مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ آبان ۱۳۲۷ نشست ۱۱۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
مدیر سید محمد هاشمی
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۵
جلسه: ۱۱۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز چهار شنبه پنجم آبان ماه ۱۳۲۷
فهرست مطالب:
۱-تصویب صورت مجلس
۲- بقیه مذاکره در اطراف یک دوازدهم و تصویب آن
۳- موقع و دستور جلسه آینده- ختم جلسه
مجلس ساعت ده و چهل دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
[۱- تصویب صورت جلسه]
صورت جلسه قبل را آقای صدرزاده (منشی) قرائت کردند
بیست دقیقه به ظهر روز دوشنبه سوم آبان مجلس به ریاست آقای گنجه‌ی نایب رئیس تشکیل و صورت جلسه پیش قرائت گردید.
اسامی غائبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است
غائبین بااجازه- آقایان: بیات- دکتر بقائی- حسن اکبر- امینی- سلطان‌العلماء- غضنفری- معین‌زاده- پالیزی- اورنگ- محمدذوالفقاری- دکتر طبا- تقی‌زاده- قهرمان- ساعد
غائبین بی‌اجازه- آقایان محمدحسین قشقایی- اردشیر شادلو- دادور- قبادیان- تولیت- رضا رفیع- کامل ماکویی- اخوان- ابوالقاسم بهبهانی- نراقی گرگانی- امیرتیمور- نبوی- دکتر عبده- رضوی- آصف- حسین وکیل- ملک‌پور- ناصری- بهار- شهاب خسوانی- یمین اسفندیاری- گلبادی- دکتر ملکی- فاضلی- صفا امامی
دیر آمدگان بی‌اجازه آقایان: مهدی ارباب- رضوی- زنگنه- دماوندی- سلطانی- آقاخان بختیار- منصف- موسوی- عبدالرحمن فرامرزی- محمدعلی مسعودی- سزاوار- شریعت‌زاده- مسعود ثابتی- صاحب‌دیوانی
آقای اردلان راجع به موافقت آقای نخست وزیر در پرداخت اضافات بعد از اسفند ۲۶ و آقای ضیاء ابراهیمی نسبت به معافیت مالیات ارضی برای کسانی که مالیاتشان از پانصد ریال تجاوز نمی‌کنند و آقای مشایخی در باب توضیحات پیشنهاد خودشان راجع به سد کرج کرده شده بود توضیح و تذکری دادند
آقای رحیمیان پیشنهاد نمودند مبلغ چهل میلیون ریال برای ساختمان دوسد در قوچان و شیروان و ده میلیون ریال بابت احتیاجات اداری و فرهنگی قوچان پرداخت شود و ضمن توضیحات گفتند در سال ۱۳۱۹ ساختمان این دو سد تحت مطالعه و درشرف اقدام بود و به علت وقایع شهریور معوق ماند ممکن است دولت در بودجه سال ۲۸ یا در برنامه هفت ساله مورد توجه قرار دهد
آقای نورالدین امامی مخالف بوده گفتند رفع نواقص حوزه‌های انتخابیه نمایندگان با اعتبار مختصر انجام‌پذیر نیست باید در تصویب بودجه کل کشور تسریع شود
یک ربع به ظهر چون عده برای اخذ رأی کافی نبود جلسه ختم و به روز پنجشنبه محول گردید
رئیس- نسبت به صورت جلسه نظری نیست
اردلان- بنده تذکر نظامنامه‌ای دارم
رئیس- آقای رحیمیان نسبت به صورت جلسه نظری دارید
رحیمیان- بله
رئیس- بفرمایید
رحیمیان- چون در خارج آقای نخست وزیر فرمودند مخارج ساختمان این دو سد معلوم نیست بنده می‌خواستم عرض کنم که این مخارج و تمام جزئیات دیگر از طرف بنگاه آبیاری تشخیص شده و بنده از پیش خودم عرضی نکردم
رئیس- صورت جلسه پیش تصویب گردید آقای اردلان
اردلان- تذکر بنده راجع به انتخاب کمیسیون‌ها بود
رئیس- روز دیگر جزء دستور خواهد شد شعب هم باید استقراع بشود ۲ سه نفر از آقایان تقاضای نطق قبل از دستور کرده‌اند گفته شد دستور دستور
دهقان- بنده بانطق قبل از دستور مخالفم
اسلامی- بنده اخطار نظامنامه‌ای دارم
رئیس- بله بفرمایید
اسلامی- عرض کنم اخطار بنده در حدود ماده ۵۴ است و یک دقیقه هم بیشتر وقت مجلس را نمی‌گیرم اقبال- ماده رابخوانید نمایندگان می‌توانند دربدویاختم مجلس از و وزرا را مستحضر نمایند بنده خدا را شکر می‌کنم و پیش وجدان خودم خیلی خوشوقتم که به خوبی وظیفه‌ی نمایندگی خود را انجام می‌کنم و به هیچ وجه نظر خصوصی ندارم (صدرزاده- دیگران هم ندارند) عرض کنم عده‌ای هستند که با حقه‌بازی مال دولت را برده‌اند و می‌برند ودولت به هیچ وجه در فکر نگاهداری آن نیست اگر این مال مال اشخاص معینی بود بنده تأثری نداشتم ولی چون مال دولت است بنده اصراری دارم که این مال مال دولت است ولی وزارت جنگ و وزارت کشاورزی که مالک این مال است اقدامی نمی‌کند (دهقان- کدام مال) اجازه بفرمایید حالا عرض می‌کنم قبلاً قضاوت نفرمایید اگر این مال از شخص معینی بود ممکن بود یک تصوراتی بشود ولی طبق مدارک موجود هم مال دولت است ...
رئیس- آقای اسلامی ...
اسلامی- بنده راجع به سؤال خودم عرض می‌کنم که الان دو ماه از آن گذشته است عرض کردم طبق مدارک موجوده در وزارت کشاورزی و وزارت جنگ که جناب آقای وزیر جنگ هم گمان می‌کنم تأیید می‌کنند بنده دو ماه قبل سؤالی راجع به اراضی عباس ... آباد کردم که ملک طلق وزارت جنگ و یک عده‌ای حقه باز آن را برده‌اند و دولت هم جواب نمی‌دهد با این که به بنده مکرر گفته‌اند شما پشت تریبون چیزی نگویید ما خودمان رسیدگی می‌کنیم همان طور مانده بنده برخلاف عقیده خودم اگر دولت این سؤال را جواب ندهد دولت را استیضاح می‌کنم این یکی یک موضوع دیگر زنگ رئیس
رئیس- این مربوط به سؤال نیست
اسلامی- سوال است
[۲- بقیه مذاکره دراطراف یک دوازدهم و تصویب آن]
رئیس- باید وزیر حاضر باشد که سؤال بفرمایید جلسه گذشته پیشنهاد آقای رحیمیان قرائت شده بود آقای نخست وزیر بفرمایید
نخست وزیر- راجع به پیشنهاد آقای رحیمیان خواستم عرض کنم چون مطلبی مربوط به بودجه عمرانی کشور است و البته از لحاظ رسیدگی و برآورد مخارج و تقدم و تأخرش آن وقتی می‌باشد که برنامه‌ای در قسمت امور عمرانی کشور نوشته شود اساس کارش این است که به تشخیص هئیت دولت یابه تشخیص یک عده غیر فنی فقط این تصمیم گرفته نشود که کدام بر کدام مقدم باشند به هر حال همان طور که گفته‌اند البته بنگاه آبیاری هم برآوردی در این قسمت کرده و تصمیمی خواهند گرفت بنابراین تصور می‌کنم اگر خودشان هم موافقت کنند که بگذاریم در موقع طرح بودجه مملکتی یا در موقعی که تصمیم برنامه در کمیسیون گرفته می‌شود اصلح باشد راجع به این اظهارات آقای اسلامی هم که سؤالاتی کرده بودند و چند روز قبل هم با خود بنده صحبت کردند آقای وزیر دادگستری مشغول رسیدگی هستند عنقریب نتیجه رسیدگی هم در جواب ایشان عرض خواهد شد و اما راجع به استیضاح عرض کنم که این دولت کارش استیضاح است یکی می‌رود یکی دیگر (خنده نمایندگان)
رئیس- پس گرفتند پیشنهاد دیگر قرائت شود
(پیشنهاد آقای برزین به شرح زیر قرائت شد)
تبصره- امتیازنامه استناد یه شرکت تلفن کان لم یکن (همهمه شدید نمایندگان) (زنگ شدید رئیس)
رئیس- آقایان توجه کنید گمان می‌کنم یک بلندگوی بسیار بزرگی لازم است چرا گوش نمی‌دهید ...
تبصره- امتیازنامه استنادیه شرکت تلفن کان لم یکن شناخته می‌شود (صحیح است) و از تاریخ تصویب این قانون دولت مکلف است (همهمه نمایندگان) اداره تلفن مملکت رامانند پست و تلگراف خود اداره و کلیه اموال موجود و مؤسسات آن را تملک نموده موجبات رفع احتیاجات تلفنی مملکت را در تمام استان‌ها و شهرستان‌ها فراهم نماید و بهای سهام شرکت مزبور را به نرخ عادله روز در ظرف مدت ده سال باصدی هشت سود در سال در ده قسط سالیانه به وسیله تسلیم اسناد خزانه بپردازد (همهمه نمایندگان زنگ رئیس)
رئیس- تأمل کنید تا موافق و مخالف درست نوشته شود. آقای برزین
یکی از نمایندگان- آفرین برزین احسنت.
رئیس- حالا بگذارید صحبتشان را بکنند به بینید چه می‌گویند بفرمایید آقای برزین
برزین- یک مختصری ناچارم به عرض نمایندگان محترم برسانم برای نمایاندن تفوق تمدن ما نسبت به یکی از دول همجوار ما آقای تقی‌زاده نویسنده عالی‌مقام نوشته بودند تقریباً در سی سال قبل که مملکت ما مملکت بی‌تلفن و بی‌تلگراف و بی‌سیم است که این راننگ دانسته بودند که یک ملتی نتواند ارتباط خودش را منظم و مرتب نکند (صحیح است) حقیقت از تاریخی که من این را دیدم در روحیه‌ام اثر مخصوصی کرد یعنی قلم آقای تقی‌زاده گویا نسبت به همه اشخاصی که علاقه دارند نسبت به طرز نوشته ایشان یک اثر محسوس دارد و در بنده هم این اثر زیاد است (صحیح است) عرض کنم که ملاحظه می‌فرمایید که امروز موضوع وسایل ارتباطات موضوع شریان حیاتی است برای ملت‌ها برای مملکت‌ها امروز الان از هر نقطه دنیا با نیویورک صحبت کنید با تلفن از آنجا هم با تلفن جواب می‌دهند- الان شما با لندن صحبت می‌کنید با پاریس صحبت می‌کنید ولی متأسفانه با حضرت عبدالعظیم نمی‌توانید صحبت کنید یکی از نمایندگان با خود تهران هم حتی وقتی که باران می‌آید تلفن را با همسایه‌تان هم نمی‌توانید صحبت بکنید صحیح است می‌گویند باران آمده کابل خراب شده صحیح است شما وقتی می‌خواهید در این هنگام یک شماره‌ای را بگیرید یک مرتبه تا می‌خواهد آن شماره بیفتد مثل این که این سیم را متصل کرده‌اند به میادین جنگ یک صدای غر و غری می‌دهد (خنده شدید نمایندگان) که واقعاً سامعه خراش است آدم متعجب می‌ماند مگر اینجا میدان جنگ است- خرابی وضعیت تلفن مورد اتفاق ملت ایران ست که به بدترین وجهی اداره می‌شود (صحیح است صحیح است) و من اگر افکار عمومی ملت را حاضر نمی‌دیدم و افکار تمام نمایندگان محترم را مساعد نمی‌یافتم این پیشنهاد را نمی‌کردم (صحیح است) من عادت ندارم تبصره بدهم بعد بیایم اینجا حرف بزنم و بعد هم بگویم پس می‌گیریم پس هم نمی‌گیرم (یکی از نمایندگان- همه رأی می‌دهند) مجلس خودش می‌داند رأی می‌دهد بدهد نمی‌دهد ندهد (دیگری از نمایندگان- آقا همه رأی می‌دهند) ملاحظه بفرمایید آقا الان یک نفر مطلبی به من می‌گفت که اغلب سفارتخانه‌ها تلفن ندارند آیا به من می‌گفت که اغلب سفارتخانه‌ها تلفن ندارند آیا ننگ نیست که یک ملت ۶ هزار ساله‌ای مانند ایران با این حرف‌ها و این تاریخ مشعشع و اینها تلفن نداشته باشد ملاحظه بفرمایید عراق و حتی افغانستان امروز آب لوله‌کشی دارند و ما هنوز در تهران تلفن هم نداریم (صحیح است) این ننگ است توجه بفرمایید اغلب آقایان نمایندگان تلفن ندارند قریب ۱۲ میلیون شرکت پول گرفته است بنده هم قاضی بوده‌ام و هم نماینده مجلس هستم ولی این پول برخلاف قانون را خودم دادم دیدم ناچارم چکار کنم محتاج به تلفن هستم ملاحظه می‌فرمایید که تاکنون به احدی تلفن داده نشده است آثاری که از تلفن هست فقط این حفره‌ها و گودال‌ها و دست اندازهای توی خیابان‌ها است که یا اتوبوس‌ها را برمی‌گرداند وعده‌ای تلفات می‌دهند و یا فنرهای اتومبیل‌ها را می‌کشند بنده می‌خواستم از جناب آقای آراسته وزیر پست و تلگراف سوال کنم که شما از این ۱۲ میلیون چه اطلاعی دارید چه کنترلی کرده‌اید چه نظارتی کرده‌اید؟ ... چه استفاده‌ای کرده‌اید؟ .... این پول کجا رفته و کی برده؟ .... این که نمی‌شود یک عده یک باندی تشکیل می‌دهند و تمام منافع عمومی مملکت را می‌خورند و ما همه‌اش را حرف می‌زنیم (صحیح است) هیچ ممکن نیست آخر تا کی؟ ..... (احسنت) عرض کنم یک طریقی به من می‌گفت که تمام این اشخاصی که مرده‌اند مسئولیتش با شرکت تلفن است برای این که سکته کرده‌اند حریق اتفاق افتاده و مرده‌اند زیرا تلفن در کار نبوده است که فوراً تلفن بکنند مأمورین بیایند یا دکتر بیاید. عرض کنم بنده بیش از این تصدیع نمی‌دهم چون جناب آقای رئیس هم می‌توانند به بنده اخطار بکنند عرض کنم این است عللی
که بنده این پیشنهاد را تقدیم مجلس شورای ملی کردم و بنده امیدوارم جناب آقای هژبر هم اولین قدم اصلاحیشان از این موضوع باشد
معتمد دماوندی- شهرستان‌ها را هم اضافه بفرمایید
رئیس- آقای دکتر شفق موافقید
دکتر شفق- مخالفم
رئیس- بفرمایید
دکتر شفق- عرض کنم که غیر از یکی دو مورد تجربه نشان داده است در مجلس وقتی در یک مسائلی احساساتی به کار رفته است بسا که بعداً اسباب پشیمانی بار آورده است (یکی از نمایندگان- این طور نیست احساسات نیست) بنده به اتمام آقایان محترم در این باب شریکم که این تلفن و وضع تلفنی نیست که ما داریم تردیدی در این نیست ولی می‌خواستم استدعا بکنم از آقایان نمایندگان محترم که در یک دوازدهم یک امری را که روی یک قراردادی باید رسیدگی شود (همهمه نمایندگان) و مستند به یک سوابق و قراردادی است اعم از تلفن و تلگراف یا معاهدات تجارتی یا هر موضوع دیگر را نباید به مناسبت یک دوازدهم که می‌خواهیم حقوق کارمندان را بدهیم طرح کرد که یک چنین چیزی را تصویب بکنند اگر هم مجلس با آن موافقت دارد تحمل بفرمایند در موقع بودجه کل کشور این پیشنهاد را بدهند ما هم رأی می‌دهیم دولت هم در این باب قطعاً یک مطالعاتی می‌کند امروز نباشد یک هفته بعد عرض بنده این است (گفته شد- رأی رأی)
رئیس- رأی گرفته می‌شود
مشایخی- بنده اخطار نظامنامه‌ی دارم
رئیس- یک موافق صحبت کرد یک مخالف هم صحبت کرد
دکتر بقائی- ایشان عضو کمیسیون بودجه بودند مخالف می‌تواند صحبت کند
رئیس- می‌دانم ایشان به عنوان مخالف صحبت کردند
برزین- جناب آقای رئیس یک مخالف و یک موافق بیشتر نمی‌تواند صحبت کند
سزاوار- بنده اخطار نظامنامه دارم
رئیس- بر طبق چه ماده‌ای
سزاوار- برطبق قانون اساسی
رئیس- قانون اساسی که اخطار نمی‌شود
سزاوار- خلاف اصول است چرا نمی‌شود نظامنامه فرع بر قانون اساسی است آقا این خلاف اصول است اجازه بدهید توضیح بدهم
رئیس- مربوط به اینجا نیست هروقت که یک چیزی از نظامنامه تخلف شد می‌توانید اخطار نظامنامه‌ای بکنید
مشایخی- پیشنهاد خرج است قابل طرح نیست
رئیس- پیشنهاد خرج نیست
مشایخی- اجازه بفرمایید توضیح بدهم
برزین- باید به دست دولت داده شود این پیشنهاد دخل است نه خرج
رئیس- برای این که آقایان توجه داشته باشند ماده ۱۰۲ قرائت می‌شود
ماده ۱۰۲ به شرح زیر قرائت شد
ماده ۱۰۲- هر یک از نمایندگان در صورتی که از نظامنامه تخلف مشاهده کنند حق دارند مراتب را اخطار کنند
مهندس رضوی- اخطار نظامنامه‌ای دارم
رئیس- برطبق چه ماده‌ای؟ ....
مهندس رضوی- ماده صریح نظامنامه مشروط می‌کند طرح قضایای مالی و هرگونه طرح قانونی را با حضور دولت برای چه برای این که در امور مملکت وقتی که وکلای ملت نظری دارند دولت هم نظر خودش را بگوید
رئیس- اخطارتان را بفرمایید دولت نظرش را می‌دهد
مهندس رضوی- باید دولت نظر خودش را بگوید بعد مجلس نظرش را بدهد
نخست وزیر- آقا بفرمایید بخوانند تا بنده بفهمم
ملک‌مدنی- بنده اخطار دارم
سزاوار- بنده موافقم
دکتر اعتبار- اگر رأی می‌خواهید بگیرید بگیرید چرا رأی نمی‌گیرید
رئیس- اخطار ندار د باید رأی گرفت
سزاوار- شرکت سهامی است سهم دارد
رئیس- یک دفعه قرائت می‌شود رأی گرفته می‌شود
سزاوار- بنده موافقم
رئیس- اگر موافقید بفرمایید صحبت کنید
سزاوار- بنده حضورتان عرض کنم اجازه بفرمایید بنده نه در شرکت تلفن سهمی دارم و نه به استثنای یک نمره هم بیشتر دارم هیچ گونه تماسی هم از جهت مشاوره حقوقی با شرکت ندارم و جهت مخالفتم را بیان می‌کنم این است که وضع تلفن خوب نیست اما چیزی هم نیست که (یکی از نمایندگان- آقا این خیلی بد است، یک موافق و یک مخالف صحبت کردند) اما چیزی که هست
دکتر بقائی- آقا بچه عنوان صحبت می‌کنید؟ به عنوان موافق (دکتر بقائی- حق ندارید صحبت کنید) به شما چه من به عنوان موافق صحبت می‌کنم
رئیس- آقای دکتر بقائی به عنوان موافق صحبت می‌کنند
دکتر بقائی- نمی‌شود صحبت بکند یک مخالف و موافق صحبت کردند این که مجلس نمی‌شود
سزاوار- اینجا مجلس شورای ملی است نمی‌شود سلب مالکیت از مردم کرد این برخلاف اصول است به هر صورت .....
دکتر بقائی- به هر صورت ندارد شما نمی‌توانید صحبت کنید
سزاوار- به تو مربوط نیست
دکتر بقائی- به من مربوط است نمی‌شود صحبت کرد (زنگ ممتد رئیس)
سزاوار- به شما مربوط نیست من از اینجا نمی‌روم تا صحبتم را نکنم
رئیس- آقای سزاوار شما می‌گویید موافقم و میایید به عنوان مخالف صحبت می‌کنید موافق یعنی آنچه که آقای برزین گفتند صحیح است درباره پبیشنهادات یک موافق صحبت می‌کند و یک مخالف مطابق قاعده باید رأی گرفت
سزاوار- حالا می‌فرمایید چه بگویم توضیحاتم رابدهم
رئیس- توضیحاتی ندارید که بگویید باید رأی گرفت (گفته شد- رأی رأی)
رئیس- بسیار خوب بفرمایید رأی می‌گیریم- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای برزین آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند
رئیس- ۴۲ نفر ایستاده‌اند تصویب شد
یکی از نمایندگان- آقای برزین را تبریک می‌گوییم همهمه‌ی نمایندگان
دیگری از نمایندگان- پیشنهاد کنید که امتیازنامه شرکت نفت ملغی شود
رئیس- آقایان نظم را رعایت بفرمایید اگر رعایت ترتیب را نکنید ناچارم اخطار کنم متوالیاً
(تبصره پیشنهادی ذیل قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم که تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود
تبصره- اضافات سال ۲۶ و ۲۷ کارمندان و خدمتگزاران که استحقاق دارند قابل پرداخت است ملک‌مدنی
دهقان- بفرمایید دو مرتبه قرائت شود
(مجدداً به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقای ملک‌مدنی
ملک‌مدنی- عرض کنم پیشنهادی که بنده دادم خیال می‌کنم در ماده پیشنهادی دولت هم هست (یکی از نمایندگان- بلی هست) بنده قبل از این که این لایحه دولت بیاید تا آن که یک دوازدهم داده شود قصد بنده این بود که اضافات جزء پرداخته شود و خیال می‌کنم حالا این نظر در تبصره‌هایی که خود ماده واحده دارد تأمین شده من نظرم پرداخت این اضافات مستخدمین جزء کارمندان دولت است و خیال می‌کنم که خود که آقای نخست وزیر هم با این نظر موافقند همهمه‌ی نمایندگان
رئیس- آقایان گوش کنید بالاخره باید رأی بگیریم
ملک‌مدنی- بنده موقعی که این پیشنهاد آقای برزین مطرح بود اجازه خواستم که بیایم به عنوان اخطار نظامنامه‌ای صحبت بکنم و آقای رئیس چون مجلس خیلی شلوغ شد اجازه نفرمودند ولی یک مطلبی را اینجا وظیفه‌ی خودم می‌دانم که عرض کنم برای این که خلاف اصل نباید بشود (عده‌ای از نمایندگان- آقا گذشته رأی دادند اکثریت رأی داده) آقا مجلس در حقوق ثابت اشخاص نباید مداخله کند (صحیح نیست) اجازه بفرمایید بنده خواستم عرض کنم این کار برای مجلس شورای ملی صحیح نیست
رئیس- آقای ملک‌مدنی رأی بگیریم ....
ملک‌مدنی- پس گرفتم
پیشنهاد آقای دکتر اعتبار به شرح زیر خوانده شد
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده واحده اضافه شود
املاک واگذاری و خالصه و آنچه که بعداً به نام خالصه شناخته شود به رعایای همان محل واگذار می‌گردد دولت مکلف است لایحه مربوطه را که حاوی جزئیات عمل واگذاری خواهد بود منتهی تا آخر آبان تهیه و به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید
مسعودی- املاک بزرگ را هم می‌خواستید بنویسید
رئیس- آقای دکتر اعتبار
دکتر اعتبار- آقای آزاد توجه بفرمایید از بیانات ناطقین محترمی که اغلب اینجا به سمع آقایان نمایندگان می‌رسد گرچه موضوع صحبت اغلب متفاوت بوده ولی همیشه یک وجه مشترک و یک وحدت کلمه و بالاخره یک حقیقت بسیار تلخ واقع و بسیار روشن و بدون پرده و لفافه استنباط می‌شود و آن این است که وضع اجتماعی ما از بدی به جایی رسیده که مقایسه آن دیگر با وضع هیچ جای دنیا میسر نیست- اطبا می‌گویند وقتی مرض تشخیص داده شد علاج آن سهل است عجل در این است که ما هم امراض خانمانسوز اجتماع خودمان را می‌دانیم راه علاج آن هم بر ما مجهول نیست ولی در شروع به عمل تردید داریم مثل این است که آخرین ذره قوه اراده از وجود ما رخت بربسته بدبختی‌های گوناگون خود را از تقدیر می‌دانیم و برای رفع آنها منتظر معجزه هستیم سال‌ها است که در انتظار نتیجه کنفرانس چند دولت یا وضع آشفته بین‌المللی رکود و خمودگی خود را مدلل و به جا می‌دانم اغلب دخالت و نفوذ خارجی‌ها را مانع قرار داده و معتقدیم پیشرفت ما در امور داخلی از حدی که مورد نظر آنها است نمی‌تواند تجاوز کند راست است که موقعیت جغرافیایی و مخازن تحت‌الاراضی وضعیت خاصی به مملکت ما داده است دول بزرگ خارجی چه ما بخواهیم و یا نخواهیم دلبستگی‌هایی به کشور ما دارند ولی نباید فراموش کرد که ممالک کوچک دیگری هم با وضعیت مشابه ما وجود دارند و آنها به عوض این که تسلیم حوادث شوند سعی کردند از اختلافات موجود در دنیای حاضر حداکثر استفاده را به نفع مملکت خود ببرند و چه بسا موفق هم شده‌اند اصولاً آقایان باید دیگر منکر این اصل شد که خارجی بخواهد و یا بتواند مانع پیشرفت ملتی بشود مشروط بر این که آزاد زندگی کردن و ترقی کردن برای افراد آن ملت وجود داشته باشد همان دلایلی که آزاد گذاردن ملت هند را در تعیین سرنوشت خود ایجاب می‌نمود ....
رئیس- آقای دکتر اعتبار این پیشنهاد است و خواهش می‌کنم که مختصر توضیح بدهید در اطراف پیشنهادتان این یک لایحه‌ای است که دارید می‌خوانید
دکتر اعتبار- چشم همان دلایلی که آزاد کردن ملت هند را در تعیین سرنوشت خود ایجاب می‌نمود رجال خارجی را مجبور می‌کند که به خبط‌های سیاسی خودشان در ایران پی ببرند و حتی آقایان خبط‌های گذشته خود را صریحاً اعتراف نمایند صحیح است که یک ملت گرسنه و مریض و بی مأوایی فاقد دفاع از حق خود می‌باشد ولی همین گرسنگی و فلاکت اخرین قوه استقامت را ایجاب می‌کند
رئیس- آقای دکتر اعتبار این باعث اعتراض می‌شود برای این که اصلاً مربوط به پیشنهاد نیست.
دکتر اعتبار- وقتی که یک پیشنهادی به این مهمی می‌شود این پیشنهاد باید توضیح داده شود بنده باید به شما توضیح بدهم (صحیح است) که چرا من این پیشنهاد را کردم (صحیح است) آقا هم تمنی می‌کنم موافتت بفرمایید
رئیس- آقای برزین هم توضیح دادند راجع به آن پیشنهاد
دکتر اعتبار- این را باید به شما توضیح بدهم که چرا این پیشنهاد را می‌دهم
یکی از نمایندگان- ولی اینجا جایش نیست خوب حالا جایش هست یا نیست تمنی می‌کنم موافقت بفرمایید
رئیس- این سابقه می‌شود
دکتر اعتبار- آقای رئیس چرا بی‌لطفی می‌فرمایید برای توضیح دادن یک پیشنهاد باید کاملاً گفت
رئیس- نظامنامه نوشته است و می‌گوید توضیح باید مختصر باشد شما هم مختصر بفرمایید
آشتیانی‌زاده- همه با این پیشنهاد موافقند آقای دکتر مختصر بفرمایید
دکتر اعتبار- بنده خیلی مختصر عرض می‌کنم فقط یک دلیل دیگرعرض می‌کنم و آقایان خیال می‌کنم که این قدر تأمل و صبر داشته باشند بنده عرض کردم وضع اجتماعی ما بسیار بد است و یک توضیحاتی راجع به این قسمت دادم یک قسمت دیگر هم می‌خواهم توضیح بدهم که بلکه آقایان را تکان بدهد اخباری که ما هر روز در روزنامه‌ها از خودکشی مردان و زنان جوان این مملکت می‌خوانیم آقا این دیگر قابل تحمل نیست مردم استیصالشان به حداکثر رسیده (صحیح است) برای لبریز شدن این جام فقط یک قطره کافی است دیگر این ملت طاقت تحمل این همه بدبختی و بیچارگی راندارد (صحیح است) به هر حال جناب آقای رئیس هم اخطار می‌فرمایند در ۲۲ خرداد ماه ۱۳۲۱ اوائل مجلس سیزدهم یعنی همان موقعی که تحولات بسیار سریعی طرز تفکر اغلب طبقات را تحت تأثیر گرفته بود قانونی راجع به دعاوی اشخاص نسبت به املاک واگذاری به تصویب مجلش شورای ملی رسید آقایان اغلب کم و بیش می‌دانند که چه سوء استفاده‌هایی از این قانون شد و چه اشخاصی بغتتاً متوجه شدند که اجدادشان از ملاکین معتبر این مملکت بودند و به چه وسایلی مقداری از این املاک را تصاحب کردند این املاک در ظرف پانزده سال زحمت روز و شب به کلی تغییر شکل داد آماده شد گر چه محرک بیشتر این آبادی اعلیحضرت پادشاه فقید بودند ولی عوامل این آبادی همان ساکنین محل بودند و امروز انصاف و مروت از یک طرف و علاقه‌مند کردن مردم به آب و خاک مملکت از طرف دیگر حکم می‌کند که این املاک به آن اشخاصی که زحمت آباد کردن آنها را کشیده‌اند واگذار شود البته منظور بنده از واگذار کردن به رایگان بخشیدن نیست زیرا قدر و قیمت مال مفت را کسی نمی‌داند بلکه معتقدم که دولت با تشکیل شرکت‌های تعاونی درمحل این املاک را به اقساط چند ساله به مردم واگذار کند و البته جزئیات این عمل باید خیلی با دقت مطالعه شود و به همین دلیل است که بنده در پیشنهاد خودم دست دولت را باز گذرانده‌ام و یک ماه هم وقت معین شده است که در ظرف این یک ماه دولت نظر خود را به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید برای این که این عمل ....
رئیس- آقای دکتر اعتبار
دکتر اعتبار- آقا شما که فرصت نمی‌دهید من حرف بزنم
رئیس- بفرمایید بنشینید به شما اخطار می‌کنم که بفرمایید بنشینید حدی دارد ترتیبی دارد
دکتر اعتبار- اولاً از بی لطفی جناب آقای رئیس بنده بی‌نهایت متأثرم ....
رئیس- بنده به هیچ وجه نسبت به هیچ کس نظر خاصی ندارم جز اجرای نظامنامه صحیح است
دکتر اعتبار- برای این که این عمل با روح وقف‌نامه‌ای که اعلیحضرت شاه فقید راجع به این املاک تنظیم فرموده‌اند تطبیق نمی‌کند وقتی که در این املاک این تغییر داده شود عوایدی خواهد داشت بنده معتقدم که سازمان خدمات اجتماعی شاهنشاهی در این عواید سهیم بشود این سازمان با این که سازمان جوانی است و در تحت توجه اعلیحضرت همایونی است بسیار خوب کار کرده است اگر چه در حوزه انتخابیه بنده سهمی از این خدمات نبرده دهقان خواهد برد امیدوارم ولی همین نفس عمل این سازمان که خدماتی به همه مملکت کرده برای بنده کافی است و دیگر بنده عرضی ندارم فقط بنده مفتخرم که این پیشنهاد را با موافقت و تصویب فراکسیون ترقی تقدیم می‌کنم و از وزرا محترم دولت و آقایان نمایندگان محترم تقاضا پشتیبانی می‌کنم
رئیس- آقای دهقان مخالفید
دهقان- بله
رئیس- بفرمایید
دهقان- تردید ندارد که بالاخره برای زارعین این مملکت و رفاه حال آنها باید یک فکر اساسی بشود و این مورد اتفاق تمام نمایندگان است و مخالفتی هم ندارد اگر یک روز خواستند اصلاح اساسی در این کشور بکنند باید اول از زارعین این مملکت که بدبخت‌ترین افراد هستند شروع بکنند (مهندس رضوی- کی انشاء‌الله؟) زیرا زارعین این مملکت فاقد بهداشت و زندگی صحیح و حتی وسایل اولیه زندگی هستند و در بعضی جاها در سخت ترین شرایط زندگی می‌کنند ولی پیشنهادی که آقای دکتر اعتبار کرده‌اند این منظور را تأمین نمی‌کند آقای دکتر اعتبار بنده برای جنابعالی عرض می‌کنم این پیشنهاد جنابعالی این منظور را که رفاه حال زارعین این کشور باشد تأمین نمی‌کند زیرا که دیده شده زارعین قبل از آن که وسایل معیشت و آسایشند فراهم شود قادر بنگاهداری ملک نیستند شما این املاک راه مبینشان تقسیم کنید چهار روز بعد می‌آیند ازشان می‌خرند و باز در دست مالکین دیگر جمع می‌شود و منظور اصلی از تقسیم املاک و خالصه‌جات حاصل نمی‌شود باید اول یک نقشه‌ای ریخت و وسایل زندگی را برای رعایا فراهم کرد معاششان را تأمین کرد و یک
کاری کرد که حقیقت یک زندگی راحتی داشته باشند و بعد آمد این املاک را تقسیم کرد و راجع به املاک واگذاری که آقای دکتر اعتبار در پیشنهاد خودشان نوشته‌اند املاک واگذاری را آن کسی که واگذار کرده یک تکلیفی برایش معین کرده یعنی گفته عواید این املاک باید به مصرف مخصوصی برسد بنابراین بنده عقیده دارم که بیاییم یک طرحی اصولاً راجع به کار زارعین از حیث رفاه آنها تهیه بکنیم و با مشورت کسانی که در این کار تخصص دارند یک پیشنهاد جامعی که این منظور بهتر تأمین بشود و الّا اگر که در این وقت کم یک چنین پیشنهادی به این مهمی را بخوانند که یا رد و یا تصویب بشود ممکن است در آینده هم ما نتوانیم یک قدم‌های مفید و اساسی برای حال زارعین این کشور برداریم
نمایندگان- رأی رأی
رئیس- یک دفعه دیگر قرائت می‌شود به شرح سابق مجداً قرائت شد
دکتر راجی- خالصه و املاک واگذاری را جداً رأی بگیرید
رئیس- آقای نخست وزیر
نخست وزیر- بعضی اوقات بنده مواجه می‌شوم با یک پیشنهادی که در مباحث الفاظش هنوز خودم گیرم املاک واگذاری و خالصه راواگذار کنند به رعایا املاک واگذاری به املاکی اطلاق می‌شود که مال اعلیحضرت فقید بوده و به اعلیحضرت فعلی صلح شده و اعلیحضرت همایونی واگذار کردند به دولت مجلس شورای ملی قانونی گذرانده که تشخیص بدهند کدام اینها مال دولت است و کدام مال مردم اگر رفت به محاکمه و رأی دادند که مال دولت است می‌شود املاک خالصه و اگر ندادند اسمش املاک واگذاری است یعنی یک ملکی که درش بحث است یعنی مدعی دارد و معلوم نیست که مال دولت یا مال مردم است این را واگذار بکنیم به رعیت چی را واگذار کنیم صحیح است آقای دکتر اعتبار پیشنهاد می‌کنند که بدهیم به رعیت و توضیح می‌دهند می‌گویند بدهید به سازمان شاهنشاهی هم بدهیم به رعیت و هم بدهیم به سازمان شاهنشاهی ...
دکتر اعتبار- اجازه بفرمایید آقای رئیس که بنده توضیح بدهم
نخست وزیر- بنده که نمی‌دانم چیست روشن بفرمایید تا بنده هم عقیده‌ام را بگویم
دکتر اعتبار- بنده عرض کردم که املاک واگذاری به اقساط به رعایا واگذار شود وقتی به اقساط واگذار شد یک عوایدی دارد و این عواید را بنده عرض کردم که دراختیار سازمان بگذارید حالا می‌فرمایید اشکال دارد خالصه را قبول کنید بنده قسمت مربوط به املاک واگذاری را پس می‌گیرم و منحصراً در خالصه‌جات رأی گرفته شود
رئیس- رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای دکتر اعتبار راجع به خالصه‌جات آقایانی که موافقند قیام کنند چند نفری برخاستند تصویب نشد پیشنهاد دیگری قرائت می‌شود به شرح ذیل قرائت شد
چون ماده واحده پیشنهادی دولت متضمن تبصره‌های مهمی است که محتاج به مطالعه و امعان نظر است پیشنهاد می‌کنم اصل ماده واحده از تبصره‌ها تفکیک و ماده واحده فوراً تصویب و شور نسبت به تبصره‌های پیشنهادی دولت و تبصره‌های پیشنهادی آقایان نمایندگان در مجلس تعقیب شود دکتر متین دفتری
رئیس- آقای دکتر متین دفتری
دکتر متین دفتری- بنده این پیشنهاد را در روز اول روزاولی که از طرف دولت این ماده واحده داده شد تقدیم کردم و وقتی این تبصره‌ها را خواندم درست نفهمیدم که چیست چون طبع و توزیع نشده بود فقط دو موضوع بود که مورد توجه بنده واقع شد و عبارت آنها را هم نفهمیدم روز بعد از دفتر مجلس گرفتم و خواندم بنده امروز می‌خواستم اعتراض کنم که این تأخیر نشود چون آن روز آخر برج بود و حقوق مستخدمین در نتیجه این که هنوز بودجه دولت تصویب نشده همین طور مانده و امروز روز پنجم آبان است و بیشتر در این عقیده خودم جازم‌تر هستم برای این که پنج روز از آبان گذشته و اگر بنا شود در مجلس شور نسبت به این تبصره‌های دولت و تبصره‌های پیشنهادی آقایان نمایندگان ادامه پیداکند و هیچ مجوزی هم نیست که تبصره‌های پیشنهادی آقایان نمایندگان طرح نشود و باید طرح بشود به این جهت اگر دولت موافق است با این پیشنهاد بنده بنده حرفی ندارم و رأی بگیرند و اگر موافق نیست خیلی حرف دارم بفرمایید آقای نخست وزیر اگر موافقید که رأی گرفته شود و الّا بنده حرف دارم ....
نخست وزیر- خوب بفرمایید پایین تا بنده هم عقیده‌ام را عرض کنم
رئیس- جنابعالی بیانات خودتان را بفرمایید تامجلس متوجه شود
مسعود ثابتی- اگر موافق باشند آقای نخست وزیر چه لزومی دارد
رئیس- چه لزومی دارد یعنی چه باید بیانات خودشان را بفرمایند چرا یک چیزهایی اختراع می‌کنید بفرمایید اقای دکتر متین دفتری
دکتر متین دفتری- عرض می‌کنم دلیل اول بنده همین بود که حقوق مستخدمین به عهده تعویق نیفتد این است که باید فوراً وزودتر بگذرد و حقوق مستخدمین تعویق نیفتد اگر بنا بشود این کار هم با تبصره‌های خود دولت و تبصره‌ای آقایان نمایندگان چندین جلسه طول بکشد چنانچه سه جلسه طول کشدیه است این البته نقض غرض خواهد بود و حقوق هم معوق خواهد ماند اما این که من درمقدمه پیشنهاد کرده باید مورد مطالعه قرار گیرد بنده منظورم این نبود که این از دستور خارج شود منظورم این بود که بلافاصله تحت شور در بیاید زیرا راجع به آن یک عرایضی داریم چون خیلی مهم است بنده خودم اگر خاطر آقایان باشد آقای نخست وزیر هم تشریف داشتند قبل از مسافرت عرایضی در مجلس کردم و از آقایان خواهش کردم که باید بودجه مملکت را در درجه اول گذراند بنده چه موافق دولت و چه مخالف باشم معتقدم که باید به درجه را تصویب کرد و داد دست دولت اما اینجا حالا که بودجه را نگذرانده‌اند بنده که نبودم تا بدانم تقصیر با کیست در هر صورت بودجه دولت نگذشته و دولت آمده است و این تبصره‌ها را داده و در ضمن یک دوازدهم تبصره‌های مهمی پیشنهادشده یکی از این تبصره‌ها مربوط است به تصفیه حساب راه‌آهن و تخصیص یک قسمت آن به مخارج وزارت جنگ بنده این را حضور آقایان عرض می‌کنم که ما همه نمایندگان معتقد هستیم که برای حفظ و استقلال تمامیت این مملکت ما وزارت جنگ لازم داریم و وزارت جنگ هر قدر اعتبارات برای احتیاجات خودش لازم داشته باشد تصویب کرده و خواهیم کرد و از این حیث اشکالی نیست ولی همین دولت برای وزارت جنگ احتیاجاتی که دارد همیشه در بودجه مملکتی اعتبارات پیش‌بینی کرده یا این که اعتبارات فوق‌العاده خواسته کما این که برای خرید اسلحه اینجا پیشنهادی شد و مجلس هم تصویب کرد این اصل قدیمی پنجاه سال پیش بود و به این ترتیب اداره می‌شد که برای تأمین هر قسمتی از احتیاجات مملکت یک بودجه‌ای برایش پیش‌بینی می‌شد این سیستم کهنه شده و دنیا دیگر این سیستم راقبول ندارد تمام عایدات مملکت می‌رود در صندوق وخزانه مملکت و مخارج مملکت را هم از آن صندوق می‌دهند و این که از فلان محل فلان خرج بشود این با اصول مالی امروز جور در نمی‌آید و امروز این رژیم را تمام علمای مالی دنیا هم طرد و محکوم کرده‌اند و دولت ما هم تاکنون این رویه را داشته برای وزارت جنگ هر اعتباری می‌خواهند پیشنهاد بکنند مجلس هم به اکمال میل رسیدگی و تصویب می‌کند از این حیث اشکالی نیست و آقای وزیر جنگ هم خیالشان راحت باشد فقط اشکال این است که شما می‌خواهید در ضمن تصفیه حساب راه‌آهن که ما در این باب خیلی حرف داریم و بنده یک مختصری را خدمت آقایان عرض می‌کنم که مستخرج از یک حساب بزرگی است بنده این را استخراج کردم محمولات راه‌آهن ...
رئیس- آقای دکتر راجع به پیشنهاد بفرمایید
دکتر متین دفتری- اگر نباید بگویم که نمی‌گویم و چون دولت موافق نیست باید عرض کنم که این حسابیکه برای پیش‌بینی شده به عنوان تصفیه حساب این را ما نمی‌توانیم قبول کنیم حساب ما خیلی زیادتر است ما اصلاً هیچ چیز برای راه‌آهن نمی‌خواهیم همین راه‌آهن ما را بگیرند مخارج اصلاح و مرمت راه‌آهن ما را آنچه که در جنگ خرابی به راه‌آهن واردشده مرمت بکنند کرایه هم نمی‌خواهیم هیچ چیز دیگری هم نمی‌خواهیم همه چیز را واگذار می‌کنیم بنده تازه از اروپا می‌آیم و شما بیایید و ببینید که ممالکی که در جنگ بودند چه کمک‌های رایگانی به این ممالک می‌شود مملکت ما نمی‌تواند از این کمک‌ها استفاده کند مگر ما در جنگ نبودیم مگر ما ضرر نکشیدیم جز این که آخر کار آمدند ۱۲ میلیون دلار از ما گرفتند و گفتند مرحمت زیاد صحیح است در صورتی که همان موقع من اطلاع دارم اطلاعی شخصی دادم مثل این که خودم شنیده باشم که یک افسر امریکایی می‌گفت که دولت ایران حتی یک چانه هم نزد یک قسط‌بندی هم نکرد ۱۲ میلیون دلار این مملکت را که برای یک دلارش معطل است دادند حالا ما بیاییم برای تصویب یک دوازدهم که مستخدمین معطل هستند با یک عجله حساب راه‌آهن را تصفیه شده بدانیم ما این را نمی‌توانیم قبول کنیم آقای نخست وزیر هم موافقند که ما، ده جلسه بیاییم بنشینیم و صحبت کنیم ولی تکلیف مستخدمین
چیست مستخدمین کار کرده‌اند و آخر ماه حقوق می‌خواهند این را تصویب بفرمایید اگر آقای نخست وزیر مخالف باشند من باز توضیح خواهم داد بهتر است سعی بکنیم در این موضوع کوتاه بیاییم
رئیس- آقای نخست وزیر
نخست وزیر- این جا یکی صحبت پرداخت حقوق مستخدمین در آخر ماه هست البته دولت هم کمال امتنان را دارد از نمایندگان مجلس شورای ملی که این نظر را اظهار می‌فرمایند و با این نظر موافقت دارند که هر چه زودتر باید حقوق مستخدمین پرداخت شود و اگر این کار به طول انجامیده است در ظرف این دو روز یا سه روز خود آقایان تصدیق می‌فرمایند یک دانه از این تبصره‌ها که دولت داده است مورد بحث نبوده هرچه بوده است خود آقایان پیشنهاد کرده‌اند بنابراین اگر طول کشیده است در نتیجه بحث در تبصره‌های دولت نبوده است تبصره‌هایی بوده که خود آقایان نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند حالا خود مجلس شورای ملی رأی می‌دهد که نمایندگان پیشنهاداتی که کرده‌اند بماند برای بعد چه آنهایی که مورد تصویب قرار گرفته و چه آنهایی که قرار نگرفته البته به نظر آقایان است بنابراین اگر بنا باشد آن تبصره‌هایی که دولت لازم داشته است از لحاظ احتیاجات مملکت مطرح نشود و مورد بحث قرار نگیرد و فقط تبصره‌هایی که از طرف نمایندگان پیشنهاد شده است مورد بحث قرار گیرد آن یک امر دیگری است ولی مقصود این بود که آنچه مبتلا به روز است چه آنهایی که به نظر دولت رسیده و چه آنهایی که نظر آقایان نمایندگان رسیده همه بحث شود حالا چطور می‌شود که یک قسمتی که دولت پیشنهاد کرده مورد بحث واقع نشود و آنهایی که آقایان نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند تصویب بکنند و من نمی‌دانم اگر بنا شد همه بماند بنده نمی‌دانم آن آرایی که امروز داده شد آنها چطور می‌شود
برزین- آنچه که تصویب شده ضمیمه است یعنی آنهایی که نمایندگان رأی دادند و قبول شده آنها قطعی است
دهقان- قطعی نیست
دکتر مصباح‌زاده- آنچه را هم که دولت قبول کرده قطعی است و جزء ماده می‌شود و آنچه را هم که نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند و مورد توجه شده ضمیمه می‌شود
رئیس- آنچه دولت قبول کرده جزء ماده می‌شود بعد هم به آن رأی گرفته خواهد شد
نخست وزیر- اما این مطلبی را که روز گذشته یکی دو نفر از آقایان اظهار فرمودند امروز هم مثل این که می‌خواهند بفرمایند که فرصت نبوده است که در باب این تبصره‌ها مطالعه کنند می‌خواستم عرض کنم که این چیز تازه‌ای نیست چهار ماه است که این تبصره‌ها را دولت تهیه و تقدیم مجلس کرده ودر کمیسیون مورد شورد قرار گرفته و تصویب شده و در گزارش کمیسیون بودجه هم چاپ شده و در دستور مجلس هم هست آن دیگر تقصیر دولت نیست هر نوع مشاوره و مطالعه و بحثی لازم بود فرصت بود که آقایان بفرمایند حالا می‌فرمایید که مطالعه نفرموده‌اید تقصیری متوجه دولت نیست چیزی نیست که دولت خواسته باشد مجلس شورای ملی را در مقابل فشار پرداخت حقوق مستخدمین در آخر ماه قرار بدهد اما چرا اینجا نوشته شده برای این است که از امور جاری فوتی مملکت است بحث می‌فرمایید انجام می‌گیرد از یک طرف می‌فرمایید کاری که در مملکت مقدم است کار تولیدی است کار عمران است اما از طرف دیگر می‌فرمایید آن چیزی که پرداخت حقوق است او را فوراً تصویب بکنیم وبدهند آن چه که به وجهی از امور موجب عمران می‌شود آن بماند برای بعد حالا آن بعد کی است بنده نمی‌دانم چهار ماه است مانده باز هم بماند چهار ماه است معطل است باز هم معطل خواهد ماند آقای رحیمیان پیشنهاد کردند که چهار میلیون ریال بدهند به آسیب‌دیدگان زلزله خراسان این یک محلی می‌خواهد اینجا یک تبصره‌ای گذاشته‌ایم که از چه محلی داده شود حالا می‌فرمایید که این تبصره بماند برای بعد مگر آن را باید داد این که می‌فرمایید لازم است باید داد عرض می‌کنم باید پولی داشته باشیم تا بتوانیم بدهیم این طرفش را که تصویب فرمودید و می‌گویید لازم است آن طرفش را که تصویب فرمودید و می‌گویید لازم است آن طرفش را می‌گویید نمی‌خواهیم بماند برای بعد کدام بعد ۵ میلیون تومان در اول سال داده شده است با تصویب مجلس به وزارت راه و تصور می‌شده است که تا شش ماه دوم سال بودجه مملکتی تصویب می‌شود نوشته شده است این پنج میلیون تومان را بدهند بعد از تصویب بودجه در شش ماه دوم سال کسر کنند پنج میلیون تومان را داده‌اند حالا رسیده‌ایم به شش ماهه دوم و باید کسر کنیم حالا می‌خواهند کسر کنند یعنی به موجب قانون می‌خواهند این پنج میلیون که اول سال گرفته‌اند از این بودجه بردارند برندارند آقا می‌خواهند بردارند چه بکنند قانون را چکار کنند اینجا اجازه داده شده است که این پنج میلیون تومان را بعد بردارند تبصره‌های دولت می‌فرمایید قابل بحث است و می‌فرمایید که یک دوازدهم تصویب بشود کار راه که معوق است پس آن پنج میلیون را که باید کسر کنند چکار کنند الان می‌فرمایید که تمام راه‌سازی بخوابد، بخوابد یک تبصره دولت همین اضافات و ترفیعات ۲۶ و ۲۷ است که باید بپردازند از یک طرف آقای ملک‌مدنی می‌فرمایند اگر در لایحه دولت هم نباشد اضافه بشود و از طرف دیگر می‌گویند که تبصره‌های پیشنهادی دولت باشد هم باشد و هم نباشد نمی‌دانم چطور است اینجا قانون گذشته که در باب کار نفت یعنی تشکیل یک شرکت ایرانی برای استخراج نفت دولت هر چه زودتر اقدام بکند این در برنامه دولت هم هست متخصصی که باید بیاید مشغول مذاکره هستیم که استخدام بکنیم دولت هم اقدام کرده یک سال هم هست که این کار مانده حالا بنده خواستم اگر موافقت بفرمایید هر چه زودتر ترتیب تشکیل این شرکت را بدهیم می‌فرمایید که این تبصره‌ها باشد پس عمران از کجا باید بشود آخر هم کار عمران می‌خواهید و هم آن چیزی که می‌خواهید می‌فرمایید قابل بحث است خوب خیلی از امور قابل بحث است آنچه که قابل بحث نیست پرداخت حقوق مستخدمین است که قابل بحث نیست و باید پرداخت شود و مشکل‌ترین کار بودجه مملکت است یعنی تمام اشکالاتی که به بودجه مملکت می‌گیرند این است که قسمت اعظم بودحه مملکت صرف پرداخت حقوق مستخدم و دستگاه‌ها و ادارات زائد می‌شود اما عملاً که می‌آییم نه هیچ کاری برای اصلاح آن عمل می‌شود و نه امور عمری پیش می‌رود تنها ایراد این است چرا این قدر به مستخدمین اداری پول می‌دهید و تنها عمل مثبت این است که حقوق آنها را تصویب می‌فرمایید و آخر ماه ۱- ۱۲ تصویب می‌کنید بنده که از این طرز کار مملکت سر در نمی‌آورم هی می‌فرمایید که این کار را بکن و هی دولت را با وزنه‌های بزرگ دست و پایش را می‌بندید که کار نکند و می‌گویید که چرا نمی‌دوی چطور بدود آقا تامل بفرماییدکه کاری که می‌خواهیم بکنیم و عملی که می‌خواهیم انجام دهیم چه جور است عسر و حرجش از این وضعی که در ظرف هفت سال در مملکت دچار بوده‌اید بالاتر نشود خوب اینجا یک تبصره است که بیست و پنج میلیون ریال اعتبار بدهید برای تشکیل یک شرکت و رسیدگی به استخراج نفت خوب حالا این چه اشکالی دارد چرا این طور است بنده نمی‌دانم یک قیام و قعود می‌خواهد حالا چرا باید برای شور بماند و نباید به تبصره‌های دیگر ضمیمه شود بنده نمی‌دانم
آزاد- تبصره‌ی مربوط به راه‌آهن را توضیح بفرمایید
نخست وزیر- آن را هم توضیح می‌دهم آزاد توضیحاتش اینجا است که بنده عرض خواهم کرد
نخست وزیر- عرض می‌کنم مقدار زیادی گفتگو در ظرف این چند سال در باب مبالغی که بایستی متفقین در ازاء استفاده از راه‌آهن ایران بدهند به عمل آمده بنده اینجا یکی دو بار عرض کردم حالا هم آمده بنده اینجا یکی دوبار عرض کردم حالا هم ناچارم عرض کنم این است که یکی از موفقیت‌هایی که در ظرف این مدت برای دولت حاصل شده در نتیجه مأموریتی بود که به بنده دادند رفتم در لندن درخدمت جناب آقای تقی‌زاده نشستیم و مذاکره کردیم و بالاخره قرار شد و موافقت شد بیست و دو میلیون و هشتصد هزار تومان به دولت ایران بدهند و آن وقت دادند زائد بر این مبلغ آنچه متفقین دادند عبارت بود از مخارج جاری راه‌آهن والسلام یعنی وجه دستی به دولت ایران غیر از این بیست و دو میلیون و هشتصد هزار تومان داده نشده آن هم تا حدی خدمت بنده محسوس است و بعد از آن مذاکرات مفصل شفاهی و سیاسی از مجرای وزارت خارجه به توسط خود وزارت راه با مأمورین دولت انگلستان به عمل آمده داستان طولانی دارد و حساب‌های مفصلی کردیم آخرالامر در دولت جناب آقای حکیمی که بنده هم همان وقت عضو دولت بودم در نتیجه‌ی مذاکرات مفصل به این نتیجه رسیدند که آقای وزیر راه این مبلغ را موافقت مقدماتی کردند با دولت انگلستان که به میزان هشت میلیون لیره خاتمه بدهند از این مبلغ یک مقدار تأسیساتی را که به دولت ایران واگذار کرده بودند که من جمله همین سیم کاریری است که الان هست و آقای برزین فرمودند که به وسیله آن می‌توان با اروپا مکالمه کنیم و این یک مقداری است که الان صورتش اینجا هست در ضمن این کاغد رسمی که سفارت انگلیس نوشته حساب کردند و قرار شد که ۵ میلیون و هفتصد هزار لیره هم بدهند
آزاد- این توضیحات صحیح نیست آقای وزیر راه آقای حاج عزالممالک اردلان در آن موقع آمدند
در مجلس شورای ملی استشارء خصوصی کردند صلاح‌اندیشی طلبیدند نمایندگانی که عضو کمیسیون دارایی و عضو کمیسیون راه بودند نشستند و گفتند که با این ترتیب البته مذاکره‌ای که می‌کنید رسمیت ندارد ولی ما موافقیم که این عمل را بکنید
مکی- شما می‌خواهید رسمیت بدهید این مطلب را آقای اردلان در هئیت دولت هم گفتگو کردند بعد از موافقت دولت موافقت مقدماتی دولت را شفاهاً اطلاع دادند متعاقب آن سفارت انگلیس یک کاغذ رسمی نوشته است و این مطلب را تأیید کرده است برای این که کاملاً قضیه روشن شود این هم جواب کاغذی است که از وزارت خارجه نوشته‌اند ۲۸۰۶ و ۲۰/ ۵/ ۲۷ یادداشت وزارت امور خارجه وزارت امور خارجه شاهنشاهی تعارفات خود را به سفارت کبرای اعلیحضرت پادشاه انگلستان اظهار و عطف به نامه‌ی مورخه ۳۱ خرداد ۱۳۲۷ شماره ۳۴۴۸ / ۱۹۵راجع به مطالبات بنگاه راه‌آهن ایران از دولت انگلستان نسبت به استفاده نیروی انگلیسی که به عنوان جناب آقای نخست وزیر ارسال فرموده بودند زحمت می‌دهد نتیجه تصمیم دولت در این خصوص قریباً به استحضار سفارت کبری خواهد رسید می‌خواهم عرض کنم که اگر عرض کردم مذاکره مقدماتی برای این بود که آقایان بدانند رسماً این مطلب هنوز قطع و فصل نشده و رسماً آنچه که نوشتیم همین است ولی ۵ ماه می‌گذرد و این مطلب منوط معوق است آقا باید به دولت انگلستان گفت که ما این را قبول داریم یا نداریم
مهندس رضوی- از وظایف دولت است ربطی به مجلس ندارد مگر راجع به ۲۲ میلیون تومان مجلس نظر داده
نخست وزیر- اما راجع به اصل مطلب آقا باید مجلس شورای ملی را از جریان و قضایا مطلع بکنیم هر جا که نشسته‌ایم بایستی حافظ مصالح و منافع مملکت باشیم صحیح است مصلحت و منفعت مملکت را تأمین کردن غیر از این است که کنار بنشینیم و ببینیم که کسی را می‌توانیم مسئول به کنیم و آن را لقمه لقمه بکنیم لقمه لقمه کردن یک نفر یا ده نفر مصلح مملکت را تأمین نخواهد کرد اگر آقایان فقط به صرف این که می‌فرمایید این از وظایف ما نیست از وظایف دو لت است عملی که تا به حال همین طور که عرض کردم قطع و فصل نشده اگر دولتی به تشخیص خودش عملی را قطع بکند بعد نظر نمایندگان مجلس شورای ملی بر این باشد که مصلحت مملکت فوت شده شما آن دولت را استیضاح کنید اعلام جرمش کنید محبوسش کنید بیرونش کنید دولت خارجی بالاخره مطلب را قطع کرده و رفته مطلب را در سر بزنگاه نباید گذاشت فوت بشود ولی وقتی فوت شد شما آن دولت را مسئول بکنید فایده ندارد اما اگر مقصود همکاری است و انجام مصالح ومسائل مملکتی و پیشرفت منظور مجلس شورای ملی عرض می‌کنم که موضوع چهار ماه است مطرح شده بفرمایید هر چه باید بکنیم بکنیم دولت هم نظر خودش را خواهد گفت اما موضوع این که به راه‌آهن بدهند یا ندهند این را آقایان باید بدانند اگر اشکالی ایرادی به وضع راه‌آهن به اداره راه‌آهن است چه این تبصره‌ها را پس بگیریم چه تصویب بشود چه معوق بماند همان است که هست اگر از این حیث باید اقدامی کرد آن را بفرمایید بکنیم و الّا این ماده یا این جمله به این صورت تصویب بشود معوق بماند هیچ تأثیر در وضع مملکت نخواهد داشت اما این را باید خدمت آقایان عرض کنم بسیاری از آقایان در این مسافرت دشت گرگان تشریف داشتند ملاحظه فرمودند وضع راه‌آهن از حیث یدکی از حیث لکوموتیو واگن احتیاجات دیگرش بعد از این مدت طولانی به صورتی افتاده است که نه حالا بلکه چندین ماه دیگر احتیاج فوری و فوتی به خریدن قطعات یدکی و سایر لوازم و چرخ و دستگاه دارد آقایان از یک طرف اصرار دارند ابرام دارند می‌فرمایند که دولت آنچه می‌تواند باید همش را مصرف کند که امور تولیدی در مملکت زیاد شود امور تولیدی نمی‌دانم چه طور شده است که به نظر می‌آید یک چیزی که بشود ایجاد کرد آقا به نظر نمی‌آید یک چیزی که از عوامل مهم امر تولیدی مملکت است اگر از کار افتاد مثل این است که ما برخلاف امر تولیدی عمل کرده‌ایم این که بنده اصرار دارم این مطلب از اهم مطالب این مملکت است و ناچارم امروز خدمت آقایان عرض کنم که اگر هرچه زودتر فکری برای راه‌آهن یعنی تجدید وسایلش نفرمایید عنقریب می‌رسیم به جایی که صرف‌نظر از هر دولتی که سر کار است نتواند که یک قطار هم روزانه حرکت بدهد بعد دیگر نفرمایید که در موقعش چرا دولت نیامد مجلس شورای ملی را مستحضر کند آقا هر کس و هر کسی که سر این کار باشد یا سر راه‌آهن باشد یا سر کار دولت باشد اگر پیش‌بینی نشده باشد و لوازم کار را فراهم نکرده باشند آقایان چند ماه دیگر بیایند و میلیون‌ها لیره و دلار تصویب بفرمایید خرج راه‌آهن بکنند اگر فرصت فوت شده باشد دیگر به جایی نمی‌رسد و باید چندین ماه منتظر شد تا لوازمش برسد برای این که من نمی‌دانم اوضاع وخیم بین‌المللی یک جا خواهد انجامید واگر ما باز هم غفلت کنیم در سفارش این لوازم معلوم نیست بعد از چند ماه دیگر دنیا به ما فرصت خواهد داد که این لوازم را بیاوریم این فوریت امور را آقایان در نظر بگیرند بعد هر چه بفرمایند دولت جز اطاعت چاره‌ای ندارد اما ملاحظه بفرمایید که اگر دولت در این باب اصراری کرده است نه مقصودش این است که مسئولیتی اگر به عهده خودش است بگذارد به عهده مجلس عرض کردم در این مطلب کاغذ وزارت خارجه هست هیچ مسئولیتی دولت فعلی ندارد عملی که کرده دولت قبلی کرده و ناچارم عرض کنم که بنده در تصمیم دولت شخصاً شریکم بنده هم عضو دولت گذشته بودم و همین که این تصمیم را گرفتند از این حیث بنده می‌خواهم از خودم رفع مسئولیت بکنم خیر اما از حیث این دولت هیچ گونه مسئولیتی ندارد حالا باز اگر مقصود این است که بماند یعنی بنده به آقایان بگویم قبول داریم یا بگوییم قبول نداریم (مهندس رضوی- چرا معلق بماند) معلق نماند عرض می‌کنم هر توضیحی که مجلس شورای ملی لازم دارد بفرمایید که بنده بدهم (مهندس رضوی- این نه لایحه است نه طرح است قابل مذاکره نیست) خوب نیست که نیست به هر حال موضوع و بالاخره اساس کار این است خلاصه مطلب اگر چنانچه مجلس شورای ملی فقط منحصراً عقیده دارند تا کار در این حقوق کارمندان است دولت هم البته برای این که بایستی به دست کارمندان اقدام بکند و در واقع قوه عمل دولت همیشه کارمندان دولت هستند
البته خیلی متشکر است هر چه زودتر که حقوق آنها پرداخت بشود و از این حیث تمام کارهای مملکت اصلاح می‌شود بسیار خوب دولت هم حرفی ندارد دیگر بسته به نظر آقایان است
رئیس- آقای عباس اسکندری بفرمایید
عباس اسکندری- بنده با پیشنهادی که جناب اقای دکتر متین دفتری کردند مخالف هستم و تنها دفعه‌ای است که از این جهت بنده با نظر اقای نخست وزیر موافقم اما نوع موافقت من شکل دیگری است عرض کنم که هیچ کس خیال می‌کنم احدی از این آقایان نمایندگان میل ندارد حتی یک روز حقوق مستخدمین دولت به تأخیر بیفتد صحیح است بنده اتفاقاً در جلسات مکرر این جا مذاکره کرده‌ام با بسیاری از همکاران همفکر نزدیک خودم با پیشنهاداتشان مخالفت کردم وقتی که صحبت کسر اتومبیل‌های دولت بود و گفتم من مخالفم دست و بال دولت‌ها را نباید بست از برای این که اینها تجمل نیست و باید کمک کرد آنهایی که می‌گفتم حسن نیت داشتم پس نظر بنده این نیست که حقوق مستخدمین دیرتر پرداخت شود خیر امروز هم به آن یک دوازدهم رأی داده شود اما موضوع صحبتی که بنده و علت مخالفت من با پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری این است که آقا ما یک جهان آشفته‌ای را پیش داریم و حقاً من نمی‌توانم خودم را راضی بکنم که به بودجه وزارت خارجه به عنوان یک دوازدهم رأی بدهیم در موقعی که سازمان ملل متحد الان در پاریس تشکیل است وزیر خارجه ما هم آنجا با هئیت نمایندگان ایران حاضر است و متأسفانه این سازمانی که حافظ حقوق ملل است سکوت می‌کرد نماینده ماهم آنجا بیش از همه ساکت است وقتی که یک ملت مسلمان و یک حکومت مسلمانی که ۲۵۰ سال است استقلال داشته و این حکومت بریتانیا در تمام قدرتش چه در زمان کمپانی هند و چه در زمان قدرت بریتانیا استقلال او را از بین نبردند و امروز طومار استقلال او درهم پیچیده شده وزیر خارجه ما آنجا یک کلمه صحبت نکرده است صحیح است نظام حیدراباد نظام دکن یک پادشاه مسلمان در آن جاهست که ۲۵۰ سال است او را برداشتند و بردند ضمیمه کردند
فرامرزی- ۶۰۰ سال به چه مناسبت در تمام این مدت استقلال او محفوظ بوده و استقلال او را از بین نبردند یعنی کاری بود که در آن موقع نمی‌توانست حکومت مستعمراتی بکند امروز این کار را کردند وزیر خارجه ما در آنجا هست و یک کلمه حرف نزد و بنده به این بودجه به یک هم چه دولتی به این صورت رأی نخواهم داد برای این است که باید مذاکره بشود من از تمام ممالک اسلامی کمک می‌خواهم برای این قسمت که نمایندگانی که در آنجا دارند تقبیح بکنند این را که سازمان ملل متحد این طور سکوت می‌کند صحیح است و باز هم اگر آقای نخست وزیر فراموش کردند اشتباه کردند از ایشان خواهش می‌کنم که فوراً دستور بدهند به نماینده ما در آنجا تقبیح بکند این عمل راکه یک حکومتی که ۲۵۰
سال است در آنجا حکومت می‌کند (برزین ۶۰۰ سال) با تمام وسائلی که داشتند نتوانستندکار ی بکنند عرض کنم مراجعه کنید به تاریخ در ۱۸۰۰ اولین موقعی است که حکومت هند تشکیل شد قبول کردند اما قسمت دیگر باید حقوق تمام مستخدمین داده شود جناب آقای تقی‌زاده با ده میلیون ریال کسر از اداره تبلیغات پیشنهاد کردند و بنده موافقت نکردم چرا از برای این که با این که این تبلیغات خوب نیست مضر بود آقای دکتر شادمان هم آن شکلی که باید و شاید عمل نمی‌کند معذلک گفتم روزی که ما خودمان دستمان می‌رسد دست و بال خودمان را اقلاً نبندیم ولی آقا فرق است بین حقوق مستخدم تا این که آنجا ناندانی یک اشخاصی بشود چرا بنده این را قبول نمی‌کنم ومیگویم باید پیشنهاد قرائت شود بنده پیشنهاد کردم که ۴۱ هزار ریال از بودجه تبلیغات کسر شود نه ده میلیون ریال واین را ایستادگی می‌کنم چرا از برای این که آقای دهقان ۳۴ هزار ریال به اسم تماشاخانه تهران از تبلیغات می‌گیرند (یکی از نمایندگان- آقا این مربوط به بودجه نیست) چرا کاملاً مربوط به بودجه است و به همین دلیل می‌گویم باید مطرح شود علت مطرح شدن این است هفت هزار ریال هم به عنوان مشاور فنی می‌گیرند خوب بنده ایستادگی می‌کنم که حتماً پیشنهادات خوانده شود بنده هم توضیح می‌دهم از ایشان هم خواهش می‌کنم که نماینده مجلس حاجت ندارد البته ایشان هم موافقت خواهند کرد و مجلس هم رأی خواهد داد ما بایستی زوائد را بزنیم حقوق مستخدم و خدمتگذار را هم بدهیم به این جهت بنده عقیده دارم که باید حتماً پیشنهادات قرائت بشود و تا آخر هم مذاکره بشود تا نتیجه گرفته شود راجع به پنج میلیون و هفتصد هزار لیره که مذاکره کردند البته این باید مطرح شود من می‌گویم ۱۰۰ تومان هم اگر می‌گیرید از انگلستان بگیرید اما به رسم علی‌الحساب صحیح است نه برسم تصفیه حساب اینجا پنج میلیون و هفتصد هزار لیره آوردند گذاشته‌اند به کی می‌دهند ما این را قبول می‌کنیم نمی‌کنیم از این گذشته راجع به راه‌آهن چه خوب فرمودند بنده کاملاً موافقم به این که بایستی تمامش صرف راه‌آهن بشود ولی شما این پولی را که مال راه است می‌خواهید جای دیگر مصرف بکنید پیشنهاد می‌آورید راجع به وزارت جنگ و درباره‌اش صحبت می‌کنید بعد می‌آیید گریه می‌کنید که راه‌آهن دارد خراب می‌شود و از بین می‌رود این درست نیست بنده تقاضا می‌کنم در خاتمه آقایان موافقت بکنید اگر یک دوازدهم می‌خواهید مطرح شود و پیشنهادات مطرح نشود این پیشنهاد بنده نباید حذف بشود یعنی ۴۱ هزار ریال از اداره تبلیغات حتماً باید کسر شود از این قبیل زواید در بودجه هست خیلی هم هست منتهی صورت ریز بودجه را به ما نمی‌دهند که ببینیم چه چیزهایی هست به هر حال قسمت دیگر هم باید در نظر گرفته شود و بنده هم موافقم به این که بایستی حقوق مستخدمین داده شود این حرف‌هایی که در خارج راجع به مجلس گفته می‌شود تمام بی‌اساس و بی‌قاعده است مجلس خوب کار می‌کند دقت هم می‌کند میل هم دارد کار بکند محظورات و مشکلاتی جلوی مجلس می‌گذارند بعد یک چیزهایی هست که رعایت ادب است اخلاق است نزاکت است حتی آنهایی که ایستادگی می‌کنند و مخالفت می‌کنند اینها هم می‌خواهند کار کنند منتهی شما یک چیزهایی را می‌آورید و می‌خواهید مطالعه نکرده عمل بشود بعد هم داد و فریاد می‌کنید که مجلس نمی‌خواهد حقوق مستخدمین داده شود نمی‌خواهد بودجه را بگذراند مجلس بسیار خوب کار می‌کند مجلس می‌خواهد بودجه مستخدمین اول هر ماه داده شود بنده می‌گویم زوائد را ندیده‌اید اینجا خوان کرم نیست اگر کسی می‌خواهد کرم بکند از جیب مبارکش بکند اینها بودجه مملکت است شما از مردم می‌گیرید از ۱۵ میلیون نفر می‌گیرید بنده می‌گویم اگر شما می‌خواهید این طور تقسیم بکنید به چند نفر بدهید این طور نمی‌شود
رئیس- اقای نخست وزیر
نخست وزیر- بنده فقط خواستم یک توضیحی عرض کنم راجع به یک جمله‌ای که آقای اسکندری فرمودند مقصود از این پیشنهادی که شده ابداً این نبود که پولی که مال راه‌آهن است بگیرند وبدهند به وزارت جتگ یا جای دیگر صحیح است (آزاد- این طور نیست) تأمل بفرمایید اگر بد روضه خواندم گریه نکنید (خنده نمایندگان) جنابعالی که روضه زیاد گوش می‌دهید دو دقیقه هم حالا گوش بدهید (مکی- تعزیه است) اگر آقایان به خاطر داشته باشند همین صحبت ده میلیون دلاری که می‌گویند سابقاً وسایل نقلیه خریده‌اند آن موقع راه‌آهن پول موجود نداشت نه ریال موجودداشت نه دلار ریالش را از بانک ملی راه‌آهن فرض کرد دلارش را هم دولت داد بنابراین ده میلیون دلار فرضی است که راه‌آهن دارد ریالش را به بانک ملی دلارش را به خزانه مملکت حالا شرطی که بانک ملی کرده در وقتی که این ریال‌ها را به راه‌آهن داده این بوده است که هر روزی که از بابت تصفیه حساب یا علی‌الحساب هرچه بوده از این مطالباتی که راه‌آهن از متفقین دارد چیزی وصول شد بانک ملی طلب خودش را از آن وصولی بردارد بنابراین اگر چنانچه این ۵ میلیون و هفتصد هزار لیره یا هر مبلغ دیگری وصول شود چه شما بخواهید چه شما نخواهید از بابت بیست و چند میلیون تومان که راه‌آهن قرض دارد از آن محل برمی‌دارند پس چیزی نیست که ما بخواهیم دو میلیون لیره از راه‌آهن بگیریم بدهیم به جای دیگر بلکه ارزی را که دولت داده در حدود این دو میلیون لیره دولت دلار به راه‌آهن داده بودکه راه‌آهن توانسته بود وسایلش را بخرد حالا عوض آن مقدار دلار لیره‌اش را دولت داده در حدود این دو میلیون لیره دولت دلار به راه‌آهن داده بود که راه‌آهن توانسته بود وسایلش را بخرد حالا عوض آن مقدار دلار لیره‌اش را دولت می‌گیرد ریالش را بانک ملی حالا اگر یک دفعه دیگر آقای دکتر متین دفتری ملاحظه بفرمایند خواهند دید اینجا ما همین را نوشته‌ایم نوشتیم مبلغ دو میلیون لیره از آن رابه مصرف تکمیل و رفع نواقص کارخانه‌جات ارتش و خرید حوایج وزارت جنگ رسانیده و بقیه آن را جزء عواید بنگاه راه‌آهن منظور دارند این بقیه را که می‌گویم چه بنویسیم چه ننویسیم البته می‌رود به صندوق راه‌آهن که بعد از پرداخت بدهی‌های بنگاه بقیه را برای رفع حوایج ضروری راه‌آهن مورد استفاده قرار دهند دو میلیون لیره مزبور به صورت دین خزانه راخواهد داشت و دولت مجاز است از محل عواید عمومی سال ۱۳۲۷ معادل همان مبلغ به ریال برای رفع حوایج راه‌آهن به بنگاه راه‌آهن دولتی ایران مسترد نماید بنابراین معادل ۲۵ میلیون تومان بایستی از وجوه خزانه مملکت به بانک ملی پرداخت به توسط راه‌آهن که قرض راه‌آهن به این وسیله بابانک ملی تصفیه شود چرا اینجا نوشتیم برای این که ارزی سابقاً خزانه مملکت به راه‌آهن قرض داده است حالا پس می‌گیرید و به مصرف دیگر دولت می‌رساند بنابراین با این لایحه ما نیامده‌ایم عوایدی که مال راه‌آهن است بگیریم بدهیم به جای دیگر خیر عواید راه‌آهن مال خود راه‌آهن است این پولی است که مال خود دولت است که از محل وجوه دولت برداشته می‌شود و به مصرفی می‌رسد که برای احتیاجات ارتش ضرورت دارد اما این که می‌فرمایید که مجلس شورای ملی می‌خواهد مخارج زائد را حذف کند کسی مخالفت ندارد صحبت سر همین است بودجه‌ای است که تقدیم شده منظور دولت تقاضای دولت این است که این بودجه را زودتر مطرح بفرمایید زوائد را هم بزنید نه این که نه میز نیدونه اینکه بالاخره آخر ماه چیزی راحذف می‌کنید آخر ماه می‌گویید هر چه می‌خواهید بدهید نتیجه این می‌شود که نه چیزی راخذف می‌فرمایید نه مصرف می‌فرمایید همه‌اش می‌خواهید ومیفرمائید که برسیم کی برسید پنج ماه است که مجلس می‌خواهد برسد پس کی می‌خواهید برسید کی می‌رسید اگر می‌خواهید بر سید خوب برسیدبعد وقتیکه معین شد البته از همان قرار عمل می‌شود ولی عمل مجلس این بوده که همیشه دلش می‌خواهد برسد و همه‌اش آخر ماه اجازه می‌دهد که بپردازید
رئیس- آقای وزیر جنگ بفرمایید
وزیر جنگ- به طوری که عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم از دیر زمانی که با بنده آشنا بودند و با اخلاق سربازی بنده آشنا هستند اصولاً مستحضرند که بنده در دوره زندگی عادت زیادی به حرف زدن نداشته‌ام از این نظر می‌خواهم به آقایان نمایندگان محترم اطمینان بدهم که وقت مجلس را زیاد اشغال نخواهم کرد فقط می‌خواهم عرض کنم توضیحاتی که درباره ارتش می‌دهم برای یک دفعه و برای همیشه توجه مخصوص مبذول بفرمایید شاید این سوء‌تفاهمات و مشکلاتی که وجود دارد از بین برداشته شود بنده در طول ۶۰ سال عمر و چهل و چند سال خدمت سربازی این طور فهمیده‌ام و این طور می‌فهمم که کشور ایران کشوری است مستقل (صحیح است) و ملت ایران ملتی است مختار و قائم بالذات (صحیح است) یعنی آنچه را که تصمیم می‌گیرد و آنچه را که اراده دارد همان طوری که بزرگ‌ترین ملل دنیا دارای حق استقلال می‌باشند ملت ایران هم استقلال دارد (صحیح است) مرکز این ملت مرکز اراده‌اش و مرکز محبوبیت این ملت در کجا است البته مجلش شورای ملی است مجلس شورای ملی آنچه را که تصمیم بگیرد البته در دستگاه‌های مملکت صد در صد لازم‌الاجراست (صحیح است) و هیچ فردی از افراد دنیا حق ندارد به ما اعتراض بکند که چرا این طور کردی (صحیح است) چرا کم داری چرا زیاد داری چرا می‌دهی چرا نمی‌دهی چنانچه ملل دیگر دنیا هم زندگی می‌کنند و هیچ کس به آنها اعتراض نمی‌کند با این مقدمه‌ای که عرض کردم
بنده بی‌نهایت متأسف هستم که واقعاً باید عرض کنم بسیار متأثرم مکرر شنیده‌ام بلکه به کرات هم به چشم دیده‌ام که هر وقت صحبتی از ارتش به میان می‌آید یا تقاضای اعتباری می‌شود نه تنها مورد ایران آقایان نمایندگان واقع می‌شود بلکه مورد تکدرشان هم قرار می‌گیرید (دکتر اعتبار- هیچ همچو چیزی نیست) حالا توضیح می‌دهم اینها را توجه بفرمایید بنده که عرض کردم میلی به زیاد صحبت کردن ندارم توجه بفرمایید بنده می‌خواهم عرض کنم که اگر هر آینه میان اقلیت و اکثریت از اصول پارلمانی صحبت‌هایی باشد به هیچ‌وجه مربوط به ارتش نیست ارتش هم مال اقلیت است هم مال اکثریت (صحیح است) ارتش حافظ کشور ایران است (صحیح است) نباید این طور باشد که یک عده‌ای روی مسائل حیاتی ارتش از نقطه‌نظر اختلافات پارلمانی آن را هدف قراربدهند یا مانع پیشرفت‌های آن بشوند در دنیا این طور نیست هر طبقه‌ای با ارتش است زیرا ارتش تشکیل شده از یک گروه و مردمی که خونشان ودیعه است و جانشان در کف دستشان است از اول صبح تا شب و از شب تا صبح جز فداکاری برای مملکت هدفی ندارند صحیح است ملاحظه بفرمایید الان ماه هشتم سال است ارتش چه دارد البته بنده عرض نمی‌کنم سایر دستگاه‌های کشور فلج نیست از حیث تصویب نشدن بودجه اما توجه مخصوصی بفرمایید ببینید بنده چه جور تشریح می‌کنم چه می‌گوییم اکنون صد و بیست هزار نفر جمعیت ارتش در مرتفع‌ترین نقاط این کشور در بیغوله‌های این مملکت دارند خدمت می‌کنند فداکاری می‌کنند اینها روشنایی می‌خواهند اینها سوخت می‌خواهند اینها غذا می‌خواهند اینها پوشاک می‌خواهند اینها بالاخره وسایل زندگی می‌خواهند این که نمی‌شود شما اول برج پول به ارتش بدهید آن وقت تا آخر برج در اورامان و مریوان و غیر ذلک این خطوط مستور می‌شود از برف مسدود می‌شود و قابل عبور نیست (صحیح است) صرف‌نظر که این عمل دستگاه‌های ارتش را به کلی فلج کرده صرف‌نظر از ضررهای مادی و معنوی که دارد برای این که سرباز یک نفر دو نفر سه نفر نیست تمام وسایل زندگی اینها امروز باید تأمین وسیله باید رفت اگر افراد هر آینه در محاصره قرار گرفتند چه جور می‌شود از آنها وظیفه خواست در صورتی که وضعیت زندگی‌شان تأمین نیست بنده بی‌نهایت متأسف نمی‌دانم شاید توی نمایندگان باشند آقایانی که به ارتش‌های دنیا توجه نفرمده‌اند که ارتش‌های دنیا چه جور اداره می‌شود دارای چه جور ذخایری هستند دارای چه جور وسایلی هستند من حتی متأثر هستم که اقلاً نمایندگان محترم درسال ۱۳۱۶ و ۱۵ به دستگاه‌های ذخایر و انبارهای ارتش ایران هم توجه نفرموده‌اند و رسیدگی نکرده‌اند الان زمستان دارد پیش می‌آید سرباز هنوز پارچه لباسش دست بافنده است آیا با این وضع می‌شود ازیک چنین سربازی نگاهداری کرد می‌شود یک چنین ارتشی را اداره کرد اگر می‌شود بنده عرضی ندارم بنده این موضوع را از دو حال خارج نمی‌دانم امروز می‌خواهم این مطلب را در مجلس شورای ملی روشن کنم و در اطرافش توضیح بدهم یا علت این است که این آقا این به دستگاه ما اعتماد ندارند یا این است که به سازمان اعتماد ندارند اگر به دستگاه ما اعتماد ندارند بنده که گویا یک دفعه در جلسه‌ی خصوصی هم این موضوع را عرض کردم که ارتش ایران در سایه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی تشکیل شده از آن فرد اول تا آخرین نفری که در دامنه‌های آرارات خدمت می‌کنند و کشیک می‌دهند همه ایرانی هستند (صحیح است) همه وطنشان را دوست می‌دارند (صحیح است) همه به قانون اساسی احترام می‌گذارند (صحیح است) همه اجرای وظیفه می‌کنند و همه این مردم وطن‌پرست هستند (صحیح است) اما نه به معنای این وطن‌پرستی که بعضی‌ها می‌گویند چو ایران نباشد تن من مباد که تا یک خبری شد از ایران بروند (صحیح است) نه بلکه تا آخرین قطره خونشان از ایران دفاع می‌کنند این طور وطن‌پرست هستند (مهندس رضوی- آن فراری‌ها را که دو مرتبه سر کار آورده‌اند) خیلی‌ها فرار کردند همه را که تحت تعقیب دربیاورند آنها هم تحت تعقیب درمی‌آیند بنده عرض می‌کنم در این ارتش به طور قطع آقایان اطمینان داشته باشند که نه کلنل یالمارسن وجود دارد و نه کلنل لیاخوف درهای وزارت جنگ و تمام ادارات تابعه وزارت جنگ بروی آقایان نمایندگان همیشه باز است هر ساعت و هر دقیقه به هر قسمتی که توجه داشتید سوء ظن داشتید و مورد اطمینانتان نبود تشریف بیاورید بررسی کنید رسیدگی کنید نظر بدهید خیلی خوب است آنچه را که به صلاح و سعادت مملکت باشد نمایندگان هم نظر بدهند من اطمینان می‌دهم آنچه را که نمایندگان در آن قسمت صلاح و سعادت مملکت را در نظر داشته باشند از تصویب اعلیحضرت شاهنشاهی که فرمانده کل ارتش هستند خواهد گذشت زیرا آنچه من در عالم سربازی فهمیده‌ام هیچ چیز به قدر سعادت ملت ایران در نظر اعلیحضرت شاهنشاهی عریز نیست (صحیح است) بنابراین این چیز مهمی نیست به عقیده‌ی بنده قابل حل است این اشکالی ندارد یک قدری زحمت آقایان نمایندگان به خود بدهند آقایان نمایندگانی که نظر موافق ندارند یا اطمینان کامل ندارند تشریف بیاورند ببینند اما اگر راجع به سازمان ارتش اعتراض دارند آن هم خیلی سهل است اگر برای نمایندگان محترم مشکل است که تشریف بیاورند به وزارت جنگ بنده آن سازمان را یک روز می‌آورم اینجا پشت همین تریبون نفر به نفر گروهان به گروهان لشکر به لشکر واحد به واحد همه را توضیح می‌دهم توجه می‌فرمایید هر قسمتی که مورد رضایتشان نیست یا زائد می‌دانند حذف می‌کنیم مثلاً بنده توضیح می‌دهم که آذربایجان دارای این قدر جمعیت است این قدر مساحت این قدر مرز دارای دولشکر است لشکر ۳ لشکر ۴ لشکر ۳ دارای دو تیپ است یکی در تبریز و یکی در اردبیل لشکر ۴ سه تیپ است دارد یک تیپ در مهاباد یک تیپ در رضائیه یک تیپ در ماکو نمایندگان نظر می‌دهند تیپ مهاباد را نمی‌خواهیم حذف می‌کنیم می‌فرمایند تیپ ماکو زائد است این را هم حذف می‌کنیم به همان تیپ رضائیه اداره می‌کنیم حرفی نداریم بسیار خوب منتهی یک چیزی هست چون تخصص فنی است اگر آن سرپرستی که مسئولیت این امر را به عهده می‌گیرد از عهده‌اش بربیابد بتواند با یک تیپ اداره بکند که خوب واقعاً صرفه‌جویی می‌شود و اگر نتواند توضیح می‌دهد دلیل می‌گوید منطق می‌گوید یا متقاعد می‌شوید یا نمی‌شوید بالاخره به این صورت باقی نمی‌ماند پس ملاحظه بفرمایید اینها همه قابل حل است اما چیزی که قابل حل نیست بودجه ارتش را ندادن ماه هشتم سال وضعیت را به این صورت گذاردن اوضاع و احوال را اداره نکردن سرپرستی به کار ارتش نکردن قابل حل نیست نه تنها قابل حل نیست پیشرفت هم ندارد (صحیح است) بنده عرض می‌کنم که چهار میلیون و ششصد و هفتاد و دو هزار متر مربع ارتش ساختمان دارد در نقاط مختلفه کشور یعنی در خوزستان و در آذربایجان خوب تا این وقت سال شمابودجه ارتش را نگداشته‌اید مخارج این بناها باچه تامین بشود آفتاب سوزان خوزستان قطعا به این شیروانی‌ها خسارتی وارد آورده یا باران آذربایجان بیک قسمت از این بناها خرابی وارد کرده حالا یک توضیحاتی بنده می‌دهم نمایندگان هم توجه می‌فرمایند چند روز پیش یکی از اصطبل‌های ارتش خراب شد چند رأس اسب زیر آوار ماند به محض این تصادف اتوماتیکمان مطابق مقررات ارتش فرمانده دسته آمد پیش فرمانده اسواران گفت من رفع مسئولیت از خودم کردم چند وقتی است که من می‌نویسم فردا زمستان است این اصطبل‌ها خراب می‌شود من از خودم رفع مسئولیت کردم او بلند شد رفت پیش فرمانده گردانش فرمانده گردان پیش فرمانده هنگش فرمانده هنگ پیش فرمانده لشکرش گفت آقا من رفع مسئولیت از خود کردم چند نامه نوشتم که این اسب‌های من زیر آوار می‌رود این فرمانده لشکر که هیچ توجه ندارد فرمانده لشکر آن گزارش را ضمیمه نامه‌ای کرد به اضافه نمراتی که خودش به ستاد ارتش نوشته بود که من رفع مسئولیت از خودم کرده‌ام چندین دفعه گزارش دادم به ستاد ارتش توجه نفرمودند اسب‌ها مردند من که مسئولیت نیستم ستاد ارتش فرستاد به وزارت جنگ وزارت جنگ هم آورد به مجلس شورای ملی اینها همه رفع مسئولیت از خودشان کرده‌اند بنده هم که آورده‌ام به مجلس پس اینجا مسئول کیست کی باید حساب اینرا بدهد فرق نمی‌کند خسارتش مال مملکت است بنده عرض می‌کنم اگر پیشرفت دارد نگهدارید یک سال دیگر هم بودجه ارتش رانگهدارید ولی اگر خدای نکرده پیش آمد بدی شد این را توجه داشته باشید اعتراف می‌کنم که ارتش در تحت یک اصول و مقرراتی قرار گرفته است که باید نسبت به آن مقررات و قوانین رفتار کند ولی باید از نقطه‌نظر تصویب بودجه‌اش پافشاری بیشتری داشته باشید و تصدیق بفرمایید که این وضع قابل تحمل نیست راجع به قضیه فشنگ که یک عده از نمایندگان محترم مذاکرات خیلی زیادی کردند که متأسفانه غالب جلسات را هم بنده بودم که چرا فشنگ برای ارتش می‌خرید و چرا اعتبار راه‌آهن رابه ارتش می‌دهید و چرا دو میلیون تومان بدهیم این اعتراض دو قسمت است یک قسمت این که چرا اعتبار راه‌آهن را
می‌دهید یک قسمت دیگر این که چرا ارتش فشنگ می‌خواهد (آزاد- نه آقا این را کسی اعتراض نکرد) توجه بفرمایید بنده مباحثه حرفی ندارم آن قسمتی که مربوط به این است که چرا از اعتبار راه‌آهن می‌دهید به طوری که نمایندگان محترم استحضار دارند اصولاً دولت وظیفه‌دار جمع‌آوری عایدات کشور است همین طور هم در مقابل وظیفه دارد الاهم فالاهم هر خرجی که برایش پیش می‌آید از عایدات خود بپردازد چطور یک وقتی ارز کارخانه‌های تسلیحات ارتش را دولت گرفت آیا از ارتش کسی آمد گفت که چرا ارز ما را می‌گیرید خوب خرج دولت بود و به مصرف مملکت رسید گرفتند و خرج کردند حالا هم که ارتش یک چنین احتیاج ضروری دارد اگر هم می‌دهند از این لحاظ است علت دیگری نیست این سوء‌تفاهمی است که می‌خواهند این طور بکنند که این طور شود اما یک قسمت دیگر که چرا می‌خواهیم فشنگ بخریم نمایندگان محترم توجه نفرمودند این هم در دو قسمت بوده یک قسمت عبارت از این بود که دو ثلث این را ارتش می‌خواهد برای اصلاح کردن قطعات یدکی اداره تسلیحات زیرا اداره تسلیحات ما همان طور که نمایندگان محترم استحضار دارند در دنیا نظیر ندارد بهترین ماشین‌آلات را تسلیحات ما دارد و در دوره اعلیحضرت پادشاه فقید خریده شده اما موقعی که متفقین به ایران آمدند دولت تصویب کرد که این تسلیحات از دست ارتش خارج شده و به دست متفقین گذاشته شود راست است متفقین دلسوزی نداشتند که این کارخانه‌جات خراب نشود حداکثر استفاده و قدرت را از این دستگاه گرفتند و نتیجه این شد که این ماشین‌آلات فرسوده شد و ما هم همان طور که آقایان نمایندگان استحضار دارند در ۱۳۱۵ و ۱۶ و ۱۷ فشنگ را خودمان تهیه می‌کردیم سرباز به وسیله فشنگ خودمان کار می‌کرد و این قطعات چون خراب شده دیگر قدرت فشنگ درست کردن ندارد و با دنیای امروز هم نمی‌تواند یک سربازی اطمینان داشته باشد که فشنگش را از خارج بیاورند حتماً باید کارخانه‌جاتش در دستش باشد بنابراین دو ثلث این پول را ما خواستیم برای این که این قطعات را درست کنیم و محققاً ما خودمان می‌توانیم فشنگ سرباز را تهیه کنیم قسمت دیگرش را که خواستیم برای خرید فشنگ اما چرا باید این فشنگ را بخریم من بسیار متأسفم که حیثیت ملی و شرافت سربازی من اجازه نمی‌دهد که اینجا عرض کنم تمنی می‌کنم نمایندگان محترم جلسه خصوصی تشکیل بدهند تا من نواقص و احتیاجات ارتش را برای شما توضیح بدهم و تشریح بکنم اگر نواقص زندگی سرباز ایرانی شما را متأثر نکرد من قول می‌دهم آنچه دارند پس بدهند شما توجه بفرمایید ارتش ترکیه صد میلیون تومان بودجه دارد ارتش ایران چه می‌گیرد راست است اعتراف می‌کنم که یک قلم درشتی از بودجه کشور را شما به ارتش می‌دهید اما در برابر توجه بفرمایید که ارتش چه می‌دهد ارتش نظم می‌دهد ارتش تأمین می‌دهد ارتش انتظامات می‌دهد ارتش حیات مملکت را حفظ می‌کند یک سربازی که در مرز آرارات می‌آید وقت صرف می‌کند و مملکت را اداره می‌کند آیا واقعاً بودجه‌ای که می‌دهید برای اداره شدنش کافی است بنده نمی‌خواهم عرض کنم که چند ماه قبل وقتی که به وزارت جنگ رفتم اگر سرباز مداخله در وضع شهر تهران نداشت چه وضعی پیش می‌آمد در همین چند قدمی مجلس شکم دکتر بامداد را پاره کردند درهمین جنوب شهر عوارض ومالیات می‌گرفتند چند نفر مسئول این انتظامات بدهند و این مساعی را می‌کردند عرض نمی‌کنم که کار زیاد می‌کنند وظیفه خودش را انجام می‌دهید اما در مقابل این بودجه‌ای که می‌گیرد وجودش برای این مملکت چیز لازمی است بنده عرض می‌کنم که آقای رحیمیان در ضمن صحبتی که کردند اعتراض کردند که این چه ارتشی است که برای دادن چند دستگاه چادر و چند پتو عجز دارد بلی آقای رحیمیان من تصدیق می‌کنم که این عجز را دارد ولی یک نکته‌ای را که باید عرض کنم و توجه بفرمایید این است که ارتش اگر نتوانست پتو بدهد و چادر بدهد تکلیفش پیداست چیست ارتش وظیفه خودش را انجام می‌دهد و امیدوارم که همیشه هم موفق باشد بنده بالاخره با بررسی‌هایی که کردم پایان آن این است که ارتش با این ترتیب نمی‌تواند اداره شود اولاً به طور کلی راجع به نواقص و احتیاجات ارتش رسیدگی کردم و با دقت بیشتری یک برنامه‌ی سه ساله‌ای را از نقطه‌نظر تهیه احتیاجات ارتش تهیه کردم که چند روز دیگر می‌آورم و تقدیم می‌کنم دوم راجع به وضعیت بودجه ارتش تمنی می‌کنم که آقایان نمایندگان موافقت بفرمایید که اولاً بودجه تمام ارتش را تصویب بفرمایند و بدهند زیرا همان طور که عرض کردم مقدور نیست و ممکن و ممکن است تا یک ماه دیگر این ارتش با این وضع سر پا بماند باید احتیاجات ارتش تأمین بشود و اگر نداشته باشد نمی‌توانیم برسانیم بنده یاد دارم که سال قبل از عراق می‌خواستم برای آنها آرد و آذوقه برسانم جاده مسدود شد و اگر هر آینه نمایندگان محترم میل دارند که راجع به بودجه ارتش زیاد صحبت شود چند ماده از بودجه را مقدم بدارند و تصویب بفرمایند یکی پوشاکش هست یکی خوراکش هست و یکی موضوع احتیاجات ساختمانی است امروز چند رأس اسب هم زیر آوار رفت فردا چند واحد هم زیر آوار می‌رود این دو موضوع را تصویب بفرمایید به اضافه دو موضوع دیگر یکی در موضوع تسلیحات که عرض کردم نهایت طرف احتیاج است حوادث دنیا ممکن است فردا نگذارد که ما اینها را تهیه بکنیم یکی دگیر مسئله ۵ میلیون تومان کرایه است راجع به تسلیحاتی که از امریکا خریده‌ایم اینها وارد می‌شود تا ۲ ماه دیگر به بندر شاهپور اگر این اعتبار را ندهید صرف نظر از این که برای حیثیت مملکت ایران دربرابر خارجی‌ها نامطلوب است اصولاً هر ساعتی که تأخیر شود به کشتی سه هزار دلار جرم تعلق می‌گیرد بنابراین این دو موضوع را تمنی می‌کنم تصویب بفرمایید تا مشکلات ارتش حل بشود یک تبصره دارم تقدیم می‌کنم برای این که تصویب بفرمایید و اگر نواقصی داشت حل بشود وضعیت ارتش اگر خدای نخواسته نواقصی پیدا کرد اصلاحش با وسایل دیگر مقدور نیست
رئیس- پیشنهاد تنفس رسیده قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم یک ربع تنفس داده شود دکتر معظمی
رئیس- آقای دکتر معظمی
دکتر معظمی- آن موقع بنده این پیشنهاد را دادم یک ربع به ظهر بود و فکر می‌کردم چون از اشخاصی بودم که می‌خواستم جلسه تشکیل بشود برای این که حقوق مستخدمین داده شود و به این جهت چون دامنه مذاکرات وسیع شده بود بنده پیشنهاد کردم که تنفس داده بشود و این مذاکرات حل شود چون دیدم ممکن است امرز هم به نتیجه نرسیم ولی اگر پیشنهاد بنده نتیجه‌اش این بشود که فوراً آقایان بروند پایین و کلاهشان را بردارند و بروند بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم و خیال نمی‌کنم که با این اختلاف نظر زیادی که راجع به تبصره‌ها و مواد هست ما به نتیجه قطعی برسیم نه امروز و فردا و امروز که روز پنجم ماه است من می‌خواستم که در خارج چند نفر از آقایان با دولت مذاکره بکنند و بالاخره پیشنهاد صحیح تا آنجایی که مطابق نظر نمایندگان هیئت دولت باشد بیاوریم اینجا و تصویب بکنیم ولی می‌ترسم نتیجه این پیشنهاد مسئولیت ختم جلسه را به گردن بنده بیندازند اگر این طور باشد بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم ولی آقایان چند دقیقه موافقت بفرمایند و نتیجه این پیشنهاد مسئولیت ختم جلسه نباشد در ضمن من می‌خواستم عرایضی بکنم و به فرمایشات آقای وزیر جنگ جواب داده بشود برای این که فرمودند بودجه ارتش را چرا تصویب نمی‌کنید خواستم سوء‌تفاهم نشود بنده می‌خواستم تمنی کنم از مطبوعات برای این که مردم بدانند بودجه‌ای را که به مجلس تقدیم شده منتشر کنند تا معلوم شود مجلس در وظیفه‌اش کوتاهی نکرده (صحیح است) این بودجه را چاپ کنید ایرادی که ما می‌گیریم می‌گوییم این بودجه نیست و دولت هم چه دولت قبل و چه دولت فعلی صراحت لهجه نداشت که بیاید به مجلس شورای ملی بگوید که من فعلاً بودجه تفضیلی نمی‌توانم بدهم این قدر اعتبار به من بدهید یک ارقام گنگی را آورده است جلو ما گذاشته که ماهم در آن گنگ هستیم ما گفتیم که می‌خواهیم از حقوق ملت دفاع کنیم و نمی‌توانیم به یک ارقام گنگ چشم بسته رأی بدهیم و علاوه بر این فرمودند که راجع به درجه ارتش چه اقلیت و چه اکثریت این را هم عرض می‌کنم که ما ارتش لازم داریم و به آن احترام می‌کنیم ولی در عین حال اگر ما بخواهیم به ارقامش رسیدگی بکنیم این دلیل این نیست که ما با آن مخالف باشیم (صحیح است) و من می‌خواستم عرض کنم که این سوء‌تفاهم نشود بودجه‌ای را که دولت آورده است باید منتشر بشود که مردم بفهمند چه جور است و چرا مجلس شورای ملی این قسمت را معطل کرده است و شاید معطل شدن این قسمت بیشتر از این جهت بوده است که ارقامش معلوم نبوده ولی بالاخره بایستی به بودجه رسیدگی بشود حتی من یک پیشنهادی در جلسه نمایندگان فراکسیون‌ها کردم که این بودجه اگر تصویب هم بشود بالاخره نه برای دولت مفید است و نه برای ملت و هر کار دیگری بایستی ما دربست یک رقمی را کم بکنیم و دربست یک رقمی را به دولت بدهیم و بعد هم از او بخواهیم یک شالوده بودجه صحیحی را بریزد و با این ترتیب چون آقایان فرمودند پیشنهاد مرا پس می‌گیرم
رئیس- یک پیشنهاد دیگری هم آقای مسعود
ثابتی برای تنفس کرده‌اند که قرائت می‌شود
به شرح زیر قرائت شد
پیشنهاد می‌کنم چند دقیقه تنفس داده شود
رئیس- آقای مسعود ثابتی
مسعود ثابتی- بنده عرض می‌کنم که متأسفانه کارهای مجلس ما تا حدی سیر طبیعی خودش را کم کرده است اصلاً منظور یک دوازدهم یعنی عجله یعنی فرصت نبود به این که به بودجه رسیدگی بشود و یک دوازدهم را به مناسبت این که فرصت نبوده است بیاورند برای این که کار این ماه هم راه بیفتد و برویم سرکار بودجه حالا در اینجا آقایان یک پیشنهادهایی می‌فرمایند. و خود دولت هم یک تبصره‌هایی پیشنهاد کرده و مهمترین مسائل جاری را در تبصره‌هایی گنجانیده است بنده این پیشنهاد تنفس را که دادم نه از این لحاظ بود که خسته هستم از این نظر است که برویم صحبت بکنیم و بعضی مطالب را حل بکنیم زیرا آخر ماه است و بعضی صحبت‌ها هم جایش در مجلس نیست حتی بنده اجازه خواستم گفته شد که در کمیسیون قوانین دارایی به دولت اجازه داده شده که این حساب این طور مفاصا بشود در صورتی که این طور نبود در آنجا با نظر خاصی قبول کردیم منظور از مفاصا حساب نبود این صحبت‌ها هم جایش اینجا نیست اجازه بفرمایید در خارج چند دقیقه تنفس بشود صحبت کنیم و راه صحیح را پیدا بکنیم و برگردیم
رئیس- آقای فولادوند
باتمانقلیج- بنده آقا قبلاً وقت گرفتم
رئیس- تشخیص این با شما نیست
فولادوند- به نظر بنده مجلس موافق به تنفس نیست چرا برای این که اگر تنفس داده شد آقایان تشریف می‌برند اگر تنفس داده شود و مقرر شود در مجلس تشریف داشته باشند و بعد از ظهر بیاییم و به این بودجه رسیدگی کنیم و رأی بدهیم همه موافق هستیم ولی قطع داریم تا تنفس داده شود آقایان وکلا از مجلس خارج می‌شوند صحیح است و نکته‌ای که بنده می‌خواهم عرض بکنم امروز روز پنجم برج است هنوز یک دوازدهم مستخدمین داده نشده است در اولین جلسه‌ای که یک دوازدهم پیشنهاد شد بنده مخالفت کردم ولی علت مخالفت بنده را متأسفانه روزنامه‌ها نوشتند و بخصوص روزنامه‌ی اطلاعات و تمام مستخدمین به بنده مراجعه کردند که چرا تو با حقوق گرفتن ما مخالفی گفتم به حضرت عباس هرگز من مخالف نیستم من موافقم که روز بیستم حقوق به شماها داده شود عرض عرض کردم برای این که هر ماه این موضوع تجدید نشود و روز بیستم حقوق بدهند و همچنین عطف به مذاکرات آقای وزیر جنگ بتوانند برای ارتش آذوقه و پوشاک تهیه نمایند بنده می‌گویم که بودجه را باید تصویب بکنند و الّا همیشه بنده موافقم روز بیستم برج به مستخدمین حقوق بدهند خودم مستخدم بوده‌ام و می‌دانم که مستخدم تا رتبه یازدهم با این حقوق از عهده مخارج خود برنمی‌آید و به غیر از این حقوق هم درآمد دیگری ندارد و با این حقوق زندگی نمی‌تواند بکند علیهذا بنده عرض خودم را خلاصه می‌کنم اگر آقایان موافق هستند که واقعاً بعد از تنفس بیایند به مجلس و تا آخر شب بنشینند و کار کنند حرفی نیست ما خواندیم در روزنامه‌ها که مجلس فرانسه ۲۰ ساعت پشت سر هم نشست و بودجه‌اش را تصویب کرد ما یک روز نمی‌توانیم بنشینیم و بنا به فرمایش جناب آقای ملک‌مدنی نمی‌خواهم به مجلس اهانت بکنم ولی الان پنجم برج است و مستخدمین حقوق نگرفته‌اند الان هم که آقایان اینجا نشسته‌اند و سه ربع بعد از ظهر است روی همین موضوع است بنده و یک عده از آقایان تصمیم گرفته‌ایم که رختخوابمان را بیاوریم به مجلس و متحصن بشویم (احسنت) در اینجا می‌گویند دوره چهارده کار نکرد کسی نمی‌گوید که دکتر مصدق بود و کار هم کرد ما آقا بدنام شده‌ایم و آبرویمان رفته بنده از امروز رختخوابم را می‌آورم درمجلس و با یک عده دیگر متحصن می‌شویم (معتمد دماوندی- آقا این حرف رانزنید آقای فولادوند مجلس خیلی خوب است چرا این حرف‌ها را می‌زنید منظور از این حرف‌ها چیست) (زنگ رئیس) شانزده ماه است که ما نتوانستیم بودجه را تصویب بکنیم ولی بنده این عرض را می‌کنم
معتمد دماوندی- چرا به مجلس توهین می‌کنید چه دستی در کار است چه تعمدی دارید هر جلسه می‌آیید مجلس را خراب می‌کنید
رئیس- ساکت باشید
معتمد دماوندی- می‌خواهند مجلس را خراب کنند توهین می‌کنند این حرف‌ها چیست می‌زنید
رئیس- آقای معتمد دماوندی ساکت باشید برای مرتبه دوم به شما اخطار می‌کنم
معتمد دماوندی- چرا آقا توهین می‌کند مجلس کارش را خوب انجام می‌دهد یک دست‌هایی در کار است برای بستن مجلس مانمیگذاریم
رئیس- آقا به شما اخطار کردم چرا نمی‌گذارید نظم مجلس رعایت شود
معتمد دماوندی- چه تعمدی دارند ایشان که می‌آیند و مجلس راخراب می‌کنند مجلس بسیار خوب است یک عده معدودی نمی‌گذارند مجلس کار کند
رئیس- دفعه دوم به شما اخطار می‌کنم
معتمد دماوندی- ده مرتبه اخطار کنید من حرف خودم را می‌زنم این نقشه‌ای است که از خارج کشیده‌اند راست می‌گویید اسامی‌شان را بخوانید ما که همیشه اینجا هستیم (زنگ ممتد رئیس)
فولادوند- آن عده معدود را بنده هرروز با صدای رسا می‌خواهم غائبین بی‌اجازه دیرآمدگان بی‌اجازه و با اجازه بنده که آقای دماوندی با تشر شما که از رو نمی‌روم شما خیال می‌کنید که بنده وظیفه ملی‌ام را کنار می‌گذارم بنده چهارده سال به این مملکت خدمت کردم با نهایت شرافت الان وضعیت ما در مملکت مورد خطر است همه به ما توهین می‌کنند پریروز در سلام یک کسی والله به من فحش داد آخر چه خاکی به سر بریزیم و ما از امروز می‌آییم در مجلس و متحصن می‌شویم
رئیس- رأی می‌گیریم آقایانی که موافقند تنفس شود قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد توضیحی آقای دهقان به موجب ماده ۱۰۹ دارند
دکتر متین دفتری- اجازه می‌فرمایید بنده توضیحی عرض بکنم
رئیس- بفرمایید
دکتر متین دفتری- عرض کنم که آقایان توجه بفرمایند اینجا از طرف دولت یک قدری بی‌لطفی شد اگر آقای نخست وزیر بدون این که بنده عرض بکنم وقتی عرض کردم اگر فرمایشی ندارند و مخالفتی ندارند بنده هیچ حرف نمی‌زنم و می‌روم می‌نشینم و مجلس وارد شور در تبصره‌های خود شما می‌شود اگر ایشان موافقت می‌کردند الان یک ساعت از آن ساعتی که بنده پیشنهاد کردم گذشته است و در این یک ساعت هم یک دوازدهم حقوق مستخدمین تصویب شده بود و هم تبصره‌های دیگر مطرح می‌شد ما نگفتیم که تبصره‌ها بماند آقای وزیر جنگ ما همه مثل شما و شاید بیش از جنابعالی به ارتش ایران و استقلال ایران علاقه داریم این را که عرض کردم که یک دوازدهم را بدهند برای این است که مخارج جاری ارتش شما راه بیفتد برای این که امروز پنجم برج است و هنوز حقوق مستخدمین شما پرداخته نشده اگر پرداخته‌اید که خلاف قانون کرده‌اید و اگر نداده‌اید باید کمک بکنید که این بگذرد بنده از کسانی هستم که مخالف یک دوازدهم هستم بنده معتقدم که مجلس باید اول سال بودجه را تصویب بکند مخالف بودن یا موافق بودن با دولت مربوط بکار بودجه نیست (صحیح است) بنده چه موافق دولت بودم و چه مخالف همیشه این را گفته‌ام مخالفت یا موافقت با دولت را نباید در بودجه تأثیر بدهیم ما می‌توانیم از جاهای دیگر به دولت اعتراض بکنیم آقایان که اینجا نشسته‌اید برای انجام وظیفه آمده‌اید (وزیر جنگ- بنده گفتم با یک دوازدهم ارتش اداره نمی‌شود) همه آقایان به استقلال کشور و ارتش شاهنشاهی کمال علاقه را دارند این نباید سوء‌تفاهم بشود چون فرمایشان آقا طوری بود که مثل این که عرایض بنده را تحریف فرمودید این طور نیست ما علاقه داریم بهترین دلیلش هم این است که در کابینه سابق پیشنهاد خرید اسلحه شد و همه نمایندگان هم رأی دادند و آن خیلی بیشتر و مهمتر از این لایحه بود صحبت اینجا است که در موقعی که به واسطه ناشی‌گری‌هایی که شده به واسطه غفلت‌ها و قصورهایی که شده حالا بنده نمی‌خواهم کردن دولت بگذارم همه‌مان شریک هستیم بودجه مملکت تصویب نشده و هنوز هم مطرح است و جزء دستور مجلس است ولی پیشنهاد می‌شود بنده گفتم که آقای نخست وزیر شما موافقت کنید که این یک دوازدهم بگذرد و فردا پرداخت بفرمایید و بلافاصله می‌نشینیم ده ساعت و تمام تبصره‌های شما را رویش صحبت می‌کنیم و رأی می‌دهیم و بالاخره همان طور که خودتان فرمودید که ما مبحث الفاظ هستیم آقای نخست وزیر خودتان فرمودید که ما در مبحث الفاظ گیر کرده‌ایم ماهم در مبحث الفاظ گیر هستیم در اصل موضوع ما همه موافقیم در مبحث الفاظ گیر داریم (صحیح است) حالا هم تقاضا می‌کنم موافقت بفرمایید که روی این یک دوازدهم رأی بدهیم و آقایان نمایندگان تمام مصالح دولت و آنچه را که برای ارتش لازم است به اکمال علاقه می‌گذرانند و ما می‌نشینیم و امروز هم حاضر هستیم که ناهار نخوریم و بنشینیم تا غروب و این را تصویب بکنیم و به تبصره‌های شما رأی بدهیم ببخشید آقا این موضوع
را عرض بکنیم که این پیشنهادی که بنده تقدیم کردم قبل از طرح پیشنهادهای آقایان بود و این پیشنهادیی که مطرح شده و تصویب شده بدیهی است به قوت خود با قیمت و جزء آن می‌باشد و وقتی که به پیشنهاد بنده رأی بدهند یعنی آنچه که تصویب شده با یک دوازدهم خواهد بود (صحیح است)
رئیس- باید به پیشنهاد آقای دکتر متین دفتری رأی گرفته شود که یک دوازدهم با آن تبصره‌هایی که از مجلس گذشته داده شده و بعد بلافاصله تمام آن تبصره‌ها و پیشنهاداتی که آقایان داده‌اند مطرح شود بنا بر این آقایانی که با این پیشنهاد موافقند قیام کنند (اکثر به پاخاستند) تصویب شد
دکتر بقائی- بنده یک سوالی دارم
رئیس- بفرمایید
دکتر بقائی- عرض کنم در یک دوازدهم اردیبهشت ماه که مطرح شود پیشنهادات و تبصره‌ها که بعد مطرح شد گفتند که بچه عنوان مطرح شود این را خواهش می‌کنم که بفرمایید به چه عنوان بعداً مطرح می‌شود
رئیس- این پیشنهادی که رأی دادند این است که بعداً پیشنهادات هم مطرح شود توجه کنید آقایان این تبصره‌هایی که پیشنهاد شده و دولت قبول کرده و با این که رأی داده شده قرائت می‌شود و پیشنهاد هم رسیده که با تجزیه رأی گرفته شود حالا تبصره‌ها قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت شد)
تبصره اول- کسانی که مجموع مالیات املاک مزروعی آنان در سال از پانصد ریال نقد و صد و پنجاه کیلو جنس تجاوز نکند از پرداخت مالیات املاک مزروعی معاف می‌باشند
تبصره دوم- از تاریخ تصویب این قانون بیمارستان‌های متعلق به وزارت بهداری در شهر تبریز ضمیمه دانشکده پزشکی تبریز می‌شود اعتبارات مربوط به بیمارستان‌هایی که از وزارت بهداری به وزارت فرهنگ منتقل می‌شوند از بودجه کل وزارت بهداری حذف و بودجه وزارت فرهنگ علاوه می‌شود
تبصره سوم- (تبصره پیشنهادی آقای نخست وزیر به جای تبصره پیشنهادی آقای رحیمیان) برای مناطق زلزله‌زده بانک رهنی به منظور ساختمان بناهای آسیب دیده تا حدود چهار میلیون ریال وام بدهد شرایط برای مدت پنج سال بدون فرع دولت از وجوه اختصاصی خود وسیله اعطای وام را برای بانک رهنی فراهم می‌نماید
تبصره چهارم- امتیازنامه استناد به شرکت تلفن کان لم یکن شناخته می‌شود و از تاریخ تصویب این قانون دولت مکلف است اداره بکند و اموال موجود و مؤسسات را تملک نموده و موجبات رفع احتیاجات تلفنی مملکت را در تمام استان‌ها و شهرستان‌ها فراهم نماید و بهای سهام شرکت مزبور را به نرخ عادله‌ی روز در مدت ده سال و به وسیله‌ی اسناد خزانه بپردازد
رئیس- اول رأی گرفته می‌شود به ماده واحده که اکنون قرائت می‌شود
(به شرح زیر قرائت گردید)
ماده واحده- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود حقوق و هزینه‌های مستمر و غیرمستمر وزارتخانه‌ها وادارات و بنگاههای دولتی و سایر هزینه‌های کشور و مصارف عمرانی و تولیدی و عام‌المنفعه را در مهر ماه ۱۳۲۷ در حدود اعتبارات اسفند ماه ۱۳۲۶ و مبالغی که از بابت اسفند ۱۳۲۶ در طی سال جاری پرداخته شده است با رعایت تبصره یک ماده واحده قانون مصوب آبان ماه ۱۳۲۴ و سایر قوانین و مقررات مالی و کمک هزینه کارمندان کشوری و لشکری را مطابق قوانین و آئین‌نامه‌های مربوطه از درآمد عمومی سال جاری کشور پرداخت نماید
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده واحده پرداخت یک دوازدهم مهر ماه آقایانی که موافقند قیام کنند اکثر برخاستند تصویب شد به تبصره اول رأی گرفته می‌شود
(تبصره اول مجدداً به شرح سابق قرائت گردید)
رأی گرفته می‌شود به تبصره اول که دولت قبول کرده آقایانی که موافقند قیام کنند اکثر برخاستند تصویب شد تبصره دوم قرائت می‌شود به شرح سابق قرائت گردید رأی گرفته می‌شود به تبصره دوم تبصره پیشنهادی آقای دکتر مجتهدی آقایانی که موافقند قیام کنند اکثر برخاستند تصویب شد تبصره سوم مربوط به مناطق زلزله‌زده قرائت می‌شود مجدداً به شرح سابق خوانده شد رأی گرفته می‌شود به تبصره ۳ آقایانی که موافقند قیام کنند اکثر برخاستند تصویب شد تبصره چهارم مربوط به امتیازنامه شرکت تلفن قرائت می‌شود مجدداً به شرح فوق قرائت گردید
وزیر پست و تلگراف- اجازه بفرمایید بنده اینجا در جلسه نبود اجازه بفرمایید مطالعه بشود
رئیس- مجلس رأی داده است
دکتر معظمی- اجازه می‌فرمایید این اقا یک عیب اساسی پیدا می‌کند یک امتیازی است که دولت هیچ وقت موافقت نکرده و مجلس هم می‌خواهد آن را لغو کند آقای برزین هم موافقت کند که دولت برود مذاکره کند و بعد پیشنهاد بدهند
رئیس- نظر آقای برزین چیست
مهندس رضوی- ملاحظه فرمودید بنده عرض کردم که دولت باید نظر بدهد وزیر مربوطه که حضور نداشته و آقایان وزرا هم حرفی نزدند (همهمه نمایندگان)
رئیس- به هر حال این پیشنهاد مورد توجه مجلس شده آقایان ساکت باشید و توجه بفرمایید رأی گرفته می‌شود و چون پیشنهاد رسیده که با ورقه رأی گرفته شود با ورقه رأی گرفته می‌شود عده حاضر ۸۷ نفر
کشاورز صدر- اجازه بفرمایید بنده توضیحی بدهم
رئیس- نظامنامه را بخوانید توضیحی ندارد
(اخذ و استخراج ارا به عمل آمد و نتیجه به قرار زیر علایم گردید)
رئیس- از ۸۷ نفر عده حاضر ۴۲ نفر رأی موافق داده‌اند بنابراین تصویب نشد اسامی رأی‌دهندگان
موافقین- آقایان دکتر راجی- امیرنصرت اسکندری- عباسی- دکتر طبا- مهندس رضوی- نواب رحیمیان- افشار- ضیاء ابراهیمی- دکتر مصباح‌زاده- سالار بهزادی- اردلان- دکتر فلسفی - دکتر بقائی - گنجه‌ی - امامی اهری - کفایی - نورالدین - امامی - فولادوند - برزین - دکتر اعتبار - احمد فرامرزی - صاحب جمع - بهادری - آزاد - موسوی - آقاخان بختیار - دکتر مجتهدی - عرب شیبانی - گرگانی - سلطانی - دکتر معظمی -
مخالفین: آقایان: نیکپور - دکتر شفق - مشایخی - خسرو هدایت - دولتشاهی - لیقوانی- گیو- صادقی - قوامی - ظفر بختیار - علی وکیلی -
ورقه سفید علامت امتناع ۱۱ برگ
رئیس- رای گرفته می‌شود با ورقه به ماده واحده و تبصره‌هایی که رأی داده شده آقایان موافقین ورقه‌ی سفید می‌دهند
اخذ و استخراج آراء به عمل آمد و نتیجه به قرار زیر اعلام شد
رئیس- یک دوازدهم وتبصره‌ها با ۷۷ رأی موافق از ۸۷ نفر عده حاضر تصویب شد
اسامی رأی دهندگان:
موافقین آقایان: رحیمیان - فولادوند- صادقی- عبدالرحمن فرامرزی- سلطانی- ظفری- نورالدین امامی- عرب شیبانی- گرگانی- ارباب- میر حسین بختیار- کشاورز صدر- عدل اسفندیاری- مشایخی- مهندس خسرو هدایت- دولتشاهی- ملکی- ملک مدنی- معین زاده- دکتر مصباح زاده- دکتر اشتیانی- عباسی- حسین اکبر- صاحب‌جمع- دکتر راجی- موسوی- ضیاء ابراهیمی- دکتر امینی- قهرمان- جواد عامری- آشتیانی‌زاده- هاشم وکیل- کهبد- زنگنه- افخمی- کفایی- صفوی- مسعود ثابتی- سزاوار- دهقان- شریعت‌زاده- حسن مکرم- امامی اهری- دکتر مجتهدی- دکتر شفق- احمد فرامرزی- عبدالحسین نیکپور- نواب یزدی- ناصر ذوالفقاری- دکتر بقائی- اسدی ۰ عباس مسعودی- باتمانقلیج- سالار بهزادی- گنجه‌ای- اردلان- بوداغیان- لیقوانی- محمود محمودی- اعراز- نیک‌پی- شریف زاده- دکتر فلسفی- صدرزاده- امیر نصرت اسکندری- دکتر طباء- دکتر متین دفتری- قوامی- محمدعلی مسعودی- علی وکیلی- آزاد- دکتر اعتبار- ارباب گیو- برزین- گنابادی- مهندس رضوی- وثوق
مخالف- آقای عباس اسکندری
ورقه سفید علامت امتناع ۴ برگ
[۳- موقع و دستور جلسه آینده ختم جلسه]
رئیس- جلسه راختم می‌کنیم جلسه فردا ساعت ۹ صبح دستور استقراع شعب و کمیسیون‌ها و بعد پیشنهادات
دهقان- حق بنده محفوظ است
رئیس- حق شما محفوظ است برای فردا
جلسه ساعت یک و بیست دقیقه بعد از ظهر ختم گردید
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت