلس آمد و ما آن را ملاحظه کردیم آنوقت می‌توانیم بگوئیم دولت نسبت به ولایات مراعاتی نکرده نه اینکه حالا زیادتر از بودجه پیشنهادی دولت چیزی پیشنهاد کنیم.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است و بعضی دیگر اظهار کردند کافی نیست)
رئیس- رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات. آقایانی که مذاکرات را کافی می دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- معلوم می‌شود مذاکرات کافی نیست. آقای حاج میرزا مرتضی (اجازه)
حاج میرزا مرتضی- آقای آقا سید یعقوب فرمودند یعنی همچو تصور کردند که حس مملکت پرستی و مملکت دوستی در شخص ایشان است در صورتی که همه به مملکت و معارف پروری علاقه مندی کامل دارند. پارسال که بودجه معارف مطرح بود بنده عرض کردم نسبت به ولایات اجحاف شده برای اینکه مالیات که وضع می‌شود اول بر ولایات تحمیل می‌شود ولی از چیزهای خوب از قبیل معارف یا عدلیه باید محروم مانده و فقط به مرکز اختصاص داشته باشد در این بودجه فعلی تقریباً صد و پنجاه هزار تومان بر بودجه معارف سال گذشته اضافه شده و از این صد و پنجاه هزار تومان دیناری به معارف ولایات داده نشده بلکه مبلغی برای ازدیاد حقوق ادارات معین شده و قانون استخدام هم یک بهانه‌ای شده است که حقوق اعضاء را زیاد کند بنده عقیده دارم این مبلغی که اضافه شده است برای معارف ایالات و ولایات تخصیص بدهند ما رأی می‌دهیم واِلا اگر بنا باشد این پول را بگیرند و خرج پشت میز نشین‌های مرکز بشود ما رأی نخواهیم داد.
مخبر- تصور می‌کنم که ادامه مذاکرات در موضوع این مطلب قدری مشکل باشد برای اینکه در این جا دو نظر است و هر دو نظر قابل دفاع است نظر تعدیل بودجه نظری است که مخالف ندارد. نظر توسعه معارف خصوصاً در ایالات و ولایات آن هم یک نظری است که در صورت قدرت و استطاعت هیچ منکر ندارد و از آن طرف هم بنده می‌بینم که آقای وزیر معارف در مجلس حاضر نیستند و اگر در این خصوص مشورتی باید بشود نظریه ایشان هم جلب شود. از آن طرف همانطور که بعضی از آقایان اظهار کردند این بودجه بودجه اعتباری است اگر چه آقای تدین در ضمن اظهار اطلاعات شخصی و خصوصی که داشتند آن تفاوت را قلمداد کردند ولی بودجه تفصیلی این هشتصد هزار تومان نه به کمیسیون آمده نه به مجلس و تصور می‌کنم موقعی که بودجه تفصیلی به مجلس آمد ممکن است هر اشکالی باشد در آن موقع رفع شود در آن موقع هم از نقطه نظر تطبیق آن با قدرت و استطاعت بودجه مملکتی ممکن است مقداری بر آن علاوه کرد و هیچ مانعی هم نخواهد داشت که از این اقلام جزئی که آقای تدین فرمودند بنده که مخبر کمیسیون هستم هیچ اطلاعی ندارم برای اینکه ما در کمیسیون بدون اینکه داخل اقلام جزء شویم از دولت قبول کردیم و یک قلم‌های کلی را تصویب کردیم تا بعد در بودجه‌های جزء بیشتر مداقه کنیم و به آقایان محترم تذکر می‌دهم در مقابل این اعتباری که امشب این جا رأی داده می‌شود ابداً وجهی داده نخواهد شد مگر اینکه بودجه جزء آن به مجلس آمده و اجازه پرداخت ثانوی صادر شود. در این صورت این اظهاری که آقای حاج میرزا مرتضی فرمودند مورد ندارد زیرا فرموده‌اند اگر این صد و پنجاه هزار تومان اضافه را به ولایات تخصیص بدهند ما رأی می‌دهیم واِلا رأی نخواهیم داد بنده تصور می‌کنم باید بودجه جزو در دست ما باشد تا ببینیم آیا این مبلغ را به ولایات تخصیص داده‌اند یا نه و از مذاکراتی که امشب شد وزارت معارف ملتفت خواهد شد که نظر مجلس نسبت به این اضافه چیست و اگر بعضی اقلام صحیح نیست ممکن است تغییر بدهند بعضی از آقایان راجع به قانون استخدام و اضافه‌ای که از نقطه نظر بودجه برای قانون استخدام لازم است اظهاراتی نمودند از این موضوع بنده اطلاعی ندارم ولی آقای تدین که اطلاع دارند و البته اطلاعاتشان هم صحیح است. در ضمن اظهاراتی که فرمودند ذکری از چهارده هزار تومان اضافه حقوق اعضاء وزارت معارف نمودند آقایان شاید تعجب کنند از این قانونی که گذارده‌اند. قانون گذراندن فرع تنظیم امور است و اگر برای تنظیم ادارات مخارج زیادتری بشود عیبی ندارد. اگر ما یک قانون گذراندیم و در بدو امر به محض اینکه دیدیم این قانون ممکن است یک اضافه خرجی برای ما تولید کند ما نباید اظهاراتی بکنیم که آن قانون را سست بکنیم علی الخصوص یک قانونی مثل قانون استخدام که آقایان باید بدانند در این مملکت مخالف زیاد دارد. ما باید سعی کرده تمام مساعی خود را صرف کنیم که قانون استخدام اجرا شود و بودجه‌های جزء هم که به مجلس خواهد آمد البته موافق همان قانون خواهد بود و باز در تحت نظر خود آقایان است برای اینکه مقیاس حداقل و اکثر در دست شماست و اگر میزانی که گرفته‌اند زیاد است ممکن است در آن مذاکره کنید و هر طور که صلاح بدانید معین کنید. بنابراین نباید به قانون استخدام اعتراض کرد و اگر آقایان این ماده را همانطوری که هست تصویب کنند و این مذاکرات را در موقعی که بودجه جزء به مجلس می‌آید بفرمایند اصلح است و از آن طرف دولت هم بتواند در خلال این مسئله دقت کرده اگر بتوانند اضافاتی برای معارف معین نمایند باعث امتنان ما خواهد بود.
رئیس- مذاکرات کافی است؟ (اظهار شد کافی است)
دست‌غیب- کافی نیست
رئیس- آقای دست‌غیب اسم شما بعد از ده پانزده نفر نوشته شده
دست‌غیب- عجله ندارم
رئیس- سه فقره پیشنهاد از طرف آقایان حائری‌زاده و میرزا شهاب‌الدین و کازرونی قرائت می‌شود)
بنده پیشنهاد می‌کنم فقره ۱۲ از ماده اول به کمیسیون مراجعه شود (حائری‌زاده)
مقام منیع ریاست محترم مجلس شورای ملی- چون نماینده وزارت معارف حاضر نیست بنده پیشنهاد می‌نمایم که قسمت دوازدهم (بودجه وزارت معارف) امشب از دستور خارج شود تا نماینده وزارت معارف حضور بهمرسانند (م. شهاب)
مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی- بنده پیشنهاد می‌نمایم قسمت دوازدهم بماند تا از طرف دولت تجدید نظری شود (مستشارالسلطنه- میرزا علی کازرونی)
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- اگر نظر آقایان باشد سال گذشته در همین موضوع مذاکره زیادی شد و بالاخره تا صورت جزء بودجه به کمیسیون نیامد معلوم نشد که چه مبلغ رأی ولایات و چقدر برای مرکز معین شده مجلس رأی ندارد. ما به موجب نظامنامه حق نداریم اضافه بر پیشنهاد دولت چیزی پیشنهاد کنیم ولی در ملاحظات نگاه کردیم دیدیم در ستون عایدات بعضی عایدات از قبیل عایدات بلدیه و غیره نوشته نشده و بعضی خرج‌ها هم هست که در ستون خرج درج نگردیده و تصور می‌کنم در این بودجه بیست و سه میلیون ناقص که الآن در کمیسیون است ممکن است با توافق نظر دولت محلی پیدا کرد که نظر نمایندگان تأمین شود.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- بنده اعاده فقره دوازده را به کمیسیون جز تأخیر تصویب بودجه معارف چیز دیگری نمی‌بینم از آن طرف هم منتظر تشریف آوردن وزیر معارف هستم و اگر وزیر معارف تشریف داشته باشند البته ایشان هم با نظر مجلس موافقت خواهند کرد تا اینکه بودجه معارف اضافه شود و همانطور که شاهزاده نصرت‌الدوله فرمودند عجالتاً این بودجه اعتباری است و در موقعی که بودجه تفصیلی به مجلس می‌آید شاید دولت بتواند محلی پیدا کند و همان طوری که آقای تدین پیشنهاد کرده‌اند از بقایای مالیاتی می‌شود بر بودجه معارف مقداری اضافه کرد و عجالتاً تصویب همین اعتبار کمکی است برای بودجه تفصیلی معارف
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای حائری‌زاده. آقایانی که قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(برخی برخاستند)
رئیس- قابل توجه نشد. در پیشنهاد سایر آقایان هم باید رأی گرفته شود یا نه؟
مستشارالسلطنه- خیر
رئیس- پیشنهاد آقای دانش قرائت می‌شود. (بدین مضمون خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که در فقره ۱۲ از ماده یک قید بشود اضافه بودجه معارف نسبت به بودجه سنه ماضیه معارف ولایات تخصیص داده شده صرف اداره مرکزی وزارت معارف و مخارج دیگر می‌شود (محمد دانش)
رئیس- آقای دانش (اجازه)
آقا میرزا محمد دانش- توضیحات کافی در این باب داده شده و بیانات آقای تدین توضیح کاملی برای پیشنهاد بنده بود از برای مخارج معارف این همه ولایات با عرض و طول صد و چهل و هشت هزار تومان منظور شده و این حقیقتاً خجالت آور است که صد و پنجاه یک مخارج معارف هم صرف ولایات نشده این بود که بنده این پیشنهاد را کردم و این پیشنهاد بنده هم اضافه خرج نیست که قانوناً جایز نباشد چون بودجه وزارت معارف هنوز به مجلس نیامده است بنده پیشنهاد کردم این اضافه را به ولایات تخصیص بدهند.
رئیس- آقای مساوات (اجازه)
آقا سید محمد رضا مساوات- بعد از شرحی که آقای تدین فرمودند خوب بود آقای دانش این پیشنهاد را نمی‌نمودند در این جا چیز اضافه نیست الا اینکه خرج‌های دیگر اضافه شده است و به همان میزان نیز بر بودجه اضافه شده. بنابراین اضافه نیست که به ولایات تخصیص شود.
رئیس- آقای شیخ‌الرئیس عضو کمیسیون هستند؟
شیخ‌الرئیس- بلی ولی مطالب بنده همان بود که آقای مساوات فرمودند.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده با این پیشنهادهائی که شده است از نقطه نظر گذراندن بودجه اعتباری موافقم اگر چه موافق با دولت هم نباشم از نقطه نظر اساس مطلب اگر این پیشنهادها تصویب شود خیلی خوب است اما بنده از آقایانی که می‌خواهند اظهار موافقت با دولت بکنند تعجب دارم که چطور پیشنهاد می‌کنند بودجه معارف برگردد به کمیسیون و متأسفانه هر وقت صحبت معارف می‌شود حرارت فوق العاده در میان نمایندگان ایجاد می‌گردد
(آقا سید فاضل- خوشبختانه)
حاج شیخ اسدالله- بلی خوشبختانه ولی متأسفانه اثرش تا یک قدم بیرون بهارستان مشاهده نمی‌شود و در مقابل آن احساسات ساده در این همه حرارت‌ها عملی دیده نمی‌شود و در هر صورت امیدوارم آقایان از این حرارت‌ها نتیجه عملی بگیرند ...
رئیس- این مطالب راجع به ارجاع به کمیسیون نیست.
حاج شیخ اسدالله- به آن موضوع هم می‌رسم. این جا بعضی از نمایندگان اظهار می‌کنند که این بودجه برای معارف کم است بنده هم عرض می‌کنم کم است و البته اگر پنج میلیون هم برای معارف تخصیص یابد بهتر است اما جمع و خرج مملکت به همین ورقه است که دست آقایان است اگر بخواهند بودجه معارف را توسعه بدهند باید از یک وزارتخانه دیگر کسر کنند و بر بودجه معارف اضافه نمایند و در صورتی هم که اضافه کردند تازه موفق به توسعه معارف نمی‌شوند نظر آقایان است که در سال گذشته در موقع طرح بودجه وزارت معارف نمی دانم آقای تدین یا آقای نصرت‌الدوله بودند که اظهار نمودند اگر بخواهیم زیادتر از این برای معارف معین کنیم متأسفانه معلم نداریم. این‌ها اموری است که باید بطور تکامل تدریجی پیش برود بنده معتقدم بایستی وسائل را فراهم کرد و تحصیلات هم باید اجباری باشد اما امروز تمام این وسائل فراهم نیست راجع به این قسمت که می‌فرمایند: این بودجه برای معارف ولایات کم است و قسمت بودجه مرکز زیاد است. آقایان بعد از اینکه این جا دفاع کردند توضیح دادند که بودجه جزء معارف هنوز به کمیسیون نیامده است و هر وقت بودجه تفصیلی به مجلس آمد آقایان بودجه معارف مرکز را قلم بزنند و بگویند مرکز اصلاً معارف نمی‌خواهد (یکی از نمایندگان- کی چنین حرفی زد)
حاج شیخ اسدالله- بنده عرض کردم ولی این بودجه بودجه جزء نیست که ما بگوئیم صد هزار تومان برای معارف فارس و صد هزار تومان برای معارف اصفهان و دویست هزار تومان برای معارف آذربایجان باشد این بودجه بودجه اعتباری است و همانطور که شاهزاده نصرت‌الدوله گفتند تا موقعی که صورت جزء آن به مجلس نیاید و تصویب نشود این اعتبار به مصرف نمی‌رسد و در آن موقع هم آقایان هر چه می‌خواهند پیشنهاد تخصیص بکنند و بنده هم موافقم و می دانم که تابحال نسبت به ولایت درست رعایت عدالت نشده و در ضمن بودجه جزء که به مجلس می‌آید ممکن است این نظریه اجرا شود.
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای دانش. آقایانی که قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد.
کازرونی- بنده پیشنهاد خود را استرداد نکردم.
رئیس- پیشنهاد شما تقریباً همان پیشنهادی بود که رد شد.
وزیر فواید عامه- بنده یکی از اشخاصی هستم که شاید در معارف خدمت کرده چه در مدارس ابتدائی و چه در مدارس متوسطه و نظامی و دارالفنون و اگر آقایان بخواهند بنده می‌توانم ثابت کنم که دو ثلث عمر بنده صرف معارف و چیزهائی که برای معارف نوشته‌ام شده است بنابراین از اوضاع معارف بی اطلاع نیستم و بنده خیلی مشعوفم که مجلس شورای ملی با آرزوی هیئت دولت موافق است در اینکه معارف توسعه پیدا کند همه ترس آن موقعی است که بودجه را به مجلس پیشنهاد کنند که آقایان آن را زیاد بدانند در این صورت مدافعی می‌خواهد ولی در صورتی که بودجه به مجلس پیشنهاد کنند که آن را کم بدانند این کار مشکلی نیست در کمیسیونی که این بودجه‌های چهار دیواری یا اعتباری تصویب شد خودمان بودیم و دکتر میلیسپو آن جا بالای صفحه نوشته بیست و سه میلیون و در ذیل صفحه این تقسیمات را که ملاحظه فرمودید کردند و قدری هم بیش از بیست و سه میلیون شد و تقریباً سه کرور زیاد تر شد بعد قدری از بودجه این هفت وزارتخانه کم کرده یعنی از بودجه وزارت خارجه کم کردند و بعضی محل‌های دیگر هم پیدا کردند و معین نمودند که عایدات این بودجه این است و مخارج آن این قدر که قدری زیادتر از عایدات است و عجالتاً در آن کمیسیون بطور مقاطعه یا تخمین یا اینکه همین را داریم و باید بخوریم اینطور قطع کردند و امیدواری هم دادند که شاید در شش ماه دوم آخر سال منافعی پیدا شده و بتوان جبران کرد اما اینکه بعضی از آقایان راجع به اضافه بودجه معارف مذاکراتی فرمودند تصور می‌کنم این مبلغ اضافی را نمی‌شود به معارف ولایات تخصیص داد و عرض می‌کنم این اضافه وجود خارجی ندارد یعنی یا حقوق معلمین است یا مخارج قرنطین و حفظ الصحه‌های اطراف که سال گذشته مستقیماً اداره گمرک یا مالیه آن را نپرداخته و امسال برای اینکه بودجه‌ها سرراست باشد جزء بودجه معارف نوشته‌اند و این‌ها چیزهائی نیست که بتواند موقوف دارند مثلاً قرنطینه جنوب یا حفظ الصحه‌های اطراف را بر هم زنند یا حقوق معلمین را ندهند این مسئله چیز غریبی است که آقایان قسمتی که حالا می‌خواهند معطل بگذارند برای بنیاد کردن قسمتی که محل ندارد. آقایان حالا این که محل دارد تصویب کنید برای اینکه مدارس دائر است و همه منتظرند بنا بر این این را نباید تعطیل کرد برای آن قسمتی که میل داریم اضافه شود البته در صورتی که دولت و مجلس با این قسمت همراه باشند باید در کمیسیون بنشینند و با حضور دکتر میلیسپو ممکن است صد صد و پنجاه هزار تومان پیدا کرد و به بودجه معارف افزود و این ترتیب را باید موکول به جلسه و وقت و کمیسیون و انجامش نه اینکه حالا این مذاکرات را کرد و بودجه آن که الآن جماعتی از معلمین و غیره منتظر تصویب آن هستند معطل کرد این قسمتی که فعلاً هست خوب است تصویب شود که تعویق نیفتد تا آن قسمتش که مضیق علیه است بعد مرتب شود.
رئیس- رأی می‌گیریم به قسمت دوازدهم. آقایانی که تصویب می‌فرمایند قیام فرمایند
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. قسمت سیزدهم (به شرح ذیل قرائت شد)
۱۳- وزارت جنگ: تصویبی کمیسیون و پیشنهادی دولت نه میلیون و چهار صد هزار تومان
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام- بنده خواستم سئوال کنم این چهار صد هزار تومانی که بر بودجه وزارت جنگ اضافه شد از چه بابت است سال گذشته نه میلیون بود و صورت جمع آن را هم به مجلس آوردند و به کمیسیون رفت دیگر ندیدیم و آقای نصرت‌الدوله هم توضیح دادند که این چهار صد هزار تومان راجع به امنیه نیست بنده می‌خواستم ببینم از چه بابت و برای چه اضافه شده است.
مخبر- این مبلغ برای خرید اسلحه است و چنانکه ملاحظه می فرمائید در مواد بعد معین شده است که در ظرف شش ماه اول سال باید پرداخته شود و اما راجع به بودجه جزء وزارت جنگ که آقای شیخ‌الاسلام فرمودند صورت جزء بودجه وزارت جنگ پارسال به کمیسیون بودجه آمد و دیگر دیده نشده عرض می‌کنم چون آن صورت کاملاً مطابق با بودجه مصوبه اعتباری در صورتی که بودجه‌های دیگر اختلافاتی داشت و در تمام سال وقت کمیسیون بودجه صرف زد و خورد و کشمکش در آن قسمت‌های دیگر شد و کمیسیون مخارج ندانست که آن بودجه را به نظر آقایان برساند برای اینکه از آن حد تجاوز کرده نشود از آن طرف آن بودجه که نوشته شده بود خیلی مفصل بود و عجله در طبع آن نکردند ولی امسال وقتی که صورت مفصل بودجه وزارت جنگ به کمیسیون آمد سعی می‌کنیم که زودتر طبع شود تا آقایان هم ملاحظه کرده و آقای شیخ‌الاسلام هم نگران نباشند.
رئیس- آقای نصرت‌الدوله این پیشنهاد شخصی است یا از طرف کمیسیون؟
نصرت‌الدوله- شخصی است.
رئیس- این پیشنهاد در ضمن ماده دوم باید نوشته شود.
مخبر- اجازه می فرمائید توضیح بدهم؟
رئیس- قرائت می‌شود تا معلوم شود جزء چه ماده است. (پیشنهاد آقای نصرت الدوله به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که قسمت سیزدهم ماده اول تجزیه و ماده واحده ذیل تصویب شود.
ماده واحده- مبلغ نه میلیون و چهار صد هزار تومان برای مخارج هذه‌السنه تنگوزئیل وزارت جنگ تصویب می‌شود. وزارت مالیه مجاز است که در شش ماه اول هر ماهی هشتصد و شانزده هزار و ششصد و شش تومان به وزارت جنگ بپردازد و در شش ماه ثانی هفتصد و پنجاه هزار تومان به وزارتخانه مزبوره بپردازد. (فیروز)
رئیس- قسمت اول این پیشنهاد جزء ماده دوم نوشته شده و قسمت دوم آن باید بعد اضافه شود.
مخبر- علت اینکه بنده پیشنهاد را کردم این بود چون امشب خیلی از شب گذشته است و محتمل است این لایحه تمام نشود و از آنطرف خوب هم نیست بودجه وزارت جنگ را معطل کنیم زیرا لازم است که بودجه اش زودتر از مجلس بگذرد و زودتر پرداخته شود برای اینکه اگر یک روز و دو روز هم در پرداخت آن تأخیری شود برای وزارتخانه تفاوت می‌کند به این جهت بنظر بنده این بود یک ماده واحده امشب تصویب شده که تکلیف وزارت جنگ را معین کند خوب است مجلس همان ماده اول را تصویب نماید و بعد ترتیب پرداخت آن را که در ماده دوم نوشته شده آن راهم بنده به این ماده واحده ضمیمه کرده‌ام تا تصویب شود و در حقیقت مقصود بنده این بود که در ضمن این ماده تکلیف وزارت جنگ معلوم شود برای اینکه اگر بودجه آن بماند اسباب زحمت برای آن اداره می‌شود.
رئیس- این پیشنهاد اشاره نمی‌کند باید پیشنهاد بفرمائید آن قسمتی که راجع به وزارت جنگ است از این لایحه خارج و یک ماده مستقل نوشته شود.
نصرت‌الدوله- بنده همین را در نظر داشتم
رئیس- به این لایحه تا ماده نهم آن تصویب نشود نمی‌توان رأی داد پس پیشنهاد بفرمائید که ماده مستقلی شده از این لایحه انتزاع شود.
نصرت‌الدوله- به همین ملاحظه بود که ماده واحده پیشنهاد کردم حالا می‌خواهید تغییر می‌دهم.
رئیس- پس این قسمت را می‌گذاریم برای بعد از تنفس. (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از ده دقیقه مجدداً تشکیل گردید)
پیشنهاد آقای نصرت‌الدوله به مضمون ذیل قرائت شد.
بنده پیشنهاد می‌کنم که قسمت سیزدهم ماده اول از لایحه بودجه اعتباری خارج و بطور مستقل ماده واحده ذیل تصویب شود.
ماده واحده- مبلغ نه میلیون و چهار صد هزار تومان برای مخارج هذه‌السنه تنگوزئیل وزارت جنگ تصویب می‌شود. وزارت مالیه مجاز است که در شش ماه اول هر ماهی هشتصد و شانزده هزار و هشتصد و شصت و شش تومان به وزارت جنگ پرداخته و در شش ماه ثانی هر ماهی هفتصد و پنجاه هزار تومان به وزارتخانه مزبور بپردازد. (فیروز)
رئیس- در این باب مخالفی نیست؟
مدرس- ترتیب قانونی آن این است که دولت باید پیشنهاد کند.
وزیر خارجه- اساس مسئله همان است که خود دولت پیشنهاد کرده در باب ماده واحده هم دولت مخالفتی ندارد.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده هر چه فکر می‌کنم اثر خارجی اینکه باید این قسمت ماده واحده بشود نمی دانم زیرا تا شور کلی این لایحه تمام نشود و مجلس با ورقه سفید و کبود رأی ندهد نمی‌شود این وجوه را پرداخت. بنابراین این پیشنهاد با حالت حاضره این لایحه چه فرق می‌کند غیر از اینکه مدتی هم در این ماده صحبت می‌کنیم.
رئیس- حالا هم که آقایان رأی می‌دهند باید با ورقه رأی بدهند فعلاً باید دید که آقایان انتزاع این ماده را از این لایحه تصویب می‌کنند یا خیر. بعد در خود لایحه رأی گرفته می‌شود. آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه شد. در خود ماده کسی مخالفتی ندارد؟
(گفته شد خیر)
رئیس- رأی می‌گیریم با ورقه. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد.
(اخذ و استخراج آراء به عمل آمده به طریق ذیل نتیجه حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۵۶، امتناع ۱۴
رئیس- عده حضار ۷۰ نفر با اکثریت پنجاه و شش رأی تصویب گردید. قیمت چهاردهم (جمعی گفتند جلسه ختم شود)
رئیس- آقایان میل دارند جلسه ختم شود؟ (جمعی گفتند بلی)
رئیس- جلسه آتیه فردا شب. دستور بقیه شور در بودجه مملکتی و بودجه مجلس و بودجه وزارت خارجه از بابت سنه ایت ئیل و راپُرت کمیسیون بودجه راجع به سواران بختیاری.
مجلس هفت ساعت از شب گذشته ختم شد.
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک