مذاکرات مجلس شورای ملی ۴ آذر ۱۲۸۹ نشست ۱۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۴ آذر ۱۲۸۹ نشست ۱۸۱
جلسه ۱۸۱
صورت مشروح روز شنبه ۲۳ شهر
ذی القعده الحرام
مجلس یک ساعت و نیم قبل از غروب افتاب درتحت ریاست آقای ذکاءالملک تشکیل شد صورت مجلس روز پنجشنبه را آقای ذکاء الملک قرائت نمود .
غائبین جلسه قبل : حاج ماتح الملک ـ سپهدار اعظم ـ بدون اجازه غائب حاج وکیل الرعایا با اجازه غائب . حاج سید نصر الله ـ متین السلطنه ـ آقا میرزا ابراهیم خان ـ آقا میرزا مرتضی قلیخانمستشار الدوله ـممتار الدوله ـ وحید الملکـ ـ معاضد السلطنه ـ معززالملک ـ آقا سید حسین اردبیلی ـ افتخاروالواعظین ـ آدینه محمد خان ـدهخدا ـ لواء الدوله بموقع حاضر نشدند .
وکیلالفجار مریض بودند .
رئیس در باب صورت مجلس ملاحضاتی اگر هست بفرمایید .
معززالملک در صورت مجلس بنده و یک عده دیگری را نوشته اند که بموقع مقرر حاضر نشده اند آنچه راجع است به شخص بنده این است که مخصوصا روز پنجشنبه بنده یک ساعت ونیم در اطاق تنفس نمیدانم چه شد که اینطور اشتباه شده است عجب تر اینکه وقتی که من آمدم از هئیت رئیسه هیچکس حاضر نشده بود از این ترتیب معلوم میشود که یک قاعده کلی که مراعات شود مجری نیست .
رئیس آنهایی هم که از هیئت رئیسه دیر آمده اند نوشته شده است .
آقا میرزا مرتضی قلیخان اینجا نوشته اند جزو غائبین سر وقت آقای حاج سید نصر الله و اقای متین السلطنه و آقای میرزا ابراهین خان و بنده را نوشته اند در صوذتیکه آن روز هر چهار نقرمان حاضر بودیم و رفته بودیم برا ی انجام کاری که جهت خود مجلس بود و در خدمت خود اقای رئیس مراجعت کردیم معذالک مارا نیم ساعت غائب نوشته اند خوب است این مطالب را از روی تحقیق رسیدگی نمایند که اشخاصی که با اجازه و بجهت کار مجلس میروند جزو غائبین بی اجازه محسوب ندارند .
آقای سید حسین اردبیلی بنده مدتی قبل از تشکیل مجلس حاضر بود م معذالک که نوشته اند بموقع مقررحاضر نشده ام .
ارباب کیخسرو اینکه آقایان میفرمایند که با اجازه غائب بودند بنده خودم هم اطلاع دارم ملی وقتی صورت حضور و غیاب از اداره مباشرت بهیئت رئیسه میرود خوب است هیئت رئیسه ملاحظات خودشان را بکند و اشخاصی را که با اجازه بوده اند را بنویسد که از این باب ایرادی بر اداره مباشرت متوجه نباشد .
( در این موقع کابینه وزراء آمدند )
افتخارالواعظین بنده بجهت مندرجات نمره (۷) روزنامه برق ازآقای رئیس الوزرا چندروز قبل استیضاحی کردهم حلا امروز در روزنامه ایران نو می خوانم که از ظرف وزارت عدلیه ایشان جلب به محاکمه شده اند و در وقتی که از طرف اداره مدعی العمومی با ایشان مشغول محاکمه بوده اند ایشان معضی چیزها اضحار داشته اند من جمله گفته اند روح ملت ایران از شما خبر ندارد و هیوت جامعه ایرانیان چگونه میتوانند شما را وکیل بدانند ؟-بنده میخواهم اینجا با یک صدای رسای بلند عرض کنم که عموم ایرانیان و تمام داخله و خارجه بدانند که روزنامه برق عبارت از یک اداره نیست که چند سفیرو مدیر و دبیر آنجا نشسته باشند و انکار عامهملت ایران رائدر آنجا درج کنند بلکه اداره روزنامه برق عبارت از یک جوان هجده ساله ایست که انجا می نشیند و بر حسب افکار خودش که معلل یا غراض است که بنده میتوانم ثابت کنم بر میدارد این مطلب را می نویسد دیگر اینه اینجا مینویسد که می گو ید وکلائی در دست گرفته اند و مجلس ترتیب داده اند بنده معنی این را نمیدانم که مقصود چیست و راجع به کیست اگر مقصودش این است که ملت ایران بعد از چهارده ماه زدو خورد فدا کردن و جان ومال وکلائی انتخال نموده اند و مجاس شورای ملی افتتاح کردندکه این ترتیب عین طریقه دنیا ست ک هیئت جمع شده و وکلا انتخاب مینمایند و منتخبین مجتمع شده مجلس شورای ملی را افتتاح مینمایند و اگر مرادشان از این ((وکلادرست کردن))جمع دیگری است که نشسته اند و وکیل انتخا ب کرده اند و مجلس تشکیل نمودند که آن را هم خوب است ما بفهمیم و بنده عرض میکنم وقتی یک اعتبار نامه وکیلی بیاید اینجا و میرود بشعبه با بودن ان اعتبا ر نامه شعبه ابدا وارد مذاکره در ان اعتبار نامه نمی شود مگر پس از اینکه صورت مجلس انتخابات آن ولایت را بتوسط وزارت داخله بخواهد و انتخابات را جلو بگذارد و بعد از آنی که قانون انتخابات را ماده به ماده مطالعه کرد و آن انتخاب واعتبار را شورای ملی در منتهای بحث دید راپورت میدهد و محلس صحت انتخاب و نمایندگی آن وکیل را تصدیق مینماید پس از انکه مجلس شورای ملی درباره انتخابات اینقدر سختگیری بکنند بنده میخواهم بدانم یک بچه هفده ساله چطور در محکمه مینشیند و می گوید روح ملت ایران از وکالت ما خبر ندارد و محکمه هم میشنود و بنده منتظرم به بینم اقدامات هیئت وزرا درباره او چیست و وزارت عدلیه و محاکم عدایه وزرا چه محاکمه خواهند کرد و اگر بعضی از رفقای او با او هم دست هستد و در وقت محاکمه می آیند در محکمه و با او همراهی میکنند و این بی شرفی را که نسبت به مقام ملت ایران کرده اند محکمه توانست جبران کند و توانست او را محکوم قرار بدهند بنده هم ساکت خواهم شد و اگر محکوم نشد و محاکمه نتوانست ثابت کند که انتخاب نمایندگان بر یک شکل غبر قانونی نبوده است تکلیف خودمان را خواهیم دانست و بنده الان از کابینه وزرا سوال میکنم کی حاضر میشوند برای جواب استیضاح .
وزیر عدلیه در این قضیه روزنامه برق بقدریکه آقایان وکلا متاسفاند وزرا بیشنر متاسفند ودر فکر اقدامات و انجام مقصود هستند ولکن مسلم است که وزارت عدلیه و محاکم ناچار است که بترتیب قانونی وارد محاکمه شود و در اول ساعتی که این مسئله را اظهار و پیشنهاد کردند در هیئت وزرا مذاکره شد و لز طرف وزارت معارف و علوم و اداره مدعی العلوم هم ا ظهار کردند بالخصوص خود بنده که آنساعت در تلگرافخانه در خدمت آقایان وزراءبودم معاون مدعی العلوم را خواستم و تاکیدات لارمه کردیم در اینبابب بدون فوت وقت اقدامات مجدانه خودشان را بکنند و مطابق قانون انطباعات محاکمه را با نجام رسانند آنها هم مشغول محاکمه شدند باینکار امروز هم بالخصوص صبخی که بنده بعدلیه رفتم پرسیدم چون یک چیزی شنیده بودم که گفتند بعضی ها بطور نامناسبی رفتار کرده اند
مخصوصا هم اداره مدعی العلوم ئ عن رئیس محکمه و هفتش را خواستم و تاکیدات کردم که ناچار در اینمیئله بدون فوت وقت وبدون اینکه از رعایت قانون انظباعات و رعایت نظو و ترتیب دذره ای فرو گذاشت نمایند با کمال سختی او را محاکمه کرده در ظرف امروز و فردا انجام بدهند و حتی ببنده گفتند که رئیس محکمه نا خوش است و قرار به یکشنبه گذاشتند بنده تاکید کردم که رئیس محکمه که بالغرض ناخوش شده یکی دیگر از روسای انجا را معین بکنند که در ظرف این یک هقته این کار تمام شود و چنان که عرض کردم همان حالتی که برای آقایان وکلا هست و از این مسئله متایفاند ولی این کار را یا باید به ترتیب قانون انجام داد یا اینمه خود بنده که وزیر عدلیه هستم بگویم بروید ببینید که اگر اینطور باشد که باید در مجلس شورا بگویید که مجری بدارم.
{گفته شد کسی این را نمیگوید }.
پس اکر اینطور است که باید بترتیباتی که در قانون مقرر است عمل شود این کار بانجام رسد و چنانچه اظهار کردم ببعضی از آقایان وکلا که محکمه علنی است دز کمال صحت می توانند یکنفر را آنجا بفرستند و از طرف آقایان روزنامه نویسها هم فرستاده بودند که مذاکراتی را که میشود بنویسند بنده هم مراقب هستم که اگر نواقصی باشد فرو گذار نشود و اگر لازم بدانند چون محاکمه علنی است ممکن است یکنفر را در انجا بگذارند که تفتیش بکنند و اگر دیدند که واقا طرف گیری یا فرو گذاری میشود جلوگیری بکنند و الا این یک امری نیست که بتوانند هیئت وزرا یا وزارت عدلیه یا یک هیئتی که برای رسیدگی باین کار معین شده اند و در این کار خودداری کنند برای اینکه اگر یک امری واقع شود که بمجلس شورای ملی بربخورد ناچار بتمام ایران بر خورده است لکن بترتیب قانونی باید بگذرد و البته قانئی را که در این باب مجلس شورای ملی وضع نموده خودشان مجری خواهند داشت و بنده به اندازه ای که بتوانم نخواهم گذاشت در این باب فرو گذاری بشود نهایت اهتمام را دارم و اطمینان میدهم و امیدوارم که قریبا نتیجه انرا به عرض مجلس برسانم .
حاج سید ابراهیم بنده عرض میکنم که هیچ تاسفی ندارد بجهت اینکه قول یک بچه هیجده ساله یا چهار نفر اشخاصی که معلوم نیست از روی چه ماخذی در یکجا جمع میشوند و الفاظ و عباراتی می گویند که این افکار ملت ایران است خود ملت انرا حاکی از افکار خود نمیداند بجهت اینکه ملت ایران شاید صدی پنجش در طهران نیاشد و آنهممنحصر باین چند نفر نماینده ملت ایران در اطراف جمع شده اند و با کمال اشتیاق این وکلاء را معین کرده اند در این حرف که یک همچو آدمی بردارد بنویسد خاطر اقای وزیر را مسبوق میکنم که تاسفی نیست فقط یک چیزی که هست اینستکه بعضی وکالت جزئیکه واقع میشود اگر از آنها جلوگیری نشود شاید مفاسد دیگری بروز کند .
اری تحت الرماد و مبضنار واوشک ان یکون لهاضرام این است که اگر یک قدری جلوگیری نشود اسباب زحمت خواهد شد اما در باب محاکمه این شص بنده محاکمه او را قانونی نمیدانم که این مدیر است یا سر دبیر اگر مدیر است در قانون انطباعات کجا نوشته شده است که مدیر میتواند هیجده ساله باشد خود این را سید ضیاءکه روزنامه مینویسد و زیرش مینویسد مدیر مسئول سید ضیاء اصلا نباید مدیر مسئول واقع شود برای اینکه سن مدیر روزنامهرا در قانون انطباعات سی ساله معین میکند و کمتر از ان سن کسی نمی تواند مدیر مسئول باشد علاوه بر این روزنامه نویسهائی که توهین به هئیت دولت میکنند خودشان محکوم هستند دیگر محاکمه نمیدانم برای چه است مثلا در قانون اسلام اگر کسی العیاذبالله به پیغمبر بد بگوید یا منکر احکام ضروری شود کافر است ودیگر محاکمه ندارد ابنجاهم پس از انکه یک نفری سریح بهیئت رسمی دولت بهیئت جامعه دولت ملت توهین کند بدون جواز قانون و بدون اینکه قانون باو اجازه داده باشد که کلمه روی کاغذ بنویسد و چاپ کند وبعد ازآن با کمال هتاکی بیاید در یک مقام رسمی که وزارت عدلیه است این قسم کلمات را بگوید دیگر همجو آدمی محاکمه لازم ندارد و نمیدانم آقای ویر چه ترتیباتی را می خواهد مراعات بکنندکه شروع بمحاکمه او کرده اند و بنده عرض میکنم یک نفر جوان هیجده ساله اولا نباید مدیر واقع شود و نباید روزنامه بنویسد خواه این کار یک جزائی داشت که حتی مجرامیشد به آنجاها نمیکشید و این قسم بر آن مترتب نمیشد و حالا هم چنانچه عرض کردم با وجود این عبارتی که بنده در روزنامه (ایران نو) دیدم او را مستحق مجازاتمیدانم و هیچ محتاج به محاکمه جدید وتازه نیست و وزارت عدلیه باید اهمیت ندهد بیک همچو چیزی که اگر جلوگیری نشود شاید کلی شود والا مجلس شورای ملی اهمیتی بیک چیز جزئی که از یک بچه (۱۸) ساله که شاید قصور در عقلش باشد نمیشود میدهد .
آقا میرزا ابراهیم خان – بنده واقعا از طرف تمام مطبوعات دنیای متمدن اظهار شرمندگی میکنم از مطبوعات ایران و از این بدبختی که دچار ملت ایران شده است از اثر قلم این نگارند گانی که بهیچوجه من الوجوه رعایت مناسبات وطنی و حقوق ملی واساسی یک مملکتی را نمیکنند و بازمیخواهم در این مقام مقدس اظهار تاسف کنم از اینکه آن فعالیتی را که منتظر هستیم برای هیئت محترم کابینه در چه حالتی باید مشاهده بکنیم که در یک موقعیکه حقوق ثابته یک ملتی در مقام تزلزل باشد که در موقع آن اثریکه تاکنون تمام اهل این مملکت ومنتظر بودند از نتایج روزنامجات دیده باشند از بدبختانه سوء اثر کرده و بهیچوجه من الوجوء آن روشن شدن افکار عامه آن ترفی مملکت آن پیشرفت اساسی تجدد و تعالی که بایستی از اثار قلم این نگارند گان مترتب شده باشد بهیچوجه من الوجوء ندیدیم بر عکس یک اثرات بدی را مشاهده کرده دچار ضررهای فوقالعاده شدیم بهیچوجه نمی خواستم بر گردم و مراجعه کنم بان عبارت زشت ناگواریکه با آن قلمهای شکسته روی ان ورقهای سفید روشن گذاشته شده و اسباب رنجش خاطر نمایندگان محترم شده است زیرا که همه آقایان دیده اند و خود آقای وزیر عدلیه هم اظهار تاسف میکند دیگر لازم تیست که بنده بر گردم و عرضکنم که جه بوده و چه شده است امادرموضوع فرمایشات آقای وزیر عدلیه که که میفرمایند ما میخئاهیم به طریق قانونی وارد محاکمه گردیده باشیم بنده عرض میکنم که امروز هیچ قانونی برای ما اصیلتر از اصول قانون اساسی نیست پساز قانون اساسی مواد قوانین که از این مجلس مقدس گذشته وبه امضای پادشاه عصر هم رسیده است و چیزی راکه ما باید رعایت کنیم همین ها است اصل دهم قانون اساسی ما میگوید که غیر از موارد ارتکاب جنحه و جنایات و تقصیرات عمده هیچ کس را نمیتوان فورا دستگیر کرد مگر بحگم کتبی رئیس محکمه عدلیه بر طبق قانون ئو در آنصورت نیز باید گناهی مقصر فورا بامنتهی در ظرف۲۴ ساعت به او اعلام و اشعار شود یعنی در موقع اتکابب جنحه وجنایات و تقصیرات میتوان فورا کسی را دستگیر مرد و حبس نمود وبعد ازمدت ۲۴ ساعت باو اعلان کرد که تقصیرش چیست و اگر چنانچه مورد ارتکاب جنحه ئ جنایت و تقصیرات عمده نیست اول باید او را در محکمه ببرند و ثابت نمایند بعد از آن که رئیس محکمه حکم کرد او را حبسو مجازات کنند اما در یک موقعی که موافق مواد {۳۷} {۳۰} و (۳۴) قانون انطباعات این ورقه شهادت میدهد که یکی از قوای معظمه مملکتی ئو دولتی تضعیف شده است ونسبت دروغ بیکی از نمایندگان محترم داده شده است و یک هیئتی را از یک حق مشروع بی حق میکتد و دیگر چه جای تامل است که ما کسی را بیاوریم در محکمه و بخواهیم بطریق قانونی با او محاکمه کنیم که ببنیم که تقصیر او چیست بنده عرض میکنم که این ورقه بعینها شاهد بر این است که نویسنده و نثر دهنده و مدیر و منشی و تمام اعضاء ان مطبعه مقصر و خاطی هستند و بهیچوجه من الوجوء جای این نبوده است که آقای وزیر عدلیه اعظم حکم قانونی را بفرمایید بخواهند از طریق قانونی مدیر یک همچو روزنامه را محاکمه و توقیف کنند ماده {۲۲}قانون انطباعات می گوید ( جعل اخبار ومقالات فتنه انگیز و انتشار انها ونسبت انها به کسی به دروغ ممنوع است مدیرروزنامه ومعاونین او در تخلف از این ماده بالتزام شرعی ۵۰ تومان الی صد تومان دادنی خواهند بود با انکه از یک اه الی یک سال حبس خواهند شد. )
جعل اخبار چه چیز است مهمتر از اینکه از روزیکه بنائی دارالشورا ی ملی باداره مباشرت رجوع شده است بیش از سه هزارو ششصد و هفتصد تومان خرج شده است بر دارد بنویسد (۶) {۷} هزارتومان او در صورتیکه اداره مجلس توپخانه و قورخانه خانه بر پا نکرده است بر دارد بنویسد محلس توپخانه و قورخانه می سازد بنده نمیدانم مطالبی مجعول تر از این چیست و همچنین(مقلات فتنه انگیز ) چه مقاله ای میتواند فتنه انگیز تر از این مقاله باشد
شهادت می خواهم از مستمعین که بفرمایند چه مقاله از این مجعل تر می توان با وجود ثبت اوراق و دفاتر دفاتر اداره مباشرت که بیش ازسه هزار و ششصد هفتصد هزار تومان خرج نشده است بر دارد بنویسد شش هزار هفت هزار خرج شده است چگونه می شود چهار عراده توپی را که مجاهدین در موقع فتح اورده اینجا و خئد مردم خواهش کردند که این توپها برای نمایش در مجلس باشد می نویسد که مجلس توپخانه و قورخانه بنا کرده است بنده سوال میکنم که چگنونه میشود این را قبول کرد وخجالت میکشم از این که مکرر کنم چیزها ئیراهم که بعد نوشته است این ماده می گوید صاحب یک چنین مجعولاتی از یکماه الی یکسال باید حبس باشد در ماده دیگر میگوید مقالات مضره بمذهب و عقیده اسلامیه هر کس در روزنامه یا اوراق دیگر درج کند از ده تومان الی سیصد تومان مجانی دادنی خواهد بود روزنامه یا ورقه مذکوره اگر مستمر باشد از یکسال الی ۲ سال توقیف خواهد شد پس ما باید منتظر شویم که العباذ بالله یک شرکی یک الحادی بذوات مقدسه به اولیاء طاهرین صلوات الله علیهم اجمعین بنویسند انوقت ما بگوییم اینها مضر است به اخلاق وعادات اسلامی وقتی که بر دارند مقالاتی را که بموجب اینمواد و اصول قانونی اساسی که بحضور مبارک عرض کردم بنده بهیچوجه من الوجوه لازم نمی دانم در حق نویسنده یک چنین لایحه محاکمه شود و کمال قصور را با حرمت هر چه تمامتر نسبت می دهم بان نظرها که یک همچوشخصی را مطلق بگذارد تا اینکه برای خودش یک ایادی خبیثه تهیه کند و انها را در محاکمه دور خود جمع کند و بخواهد که بمغلطه و حقه بازی توهین از مقامات عالیه کرده باشد و در اینموقع غنیمت می دانم که عرض بکنم حضور آقای وزیر عدلیه که روسای محاکمه عدلیه ما ان طوریکه باید احترام مقام محکمه را موقع محکمه نگاهدارند نگاه نمیدارند و ان طوریکه باید مراعات کنند و مراقب اشخاصی که جزء تماشاچی و جزو منصفین هستند نمی باشند هر کس را که از هر ارضی بیرون بیاید راه میدهند و هر بی ادبی را در انجا میپذیرندهمین محکه است که اگر وقتی بنا بشود در مقام یک نفر وکیل یا یک نفر وزیر حکم حواهد داد.
وزیر عدلیه بنده امیدوارم که این مذاکراتی را که میکنم در این موضوع دلیل دفاع روزنامه برق نیاشد اما چون ناچارم بعضی مسائل را جواب عرض کنم این است که باز عرض میکنم اگر چه اقای حاجی سید ابراهیم فرمودنو متاسف نیستم لکن بنده عرض میکنم متاسفم و عرض می کنم که وزارت عدلیه غیر از اداره نظمیه میتواند یکنفر را بگیرد حبس کند و بعد اطلاع بدهد که رسیدگی کنند لکن وزارت علیه یک وزارت قانونی است اگر میخواهید عدلیه را یک اداره قانونی است نزد عدلیه وزیر و وکیل و غیر ایشان فرقی ندارد و حالا اگر می فرمایید که محاکمه نشود الان بفرمایید و رای بدهید که فورا بدهم او را حبس کنند و اگر شما وکلای مجلس قانع میشوید باینکه روزنامه برق توقیف شود که ان هم اهمیتی ندارد اما بنده تصور می کنم که باین قدر بی قانونی نیستند و مبخواهید که ابن یک مجازاتی بشود این حکم را باید دفاع بکند بنده حکم بکنم که قاضی نیستم ان وقت خواهند گفت استبداد شد تفاوت نمیکند استبداد در هر موضوعی استبداد است و صدای مردم بلند خواهد شد پس برای اینکه خطا خیانت او را ثابت کرده باشند جز اینکه محاکمه کنند و بعد بمجازات برسد چاره ندارد حالا اگر این را میخواهید بیخود نمائید بگویید بکنند اگر مقصودتان این است که بنده بکنم و وزیر عدلیه هستم و ار وزیر عدلیه نظارت است باید مراقب باشم و به بینم و تا حالا اگر غلطی واقع شد جبران کنم والا اینکه در کاریکه نا تماماست بخواهم اقدام کنم ازوظیفه بنده خارج است و تمام تصدیق خواهید فرمود خارج است ولی از مجازات قانونی او هیچ فرو گذار نمیکنم و مجازات او فقط این نیست که بگویند روزنامه ( برق ) را ننویسند بلکه مجازات او این است که محکوم بجریمه و حبس شود بان ترتیبی که در قانون انطباعات برای نوشتن یکهمچو مقاله سوئی نسبت بیک همچو مقام مقدس مقررات و این جز بمحاکمه که چاره دیگر ندارد و امیدوارم که این نتیجه هم جاصل شود و تمام آقایان هم واقا استرضایشان حاصل شود یعنی استرضای آقایان در واقع استرضای تمم ملت ایران است برای اینکه وفتی که یکته اب لمجای لذ بخورد بتمام ملت ایران خورده است و این ترضیه هم طوری ایست که فرو گذار شده باشد یا قابل فروگذاری شدن باشد آیا این را هم نباید گفت محاکمه کرد بنده نمیفهمم اگذ نباید محاکمه کرئ که آن کار نظیه است اگر باید محاکمه کرد که مشغولند و نتیجه مطلوبیه هم حاصل خواهد شد و مراقب هم هستم که فرو گذاری نشود چنانچه عرض کردم در باب قی الجمله رفتار ناشایستی که شده بود امروز صبح شنیدم مخصوصا فرستادم خواستم در کمال شدت مواخذه و تاکید کردم که مراقب باشند بی ترتیبی در انجا واقع نشود اما در باب خود وزارت عدلیه که حالا مداکره فرموده ان را بنده خیلی عرض دارم که امروز چون وقت کم استو مطالب دیگر هم هست ان عرایض خودم را بعد عرض میکنم وزارت عدلیه با این ترتیباتی که قابل کمال دقت است و بنده عرض میکنم و گزاف هم نیست که اگر اوقات این مجلس تا بحال فقط صرف ترتیب و تدوین قوانین وزارت عدلیه و تکمیل نواقض میشد باز مجلس کار فوق العاده نکرده بود چطور می توانید شما از یک عدلیه شما که نه یک نظامنامه داخلی دارد نه یک قوانین معینه و ترتیب مسلمه دردر چند نفری در انجا نشسته اند قوانین و ترتیب معینی و بدون یک محاکمه محاکمه میکنند اگر انسان بخواهد بانخا مگوید راه کار اینطور نیست بایدیک قراری داد شاید فریاد واقانونایلند سود که وزیر عدلیه می خواهد این را بر دارد در صورتیکه هیچکدام از انها نیست و کار هم اینقدر نباید راجع باشخاص کرد باید راجع کرد بنواقص نداشتن قانون محاکمه قانون را در این مدت بوزارت عدلیه داده اید فقط یک چند قانونی که مشیرالدوله در زمان وزارت خودشان چاپ کرده اند و بطور موقتی در دست مردم است لکن در ان هم بقدری نسخ کرده اند و تصرفات نموده اند که شاید بعضی از آن باقی باشد و بنده باز عرض میکنم و جلب میکنم نظر نمایندگان محترم را با اینکه اگر سعادت خودتان را می خواهید چاره ندارید مگر اینکه توجه کنید باصلاحات وزارت عدلیه و ترتیب قوانین آن وزارتخانه والا الان صریح بشما عذص میکنم که عدلیه شما خراب است عدلیه شما محاکم ندارد عدلیه شما اداراتش تا صحیح است عدلیه شما حالش معلوم نیست این را هم تصور نکنید که اینها راجع باشخاص است خیر راجع باشخاص نیست اگر با این ترتیب یک دسته دیگری را هم بیاورید خمین است باید قواعد انرا درست کرد قوانین انرا مرتب نمود تا بتوان نتیجه ای را که منتظرید بدست آورید والا اینها منجر میشود بتنفر از این اساس و بدبختانه نه این تنفر عامه از اوضاع عدلیه رفته رفته راجع میشود بمجلس شورای ملی برای اینکه این مشروطیت یک ظاهری دارد آنمجلس است و یک باطنی دارد که وزارت عدلیه است و وقتی که نفرت از عدلیه حاصل شد از مجلس بلکه از تمام ادارات نفرت حاصل خواهد شد و بنده عجالتا چیزی را که در آنجا لازم دیدم که فورا باید تشکیل شود این بود که مجلس در همانجا تشکیل دادم بجخت ترتیب نظامیه داخلی و وصول محاکمه و بعضی یروگرام هائیکه لازم است بجهت تشکیل محاکم و انرا هم بطور موقت تا وقتیکه قانون دائمی آن و مجلس شورای ملی بگذارد و حالا یک چندی است که مشغولین و در مجلسی که چند نفر اشخاص که بصیر و عالم بترتیبات اداری هستند هفته به روز در انخصوص مذاکره میکنم بلکه یک دستور العمل موقتی برای وزارت عدلیه ترتیب دادم باشیم ولیکن بایستی مجلس شورای ملی چنانچه ببعضی از آقایان هم جداگانه عرض کردم که مجلس بکنیم از فقها او چند نفر از اشخاص قانون دان جدیدمان و اگر تصویب بکنید یک دو نفر هم از مخلس شورای ملی که صاحب هر دو جنبه باشد که بنشیند و بسنجند و ورزش بدهند وقوانینی راکه لازم .متناسب ترتیبات مشروع باشد تا جند روز دیگر مرتب کنیم و رواج بدهیم تا بتدریج قوانین دائمی آن از مجلس بگذرد که در واقع ورزشش از آنجا بشود و اگر بخواهند که این کمک را هم با وزیر عدلیه نکنند مختارند ولی عرض میکنم که بواسطه این مشروطیت اقلا یک اسباب آسایش برای عموم فراهم شده باشد اگر یک کسی یک کاکاسیاهی داشته باشد و اسنمش را بگذارد الماس باید از او توقع هم قسم کاری را داشته باشد که اسمش الماس است پس اگر آسایش عموم را می خواهید بایستی واقعا این عدلیه را بسازید فانوسش دست شماست ترتیبش دست دولت است باید باتفاق همدیگر کار کرد والا این عدلیه نیست که شما و بنده بتوانیم از ان روسفیدی داشته باشیم .
ارباب کیخسرو اولا در جواب آقای وزیر عدلیه عرض میکنم بهتر ان بود نواقص قانونی وزارت عدلیه را که در اینجا بزیان بیان فرمودند بصورت لایحه قانونی نوشتع از ن ر عیئت وزرا گذراند بمجلس پیشنهاد کنند تا مجلس در ان باب مشاوره نبوده صورت قانونی دهد و همجنان اگر وزیر عدلیه نظام نامه داخلی ندارد قصور از خود وزراء است .
ثانیا در مسئله روزنامه برق اگر چه در دو نمره ان خطاب بود ببنده ولی چون در ضمن ان خطابها ایرادی ببنده وارد نبود و ضمنا هم نزد خدا و وجدان خود و ملت رو سفید هستم که بقدر قوه خود نسبت باین احساس مقدس و ملت در دلسوزی و خدمتگذاری فرو گذاشتی نکرده ام بهیجوجه خود را طرف اعتراض برق و غیری نمیدانم چنان که در جواب رئیس مدعی العلوم هم اظهار داشتم ابدا از بابت بنده در محکمه نگارنده برق را طرف معارضه قرار ندهند و از آقایان نمایندگان هم استدعا دارم هر ایرادی می خواند به روزنامه برق بیاورند خارج از آن نظر باشد که ان روزنامه نسبت به من چیزی نوشته است یکی اینه آقای وزیر عدلیه اظهار داشتند باید قانونا محاکمه شود و نباید مایندگان تقاضای محکومیت خارج از قانون نمایند مسلما هیچگاه هیچ نماینده ای که خود مقتن قانون است راضی نمیشود واجازه نمی دهد که ذره ای مخالف قانون با احدی رفتار شود ولی نظر آقایان نمایندگان بر انست کخ مجاکمه قانونی با هیا هو خیلی منافات دارد و نباید یکنفر که در محکمه بجهت محاکمه جمعی حاضر می شود جمعی هوا خواه خود را حاضر نمایند که که حاکمهرا مبدل بغوغا و بعضی حرکات غیر قاعده نمایند اگر محکمه نمی تواند از این بی قاعده گیها جلو گیری بکند خوب است از اول از اول اینطور اشخاص را راه نداد والا جلوکیری کند که امور از جاده نظم و مسالمت خارج نشود و ضمنا هم تا میشود وزارت عدلیه مقرر دارند تعقیب کند این اشخاصی که هیاهو کردند کیها بوده و چه مقصود داشتند و از بابت لازمه مراقبت در حفظ قانون و صحت محاکمه هم چون اقای عدلیه در اینجا صریحا متعهد شدند که غفلت و مسامحه و اغماض نشود بهتر است علی العجاله مطلب در اینجا ختم شده نمایندکان منتظر نتیجه باشند .
وزیر عدلیه در مسئله اولی که فرمودند در خصوص قوانین که بعد از اینکه نوشتند و از نظر هیئت وزراء گذشت باید بمجلس شورای ملی بیاید لازم است عرض کنم که قوانین وزارت عدلیه راجع به بکابینه وزراء نیست راجع به همان وزارت خانه و مجلس شورای ملی است و البه بصیرت دارند باینمسدله که خیلی از قوانین از وزارت عدلیه به مجلس شورای ملی فرستاده است و هنوز گذشته است حلال اگر آقایان میل دارند بنده فردا با اینکه میدانم این قوانینی که تا بحال امده است نگذشته است سایر قوانین را ه بفرستم ولی بشرط اینکه بفر مایند تا چند روز دیگر میتوانند به بنده بدهند و الا اینکه پیشنهاد شده است بعد از آنی که گذشت سایرین را می فرستیم اما دز باب طرفداران این این شخص که فرمودند که بنده شاید نی خواهم حماسه بخوانم ولی همینقدر غرض کنم به اندازه ای که هست با این نواقص شاید در بعضیجزویات هم غفلت نشود و بنده هم امروز مخصوصا غدغن کردم و گفتم که چند نفر ژاندارم در محکمه بگذارند و اینها که می خواهند بیایند و بنشینند ازاذانه بطور مقلولیت وبدون اینکه حدکت بی قاعده بکنند می توانند حاضر شوند والا بوسیله ژاندارم وقوه که در امجا است مخالفت کنند و نگذارند که حرکت خلاف قاعذهواقع شده و امروز بخصوص تحقیق کرده که در باب ان اشخاصیکه پریروز گفتند در انجا هیا هو کرده بودند که چه اشخاصی بودند که این در خود محکمه واقع نشده است وقتیکه خواسته اند بروند به دا لان یک همهمه کرده بودند نه اینکه در خود محکمه باشد و به طوریک عرض کردم سپردم که ژاندارم بگذارند و مراقب بشوند که حرکتی واقع نشود حالا این اشخاص کی ها بوده اند و غرض آنها چه بوده است و خیال سوئی داشتند یا نداشتند البته دنبال می شود وتفتیش می کنند که معلوم شود .
دکتر علیخان بنده فقط می خواستم سئوال کنم که این مذاکراتی که شد چه بود سئوال بود یا استیضاح اگر استیضاح بود که دنباله آن باید معلوم شود اگر سئوال بود که با این مفصلی نمی شودو ترتیبش این نبود .
رئیس حالا بعد از انی مه اقای وزیر عدلیه وعده دادند که اهتمام بکنند ماکرات را در این خصوص ختم می کنیم .آقای شیخ غلامحسین سوالی داشتید از وزارت جنگ بفر مایید .
اقای شیخ علامحسین چند روز قبل شنیدم که اقای وزیر جنگ اجازه داده اند به اداره قزاقخانه که هزار نفر بر عده قزاقی که هست افزوده شود پانصد نفر سوار پانصد نفر پیاده این مطلب را خواستم از اقای وزیر جنگ سئوال کنمکه صحیح است یا خیر .
وزیر جنگ این چیزی را که اقا شنیده اند بنده بکلی تکذیب می کنم که بهیچوجه در وزارت جنگ در این باب همچو مذاکره نشده است و هرگز وزارت جنگ یکعده به این زیادی را بر سوار یا قزاق یا ژادارم یا هر چه که باشد بدون تصویب هئیت وزرا ء یا فرستادن به کمیسیون نظام مجلس مقدس تصویب نمی کند و بکلی خلاف است ولی نمیدانم بچه ملاحضه است مه این چیز بی اساس را در شهر شایعه کرده اند .
آقاشیخ علاغمحسین بنده چون وزارت جنگاین طور جواب دادند قانع شدم ولی خاطر ایشان را متوجه می کنم به اینکه تصویب بودجه وزارت جنگ راجع است بمجلس شورایملی و اگر باید این عده اضافه شود باید با اطلاع شورای ملی باشد .
وزیر جنگ عرض کردم که بدون اطلاع کمیسیون نظام وزارت جنگ نمی تواند همچو چیزی را تصویب کند .
رئیس اقای لساانالحکماء سئوالی از وزارت جنگ داشتید بفر مایید .
لسان الحکماء چندی قبل در کمیسیون نطام اقای ضرغام السلطنه عرایضی نوشته تودند به مجلس مقدس که که در مجلس بکمیسیون رجوع شده بود و یک مسئله بود که مشروطه آنرا حل کرده بود و کمیسیون نظام هم مداقه کرد و تقریبا راپورت انرا هم می توانم عرض کنم که خاطر اقای وزیر جنگ مسبوق باشد .
راپورت کمیسیون نظام بتاریخ ۵ شهر صفر ۱۳۲۸ اولا حقوق گذشته سوارهایی ضر غام السلطنه از غره هحرم باقی است چنانچه تا همان تاریخ پرداخته بهمان ترتیب از غره محرم تا کنون هم بپردازند ثایا چون در شهور گذشته ان سوارها در هر ماه تغییر داشته و از قرار اظهار وزارت جنگ عده سواران مذکور فعلا معین نیست.
ولی عقیده کمیسیون بر این است که هر قدر وزارت جنگ صلاح می داند که از این سوار حاضر خدمت باشد معین و معدود نمایند که از این تاریخ ببعد منظما در هر ماه سان دیده حقوق انها را .مرتبا بپردازد بنده حالا می خواهم از اقای .زیر جنگ سئوال کنم که ایا این مطلب در وزارت جنگ و هیئت وزرا ء هم حل شده است یا خیر یعنی وزارت جنگ یکغده سواری را که دارد سان می بیند یا خیر و در خصوص سوارهای ضرغامالسلطنه ایا از ان تاریخ عده سوارهای انها معکوم و رسما معین است و حقوق آنها به ترتیب رسیده یا نرسیده است. .
.وزیر جنگ در مسئله اقای ضرغامالسلطنه جون که سابقه داسته است یک عده سواری ابوالقاسم خان پسر داشته که او را ماور بزنجن کرده اند در وقتی که بزنجان رفته است یک حقوقی داشته است مثل سایر سوار های بختیاری مرتبا گرفته اند و بعد از که انجا رسیده است وزارت جنگ سابق دیده است که (۵۴ ) نفر عده اس حالا درست در نظرم نیست باید دید در دفتر گویا از (۵۴) بالا نیست سوار داشته و این مسئله هم و از ان پس موافق ان سال برایش حواله صادر شد یکی دو مهش را هم من امضاء کردم و این مسئله چند روز قبل از این در هیئت وزراء مطرح مذاکره شد که کلیه کار ضرغام السلطنه را چه باید کرد چون یک عده یک عده سواری هم پسر دیگرش تازه اورده است ئ خودشان می گفتند (۱۷۰) نفر است و در هیئت وزرا این طور تسوبی شده است که باسم ضرغام السلطنه صد سوار وزارت جنگ قبول کند گه پنجاه نفر باسم ابولقاسم خان پسرش و نجاه نفر باسم ابوالقاسم خان پسر دیگرش این عده را هیئت کتبا امضا کرده اند و مطابق انهم بضر غام السلطنه ابلاغ کرده اند که این عده سوار از شما قبول می شود و سان این عده هم یک ترتیبی دارد که با سایرین تفاوت دارد بجهت اینکه همین قدر که روسای بختیاری اوردند سان دادند انها را باید قبول کرد باری اینکه انها خودشان مجاهد بودند ومقدس هستند و اشخاصی می باشند که نمی توان به انها نسبتی داد همین قدر که خودشان اوردند قبول می کنیم یعنی وزارت جنگ سابق بول کرده اند من هم قبول خواهم کرد ولی سان سرباز یک یان دیگر است و سان انها طور دیگری است یعنی بطوریکه بنده می بینم این قسم است .
لسان الحکماء بنده میخواستم عرض کنم خوب است اقای وزیر جنگ زودتر اظهارات خودشان را بموقع اجرا بگذارند که اسباب تصدیع خاطرمجلس نباشد و حقوق انهاهم بیک ترتیب معین که مقدور دولت باشد و باز استدعا کنیم که عقیده خودشان را بموقع اجرا بگذارند تا ایاب گرفتاری نباشد برای اینکه چنان که شنیده ایم یک عده از این سوارها از کثرت پریشانی و نرسیدن حقوق رفته اند و متحصن شده اند .
وزیر جنگ عده سوارهای بختیاری
Page 5 missing
جنگ اجازه نداده باشد هیچ اقدامی نمیتواند بکند .
وزیر جنگ ان قزاق هایی که به ولایات می روند تمام انها موقتی است و هیچ نباید بمانند و بریکاد قزاق مرکزش طهران است و نباید در سایر جاها قزاق خانه داشته باشند تا بحال که قانونش این بوده است روسای ان هم باید در طهران باشند و نسبت به تاسیس یک قزاق خانه چگونه ویرز جنگ اطلاع ندارد و گمان نمی کنم صحت داشته باشد به جهت اینکه تاسیس یک قزاق خانه خر ج لازم دارد در زمان وزارت جنگ بنده که همچو اظهاری به بنده نکرده اند و همچو اجازه از بنده نخواسته اند و اما نسبت به اینکه انها معلمند مسلم است که هر جا مامور می شوند در تحت ریاست صاحبمنصبان ایرانی هستند .
معزز الملک از این اظهار آقای وزیر جنگ و تصریحشان معلوم شد ماموریت این عده از قزاق ها در انجا موقتی است و بودن این صاحب منصب در انجا موقتی است در این صورت البته آنها را احضار خواهند کرد .
رئیس عریضه ایست از آقای حاج فاتح الملک رسیده است قرائت می شود.
عریضه مذبور به شرح زیر قرائت شد :
( ۲۲ ذیقعده ۱۳۲۸ )
مقام منبع ریاست مجلس شورای ملی شیدا الله ارکانه ــ چون این بنده خدمات ملیه را به نحو وهر قسم باشد بر خود مخمر کرده هرگز در هیچ موردی این وظیفه مقدسه غفلت نکرده ام چنانچه در زمان انقلاب اصفهان خدمات نظامی وغیر نظامی که در انجا از ترتیب پیاده و سواره و مراقبت امور نظامی و ولایتی اقدام کرده ام شاهد صدق این مطلب و امیدوار است که تا زنده ام هرگز از این وظیفه غفلت نکنم در این مدت هم که بر حسب انتخاب ملت اصفهان در ساحت قدس شورای ملی حاضر بوده ام نمایندگان محترم شاهدند که انی تکاهل در خدمتگذاری بقدر وسع در مجلس مقدس و کمیسیون ها ننموده ام تا این اوقات از طرف وزارت جلیله جنگ اصرار در اعزام بنده بریاست اردوی سیار فارس شده و چون این اوقات اهمیت موقع جنوب مخصوصا فارس بر همه واضح است و خدمتقشونی انجا هم کمال اهمیت را دارد و وزارت جنگ چنین حس کرده بودند که بواسطه اطلاعات وسابقه ای که در علم نظام داشتم بتوانم از عهده این خدمت بر ایم اما به هیچوجه نمیخواهم قبول این مطلب را نمایم و از این شرافت عضویت مجلس مقدس تخلف نمایم ولی اظهارات وزارت جنگ به مقام ریاستمجلس و فرمایشات ایشان که لزوم اهمیت مطلب را بیان فرمود تا بنده را قانع کرده با کمال تاسف و تحیر از این خدمت حضوری مجلس معذرت خواسته بخدمات غیابی مشغول میشوم و این عریضه که بمنظطور استعفا نامه است با نهایت افسوس عرض کردم که دیگری را بجای بنده انتخاب فر مایید که در عده نمایندگان نقصانی حاصل نشود زیاده جسارت است { فاتح الملک }
رئیس اگر چه خارج شدن آقای حاج فاتح الملک از مجلس شورای ملی خیلی محل تاسف و لکن چون با ماموریت مهمی معین شده ناچار با کمال تاسف استعفای ایشان را مجلس می پذیرد در راپورت کمیسیون بودجه بعبارت ذیل قرائت شد :
کمیسیون بودجه بتاریخ چهارشنبه ۱۳ ذیقعده ۱۳۲۸ در تحت ریاست آقای حاج میرزا رضا خان نایب رئیس کمیسیون منعقد لایحه از طرف وزارت مالیه سابقا به مجلس شورای ملی تقدیم در ان تقاضای ماهی چهارصد تومان برای سردار ملی و سیصد تومان برای سالار ملی نموده بودند چون این مبلغ نسبت به مخارج سردار وسالار ملی کافی نبوده وزارت مالیه لایحه خود را مسترد ومجددا تقاضای ماهی پانصد تومان در حق سردار ملی بر قرار شود بجاو در حقیقت فقط برای کفایت مخارج معزی الیهااست کمیسیون با کثرت اراء مبلغ پانصد تومان هر ماه از برای آقای سردار ملی و مبلغ چهارصد تومان درباره سالار ملی تصویب می نماید .
حاج عزالممالک معین است که خدمات این دو سردار بزرگ به حدی است که بنده نمی توانم بیان کنم و فقط در این موقع می توانم عرض کنم که واقعا نسبت به این صدمه بزرگی که باین دو وجود مقدس وارد آورده اند باید باید لعنت باشخاصیکه این صدمه را به این دو وجود مقدس وارد آوردند و بنده تصویب می کنم که این قدر مواجب در حق ایشان بر قرار شود و رای می دهم .
افتخار الواعظین گمان میکنم در مقابل خدماتی که این دو سردار در راه مشروطیت ایران کرده اند مبلغ زیاد نیست و باید رای بگیریم .
دکتر علیخان اگر چه عرض بنده شاید قدری خارج از موضوع بنظر می اید ولی لازم است عرض کنم پریروز در باب کمیسیون بودجه بنده عرایضی کردم و بعضی اقایان به بنده ایراد کردند و حالا هممجبورم عرضم را تکرار کنم و ان این است که بنده هیچ نمی دانم این چیزهائی که بکمیسیون بودجه می رود چه نظری دارد و چه ملاحظه ای میکند که تصویب یک مبلغی می کند تا بحال انچه راجع به کمیسیون بودجه شده است تصویب کرده حال انکه کمیسیون بودجه برای تصویب این چیزها فقط نیست کمیسیون باید از عایدات و مخارج مملکت اطلاع داشته باشد که ان وقت بتواند مصارف را با عایدات تطبیق بکند که از ان نقطه نظر بیاید به مجلس ومجلس ان را تصویب کند ولی کمیسیون بودجه تقصیر ندارد عرضی که کردم غرضم توهین به کمیسیون بودجه نبود بنده غرضم این بود این بود که تا بحال بودجه مملکت به انجا نرفته است و عایدی مملکت را نمی داند می تواند بفهمد که این مخارجات را نظری ندارند که این چیزهائی را الان به کمیسیون بودجه می رود از روی چه ماخذی تصویب می کنند این نقطه نظری که اینها دارند هیچ نقطه نظر صحیحی نیست و ما نمی توانیم که اعتماد داشته باشیم به این رای کمیسیون ما هم باید ببهمان طور ی که انها یک نقطه نظر هوایی دارند همان طور یک رای بدهیم .
سلیمان میرزا همین طور که آقای دکتر علیخان فرمودند بنده هم با وجود انکه مخبر ان هستم تصویب می کنم که وقتی کمیسیون بودجه معنویت پیدا می کند که میزان جمع و خرج مملکت را بداند تا اینکه وقتی که خرجی را رجوع کرده اند بکمیسیون بودجه می بیند اگر محلی باقی است ان را تصدیق می کند و اگر محلی باقی نیست ان را تصویب نمی کند اما این تقصیر راجع به کمیسیون بودجه سابق است بکمسیون فعلی بجهت اینکه بودجه کل هنوز به کمیسیون بودجه نیامده و حالا فقط نظری که در موضوع این قسم خرج ها است نظر به لیاقت و اهمیت این اشخاص ست مثل اینکه اقای سردار ملی و سالار ملی هر کدام از اینها را می دانم یک زحمتی کشیده اند و یک حقوقی هم وزارت مالیه در حق انها معین کرده است تقریبا انچه هم کمیسیون تصئیب میکند نظر به ان است که وزارت مالیه ان را تصویب کرده و وزارت مالیه لابد چیزی را تصویب می کند که مطابق با عایدی باشد و محل دخل و خرج عایدات مملکت را باید وزارت مالیه بداند و وقتی که پیشنهادی را میگند از روی داشتن ماخذ و محلی که جمعش را فکر کرده باشند پیشنهاد می کند بنابر این نقطه نظر کمیسیون بودجه بدو چیز است یکی راجع به تصویب وزارت مالیه است و دیگر راجع به کفایت و لیاقت واستحقاق اشخاص و ان اندازه که باید یک مواجبی به انها بدهند فقط نظر کمیسیون به همین است که عرض شد .
سردار اسعد بعد از ان خدماتی که این دو سردار کرده اند این مواجب را برایشان برقرار کرده اند و جای هیچ گفتگو نیست که باید تصویب شود .
حاج شیخ اسد اله بنده اگر چه مخالف نیستم ولی عرض می کنم که این مطلب از اول اینقدر محتاج به مذاکره نیست و فقط نظر کمیسیون اگر این بوده است که اعتماد به وزارت مالیه داشته یک محلی برای انها معین کرده و ان اندازه که باید یک مواجبی به انها بدهند محلی تصور کرده است بنده عرض میکنم که این اشتباه است برای اینکه یک وقتی صورت اجمالی بما می دهند که چند کرور کسر داریم برای اینکه خود وزارت مالیه هم اصل بودجه مملکت ما را کماهو نمی داند که عایدی و کسرش چقدر است و اگر یک همچو مطلبی را معین کرده بود و بودجه صحیحی در دست داشت این همه محتاج به مذاکره نبود .
سلیمان میرزا هر چند در این باب مذاکره لازم نیست ولی اینکه حاج شیخ اسد الله فرمودند بنده عرض می کنم ان ساعتی که بودجه امد انجا وقتی که باید تعدیل کنند و کلا می توانند این طور مخارجات را کسر کنند با اینکه خود وزراء پیشنهاد می کنند در تعدیل مصارف در هر صورت ضرری وارد نمی اید هر روز که این را تصویب می کنند وقتی که بمجلس امد می توانند کم و زیاد کنند و همه قسم تغییرات بدهند و همین طور که آقای سردار اسعد فرمودند گمان میکنم که با وجود این خدمات سردارین موضوع این قدر مذاکره و اشکالات نباشد .
آقا میرزا مرتضی قلیخان بنده عرض می کنم که بهترین مطالب ملاحظه نزاکت است دو مسئله اینجا ذکر شد یکی پریشب آقای دکتر علی
Page 7 – 8 missing
است اول باید مراعات حال مملکت را بکنیم اکر زیاده از احتیاجات مملکتی داریم ان وقت می توانیم از نوع خودمان دستگیری بکنیم و جیزی در حق انها تصویب کنیم علی الخصوص حقوقی که از طرف دولت برای لشخاص معین می شود اقلا ان اشخاص باید دارای یک شرایطی باشند که به ان سمت شناخته شوند تنها وکالت یا خدمت بشریعت مقدس نمی تواند جهت این یشود که درباره ورثه یک حقوقی برقرار شود اگر این مسئله اسباب این بشود که ما برای انها حقی منظور بداریم انوقت باید تصور کرد که مالیه این مملکت سهل است مالیه تمام ممالک هم کفایت نخواهد کرد که در حق انها مستمریات برقرار کنیم به جهت اینکه باید در حق ورثه تمام وکلاء حقوق معین شود اول باید تصور شود دولت اینقدر قوه وقدرت دارد که این قبیل چیزها را بدهد یا ندارد و حال انکه ما می دانیم ندارد و نمی تواند از عایدی خودش پول به ادارات خودش بدهد و اینکه اقای وکیل الرعایا کفتند کهاین قبیل چیزها مصارف مملکت را سنگین نمیکند بنده تصویب نمی کنم در صورتی که ما سابق بر این اینقدر خرج نداشته باز کسر محل داشتیم تا رسد که این قبیل مخارج وخورده خورد ها را جمع کنیم مبلغ گزافی می شود و منابع و عایدات این مملکت هم چندان تفاوت نکرده است تا ما بگوئیم یک مبلغ عایدی در مملکت پیدا شده وفقط حس نوع پرستی خودمان دست ما را بگیرد و راهنمای ما بشود که انوقت ما بتوانیم این نوع حقوق را تصویب کنیم و به او بدهیم مالیه مملکت و خزانه دولت قلب نداردو نمی تواند ملاحظه کند که فلان کس چیز ندارد و باید باو چیز داد اگر این طور باشد انوقت ما نباید تمام فقرای مملکت را چیز بدهیم ما اگر چیز داشته باشیم برای احتیاج مملکت و و امروز هر چه پیدا بکنیم اگر تمام را زیاد خرخ کردن قوای مملکت بکنیم هنوز کم است و بنده شخصا با کمال تاسف اگر چه ورثه مرحوم حسام الاسلام محتاجند چون نظرم از طرف دیگر این است که ایران محتاج تر است بپول این مبلغ را تصویب نمی کنم .
اقا میرزا احمد بنده موافقم با اقای معززالملک و خواهش می کنم هر یک از نمابندگان از سابقه احوال مر حم حسام الاسلام بفرمایند تا متقاعد شویم .
دکتر علی خان بنده موافق هستم واز ان جهت چون شاید از بعضی عرایض همچو استفاده کنند که موافق نیستم باین جهت ابتداء عرض می کنم که با اقای معززالملک موافق نیستم و موافقم با راپورت کمیسیون ولی عرض می کنم که اگر یک وقتی یک مذاکراتی می شود نباید حمل با غراض شخصی شود بهیچوجه راجع با غرض شخصی نیست بنده در باب مذاکراتی که در باب سردار و سالار ملی شد عرایضی کردم و اقای میرزاز مرتضی قلیخان بعضی اعتراضات ببنده کردند و اگر چه بنده اجازه خواستم رفع سوءتفاهمی که از عرایض بنده کرده بودند بکنم ولی اقای رئیس اجازه ندادند خواستم که یک مطلبی که گفته می شود نباید حمل بر اغراض شخصی بشود واینکه می فرمایند عبارات را یک طوری ادا کنند که سوء تفاهمی نشود بنده عرض می کنم خوب است طوری گوش بدهند وبفهمند که سوء تفاهم نکنند اما یک مطلبی را اینجا خواستم جواب بدهم و ان این بود که اقای حاج وکیل الرعایا فرمودند که می دانم به قدری که مملکت این پولها را بدهد پول هست و مملکت می تواند این نوع مخارج را تحمل کند ولی باید عرض کنم که اگر عوض ایشان وزیر مالیه مملکت این حرف را می زد ما در کمال اسودگی می توانستیم اطمینان پیدا کنیم برخلاف وزیر مالیه سابق که یک بودجه موقتی اورد اینجا تخمینا یک مبلغ گزافی کسر داشت .
حاج شیخ علی حسام الاسلام که اصلا طهرانی بودند و بعد از دست استبداد متواری شدند به خراسان و قریب یکسال در انجا فراری بودند و قریب یکماه در مریض بودند گویا در طهران هم به صدماتی مبتلا بودند و از ان صدمات شهید شدند .و می شود ایشان را یکی از شهدای راه حریت محسوب داشت و در خراسان هم انچه از دستشان بر می امد درباره بیداری ملت کوتاهی نکردند سفرها کردند سرخس رفتند درجز رفتند نطقها کردند به کلات رفتند و در این راه زحمتها کشیدند می توانم عرض کنم جمیع احساسات اهالی خراسان از نطقهای ایشان از منبر ایشان بود که اقایان خوب بود در ان وقتی که سالی سیصد تومان وپانصد تومان تصویب می کردند در حق ورثه سایر شهدا این را هم منظور می داشتند ورثه مرحوم حسام الاسلام را خیلی بیشتر از اینها باید رعایت کرد ما از این ماهی بیست تومان تامل داریم اگر درست از شرح حال او بخواهید مطلع باشیداقایانی که مستحضرند بیایند اینجا و عرایض خودشان را بکنند.
متین السلطنه این ماهی بیست تومان را بنده در حق ورثه مرحوم حسام الاسلام زیاد نمی دانم و بنده شخصا رای می دهم که زیاده از این هم باشد ولی این لایحه وزارت مالیه را تصویب می کنم از برای اینکه یک مطلبی است که ما گویا فراموش می کنیم و ان این است که قانون متوفیات هر ماهه مبلغ زیادیمالیه دولت میکند و همان ها را ممکن است محل قرار داد برای اینها و بنده تعجب می کنم از اقای معززالملک که این ماهی بیست تومان را می فرمایند تحمل شدنی نیست در صورتی که اگر زیادتر میشد شاید جز مخارج تحمل تحمل نشده باشند و علاوه که حق شناسی مرحوم حسام الاسلا م که جزء مجاهدین واقعی بود و اشخاصی را که خودشان را فدا کردند از برای این اساس یکی از انها مرحوم حسام الاسلام بود و به واسطه ان صدمات وارده مسلول شد و مرد و از این جهت عرض میکنم در مقابل حق شناسی اگر چه خزانه دولت قلب نداشته باشد ولی باید حقوق دانی نمود یعنی خوبی را باید خوبی جزا داد م بدی را بدی و گمان می کنم که خزانه دولت در این موقع یک قلب حوش داشته باشد و این ماهی بیست تومان را باید تصویب کرد و زیاده بر این محتاج نیست.
رئیس در این باب هم رای می گیریم مذاکره کافی است .
سلیمان میرزا این مطلب را که راجع به کمیسیون بودجه است گویا یک مطلب مشکلی نباشد که لازم به اینقدر مذاکره باشد اقای حاج شیخ میرزا علی هم بیانات لازم در این باب کند زیرا از تاریخ تولد شروع کردند تا تاریخ وفات در هر صورت مرحوم حسام الاسلام از وکلای خراسان بودند و لازن نیست که ده نفر وکلای خراسان تصریح کنند که وکیل خراسان بوده و این بیست تومان که تقاضا شده است مطابق انچه که وکلای خراسان تصریح کرده اند بوده است حالا اگر اکثریت مخلس تصویب می کند قانونی است و اگر رد میکند مردود است و در این موقع تکرار می کن این مطلب را باز فراموش می کنند که در موقع تعدیل بودجه یعنی همان بودجه مجلس سنا هیچ حق ندارد باید در نظر داشته باشیم که ما در ان وقت بدون ملاحضه هیچ کسی اگر مخارج زیاده بر اینها داشته باشیم و نظریا ان وقتی تصویب کرد که ما هیچ در نظر نداشته باشیم و همیشه باید رعایت الا هم فالا هم را بکنیم و از انها مقداری را کم بکنیم تا تعدیل بودجه حاصل شود پس زودتر رای بگیریم و اکثریت به هر جه رای داد رفتار کنیم .
افتخار الواعظین بنده عرض می کنم این ماهی بیست تومان که برای ورثه مرحوم حسام الاسلام تقاضا شده است نه ان است که برای اینکه وکیل بوده است تقاضا شده است بلکه برای اینکه چون شهید راه حریت ایران بوده است مثل مرحوم یحیی میرزا و ورثه یحیی میرزا که اگر جیزی به انها داده شد نه برای وکالت بوده بلکه بهمان حهت شهادت ازادی بوده است و به ورثه مرحوم الاسلام هم هم برای وکالت خراسان چیزای داده نمی شود بلکه چون از شهدای راه حریت و مشروعیت ایران بوده است و ورثه او امروز بلا تکلیف مانده است بر مجلس شورای لازم است که رای بوهند و تصویب بکنند و البته هر چیزی که باید یدهند کسی منکر نیست و باید اقای افتخارالواعظین در نظر داشه باشند که بننده کسی بودم که در باره ورثه خودم هم رای ندادم مالیه مملکت ما چنان اقای معاضد السلطنه فرمودند باید صرف اسلحه و قشون شود خود و علت این که مملکت قانون ندارد این است که قشون ما حقوق ندارد این همه اینجا هیاهو می کنم که سرحدات قشون لازم دارد با این دقت قلبها که بفرمایش اقای متین السلطنه باید خزانه دولت را به ورثه شهدا واگذار کنیم با اینکه ما یک بودجه کمی داریم ان اغراق گوئی اقای وکیل الرعایا نباید ما را باین بیندازد که این چیزها را فورا تصویب کنیم و باین جهت البته بنده می گویم که در مقام بودجه اولا باید مال اخوی زاده بنده را زودتر ببرند تا سرمشق اقای افتخار الواعظین باشد اگر بنا شود به ورثه انهایی که یا خدمت کردند یا شهدای راه ازادی بودند همراهی کرد پس اهالی آذربایجان نصف بیشترشان مستحق ان همراهی هستند و بنده هیچ وقت در این باب رای نداشته و ندارم .
رئیس رای می گیریم براپورت کمیسیون
بودجه ماهی بیست تومان در حق ورثه مرحوم حسام الاسلام تصویب کرده اند کسانی که تصویب می کنند ورقه سفید هواهند انداخت .
( اوراق رای اخذ و اقای حاج میرزا رضا خان استخراج اراء نمودند ).
معاضد الملک- عده حضار ( ۶۷ ) نفر ورقه سفید علامت قبول (۲۳ )ورقه ابی علامت رد و (۶ )امتناع (۳۸ )
اشخاصی که تصویب کرده اند :
محمد هاشم میرزا ـمتین السلطنه ـاقا میرزا ابراهیم خان ـ اقا میرزا مرتضی قلیخان ـ حاجی اقا ـ دکتر امیر خان ـ اقا شیخ حسیت یزدی ـ اقا میرزا مجمد صادق ـ حاج شیخ الرئیس ـصدر العلماء – حاج محمد کریم خان ـ معتمد التجار ـ دکتر علیخان ـ حاج وکیل الرعا یا ـ حاج شیخ علی خراسانی ـ دکتر حیدر میرزا ـ اقا محمد بروجردی ـ افتخار الواعظین ـ مستشار الدوله ـ دکتر حاجی رضا خان ـادیب التجار ـ لواءالدوله .
کسانیکه رد کرده اند :
سلیمان میرزا ـ اقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ حاج شیخ اسد الله ـ اقا میرزا داود خان ـ اقا میرزا رضا خان نائینی ـ ضیاء الملک.
رئیس نتیجه بدست نیامد .
اقا شیخ حسین یزدی اقایان می کویند که برای سرباز و حفظ ثغور مملکت که اهم است ما باید حقوق بدهیم و این دقیقه را ملتفت نمی شود که ما جنگ با خارجه نداریم این قوا و سربازو غیره را برای داخله می خواهیم این جور کار کردن ها و این جور حقوق دادن ها اقلا بقدر خرج دادن صد نفر بلکه هزار نفر سرباز برای اسکات داخلی کا فایده خواهد داشت مرحموم حسام الاسلام کسی بود که خیلی طرف توجه بود من نمی خواهم در حق او مبالغه کنم همه کس اورا می شناسند قدری ملاحضه کنید که نظر مبادی عالیه به چه چیز است اگر چه بد بختانه این وکلا مبادی عالیه را هم نمی شناسد چه برسد مرحوم حسام الاسلام خدمتی که مرحئئم حسام الاسلام به مشرو عیت کرد بیش از خدمات مرحوم ملک المتکلین و سید جمال است گویا هر منصفی تصدیق کند که ان مرحوم در مقابل انها خدمت به مشروعیت کرده اسست کلمات او در مردم بیشتر موثر بود شخصی بود همه جا می رفت نطق می کرد منبر میرفت چون موثوق بمعلوم ناس بود خیلی کلماتش موثر بود خدای من شاهد است که بواسطه انجام نگرفتن مشروطیت دغ کرد بیست تومان رای بکیرندو انشاءالله رای هم می دهند مقام حسام الاسلام فوق این مقام است .
رئیس اگر قبول نشده است این راپورت رد هم نشده است حالا تصور می کنم که بهتر این است بگذاریم یک موقع دیکری که باز در این راپورت رای خواهیم رفت و اقایان هم یک قدری تحقیق خواهند کرد و اذهانشان حاضر برای داده رای خواهند شد .
راپورت شعبه اول به عبارت ذیل قرائت شد :
بتاریخ شنبه ۲۲ ذیقعده ۱۳۲۸ ــراپورت از شنبه اول بمجلس م۴دس شورای ملی .
شعبه اول در تحت ریاست اقای میرزا محمد علی خان تربیت نائب رئیس در تاریخ ۲۳ ذیقعده سه ساعت به غروب مانده با حضور جنابان اقای هشترودی و اقا شیخ رضا و اقا تربیت و اقای دکتر امیر خان و اقای آدینه محمد خان و اقای سید عبدالحسین بروجردی و ادیب التجار واقای کاشف منعقد وبه اعتبار نامه اقای حاج محمد صادق علی زاده نماینده آذربایجان رسیدگی و مداقه شد که از طرف ایالت جلیله و امضای ایالتی آذربایجان راهم داراست لهذا شعبه اول باتفاق تصدیق صحت وکالت جناب حاجی محمد صادق علی زاده را برای اذربایجان کرده در صورتی که ملاحضاتی نباسد رای می گیریم :
( گفته شد ملاحضاتی نیست .)
رئیس رای می گیریم براپورت شعبه اول کسانی که صحت نمایندگی اقای حاج میرزا محمد صادق را تصدیق می کنند قیام نمایند
( با اکثریت تصویب شد )
رئیس جلسه اتیه سه شنبه و دستور ان از این قرار است :
راپورت کمیسیون بودجه در باب اقازاده مرحوم آیت الله طهرانی ــراپورت کمیسیون داخله راجه به تجزیه بلوچستان از کرمان ـشور ثانوی قانون دیوان محاسبات ـطلائی شوئی کوه زر هم جزو دستور است (مجلس سه ربع از شب گذشته ختم شد .)