مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ اردیبهشت ۱۳۰۶ نشست ۹۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری ششم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری ششم |
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۶
جلسه: ۹۳
صورت مشروح سه‌شنبه ۵ اردیبهشت ماه ۱۳۰۶ مطابق ۲۳ شوال‌المکرم ۱۳۴۵
فهرست مندرجات:
۱- سؤال آقای مهدوی از آقای معاون وزیر فوائد عامه راجع به عایدات راه و راهسازی خراسان و جواب آقای معاون
۲- تصویب مرخصی آقایان: بهبهانی - عباس میرزا- جوانشیر- نظام مافی
۳- اعلام اسامی اعضای منتخبه کمیسیون‌های پارلمانی
۴- بقیه شور نسبت به خبر کمیسیون بودجه راجع به مطالبات شنیدر کروزو فرانسوی
(مجلس دوساعت وربع قبل ازظهر بریاست آقای مرتضی قلیخان بیات نا ئب رئیس تشکیل گردید)
(صورت مجلس یکشنبه سوم اردیبهشت را آقای بنی سلیمان قرائت نمودند)
غائبین بااجازه جلسه قبل
آقایان: حاج آقا رضا رفیع –روحی- میرزا حسینخان موقر- دشتی- آقاسید ابراهیم ضیاء- حشمتی- محمد آخوند- عطاءالله خان پالیزی- سلطان محمد خان عامری
غائبین بی اجازه جلسه قبل
آقایان: علیخان اعظمی- عباس میرزا –حاج حسن آقا ملک – حاج غلامحسین ملک
دیرآمدگان باا جازه جلسه قبل
آقایان: مرتضی قلیخان بیات- حائری زاده- میرزا ابراهیم خان قوام – میرزا محمد تقی بهار – حاج میرزا مرتضی – محمود رضا – یحیی خان زنگنه
دیرآمدگان بی اجازه جلسه قبل
آقایان :سهراب خان ساکینیان – ملک ایرج میرزا پور تیمور- میرز اربیع خان جهانشاهی
نائب رئیس- درصورت مجلس اعتراضی نیست؟ (گفته شد خیر)
نائب رئیس- صورت مجلس تصویب شد
بعضی ازنمایندگان- دستور
نائب رئیس- آقای مهدوی
مهدوی- بنده دراین موقع از حضور آقای معاون وزارت فوائد عامه استفاده کرده وقبلا یک تشکری ازوزات فوائد عامه راجع بیک کتابچه که درآنجا راجع به راهها چاپ کرده ونشر داده‌اند می‌کنم که خیلی خیلی خوب است. برای اینکه معمولا ما ازیک شهری به شهری که می‌رفتیم باید توی راه بپرسیم که آقا چند فرسخ آمده‌ایم؟ چند فرسخ مانده است؟ راه چقدرش شوسه است چقدرش نیست ولی حالا تا یکدرجه مکفی می‌تواند این کتابچه بما اطلاعات بدهد ولی درعین حال دوسه فقره بنده در این کتابچه دیدم که بنظر بند ه ناقص آمد. یکی اینکه می‌نویسد یک میلیون ونیم عایدات مالیات راه است که این یک میلیون ونیم را برای ساختمان راهها تعیین کرده‌اند درصورتیکه مطابق اطلاعاتی که بنده دارم مابین سه میلیون وچهارمیلیون عایدی مالیات راهها است که دردوره پنجم تصویب کردیم. وبنده نمیدانم چه شده است که اینجا یک میلیون ونیم نوشته شده است. از اینکه گذشتیم این یک میلیون ونیم را بیک طرزی تقسیم کرده‌اند که بنده تصور می‌کنم تاسی سال دیگر اگر این طورخرج کینم وراه بسازیم هیچوقت راه نخواهیم داشت. مثلا سی فرسخ راه را می‌نویسد پنج هزار تومان پنجاه فرسخ راسه هزارتومان. بنده مخصوصا دراین سفری ک هرفت هبودم بعتبات ازسرحد کرمانشاه تاتهران را دیدم چون تیکه تیکه شروع می‌شود تامیروند یک قسمت رابسازند وبرگردند برای تعمیر یک قسمت دیگر آن قسمت اول بکلی ازبی نرفته است. بند ه اصولا معتقدم که البته آنچه راه داریم بای دبرا نگاهداری راهها یک مبلغی خرج بکنند ولی درساختمان راه یک نقطه دونقطه سه نقطه را معین کنند واین پولی راکه ماداریم پنج فرسخ ده فرسخ بیست فرسخ رایکمرتبه تعقیب کنند وآنراکاملا بسازند وسال دیگر شروع کنند بجای دیگر. بند هراجع به راه خراسان دودفعه ازوزارت فوائد عامه سؤال کرده‌ام وبمقام ریاست هم تقدیم کرده‌ام ویکمرتبه ه مفرمودند جواب را بعد می‌دهم ولی هنوز موفق نشده‌ام به شنیدن جواب. درقانون مالیات راه مصرح است ک هاقلا نصف آنچه ازیک حوزه مالیاتی ازاین مالیات وصول می‌شود وزارت فوائد عامه مجبور است که آنرا خرج کنندو مثلا درحوزه قزوین یاخط پهلوی اگرسیصد هزارتومان عایدات راه در سرحد گرفته می‌شود وزارت فوائد عامه مجبوراست لااقل صدو پنجاه هزارتومان بمصرف ساختن ان راه برساند ودرعکس در این صورتی که داده‌اند جسارت نمی‌کنم جز یک تفریط پول چیز دیگری نبوده است. مثلا در راه ساختن آن راه برساند و عکس در این صورتی که داده‌اند جسارت نمی‌کنم جزیک تفریط پول چیز دیگری نبوده است. مثلا در راه خراسان یک راهی را از طرف فیروز کوه شروع کرده‌اند. می‌نویسد این راه خوب است ونزدیک است انوقت می‌نویسد وفلان موقع پنجاه هزارتومان اعتبار داشت خرج شده وتمام شد ودراخر سال مالنگ کردیک وبرای امسال می‌خواهیم اعتباربگیریم نتیجه اینکار چه می‌شود این می‌شود که ان پنجاه هزارتومان که
پیرارسال خرج شده بکلی ازبین می‌رود. ولی این را اگرده فرسخش راساخته بودند وبرای محافظت آن ده فرسخ هم یک مقداری باقی گذارده بودند بهتربود. مثلا برای راه خراسان پنجاه هزارتومان اعتبار نوشته‌اند بنده ونمایندگان خراسان خیلی بیشتر میل داریم وراضی تر هستیم کهبروند یک قسمت راه بسازند که لااقل دو فرسخ راه داشته باشیم. این ترتیب بکلی کاررافلج می‌کند. بنده همانطور که عرض کردم از حضور آقای معاون وزارت فوائد عامه استفاده می‌کنیم وعرض می‌کنم که آن قانون راکه تصویب شده که مکلف هستند نصف عائدی مالیات راه رادرهرکجا خرج خودراه بکنند بموقع اجرا بگذارند راه خراسان یک اهمیتی برای مملکت وواردات مملکت دارد که اگر آن راهی که از دزداب بخراسان است ساخته شود ودرست نگاهدارند یک عده زیادی از شیعیان و مسلمانان هندوستان برای زیارت عتبات ازیان راه می‌آیند ومیروندوبنده تصور می‌کنم بعد ازیکی دوسال شاید دومیلیون. سه میلیون پنج میلیون پول بمملکت ما می اورندوخرج میکنندبند هیک چیز زیادی تقاضا نمی‌کنم ازوزارت فوائد عامه بنده عرض می‌کنم اولا صورت آن یک میلیون ونیم را بیاورند ومعلوم کنند با اینکه بین سه میلیون وچهارمیلیون عوائد مالیات راه است چرای ک میلیونو نیم برای ساختن راهها تخصیص شده است وباقی مالیات صرفه جوئی نشود واگرهم می‌شود درخزانه مملکت بعنوان مالیات راه صرفه جوئی نشود ک هدرسال بعد خرج ساختن راه بشود نه اینکه امسال سه میلیون که عاید شده است یک میلیون ونیم آنرا خرج بکنند وبقیه رابعنوان صرفه جوئی بگذارند درخزانه دولت. خیر وبایدبقیه اش راهم خرج نگاهداری راه بکنند. ثانیا برای راه خراسان معین کنند که چقدر عایدات دارد وچقدر نصف اقل آن است که باید خرج شود وآن را به یک ترتیبی که ده فرسخ بیست فرسخ راه می‌شود باآن ساخت یکمرتبه بسازند که پول مملکت که برای ساختن راه است وبه این زحمت وصول می‌شود تفریط نشود
معاون وزارت فوائد عامه- راجع به سؤال نماینده محترم بنده تصدیق می‌کنم یک مدتی است به تأخیر افتاده وبطوراختصار خاطر محترمشان رامتذکر می‌کنم همانطور که ملاحظه فرموده‌اند سالنامه که ازطرف اداره طرق انتشار پیدا کرده برای همین است که نمایندگان محترم کاملا مطلع به وضعیت راهها وبودجه راهها بشوند که اگر نظریاتی دارند یا انتقاداتی به اصل قضیه یاطرز رفتاردارند بفرمایند که دولت وزارتخانه مربوطه هم مطلع بشوند به عقیده بنده درا ین کتابچه کاملا وضعیات اداره طرق ومخارج آن وصدی چند (به اصطلاح) که به میز نشین حقوق می‌دهند تمام اینها درآن کتابچه هست بنا براین خیلی اسباب خوشوقتی است که اگر دراین قسمت عملیات اداره طرق یک اشکال واشتباهاتی است نمایندگان محترم تذکر بدهند والبته اصلاح خواهدشد. دراینجا همینطوریکه فرمودند یک میلیون ونیم درسال گذشته بودجه اداره طرق بوده است واینکه می‌فرمایند سه میلیون یا چهارمیلیون مالیات راه بود. وباج راه بوده است صحیح است ولی صورتیکه مالیه داده است قسمت وزارت فوائد عامه برای راهها می‌شود یک میلیون ونیم زیرا برای سایرمصارف ازقبیل بلدیه‌ها ومؤسسات خیریه که درقانون منظور شده است آنها را همنظور کرده‌اند ویک میلیون ونی مدرحساب فوائد عامه گذارده‌اند. درامسال شاید یک مبلغی زیادتر باشد ویک میلیون وهشتصد هزارتومان برای راهها داده شود. البته اصل آن صورت راممکن است بفرستیم برای کمیسیو ن بودجه که آقایان مطلع شوند. والبته وظیفه وزارت مالیه بود که انرا زودتر می‌فرستاد برای کمیسیون. وقتیکه ان کتابچه راملاحظه فرمائید می‌بینید که اساسا راه‌هایی ک هالان این مملکت داردبا بودجه
که برای آن تخصیص داد هشده چندان تناسبی ندارد. یعنی راههائی که تقاضا می‌شود ساخته شود وراههائی که ساخته شده ودرست است اگربابودجه فعلی بخواهیم آنها رامرمت کنیم ودرآنها عملیاتی بکنیم نتیجه خوبی بدست نمی‌آید. مجبوریم یا از راههای جدید بکنیم یاباید راههای شویه شد هرا ترمیم کرد وازراههای جددی صرف نظرنمود. درهرصورت ردآن کتابچه بخوبی روشن است که ما چقدرراه داریم ومطابق اصول علمی هم معلوم شده است که برای مرمت راههای شوسه شده چقدر خرج لازم است واحداث راه جدید هم کیلومتری چقدر خرج دارد درقسمت خراسان ک هفرمودند (یعنی ناحیه شش) وقتی که نماینده محترم سؤال کردند بنده از اداره مربوطه سؤال کردم یک راپورتی دادند ک هبنده خلاصه اش رابعرض نمایندگان محترم میرسانم. درناحی هشش ک هعبارت باش دازخراسان راههائی که هست ازاین قرار است مشهد باجگیران سی وسه فرسخ. قوچان لطف آباد هفده فرسخ. مشهد دزداپ صد وپنجاه فرسخ. مشهد سبزوار سیو هفت فرسخ. جمعا دویستو شصت وهفت فرسخ آنوقت بودجه سالیانه مزبور درهذه السنه (۱۳۰۵ بوده) عبارت است از نود ویک هزار ودویست وسیزده تومان ویک قران. این راپورتی است که خود اداره طرق می‌دهد ویک مبلغ دیگریهم بازبرای تعمیرات تخصیص داده‌اند. دراینجا بازنماینده محترم مجددا مراجعه به کتابچه بفرمایند ومبلغی راکه برای ۱۳۰۶ برای مخارج راه تعیین شده تطبیق بفرمایند واگرقانون هم تصریح داشته باشد که برای این مصرفها چقدرباید خرج شود تذکربدهند البته اقدام وتخصیص داده می‌شود. دراین قسمت که میفرمائید راههائی راکه می‌خواهند بسازند قبلا براورد کنند بعدبسازند این فکر خیلی صحیحی است ووزارت فوائد عامه هم این نظر را داشته است واگر هم نشده است مربوط به این بوده است که دراخر سال به احتمال آنکه بودجه خودشانرا که باعوائد تطبیق بکنند یک مبلغ زیادی می‌شود همینطور که امسال اداره طرق بودجه خودرا چهارمیلیون پیشنهاد کرده منتهی بعد ازمذاکره باوزارت مالیه باآنها موافقت نشده است به اینجهت این وضعیت پیش امده است والبته دراتیه جبران خواهد شدو البته بعد از مطالعه کتابچه خود نمایندگان محترم می‌توانند یک بودجه متناسبی درنظر بگیرند واگرنواقصی ه مباشد تذکربدهند امیدوارم رفع شود
جمعی ازنمایندگان- دستور
نائب رئیس- چند فقره خبرازکمیسیون عرایض رسیده است قرائت می‌شود (بشرح ذیل خوانده شد)
آقای بهبهانی نماینده محترم بواسطه گرفتاریهای شخصی ازتاریخ اول اردیبهشت ۱۳۰۶ لغایت یک ماه تقاضای مرخصی نموده‌اند کمیسیون تقاضای ایشان راتصویب وخبرآن رابمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد
نائب رئیس- رأی می‌گیریم به راپرت کمیسیون آقایانیکه موافقند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)
نائب رئیس- تصویب شد. راپرت مرخصی آقای عباسمیرزا
(بشرح اتی خوانده شد)
شاهزاده عباس میرزا نماینده محترم بواسطه کسالت مزاج ازتاریخ ۲۹ اردیبهشت پانزده ورزه تقاضای مرخصی نموده کمیسیون تقاضای ایشان راتصویب وخبرآنرا ره مقام مجلس تقدیم شورای تقدیم یمدارد
عمادی- بیست ونهم اردیبهشت که هنوز نیامده است
نائب رئیس- (خطاب به مخبر کمیسیون عرایض) بیست ونهم است یا نوزدهم
میرزا یدالله خان نظامی – ازتاریخ بیست ونهم فروردین است
نائب رئیس- رأی گرفته می‌شود به راپرت کمیسیون با اصلاح بیست ونهم اردیبهشت به بیست ونهم فروردین آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اغلب برخاستند)
نائب رئیس- تصویب شد. خبر مرخصی آقای جوانشیر
(بشرح آتی خوانده شد)
آقای جوانشیر نماینده محترم برای استفاده ازآبهای معدنی ومسافرت به اروپا جهت معالجه ازتاریخ بیستم تیرماه لغایت مد ت سه ماه تقاضای مرخصی نموده‌اند اینک کمیسیون تقاضای ایشان راتصویب وخبرآنرا بمجلس مقدس شورای ملی تقدیم می‌دارد
نائب رئیس- رأی گرفته می‌شود باین خبر آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (اکثربرخاستند)
نا ئب رئیس- تصویب شد. خبرمرخصی آقای نظام مافی
(بترتیب ذیل خوانده شد)
آقای میرزا محمد علی خان نظام مافی نماینده محترم برای مسافرت به بوشهر ازتاریخ نهم اردیبهشت ۱۳۰۶ لغایت دو ماه تقاضای مرخصینموده‌اند کمیسیون تقاضای ایشانرا تصویب وخبرآنرا بمجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد
نائب رئیس- آقای کازرونی
کازورنی- بنده غرضم مخالفت نیست زیرا تبعیض نباید قائل شد ولی بنده خواستم ازاین موقع استفاده کنم ودرتحت عنوان مخالفت یک عرایضی بکنم. خوب است مجلس مقدس حقیقتا راجع به این قضایا یک نظری اتخاذ کند این مرخصی‌ها که می‌خواهند واجازه هائی که می‌گیرند اولا ببینیم این اجازه‌ها که می‌خواهند میروند عقب کارهای خصوصی ی اعمومی اگرکارهای عمومی یا اینکه برای معالجه است صحیح والا اگربرای امورشخصی است وبرای تزیید پول ومال وثروت وسرکشی به زراعت وفالحت واملاک واین قبیل کارهای شخصی است باید دیدک هبای دبروند کارهای شخصی راانجام دهند پول هم بگیرند! بعلاوه دروزارتخانه‌ها حال احق ی اباطل کارنداریم سالی یکماه مرخصی قائل شده‌اند که به اعضاء داد ه شود خوب است راجع به آقایان وکلاء همهمینطور منظور شود که سالی یکماه مرخصی داده شود. بنده نمی‌گویم آقایان نروند. خیر بروند ولی این پول چندان خوش مزه وگوارا نیست این است عرایض بنده
جلائی- خیلی هم گوارااست
نائب رئیس- آقای نظامی
میرزا یدالله خان نظامی- بنده هیچوقت انتظار نداشتم که آقای کازروین یک فرمایشاتی بفرمایند که تقریبا برخلاف قانون باشد ..
افسر- کجا خلاف قانون است
نظامی- هریک ازنمایندگان محترم مطابق قانون حق سه ماه مرخصی دارد..
افسر- مطابق کدام قانون
نظامی- نباید ثبات وزارت مالیه رامدرک قراربدهند که چون او یکماه مرخصی دارآقایان نمایندگان هم یکماه مرخصی داشته باشد والبته تصدیق می‌فرمایند که آقای نظام مافی لابد گرفتاری دارند ولو شخصی ه مباشد گمان نیمکنم دوماه مرخصی که ایشان خواسته‌اند مجلس ونمایندگان محترم ازتصویب آن خودداری کنند البته بازهم بسته بنظر مجلس است
بعضی ازنمایندگان –مذاکرات کافی است
زوار- بند هباکفایت مذاکرات مخالفم
نائب رئیس- بفرمایئد
زوار- عرض کنم که ما مسئول حفظ بیت المال مسلمین
هستیم ازیک دینار تا میلیونها. هما ن اندازه که البته تصدیق می‌کنم قانون اجازه می‌دهید مرخصی داده شود. انصاف ومروت هم لازم است. آقای نظام مافی تشریف می‌برند برای کارهای شخصی بسیار خوب ولی دیگر ملت مجبور نیست به ایشان پول بدهد. حالا درست است قانون معین کرده
افسر- کی قانونم عین کرده است
نائب رئیس- راجع بکفایت مذاکرات صحبت کنید
زوار- چون مسئله بودجه است وبه ایشان حقوق می‌دهند ازاین نقطه نظر تمنا می‌کنم کاملا رعایت کنند وچون این مسائل کاملا رعایت نمیشظود ازاینجهت بنده باکفایت مذاکرات مخالفم
نائب رئیس- رأی می‌گیریم بکفایت مذاکرات آقایانیکه موافقند قیام فمرایند (اغلب برخاستند)
نائب رئیس- تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به راپورت کمیسیون. آقایانیکه موافقند قیام فمرایند (اکثر قیام نمودند)
نائب رئیس- تصویب شد. کمیسیونهائی که درجلسه قبل انتخاب شده نتیجه آرائی که معین شده است قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون قوانین عدلیه: آقایان :مدرس – آقا میرزا ابراهیم آشتیانی- آقا زاده خراسانی- آقا شیخ محمد علی ثابت – حقنویس- غلامحسین میرزا- امام جمعه اهر- جهانشاهی- شریعت زاده – یاسائی- عمادی- آیت الله زاده اصفهانی –
کمیسیون امورخارجه- آقایان: دکترمصدق –تقی زاده- میرزا حسنخان وثوق- میرزا عبدالله خان وثوق- امیرتیمور کلالی- اسعدبختیاری- ثقه الاسلامی – عباس میرزا- کیاستوان- اعتبار- دیوان بیگی- فرشی-
کمیسیون فوائدعا مه – آقایان: فرهمند- حاج امین – اصفهانی- عراقی- دادگر- ملک آرائی- شیروانی- کی استوان- نگهبان- کازرونی – عصرانقلاب- زوار-
کمیسیون قوانین مالیه- آقایان: فهیمی – دولتشاهی- امام جمعه شیراز- سلطان محمد خان – ذوالقدر- روحی- ملک مدنی- فرمند – ثقه الاسلام بروجردی- افشار- امامی
کمیسیون پست وتلگراف – آقایان: بنی سلیمان – والی زاده- نجومی- ساکینیان –ملک ایرج میرزا- وزیری-
کمیسیون داخلی- آقایان: اسفندیاری- میرممتاز- دکترسنک- لیقوانی- حاج شیخ بیات- دادگر- حاجی علی اکبرامین- آقازاده سبزواری- اسکندری- آقا علی زارع- اسکندرخان مقدم – امیراسدالله خان عامری
کمیسیون نظام- آقا یان: سالاراشرف- میرممتاز- ابراهیمی- ملک ایرج میرزا- نوبخت – وزیری
کمیسیون معارف- آقایان مفتی طاهری- نوبخت- ساکینیان – محقق – معظمی- بهار- حاج آقا حسین فومنی- آقا حسین آقایان- طلوع- میرزاعبدالحسین
نائب رئیس- دونفر یعنی یک نفر ازکمیسیون قوانین مالیه ویکنفر ازکمیسیون فوائد عامه اکثریت حاصل نکرده‌اند. بعد باید عوض انها انتخاب شود. آقای روحی
روحی- عرض کنم درموقعی که خواستند انتخاب کنند بند ه برفقای خودم عرض کردم بجای بنده دیگری رادرنظر بگیرند وبااظهار تشکر ازاراء آقایان کمیسیون قوانین مالیه مستعفی هستم ومقرر دارید دونفر انتخاب شود
نائب رئیس- آقای ملک ایرج میرزا
ملک ایرج میرزا- بنده هم استدعا کرد هبودم درکمیسیون پست وتلگراف بند هراا نتخاب نفرمایند از نظام هم
استعفا می‌دهم.
نائب رئیس- آقای فومنی
فومنی- بنده باتشکر ازاراء آقایان ک هبند هرا انتخاب فرموده‌اند ازکمیسیون معارف استعفا می‌دهم
نائب رئیس- کسری اعضاء کمیسیونها در جلسات بعد تعیین خواهد شد دستور لایحه شنیدر کروزو است
بعضی ازنمایندگان- لایحه راه آهن
نائب رئیس- لایحه راه آهن چون راپرتش حاضر نیست لایحه شنیدر کروزو مقدم است مذاکره درکلیات است
امامی- اجازه میفرمائید؟
نائب رئیس- درچه خصوص؟
امامی – چون راجع باینمسئله هنوز رأی گرفته نشده که جزو دستور شود
نا ئب رئیس جزو دستور بود اگر پیشنهادی راجع بدستور دارید ممکن است بفرمائید والا جزو دستور است آقای حائری زاده (حاضر نبودند)
نا ئب رئیس- آقای دکترطاهری
دکترطاهری- نماینده دولت که آقای وزیرمالیه باشند حاضرنیستند. حالا اگر آقایان حاضرند بنده عرایضم راعرض می‌کنم
نائب رئیس- نماینده دولت حضوردارند
معاون وزارت فوائد عامه- نماینده محترم فرمایشاتی دارن دبفرمایند البته جواب عرض می‌شود
دکترطاهری- عرایض بنده درکلیات این لایحه راجع باین است که این ادعا چون راجع به سنوات خیلی قبل است که شاید متجاوزاز بیست وچهارسال است لذا باید دقتهای لازمی بشود که کاملا حقانیت ومطالبات طرف رااثبات بکند چنانکه درکمیسیون بودجه مکرر وچند روز متوالی برای این مسئله دقت ورسیدگی شدو معلوم شد دوسیه اینکار ترتیب منظمی ندارد وبطوریکه خود دولت هم درکمیسیون اظهارداشت اوراق مختلفه راراجع باین موضوع ازوزارتخانه‌ها یمختلف جمع اوری کرده‌اند وبرای اثبات این مدعا ازاسناد ودوسیه‌ها هم بالاخره آنطوریکه کمپانی نوشته بود طلبش راثابت نمی‌کرد سک عده اجمالات واخلالاتی راهم نشان می‌داد که معلوم نمی‌شود تمام آنچه که فروش کرده بدولت داده یا نداده. اگر چه اثر برای رفع این شبهات یک کلماتی پیشنهاد شد ودرماده اضافه شد که رسیدها رابگیرند وقبض بگیرند واینها ولی معذلک چون مطلب مهم است وممکن است یک لو احق ویک سوابقی باشد واینها یک سابقه بشضود بعقیده بنده باید دقت زیادی بشود که ما حقیقتا هرقدری که مدیون هستیم بهرکس بدهیم ولی نه اینکه اینقدر خوش حساب باشیم که هرکس هرچه ادعا می‌کند بدهیم. بعلاوه یک چیزی دراین لایحه درخبرکمیسیون بود که اینمسئله موهم این می‌شود که دراصل تصفیه حساب هم یک مسامحه شد ه باشد زیرا بعد ازاینکه قراردادی شده بین دولت وکمپانی قرارشده که این ادعا رازقرار هرصد فرانک چهارتومان وچهارقران بپردازیم درصورتیکه الان هرصد فرانک سه قران وسه شاهی فرانک راعلاوه قیمت کرده اندوتقریبا سی هزارتومان تفاوتش می‌شود. اگرچنانچه ماحالاکه داریم پول راتسعیرمیکنیم اضافه پول بدهیم موهم این است که اصل مطلب هم یک چیزی کمتری بوده ومسامحه کرده‌ایم.. شش میلیون بوده ما هشت میلیون کرده‌ایم. بعقیده بنده این بای داصلاح شود که فرانک را مابنرخ روز بدهیم یعنی مقداری راکه حالا ما بایدبدهیم آن
را هم بنرخ روز بدهیم اگرچهار تومان است چهار تومان پنج تومان است پنج تومان بود که بنده دراین موضوع برای اینکه این نظریات اصلاح وتأمین شود مخالفم
نائب رئیس- پیشنهادی ازآقای احتشام زاده رسیده است قرائت می‌شود (بشرح آتی خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم لایحه فروش خالصجات جزو دستورشود
یکنفر ازنمایندگان- آقای احتشام زاده حاضر نیستند
خطیبی- بنده قبول می‌کنم
نائب رئیس- توضیح بدهید
خطیبی- عرض کنم اولا وزیر مسئول این کار وزیر مالیه است که تشریف ندارند. ثانیا چون مخالفین این لایحه کاملا متقاعد نشده‌اند وبدوسیه کاملا مراجعه نکرده اد که متقاعد بشوند این است که بنده پیشنهاد می‌کنم ازدستور خارج شود مجددا برودبکمیسیون بودجه آقایان مخالفین بروند آنجا دوسیه رامطالعه کنند دومرتبه بیاد جزو دستور وبهمین مناسبت هم پیشنهاد می‌کنم که لایحه فروش خالصجات جزو دستور بشود
مخبر- عرض کنم هرلایحه درمجلس یک عده مخالف داردیک عده موافق. بالاخره بایدمخالفین مخالفتشان رابکنند رأی منفی بدهند موافقین هم اظهارات خودشان رابکنند رأی مثبت بدهن دبنده معنای تذخیر رانمی فهمم چیست؟ برای چه تأخیر بشود؟ آقایان مخالفند یک ورقه آبی بدهند ردش بکنند مقصود ازتأخیر انداختن یک لایحه چیست. بالاخره باید یک قضایائی اینجا گفته بشود که کمیسیون بودجه بداند نظریه آقایان چیست وقضاوت کند تأخیر قضیه رابنده گمان نمی‌کنم صلاح باشد
نائب رئیس- رأی می‌گیریم باین پیشنهادی که آقای خطیبی توضیح دادند آقایان موافقین قیام فرمایند (عده کمب برخاستند)
نائب رئیس- تصویب نشد. چون این لایحه ماده واحد هاست لهذا یک شور خواهد داشت یعنی شور درکلیات وماده یکی است ماده قرائت می‌شود بعد مذاکره می‌شود
(ماده واحده بشرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی بوزارت مالیه اجازه می‌دهد که پس ازاخذ قرارداد امضای دولت وقت مورخه اول اوت ۱۹۰۵ ازبابت خریداسلحه واسناد خزانه که دران تاریخ ازبابت قیمت این اسلحه‌ها صادر شده بشرحیکه درمواد قرارداددرکمیسیون بودجه ملاحظه شده ودریافت اسناد تحویلی تمام اسلحه بدولت ایارنی ازکمپانی شنیدر کروزوورسید وصول تمام طلب مبلغ هشت میلیون فرانک کاغذ بقیه مطالبات کمپانی شنیدر کروزو فرانسوی را ازبابت بودجه ۱۳۰۵ .۱۳۰۶ بد وقسط یکی چهار میلیون وهفتصد وپنجاه هزارفرانک ودیگری سه میلیون ودویست وپنجاه هزار فرانک ازقرا هرصد فرانک چهارتومان وچهارقران بپردازد
نائب رئیس- آقای افشار
بعضی ازنمایندگان- ایشان موافقند
نائب رئیس- آقای طاهری مذاکره کردند حالا ایشان جواب می‌دهند
افشار- موقعیکه این لایحه درکمیسیون بودجه مطرح شد جدی ترین مخالفین این لایحه بنده بودم وآقای آقا سید یعقوب
علت مخالفت ما هم مبتنی بریک اطلاعات صحیحی نبود بلکه از روی سماعات بود که در اطراف این لایحه شنیده بودیم. از طرف کمیسیون بودجه یک سو کمیسیون معین شد که بروند دوسیه مربوطه باین کار را تحت دقت و مطالعه بگیرند وراپرت بدهند وبرای اینکه ما دو نفر کاملا با این لایحه مخالف بودیم ما را از طرف کمیسیون بودجه برای عضویت در سو کمیسیون معین کردند و
خود آقای بیات هم عضو ثالث سو کمیسیون بودند وتشریف داشتند دوسیه را من ابدو الی الختم باتمام مراسلاتی که بین دولت ایران وسفارت فرانسه رد وبدل شده است ما خواندیم مع التأسف باید تصدیق کرد که مخالفت ما بهیچوجه صحیح نبوده وحقانیت کمپانی برای ما ثابت شد. حالا در اطراف این معامله یک استفاده هائی از خارج شده است مربوط به کمپانی نیست. کمپانی بیست ودوسال قبل معامله با دولت ایران کرده است در پنجم اوت ۱۹۰۵ ودولت ایران در آن موقع از دولت دیگری هم یکقدری اسلحه ومهمات جنگی خریداری کرده است کمپانی شنیدر کروزو نه فقط آن مقدار اسلحه را که فروخته در بنادر ایران تحویل داده ورسیدهای گمرکی را دردست دارد بلکه اسلحه راهم که در در اتریش خریداری شده پول آن راهم این کمپانی داده است بعلاوه یک شخصی راازطرف دولت ایران مأمورکرده‌اند که برادر آقای امیراعلم است (آقای مظفرخان) که درآنموقع مأمور بوده است که این اسلحه‌ها را تحویل بگیرد وضمنا آنچه اطلاعات راجع بطرز استعمال این اسلحه‌ها است تحصیل کند بالغ برسه هزار تومان مخارج اینشخص راهم باز شنیدر کروزو داده است. ازمجموع طلب خودش کمپانی معادل سیصد وهفتاد هزار فرانک تا بحال دریافت داشته است ودراین مدت مذاکرات واصرا رخودش راقطع نکرده است راجع بوصول وایصال طلب خودش وهمیشه با دولت ایران یک مذاکراتی داشته وهمیشه هم تقاضا میکرده که این پول رابدهید وازطرف دولت هم البته همیشه یک جوابهائی داده شده است ویک مراسلاتی رد وبدل شده است وما هیچوقت یک سندی دردوسیه ندیدیم که اعتراضی ازطرف دولت ایران شده باشد برعلیه ادعای کمپانی. پس کمپانی مسلما طلب دارد وآقایان مخالفین هم درظرف این مدت ممکن بود (دوسیه دردسترس آقایان بود) تشریف ببرند دوسیه رابطوریکه سایر مخالفین رفتند ومطالعه کردند وموافق شدند وادعای کمپانی راتصدیق می‌کنند این آقایان مخالفین هم عوض اینکه اینجا تشریف داشته باشند وفقط اعتراض بکنند که ما مطالعه نکرده‌ایم ممکن بود تشریف ببرند درکمیسیون بودجه اسناد واوراق مربوطه به این کار راکه صورت منظم ومرتبی دارد مطالعه کنند. اگر رد کردن یا مخالفت کردن با طلب یک کمپانی خارجی ایجاد یک وجهه برای یک عده یمکند بنده تصورمیکنم که درعین حال وجهه ملی وحیثیت یک دولتی راهم ازبین می‌برد. اگرما به یک دولتی راهم ازبین می‌برد. اگرما به یک دولتی مدیون باشیم وطلب انها هم مسلم باشد علت ندارد ومازیربار یک طلب ثابتی نرویم درصوریتکه ما تأسیس راه می‌کنیم روزبروز روابط اقتصادی وسیاسی وتجارتی مابادول مستحکم ترمیشود باید حیثیت وآبرو ودرست حسابی خودمان رادربازارهای دنیا ثابت کینم والا برویم یک معامله درخارج بکنیم وحالا برای اینکه یکمدت متمادی داده نشده است زیرا طلب مردم بزنیم بنده تصور می‌کنم این رویه خوب ومستحسن برای یک ملت نیست واین طلبی که کمپانی بادولت بمبلغ هشت میلیون فرانک امروز قطع کرده اگرموافق قراردادی که بادولت ایران داده شده بخواهند صدی چهار به این مبلغ درظرف این مدتی که مانده تنزیل ببندند بالغ برن همیلیون فرانک تنزیل این مبلغ می‌شود درصورتیکه امروز دولت ایران بیش ازهشت میلیون متضمن ومتعهد دادن این پول نیست واصل مطلب رابافرانک طلا بوده فرانک طلارا اگرامروز بافرانک معمولی مطابقه کنیم بیست میلیون فرانک کاغذ می‌شود وبعلاوه صدی چهارهم درظرف بیست ود وسال تنزیل این پول راباید داد ومطابق مطالبی که قبلا عرض کردم ازروی اسنادو مدارکی که دردست است کلیه اسلحه واشیائیکه ازکمپانی شنیدرکروزو خریداری شده است تماما دربنادر جنوب تحویلدولت ایران شده است واین شرحی که ازطرف کمیسیون بودجه آمده
اگر آقایان درست مطالعه فرموده باشند تصدیق خواهند فرمود که بالاخره مجلس یک اعتباری بدولت می‌دهد که دولت ایران آن اسناد و مدارکی که دردست کمپانی است آن اسناد رابگیرد واین مبلغ رامتدرجا به کمپانی بپردازد
اگر درضمن پرداخت مدلل شد که خیر کمپانی طلب خودش راگرفته وادعایش باطل است ویک اشخاصی مثلا ذیدخل وذی نفع بوده‌اند دراینموضوع ممکن است از طرف مجلس یک کمیسیون منتخبی آن اشخاص راتحت محاکمه بکشند ودرصورت ثبوت یک تقصیری آنها رامجازات کنند
نائب رئیس- پیشنهادی ازطرف آقای عامری رسیده قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم درموضوع دعوی شنیدرکروزو یک کمیسیون خاصی عبارت ازنمایندگان فراکسیونها تشکیل شود وباین اسناد کاملا مراجعه نمایند
نا ئب رئیس- آقای عامری
امیراسدالله خان عامری- اولا کلمه فراکسیونها رابنده از این پیشنهاد اسقاط می‌کنم ازشعب نوشته شود. ازبدو آمدن این لایحه بمجلس بنده با هریک ازآقایان نمایندگان که مذاکره کردم دیدم که یک نظر صحیح صائبی نسبت بتمام دعوای کمپانی ندارند. یک قسمت راتصد یق می‌کنند ویک قسمت راتصدیق نمی‌نمایند به اینجهت بود ک هبنده پیشنهاد کرد م برای اینکه رفع این سوء تفاهم بشود ازهرشعبه دونفر معین شود ورسیدگی به اسناد ومدارک کمپانی بکند بعد اطلاعاتی که بدست می اوردند بعرض مجلس مقدس برسانند تا دراین باب تصمیم ثانوی گرفته شود
نا ئب رئیس- آقای شریعت زاده
شریعت زاده- بنظربنده پیشنهاد وپیچیدگی‌ها ئیکه دراین کار بعمل می اید صلاح نیست. اولا دراین موضوع تحقیقاتی که کمیسیون بودجه وکمیسیون فرعی کرده است بنظر بنده خیلی جامع الاطراف وکامل است، خلاصه این است که یک مؤسسه یک تشخیص قانونی طرف معامله بایک دولتی شده است طلب دارد. البته باید طلب او پرداخته شود. حالا اگربگوئیم که کمیسیون بودجه درتحقیقاتی که کرده تصور کرده قصورکرده است. وتحقیقات کاملی نکرده است این دلیل می‌خواهد بنظر بنده کمیسیون بودجه وکمیسیون فرعی هردو تمام وظائف خودشان را درتحقیقات عمیق راجع به این موضوع بعمل آورده‌اند وبنابراین دیگربنده قائل نیستم که یک کمیسیونهائی دیگری دراین باب معین شود یاازشعبات اشخاصی معین بشوند که تأخیری دراین باب حاصل شود
نا ئب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای عامری آقایان موافقین قیام فرمایند (معدودی برخاستند)
نا ئب رئیس- تصویب نشد. آقای کازرونی
یکنفر ازنمایندگان- حاضر نیستند
نائب رئیس- آقای عمادی
عمادی- بنده متحیرم ازاینکه آقایان اینقدر اصرار دارند برای گذشتن این امر. برای اینکه یک امری که بیست ودوسال بیشترا ست که نگذشته وهیجده ونوزد ه سال است ک هپارلمان بوده وکلا هم بوده‌اند واین امرهم هرساله مطرح بوده ..
یکنفر ازنمایندگان- پول نداشتند
عمادی- آقا بی عذر بی پولی که نمی‌شود. استمهال می‌کردند عذر بی پولی غیرازگذراندن یک امری است ممکن بود بگذرانند بعد استمهال کنند. شما هم اگر فرمایشی دارید بعد بفرمائید و ما امروز بطرح شدن بدایتی وگذشتن
از کمیسیور بودجه به این آسانی وبدو ن اینکه مدارک وآنچه وارد است واعتراضاتی که براین امرمیشد ملاحظه کنیم وبه این سهولت بخواهیم به سیصد هزارو خرده تومان برای این موضوع رأی بدهیم گمان می‌کنم که خارج ازهمه چیز باشد ولی چنانچه یکی از امورعادی بود ومحقق بو دالبته بای دحفظ مقام دولت رابکنیم ودین دولت رابدهیم اما این رانمیشود ازامور عادی تلقی کرد و. این یک امری است که بیستو دوسال همینطور دربوته اجمال بوده است. بنابراین بند ه باپیشنهاد آقای خطیبی موافقم وباگذشتن این موضوع مخالفم وخوبست دراینموضوع دقت کاملی بشود وموجب اطمینان قلوب نمایندگان بگردد که رأی بدهند فقط قصد بنده این است
نائب رئیس- آقای فرمند
فرمند- بنده قبل اینکه موافقت خودم را عرض بکنم یک مقدمه دراین باب عرض می‌کنم. ملت ایران درازمنه گذشته درتاریخ خودش که دردنیا منتشر است بواسطه عظمت قدیمی ثابت کرده که همیشه به تعهدات خودش خیلی مقید بوده است
بعضی ازنمایندگان- حالا هم هست
فرمند- اصولا ایرانیها درتاریخ نشان داده‌اند که خیلی خوش قول ویک اخلاق پهلوانی داشته‌اند هیچوقت درتعهدات خودشان سستی نداشته‌اند درزمان حاضر هم از طرف ما ایرانیها هیچوقت سستی درتعهداتمان نشده است وگاهی یک دلیلی پیدا می‌شود که بعضی وقتها بعضی معاملات ما یک پیچهائی پیدا می‌کند وعلتش هم این است که آن اشخاصیکه باما می‌خواهند معامله کنند عوض اینکه ازدروارد شوند گاهی ازپنجره وار دمیشوند این است که درمعاملات گاهی یک پیچی پیدا می‌شود وبطوریکه بنده استنباط کرده‌ام دربدو معامله شنیدربادولت ایران درآن زمان آن سوءظنی ک هبرای بعضی ازآقایان تولیدشده این است که درآن موقع دلالهای طرفین معامله را ازپنجره واردکرده‌اند والا خود معامله یک معامله نیست که عیب مهمی داشته باشد که ما امروز تردیدی داشته باشیم. یک تفنگ وتوپی خریده‌ایم وقریب بیست وچهارسال است استفاده می‌کنیم وبنده حالا کاری ندارم باینکه دلالهای زمان معامله راازپنجره واردکرده‌اند وپیچ انداخته‌اند ولی درهرصورت این پیچ وگره بالاخره بای دباز شود وکارخانه شنیدر کروزو هم ازما طلبکاراست وماه مباید این طلب رابدهیم حالا یک اختلافات وپیچ هائی دراین ازمنه پیدا شده است خوب همین بیست ودو سال معطلی کافی است برای این که چرا دلالها معامله را ازدروارد نکرده‌اند وازپنجره وارد کرده‌اند وبنده معتقدم باینکه همانطور که ماهمیشه درتاریخ خودمان باخلافمان نشان داده‌ایم ایندفعه راهم صرف نظر ازآن پیچ هائی که دربدو امر شده است بکنیم وباز همبتعهدات خودمان وفا وپایداری کنیم واین وجهی راکه بکارخانه شنیدر بدهکاریم بدون تردید فوری رأی بدهیم. آقای عمادی فرمودند تحقیقاتی لازم است این مسئله همینطور که فرمودند مورد تحقیق رجال ما واقع شده وازاول مشروطه تابحال نظرباینکه پول نداشته‌ایم بدهیم رجال ما نتوانستند این قضیه راحل کنند ودرکمیسیون بودجه دوره پنجم وگویا دوره چهارم هم مطرح بوده است ودراین دوره هم مطرح شده وبنده ازاغلب رجال موثقمان مثل آقای مستوفی الممالک شنیده‌ام ک هما بدهکاریم وباید بدهیم حالا تا بحال پول نداشته‌ایم یا چه بوده است که مانده است وپیشرفت نکرده چه عرض کنم واین کمیسیون بودجه هم که امروز هیجده نفرهستند اینها هم ازاشخاصی هستند که طرف اعتماد ما هستند که انتخاب شده‌اند اینها هم مطالعه ودقت وتحقیقات لازمه را کرده‌اند وبنده معتقدم که زثادتر ازایت تعلل برای دولت وملت ایران خوب نیست ومعتقدم که اگر یک چیز کوچکی هم دربدوامر
واقع شده است ما ازآن صرف نظر کنیم ورأی بدهیم باین لایحه واین وجه پرداخته شود برای اینکه ما واقعا بدهکار هستیم ولازم است که ثابت کنیم که همیشه مجلس شورای ملی موافقت دارد به اینکه و. اقعا اگر دیونی دولت دارد که صورت حقیقت دارد وجنبه هائی دارد که می‌شود قانونی تصورکرد بپردازد
رئیس- آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی- بنده هم با فرمایشا تیکه آقای عمادی کردند موافقم نظرباینکه این یک امریست که نسبت بایران یک اندازه مهم است ولازمه اش این است که فردفرد وکلا ازبدو امرتا ختم آن مطلع بشوند وبدانند که چقدر آ ن مانده واطمینان کامل دران باب پیدا کنند وبعد ازاطمینان کامل یک قراری دراین باب داد ه شود وضمنا هم متذکر می‌شوم که خود دولت فرانسه هم یک بدهکاریهائی بدولت امرکیا ودیگران دارد وهمانطوریکه آنها با دیگران کردند خوبست با ایرانیها هم همانطور رفتارکنند واینقدر سختگیری نکنند ودراین حسابی که اصل و فرعش درست معلوم نشده است بنده مخالفم که بدون تحقیقات کامله بیک سیصد وپنجاه هزارتومانی که تقویم کرده‌اند رأی داده شود
معاون وزارت فوائد عامه – در اینجا نمایندگان محترم راجع باین لایحه نظریات خودشان را اظهار فرمودند ولی بنده دربین این نظریات منتظر بودم که اطلاعات جامع تری که نتیجه مطا لعات دوسیه باشد (که اتفاقا خود بنده هم مطالعه نکرده‌ام) اظهاربشود ولی متأسفانه اظهار نشد یعنی تمام یک کلیاتی بود وگفته نشد که این طلب اینقدر هست یا نیست یاا ینقسمت واین قرارداده ا اینطوربوده یانبوده است وفقط یک اظهار بسیارصحیحی بود که بنده یاد داشت کردم آقای طاهری فرمودند وآن این بود که دین را باید داد ولی ادعا را نباید داد واین حرف بسیارعالی است که شخص اجتماعات دولت همه اینها باید دین حقیقی راکه درواقع دین است بدهندو ادعا‌ها وحساب سازیها وفورمول بازیها را بقول یکی ازرفقا ندهند. دراینجا یک مسئله دیگری هم هست که درخارج هم بنده دوسه دفعه شنیدم که یک سوء تفاهمی تولید شده وبنده خیلی میل دارم که این سوء تفاهم رفع شود وان این است که گفته می‌شد اگر این مسئله دراطرافش خیلی صحبت بشود برای اعتبارات مالی ما درخارجه بداست ولی بنده آنرا توضیح دادم وحالا هم تکرار می‌کنم وآن این است که تمام تصویب‌ها واعتبارات ما وقتی که بمجلس آمد وتصویب شد دیگر هیچ تزلزلی ندارد ولو اینکه ان قسمت‌ها هم برای ما ضرر داشته باشد ولی تزلزل ما ل وقتی است که هنوز بمجلس نیامده باشد واین مسئله راباید درتمام جاها اعلان کنیم که تمام چیزهائی که بمجلس بیاید وتصویب شود دیگر تزلزلی ندارد. حالا چه قرارداد باشد. چه مجلس گول خورده باشد. دیگرتزلزل ندارد که برای حیثیات ما یک چیزهائی درخارج تولید بکند البته نمایندگان محترم دراطراف قضایا بحث می‌کنند واین مباحثات دلیل براین نیست که دولت با نمایندگان بخواهند اعتبارخودشان راضایع بکنند. این مطلب نیست وقتیکه مجلس تصویب کرد آنوقت دیگرحرفی دربین نیست. حالا برویم باصل موضوع. بنده باکمیسیونی که آقای عامری می‌خواهند وهمینطور با کمیسیون‌های دیگر مخالفم ومعتقدم که دراین لایحه دوسه روز بحث کنند مذاکرات هم کافی نشود برای اینکه تما مبروند بدوسیه مراجعه کنند وببینند وآنجاهائی را هم که می‌بینند اشتباه است بیرون بیاورند ودراینجا اظهار کنندو مطلب راروشن نمایند وآنوقتی که روشن شد تکلیفش رامعلوم کنند. اماا ینکه تمام به ماست مالی (چنانکه بیست سال است ماست مالی است) بگذرد این برای یک مملکتی خوب
نیست وبرای حیثیت م ابداست حالا هم بساز تافردا ببینیم چه می‌شود! بالاخره تفصیل همان مثل هائی است که ماد اریم وخوش آیند نیست. بلی این قبیل چیزها رانباید زودگذراند بلکه باید بحث کردو بلاتردید هم نباید رأی داد باید خیلی هم بحث وجدان خودش بیک لایحه هشت میلیونی رأی بدهد باید مطالعه مبکند والبته آنوقت خیلی شادمان هم هست ازاینکه یک رأی صحیح داده است بنابراین گمان می‌کنم که بهتر این است آقایان نمایندگان که اطلاعات کافی دارند واطلاعاتشان بیشتراست مثل آقای افشاریا سایر آقایان برای ما توضیح می‌دهند ونباید وهم هم داشت که چطور هشت میلیون رابدهیم اگرنیست نباید ولی اگر بود وثابت ومدلل بشود که هست بایستی داد. بنابراین بنده عقیده‌ام این است این مذاکراتیکه دراینجا بطورکلی می‌شود ک هازیک طرف تعهد است وباید داد ه شود وازطرف دلیلش سست است وهمانطور که عرض کردم باید بروندو دوسیه راملاحظه بفرمایند والان هم آقایانی که دوسیه رادیده‌اند توضیحات می‌دهند بحث و مطالعه می‌کنند وچند روز هم بطول می‌کشد ومسئله می‌گذرد ولی رجوع بکمیسیون یاخارج شدن ازدستور وافتادن درکو لوار مجلس اینها خوب نیست. بنابراین خوبست نمایندگان محترمی که دوسیه راخوانده‌اند ومطالعه کرده‌اند روی آن اسناد ومدارک مذاکراتی بکنند والبته مجلس هرتصمیمی اتخاذ بکند مطاع است
رئیس – آقای فرهمند
فرهمند- عرضی ندارم
رئیس- آقای احتشام زاده
احتشام زاده – بند ه قبل ازاینکه دراین موضوع عرایضی عرض کنم ناگزیرم ازاینکه یک مقدمه رابعرض آقایان برسانم با وضعیتی که دراین مملکت از حیث فقر وفاقه هست البته نمایندگان محترم و مجلس شورای ملی کاملا باید مراقبت کنند دراینکه مخارجی راکه می‌پردازند یک مخارجی باشد که کاملا حقیقت داشته باشد ویک وجوهی بی جهت ازخزانه فقیر این مملکت داده نشود واین مراقبتی است که البته نمایندگان همیشه داشته‌اند وبنده خواستم تذکر بدهم که دراینموضوع بخصوص هم باید دقت کرد که وجه بیخودی داده نشود. درموضوع مطالبات ودعاوی که کمپانی شنیدر کروزو راجع بفروش اسلحه می‌کند چند مسئله هست که گفته می‌شود وبعضی‌ها اظهار اطلاع قطعی میکنندو البته ماهم حق داریم که دراینموضوع باسوءظن قضیه راتلقی کنیم وسعی ودقت کنیم که حقیقت امر بر ما کشف ومحقق شود وبی جهت یک پرداختی رااجازه نداده باشیم. من جمله اشخاص مطلعی اظهارمیکنند که درازمنه گذشته آنچه که طلب حقیقی کمپانی بوده است پرداخته شده ویک حساب سازیهائی کرده اندو شاید دو مرتبه می‌خواهند یک پولهائی بگیر ند البته یک مملکت فقیری که قادر به تأدیه مخارج ضروری خو دنیست مقتضی نیست یک خرجی که گفته می‌شود حساب سازی شده یا یکمرتبه پرداخته شده ودومرتبه یک اشخاصی می‌آیند ویک وسائلی فراهم می‌کنند که یک وجهی ازخزانه دولت پرداخته شود بپردازد
موضوع دیگری که بند ه شخصا دراین قضیه شنیده‌ام موضوع دیگری که بنده شخصا دراین قضیه معتقد نیستم این قضیه راباین سهولت وبدون اینکه یک رسیدگی کاملی بشود بیائیم اجازه بدهیم یک مخارجی ویک پول گزافی ازخزانه این مملکت بیچاره فقیر که اوضاع زندگانی افرادش معلو م است بشود وبعلاوه یک مسئله دیگر هم هست وآن این است که از این قبیل
دعاوی واهی نسبت به خزانه ایران خیلی زیاد است و بنده می‌ترسم ازاینکه دراینموقع اگربیائیم این دعوی را بپردازیم این پرداخت یک آتیه خطرناکی برای ما تهیه بکندو مارابیک محظوراتی دریک مطالبات واهی دیگری بیندازدوبا این مذاکراتی که دراطراف مطالبات کمپانی شنیدر کروزو می‌شود بند ه شخصا موافق نیستم
مخبر- اینکه دراینجا غالبا دربعضی مسائل مالی فقر مملکت را دلیل می اورند عرض می‌کنم قطع نظر از اینکه ما یک مملکت فقیری نیستیم ولی بالاخره گفتن یک چنین مطلبی جزاینکه طبقات فقیر ر ابخودمان متوجه بکنیم چیزدیگری نیست بعضی ازنمایندگان (صحیح است) فقر بالاخره دلیل نمی‌شود برای اینکه کسی بده کاری خودشرا ندهد مثلا بنده ده تومان ازآقای احتشام زاده قرض کردم دین هم هست بعقیده بنده ایشان پول نقد توی جیبشان ندارند ممکن است قالیچه شان دین خودشان رابدهند این دلیل نمی‌شود که چون پول ندارند نباید دین خودشان رابدهند
یکنفراز نمایندگان-بعکس فرمودید
مخبر- اجازه بفرمائید. بنابراین دردرجه اول فقیر نیستیم وبنده تکذیب می‌کنم فرمایشات آقا را ودردرجه دوم هم اگر قدری فقیر باشیم وکسی از ما طلب کارباشد باید طلبش را بدهیم. دیگر اینکه نماینده محترم اول مخالفی بودند که داخل اصل موضوع شدند وازکلیات خارج شدند ویک مسائلی راجع به متن قضیه فرمودند اساسا هم باید همینطور باشد و آنچه را که شنیده‌اند بگویند. فرمودند کلیه مطالبه کمپانی شنیدرکروزو داده شده ویک حساب سازیهائی شده. ولی دردوسیه واسنادی که ماداریم دلیل براین است که این مسموعات آقاصحیح نیست زیرا آنچه که از دوسیه می‌شود فهمید شاید یک کمی از سیصد هزار فرانک تجاوز کرده باشد آن پولی که در مقابل دوسه میلیون فرانک داده شده وتقریبا سیصد وهفتاد وچهار هزار فرانک می‌شود که داده شده و مااینرا از روی دوسیه پیدا کرده‌ایم که مسلما بقیه این طلب داده نشده ولی بالاخره باید یک چیزی رافهمید که ماا ین اسلحه راکه خریدیم بنرخ آنروز چقدربوده است واین اسلحه واردمملکت م اشده وازگمرک ما عبور کرد ه بوزارت جنگ ما تحویل داده شده است یا نه؟ اگر این مسئله مسلم شد که باید پولش راداد واین دیگر گفتگو ندارد. واینهم که می‌فرمایند سابقه می‌شود برای مسائل دیگر این بکلی هیچ شباهتی باهم ندارد. ما یکقدری پول داه‌ایم تفنگ وتوپ واسلحه خریده‌ایم یک قدریش را هم سند داده‌ایم بقیه پول راه مباید داد. ازداخله می‌خریدید باید بدهید. ازخارجه می‌خریدند باید بدهند یک دولتی که معامله می‌کند باید تعهد خودش رامحترم بشمارد. اشخاصی هم که باما معامله خرید وفروش می‌کنند هیچ ربطی بدعاوی یا غیر سیاسی ندارد. اینکه فرمودند اختلاساتی شده است. اولا چون مدرکی در دست نیست بنده بهموطنان خودم نمی‌توانم تهمت اختلاس بزنم فرضا هم خدای نخواسته اختلاس شده باشد بکمپانی چه ربطی دارد؟ کمپانی برای اینکه یک اشخاصی اختلاس کرده‌اند باید از طلبش بگذرد؟ مختلس راباید محاکمه کرد مچ اورا هم باید برید. اختلاس راکه نسبت بکمپانی نمی‌دهد کمپانی شنیدر کروزو یکی از کمپانیهای معروف دنیا مثل (کروپ) وسایر کمپانیهای معظم دنیا است وصحت اعتبار اوهم محل هیچ تردید نیست ومعاملاتش هم همیشه صحیح است واین نسبت راهم نمی‌توانید باو بدهید. شما آن دلال را میفرمائید. بالاخره مملکت هم که اختلاس نکرده ممکن است یک دلالی این وسط اختلاس کرده باشد. آن دلال را بنده هم موافق هستم با جنابعالی که بیاورند محاکمه کنند وچندین برابر
آن ازش بگیرند تااقلا کسی دیگر درمعاملات خارجی نرود اختلاس کند واینکه آقایان می‌فرمایند باید قلم بقلم رسیدگی کنیم این صحیح است ولی عدم رسیدگی آقایان دلیل برتأخیر یک موضوعی نمی‌شود شاید شما دلتان بخواست رسیدگی کنید اینجا پشت تریبون میفرمائید می‌خواهیم رسیدگی کنیم ولی ازاین اطاق که بیرون رفتید می‌روید پی کار خودتان. الان ده روز است از آن مرتبه که این موضوع در دستور بوده تا بحال کدام یک از آقایان مخالفین رسیدگی کرده‌اند ؟فقط آقای مدرس از بنده پرسیدند که دوسیه این کارکجا است وتحقیقاتی فرمودند چون اندفعه مخالف بودند ولی سایرین رابنده اطلاع ندارم که رفته باشند دنبال این کار ورسیدگی کنند ودرهرصورت رسیدگی کردن تمام افراد یک مجلسی این از جریان کارخارج است پس بالاخره دولت وکمیسیون معنایش چیست؟ شما اگربخواهید بودجه کل مملکتی راقلم بقلم بروید رسیدگی کنید که ببینید حقوق فلان ثبات رامیدهند یانه پس معنی اعتماد بدولت چیست؟ بنده مخصوصا دراین قبیل مواقع معتقدم که باید اعتماد مجلس نسبت بدولت معلوم شود. اعتماد دولت راجع بمسائل عادی نیست بلکه راجع بمسائل غامضه است والبته اگر بیک دولتی اعتماد دارید وطرف وثوق است اینجور چیزها راکه می آورد و رسیدگی هم کرده است باو رأی می‌دهد والا که هیچ
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است
نائب رئیس- مذاکرات کافی است؟
امامی- بنده مخالفم
نائب رئیس- راجع بعدم کفایت مذاکرات فرمایشی دارید ؟بفرمائید
امامی- آقایان خوبست که لوایح رایکقدری اهم وغیر اهمش راازیکدیگر تشخیص بدهند. لوایحی جزئی هست که عادی است البته دران مذاکرات جزئی چندان اهمیتی ندارد ولی این لایحه خیلی مهم است وسیصد وپنجاه ودوهزار تومان می‌خواهند ازخزانه مفلوک مملکت پول بدهند البته آقایانیکه میخواهندرأی بدهند باید ازروی عقیده وفکر واعتماد رأی بدهند دراینصورت بعداز صحبت دونفر گفتن اینکه مذاکرات کافی است بنده مخالفم وخوبست آقایان اجازه بفرمایند آنهائی که رفته اندودوسیه رامطالعه کرده‌اند عرایضیعرض کنند بعد رأی بکفایت مذاکرات گرفته شود
نائب رئیس –رأی گرفته می‌شود بکفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند)
نائب رئیس- تصویب شد
بعضی ازنمایندگان- تنفس
نائب رئیس- اجازه میفرمائید چند دقیقه تنفس داده شود
جمعی ازنمایندگان- صحیح است
(دراینموقع جلسه برای تنفس تعطیل وبفاصله سه ربع ساعت مجددا بریاست آقای پیرنیا تشکیل گردید)
رئیس- راجع بخبر کمیسیو نبودجه نسبت بمطالبات شنیدرکروزو که موضوع مذاکرات امروز است دوفقره پیشنهاد رسیده وچون راجع بدستور است بایدتکلیفش معلوم شود (بشرح ذیل خوانده شد)
بند هپیشنهاد می‌کنم لایحه کمپانی شنیدر ازدستور امروزخارج شود تا مخالفین وموافقین دوسیه اینکاررا بدقت مطالعه نموده واظهار عقیده بنمایند (حاج میرزا مرتضی)
رئیس- آقای حاج میرزا مرتضی
حاج میرزا مرتضی –چون اغلب نمایندگان محترم دوسیه این کارراکاملا مطالعه نفرموده‌اند وآقای معاون وزارت فوائد عامه فرمودند این اظهاراتی که
می‌شود ازروی یک اطلاعات کاملی نیست وچون بنده عقیده‌ام این است که تصویب ی کوجه هنگفتی بدون مطالعه ممکن نیست زیرا ممکن است رأی داد ه شود ودرصورتیکه تمام طلب معین نیست یارد شود وحال آنکه ممکن است یک مبلغی کمپانی طلبکار باشد از این جهت بند هپیشنهاد کر دم که این لایحه امروز ازدستور خارج شود تاآقایان مخافین درخارج دوسیه اینکاررامطالعه بفرمایند وهمه آقایان ازروی بصیرت رأی خودشان رابدهند ودانسته مخالفت ی اموافقت کنند
معاون وزرات فوائد عامه – دراین قسمت همانطوریکه قبلامذاکره شد بعقید ه بندهخروج از دستور نتیجه نخواهد داشت منتهی دراینجا باید بآقایان مجال داده شود که یک تحقیقات این قضیه رفتم و تحقیقات کامل کردم مثلا الان خود آقای تقی زاده از موافقین جدی این قضیه شده‌اند ووقتی که پشت تریبون تشریف می آورند و مذاکرات می‌فرمایند البته آقایان از قضیه مطلع خواهند شد وبالاخره سایر آقایانی هم که یک اطلاعاتی دارند نظریات خودشان را اظهار می‌کنند ومطلب روشن می‌شود ودر اینصورت لزومی پیدا نمی‌کند که بکمیسیون برود. بالاخره این کار دراین جلسه تمام نخواهد شد وبجلسه دیگر خواهد افتاد ودراین بین مانعی برای مطالعه آقایان نخواهد داشت ومجالی خواهد بود که آقایان دقت خودشان رابفرمایند ولی خروج از دستور ضرورتی ندارد. خوبست بگذراند این لایحه حالا مطرح شود مخالفین نظریات خودشان را بگویند. موافقین هم اطلاعات خودشان را اظهار می‌کنند بعد البته قضاوتش بامجلس است
رئیس – عده برای رأی کافی نیست
مخبر- (پس از چند دقیقه تأمل) عده برای مذاکره ظاهرا کافی باشد. اگر آقای حاج میرزا مرتضی التفات بکنند وپیشنهاد خودشانرا پس بگیرند خیلی خوبست. از آنوقت تاحالا یکساعت گذشته واگر مذاکره کرده بودیم مطلب روشن شده بود
حاج میرزا مرتضی – ممکن است عجالتا بنده پیشنهاد را پس بگیرم بعد در پایان مذاکرات عرایضم را عرض کنم
مخبر- آقایان هم پس می‌گیرند
رئیس – پیشنهاد آقای فیروز آبادی قرائتمیشود وبعد از دادن توضیح بهر دو یک موقع رأی می‌گیریم (بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم حساب کمپانی را من البدو الی ختم طبع شده وبین نمایندگان توزیع شود بعد از آن مذاکره درمجلس بشود ومجلس رأی خودشرا بدهد
رئیس- آقای فیروز آبادی
فیروز آبادی- چون مدتی است حساب کمپانی مانده بعضی‌ها هم خواستند بروند درکمیسیون یک تحقیقاتی بکنند یا نرفتند ویا اگر ه مرفته‌اند چیزی نفهمیده‌اند ازاین جهت بنده عقیده دارم که این دوسیه (باصطلاح) ازاول تاآخر طبعو بین آقایان نمایندگان توزیع شود تا یک دقت کاملی درآن بشود وبعد مذاکرات دراطراف آن بعمل آید تا عن بصیرت رأی داده شود
رئیس- آقای شریعت زاده
شریعت زاده – اگر درست دقت شود پیشنهاد آقای فیروز آبادی مثل پیشنهاد آقای حاج میرزا مرتضی است چون اطلاعات کافی ندارند برای تحصیل اطلاعات کافیه ضرور میدانند که کلیه اسناد مربوط باین کار یعنی صورت حساب و دوسیه این امر طبع وتوزیع شود. بنظر بنده اگر ما قدری نظامات پارلمانی را رعایت کنیم ومقرراتی که در نظامنامه هست مراعات نمائیم خیلی خوب است واین عمل برای این است که مطالعات بعمل آید واگر
مراعات نظامات ومقررات رابکنیم هیچ این مشکلات پیش نمی‌آید وازطرف دیگررعایت این نظامات مارا بطرف سرعت عمل جریان می‌دهد. ازوقتیکه این لایحه طبع شد ه شاید تا حالا بیست روز بیست وپنج روز گذشته باشد. ماها مطابق قانون مکلف بودیم که ازآن روز تاحالا مطالعه کنیم واگرنواقصی درکار می‌بینیم برویم درکمیسیون مربوطه مراجعه کنیم واگر بنا باشد مؤسسات فرعی مجلس یعنی کمیسیونها راپرتشان طرف اعتماد مجلسنباشد این بعقیده بنده کار مشکلی است وتصورنمی کنم صلاح دراین باشد که دراین قبیل موارد با اینکه اصل قضیه متضمن این درجه از تفصیل نیست ما اینقدر وارد جزئیات شویم. یک اسلحه خریده شده است ومجموعش هم یک عدد را تشکیل می‌دهد. یک مقداری ازوجهش هم پرداخته شده است ویک مقدار دیگرش باقی است. راپرتی هم بموجب اسناد داده‌اند. حالا هریک از ماها که تصور می‌کنند این را پورت کمیسیون ناقص است باید رژبرود مطالعه کند. ما باید خودمان درموقع رجوع کنیم. حالا هم تصور نمی‌کنم اینکارامروزتمام شود. ممکن است مذاکرات بکنیم تا جلسه دیگر آقایان وقت خواهند داشت وممکن است بروند مطالعات خودشان رابکنند. طبع وتوزیع یک دوسیه که بیست سال است جریان دارد کارسهل وآسانی نیست
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای فیروز آبادی- آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند (معدودی قیام کردند)
رئیس- تصویب نشد. رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای حاج میرزا مرتضی راجع بخر وج ازدستور
جمعی ازنمایندگان- ایشان استرداد کردند
حاج میرزا مرتضی- حالا که عدع کافی است رأی بگیرید
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای حاج میرزا مرتضی- آقایان موافقین قیام فرمایند (چند نفری قیام کردند)
رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد آقای امیراسدالله خان (اینطور قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که لایحه دعوی شنیدر کروزو برای مدت ده روز ازاین تاریخ ازدستور خارج شود که هریک ازنمایندگان بتوانند به کمیسیون رفته ومطالعات عمیقه دراسناد وطرز این طلب با دعوی بنمایند ودرمجلس بیاید که هریک ازروی بصیرت مخالفت وموافقت خودرا نموده وتکلیف اینکارمعلوم شود
رئیس- آقای امیر اسدالله خان
امیراسدالله خان عامری- توضیح مفصلی دراین باب ندارم. مطلب همانطوری است که عرض کرده‌ام چون این لایحه چندین مرتبه ازدستور خارج شده واین خوب نیست بهتراین است که ازاین تاریخ تا مدت ده روز فرصت داده شود تا دراین باب هرکس که میخواهدرسیدگی کند برود درکمیسیون وباسناد ودوسیه مراجعه نموده واطلاعات لازمه بدست آورد تا آقایان علیبصیرت رأی خودشان رابدهند وبیش از این درعهده تعویق بیفتد
رئیس- آقای شریعت زاده
شریعت زاده – بنده کم کم همچو استنباط می‌کنم که مقصود بعضی ازآقایان اقدام درتکمیل مطالعه نیست بلکه مقصود تأخیر است. زیرا اگرنظر دراین بود که دراین لایحه یک مطالعات عمیقتری بشود والان بیست و پنج روز است که این لایحه طبع شده ودراین مدت ممکن بود این کار رابکنند. درمطالبی که راجع بحیثیت مجلس وتأمین اعتبار ومعرفی وخوش حسابی مملکت ضرورت دارد ما همه روزه نباید امروز وفردا کنیم واین رویه صحیح نیست وهمانطور که درموقع پیشنهاد آقای فیروز آبادی توضیح دادم وعرض کردم البته هرنماینده مکلف است برود وبدوسیه واسناد
مربوطه باین کا مراجعه کند ومطالعات بدست آورد. ولی وقتی که نرفت واینکار رانکرد مثل این است که یک حقی راازخودش فوت کرد ه بعلاوه معلوم نیست که این لایحه امروز بگذرد وممکن است بماند برای جلسه بعد. ممکن است آقا بروند ومطالعات خودشان را بفرمایند وسایرآقایان هم که اطلاعات کافی دارند. با هرکس که بنده صحبت کردم ودیدم اطلاعات کافی دارد
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای امیراسدالله خان آقایانی که قابل توجه میدانند قیام فرمایند (چند نفری قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای وزیری (بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم راجع بدوسیه کمپانی ازطرف مجلس پنج نفر برای رسیدگی بوسیله مربوطه انتخاب شود که کاملا بجریانات رسیدگی کرده وعقیده خودشان رابعرض مجلس برسانند
رئیس- آقای وزیری
میرزا حسینخان (وزیری) – چنانچه خاطر آقایان مسبوق است همه آقایان دراین موضوع یک اطلاعات کاملی ندارند ولازم است یک اطلاعاتی بدست آورند وچون فرد فرد آقایان نمی‌توانند بروند مراجعه کنند ازاین جهت بنده پیشنهاد واستدعا کردم که پنج نفر ازطرف مجلس معین شود وباین کاررسیدگی بکنند
مخبر- بنده می‌خواهم ازنماینده محترم گله کنم زیرا هجده نفر که طرف اعتماد مجلس بوده‌اند باین دوسیه رسیدگی کرده‌اند. ان پنج نفر کیست که می‌خواهید انتخاب کیند؟ مقصود آقا را ازاین پنج نفر بنده نمیدانم
رئیس- رأی می‌گیریم باینپیشنهاد آقایانیکه تصویب میکنن دقیام فرمایند (چند نفری قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. دراصل موضوع صحبت می‌شود – آقای یا سائی
یاسائی – موافقم
رئیس- آقای افشار
افشار- موافقم
رئیس- آقای مدرس
مدرس –یک قانونی درآن دوره گذشت راجع طلبکاران داخلی وآن این است :برای اینکه دولت دیون ثابته داخلی را باتباع داخله درتحت ترتیب منظمی تأدیه نماید مجلس شورای ملی به وزارت مالیه برای پرداخت قروض فوق الذکر وبرای دادن جائزه‌های مربوطه بآن قروض چهارمیلیون ودویست هزارتومان اعتبار می‌دهد بترتیبی که مقتضی است بین طلبکاران داخلی که (طلب آنها ازطرف وزارت مالیه تصدیق وبرای پرداخت آن ازطرف مجلس شورای ملی اعتبار تصویب شدهٔ ابشود) تقسیم کرده وتا بیست سا ل ازابتدای سنه ۱۳۰۵ سالیانه دویست وده هزارتومان درجزو بودجه مملکتی منظور ومطابق نظامنامه مخصوص که وزارت مالیه تهیه خواهد کرد وقروض دولت راتأدیه نماید. یک همچو قانونی ازمجلس گذشت. طلبکاران هم تقریبا دو دوره این جا متحصن بودند تا این قانون گذشت وتماتم مقامات راطی کرد فقط نظامنامه ک هباید درمالیه تأسیس شود ازقراری که شنیده‌ام برای این که بیست ساله باید داده شود یک نظامنامه ترتیب داده شده وشنید هام که قرعه می‌کشند مثلا من که یکی ازطلبکاران دولت هستم وهزارتومان می‌خواهم قرعه می‌کشند اگر باسمم یک تومان افتاد بایدبردارم دیگرس باسمش ده تومان بیفتد ده تومان برمیدارد. بنده همه فرمایشاتی که آقایان فرمودند تصدیق می‌کنم وموافق هستم باینکه ماباید خوش حساب باشیم والبته طلب مردم را همباید بدهیم. وخیلی ازاین کار متشکر هستم
من یک نفری که این جا هستم هیچ راضی نیستم باینکه کسی یک دینار طلب داشته باشد چه داخله چه خارجه. حتی بنده عقیده‌ام این است که اگر ما بدهی داشته باشیم ولو اینکه طرف هم هیچ نگوید باید خودمان برویم درخانه طرف ودر نزنیم وباو بگویئم بیا ویکشاهی طلبت رابستان. خدا حافظ وما باید اینجور طلب را بدهیم. دردوره طلبکاران داخلی اینجا بودند مذاکرات شد مجلس هم تصویب کرد که حق آنها داده شود وهمچو قراردادیم که بیست ساله بانها بدهیم الان سه سال است که گذشته است ومالیه هم نظامنامه برای اینکار می‌نویسد ونظامنامه هم نوشته است باینطور که قرعه بکشند ت ادرقرعه چه درآید پس طلب راما می‌دهیم. اما چون آقای مخبر از یکی ازآقایان گله کردند بنده هم از آقای کمیسیون بودجه که هیجده نفرند می‌خواهم گله کنم یک ماده اینجا نوشته شده که بنده درست نمی‌فهمم
(دراینموقع آقای آقا سید یعقوب) آقا بفرمائید
آقا سید یعقوب- چشم (بصندلی خود جلوس نمودند)
مدرس- اینجا نوشته‌اند تمام طلب مبلغ هشت میلیون فرانک کاغذ بقیه مطالبات کمپانی شنیدر کروزو فرانسوی را ازبابت بودجه ۱۳۰۵ و۱۳۰۶ بد وقسط یکی چهار میلیون وهفتصد وپنجاه هزار فرانک دیگری سه میلیون ودویست وپنجاه هزارفرانک وازقرار هرصد فرانک چهارتومان وچهار قران بپردازد. با این ترتیب اگر امروز این لایحه تصویب شد وفردا وزارت مالیه تمام این مبلغ را نصفش را صبح داد ونصف دیگرشرا عصر باز عمل باین قانون کرده است. دولت کی پیشنهاد کرده است نمیدانم ولی کمیسیون بودجه که اینرا بدئوقسط قرارداده چقدر بین دوقسط فاصله قرار داده دولت پارسال پیشنهاد کرده است ولیکمیسیون بودجه پریروز این را تصویب کرده است. اگراین ماده رامجلس تصویب کرد ومالیه نصف این مبلغ را صبح داد ونصفش را عصر عمل باین قانون کرد ه است. یعنی شامل این قانون می‌شود زیرا نوشته‌اند بدوقسط ولی فاصله هیچ قرارنداده‌اند. بنده گله می‌کنم نه اینکه سوءظن داشته باشم یعنی می‌خواهم عرض کنم حواسشان راجمع نکرده‌اند که درست حساب کنند ولازم بود فاصله بین دوقسط معین شود یک قسمت دیگر از عرض بنده راجع بان فرمایشی بود که یکی از آقایان دراول جلسه فرمودند وان راجه بفرانک است. دراینجا هرصدفرانک راچهار تومان وجهارقران معین کرده‌اند. ما که ازمظنه فر انک اطلاع نداشتیم تحقیقات که کردیم معلوم شد این قیمتی راکه آقایان معین کرده‌اند سیصد وپنجاه ودوهزار تومان می‌شود. وتفاوتش باقیمت امروزه فرانک تقریبا سی هزار تومان است. خوب شما که بنا بودقیمت کنید. شما که ازخودتان هستید. وباید بنرخ روز قیمت رامعین کنید مثلا بنده که یک بدهی به آقادارم یا باید عین رابدهم یاقیمت آنرا ولی درصورتیکه قرارشد قیمت بدهم بایدبنرخ و مظنه روزباشد وبنرخ ر وزبایدقیمت راتأدیه کنم. ولی این ترتیبی که کمیسیون فرانم را قیمت کرده سی هزارتومان تقریبا تفاوت دارد این مسئله بود که بجهت گله از کمیسیون بودجه عرض کردم. ولی تمام فرمایشات آقایان صحیح است وبنده متشکرم که همانطوریکه فرمودندمایک ملتی باشیم شر یف وهمچوقت هم میل نداریم که دیناری بکسی بده داشته باشیم یا منت بکشیم حالادلها چکارکرده اندمن نمیدانم آیا خورده‌اند بر ده‌اند ما نیمدانیم. ولی حالا باید یک قسمی کرد که این دقت هائی که آقایان می‌کنند عمل شود ورفع غائله هم بشود. این بود عرایض بنده ومخالفتم ازجهت این کیفیات بود اگر آقایان همچو صلاح
+میدانند که امروز این راخاتمه دهند من بیچاره گرفتاریم دوت ااست. یکی اینکه نمی‌توانم بگویم که بده نداریم و مقروض نیستم ولو دیناروازطرف دیگر هم حقایق کما هوحقه معلوم نیست. اگرآقایان رأیشان همچو تعلق گرفت که غائله ر ارفع کنند بنده هم دراین زمینه پیشنهادی کرده‌ام ت امسئله رفع شود وعرایض دیگری ندارم
رئیس- آقای یاسائی
یاسائی – اینکه آقای مدرس فرمودند ما یک عده طلبکارهای داخلی داشتیم که مدتها درمجلس شورای ملی متخصص بودند ودولت توجه نکردو هنوز که ترتیب تذدیه طلب آنها را معین کند تدوین نکرده بنده هم تصدیق می‌کنم ومطالبات داخلی را هم البته باید پرداخت. ولی همانطوری که خودشان فرمودند مطالبات خارجی هم که مسلم است آنها راهم باید داد ولی دراینجا یک تفاوتی هست. وآن این است ک هپرداخت طلب خارجی باید مقدم باشد برطلب داخله. چرا؟ بجهت همان حکم طبیعی که هست باین معنی که در زندگانی خصوصی وخودمانی یعنی درخانه خودمان میگوئیم هرطور باشد می‌گذرد وچندان اهمیتی ندارد ولی همیشه سعی می‌کنیم که قسمت بیرون ما منظم باشد قسمت سیاست خارجی ما هم هرچه منظم باشد بهتراست
اما گله که از کمیسیون بودجه فرمودند دوقسم بود. یکی اینکه چر انرخ فرانک راملتفت نشده‌اند خیر ام ابنده ملتفت شدم وسایررفقا هم ملتفت نشده‌اند خیر اما بنده ملتفت شدم وسایر رفقا هم ملتفت بودند دراطراف این موضوع هم در کمیسیون بودجه مذاکراتی شد. وقتی ک هبنده اول تحقیق کردم گفتند که مظنه فرانک دربازار سی وسه قران است
بعد که تحقیق کردیم گفتند بیشتر است. امروز هم روزنامه ایران رابنده خواندم معلو م شد هرصد فرانکی چهارتومان وهفده شاهی است وبنده هم طرفداراین بودم که بنرخ روز این پول داده شود وتفاوت این مبلغ راهم که بنده حساب کردم بیست وپنج هزار ودویست تومان می‌شود. این هم یک مبلغ مهمی است
ولی چیزی که هست این است که درنتیجه شدت مطالبه کمپانی شنیدر ومماطله دولت ایران دراینمدت بیست سال بعذر اینکه دولت پول ندارد (زیرا دراین مدت تمام عذر دولت براین بود که پول نداریم ولی اعتراضی دراصل طلب نداشته) حتی بنده درکمیسیون بودجه عنوان کردم خوبست ببینم آیاقانون مروز زمان دولت فرانسه شامل این طلب می‌شود یانه؟ برای این که خیال کردیم قطعا آنها یک قانون مرور زمان نسبت باین قبیل موضوعات دارند وشاید یک همچو موضوعی راشامل شود وفرجه ازبرای ما باشد. دراین قسمت وارد شدیم ومطالعات کردیم دیدیم کمپانی درتمام این مدت چه توسط وزارت خارجه وچه توسط سفارت، درپاریس وچه توسط اشخاص دیگرمطالب بوده است. تادردوره پنجم درکابینه که بریاست اعلیحضرت اقدس همایونی تشکیل شده بود این قضیه رابامراجعه به کمپانی شنیدر قطع کردند وهمانطوری که آقای مخبرتوضیح دادند درآ ن اوراق واسناد که ما مراجعه کردیم فرانک مطلق نوشته بودند ومیگویند ظاهرا فرانک مطلق اطلاق برفرانک طلا می‌شود. بعد دولت داخل مذاکره شد وقطع کرد باین طور که فرانک کاغذ باشد واگر تاکنون نزول این پول راحساب می‌کردند شاید زیادتر ازاین مبلغ می‌شد. خلاصه اینکه دولت باین مبلغ قطع کرده منتهی درآن اوان نرخ فرانک صدی چهل وچهارقران بوده است. واین تفاوت ازاینجا حادث شده است. دران موقع باین ترتیب قطع کرده‌اند وحالا شاید کمپانی چون می‌بیند اوضاع مالی م اقدری بهبودی حاصل کرده است همچو تصورکند که هرچه اینکار تأخیر بیفتد برای او مفید خواهد بود. برای اینکه ربح سنه ۱۳۰۵ راهم حساب بکند وروی طلبش
+بکشد. زیرا این پول اول فروردین قرار داد باید تأدیه شود وهرچه تأخیر شود بضرر ماا ست. حتی اخیرا بنده اطلاع پیدا کردم که دولت فعلی اجازه خواسته است که چهل روزه این کاررا تمام کند وازمجلس تحصیل اجازه کند ومطابق قراردادی که سابق داده‌اند تمام طلب رابپردازد. اما اینکه فرمودند کمیسیون بودجه ملتفت این نکته نشده اینطور نیست ما ملتفت شده‌ایم زیرا ماا جازه می‌دهیم بوزارت مالیه که در ظرف دوسال این پول رابدهد ونرخش را هم معین می‌کند ازقرار صد فرانک چهل وچهارقران ما ملام راقران قرارداده‌ایم نه فر انک. هرصد فرانک چهلو چهارقران وهرروزی که باین ترتیب پول بدهیم آنوقت یک قسطمان راپرداخته‌ایم. ویک قسط راهم قرارداده‌اند در۱۳۰۶ بدهند.
وای ئرظرف سال هروقت که وضعیت مالی اجازه داد ووزارت مالیه قادر شد که این قسط راهم بپردازد چه ضرردارد والبته برای مابهتر است واینکه ما فاصله قرا رندادیم محصوصا برای همین جهت است که اگر درهرساعتی وضعیت مالی اجازه داد بتواند اینو جه را تأدیه کند وفلسفه اش این است که ممکن است درآخر برج وزارت مالیه نتواند صد وشصت هزارتومان بدهد ممکن است درماه بعد بدهد باین ترتیب ک درظرف یکسال سیصد وشش قسط وبرای سیصد وپنج هم که تمام شده حالا یک قسط می‌دهد ونرخ هم معین است که هرصد فرانکی چهل وچهار قران معین شده ولی باز درقسمتی بانظریه حضرت عالی موافقم که بنرخ روز رأی بدهیم ویکمرتبه هم باشد که بنده حساب می‌کنم کیبینم بصرفه ما هم هست برای اینکه اگربانرخ روز رأی بدهیم امروز قیمت فرانک نازل است وتصور می‌شود که در آتیه ترقی بکند واگر ما یکدفعه بنرخ روز بپردازیم خیال می‌کنم بهتراست ویک پیشنهادی هم درهمین زمینه کرده‌ام.
مخبر- عرض کنم دراینجا که آقای یاسائی فرمودند فرانک مطلق نوشته چون بنده مخصوصا این کلمه رادقت کرده‌ام درآن سند معامله بفرانک طلا نوشته شده است منتهی دران روزیکه معامله شده فرانک طلا وکاغذیک قیمت داشته ودولت باین مستمسک گفته است امروز اگرفرانک کاغذ بافرانک طلا مطابقه نیمکند بما ربطی ندارد وبالاخره خواسته‌اند طریق حلی پیدا کنند وقضیه رابطور خصوصی باینصورت تمام کرده‌اند که ازبودجه ۱۳۰۵ و۱۳۰۶ بپردازند وهمانطور که آقای مدرس فرمودند وباهمان حسن عقیده که داشتند که باید بدهی را داد اگرصبح وعصرهم طلبکمپانی رابدهند چه عیبی دارد؟ کمیسیون بودجه کاملا باین قسمت برخورد نظر کمیسیون بودجه این بوده که ازاعتباربودجه ۱۳۰۵ و۱۳۰۶ این پول داده شود درهزار وسیصد وشش هروقت دولت مراجعه باعتبارات خودش کرد ودید می‌تواند طلب کمپانی رابدهد خواه صبح باشد یاعصر ماهم موافقیم که داده شود وبالاخره ریشه این کارکنده شود وهریک روزی که زودتر داده شود بهتر است بجهت اینکه هریک روز تأخیرش یک مبلغی بما ضرر می‌زند
رئیس- آقای امامی پیشنهاد کرده‌اند جلسه ختم شود
جمعی ازنمایندگان- صحیح است
رئیس- مخالفی ندارد ؟(گفتند خیر)
رئیس- جلسه آتیه روز پنجشنبه چهارساعت قبل ازظهر خواهد بود
(مجلس یکساعت بعد ازظهر ختم شد)