مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۰
مذاکرات مجلس شورای ملی سه شنبه ۹ شهر ذیقعده الحرام
آقا سید محمدمجتهد – بنا بود که امروز نظامنامه را بدهند در مجلس قرائت و بصحه رسیده اجرا دارند چه شد؟
رئیس- امروز مشغول همین کار بودم و مراجعه ننمودیم بعضی اصلاحات بود در مقام برآمده تمام می‌شود میآورند در مجلس قرائت می‌کنند.
آقا سید محمد مجتهد – دیگر رجوع بنظامنامه برای چه بودند خدمت حضرت ولایت عهد قرائت کردند در چند جای از چند فصل را بعضی تغییرات جزئی دادند.
رئیس - چون برده بودند خدمت حضرت ولایتعهدقرائت کردند در چند جای از چند فصل را بعضی تغییرات جزئی دادند.
آقا سید محمد مجتهد – تغییر لفظی یا معنوی
رئیس- بعضی لفظی است و برخی راجع بمعنی است.
حسنعلی خان – تغییرات جزئی است چندان اهمیت ندارد و قابل ملاحظه نیست.
آقا سید محمد مجتهد – اگر نظامنامه متعلق بمجلس است باید مجلس او را اصلاح و تصویب نمایدواگر نظامنامه دولت است بسته بمیل خودشان است هر چه تغییر و تبدیل می‌خواهند بدهند ابتدا فقط در ماده استثناء مرخصی مجلس در دوره اول گفته بودند نوشته خارج می‌دهیم حال امروز در مقام تغییر نظامنامه هستند اگر نظامنامه صحیح است دیگر این تغییرات و نوشته خارج برای چیست؟ باید از حضرات وکلا پرسید که قبول دارند این ترتیبات را یا نه.
آقا سید عبدالله مجتهد- کیست که قبول نداشته باشد چه ضرر دارد مذاکره کنند.
آقای آقا سید محمد مجتهد – می‌خواهید بپرسید که قبول دارند یا نه (بعد از استفسار باستثنای چند نفر وکلا همه گفتند قبول نداریم).
سیدالحکما – غرض اتحاد دولت و ملت است از تشکیل این مجلس در اینصورت دیگر نوشته خارج و تغییرات فصول نظامنامه برای چیست.
آقا میرزا محمود خوانساری – خوبست برای اکثریت آراء در این باب ورقه قرعه اعمال شود (گفتند بشود)
رئیس- میدانید که موضوع مبحث چیست اینست که چون در نظامنامه ترخیص مجلس در دوره اول مستثنی شده بود وحال می‌خواهند آن استثنا در نظامنامه باشد ولی حضرت ولیعهد می‌فرماید بر طبق همان سند می‌دهم که این مسئله در دوره اول مستثنی باشد.
آقا ملاحسن – باین طریق اصل نظامنامه از اعتبار می‌افتد زیرا که نظامنامه سبب اعتبار همه چیز باید باشد در اینجا مایه اعتبار نظامنامه نوشته خارج می‌خواهد بشود پس این نظامنامه نخواهد بود.
میرزا محمود خوانساری – غض از این تغییر و تبدیل و نوشته خارج چیست.
رئیس- غرض رامن چه میدانم چیست ایشان صلاح را اینطور دانستند.
آقا سید عبدالله مجتهد – این مطلب را ما هم گفتیم که عدم ترخیص مجلس در دوره اول بسند خارجی باشد نه اینکه حضرت ولیعهد گفته باشند وامروز هم آقایان اینجا همچه اظهار داشتند که ضرری ندارد.
آقا سید محمد مجتهد – آنروز که اینجا مذاکره این مطلب شد چون فقط منباب اخبار بمجلس ذکر شده بود نه بعنوان اخذ رأی وکلا هیچ رأی ندادند ساکت بودند.
آقا ملاحسن – وکلا حاضرند و متفقند که راضی باین ترتیب نیستند.
آقا میرزا محمود خوانساری- جناب سعدالدوله شما چه میگویید.
سعدالدوله – قرعه بکشید.
آقا میرزا محمود خوانساری – بهتر اینست که اول نظامنامه قرائت شود شاید جاهای دیگر هم محل ایراد باشد.
آقا ملاحسن – قرائت نظامنامه طول می‌کشد حال قرعه بکشند.
صدیق حضرت – خواندن نظامنامه لازم است.
آقا میرزا محمود اصفهانی – تا نظامنامه خوانده نشود ما از اینجا نمی‌رویم.
(در این موقع برای اخذ رای در این مسئله قرعه کشیدند که هر کس ذکر استثناء ترخیص دوره اول را در همان نظامنامه صلاح میداند ورقه سفید بدهد و هر که بنوشته خارج خواهانست ورقه رنگین بدهد بعد از قرعه اکثریت آراء بر این شد که همان جزو نظامنامه باشد) نظامنامه را طلب کردند که قرائت شود.
سیدالحکما- امشب تا نظامنامه خوانده نشود احدی از وکلا نمی‌رود اگر می‌خواهند صحه کنند اگر نمی‌خواهند هم نکنند دیگر کارد باستخوان رسیده و صبرها تمام شده است.
حاجی محمد تقی – با نسخه اولی مطابقه شود. که گر کم و زیادی دارد معلوم شود (نسخه اول را هم آوردند بحاجی محمد اسمعیل آقا دادند و نسخه جدید را آقا میرزا طاهر قرائت میکردند).
- اصل یازدهم – که مشتمل بود بر این که در موقع افتتاح مجلس باید منتخبین قسم یاد نمایند بعدم مخالفت با دولت و سعی در امورات راجعه بخود در خیرخواهی ملت و ترقی مملکت با نسخه اولی قدری مخالفت داشت.
آقا ملاحسن – همان ترتیب نسخه اولی چه ضرر دارد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – این صورت قسم مطابق است با آن قسمی که سلطان یاد می‌کند برای ابقاء این مجلس و حفظ حدود وحقوق آن وکلا هم باین ترتیب قسم یاد می‌کنند عیبی ندارد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – قسم در این موقع با حق و صحیح است یا نیست، در صورتیکه وکلا خواهند تخلف از سلطان عادل خودشان بکنندو بخواهند که جد و جهد در اصلاح ملک و ملت نمایند چه ضرر دارد که قسم یاد نمایند.
آقا سید حسن تقی زاده – وکلا، وکلای ملت‌اند باینها قسم نمی‌دهند بنوکر و اجزاء مخصوص می‌دهند در هیچ جا معمول نیست که بوکلای ملت قسم بدهند.
صدیق حضرت – این قسم بجهت تخلف نکردن با دولت است نه برای حفظ حقوق ملت.
آقا سید محمدتقی هراتی – در نسخه اول چون کلمه (بمیزان شرع) بود در این نسخه هم که باشد باقی آن عیبی ندارد (این لفظ نوشته و شروع بقرائت شد)
- اصل پانزدهم اسقاط شده،
- اصل شانزهم که مشتمل بود بمختار بودن مجلس در کلیه انشاء قوانین واوضاع دوائر دولت و (توسط شخص اول) درخصوص موشح شدن بصحه همایونی واجرا داشتن آن نیز اسقاط شده بود.
حاجی امین الضرب – چون این اصل عین مضمون دستخط است و دستخط هم در جزو نظامنامه چاپ خواهد شد (و توسط) شخص اول هم در صورت نبودن مجلس سناست حال که بنا شد محل سنا منعقد شود و لوایح این مجلس برود بمجلس سنا و بعد از تصویب آن مجلس بصحه همایونی برسد بواسطه این دو جهت گفتند این اصل لازم نیست.
حاجی محمد اسمعیل آقا – این مجلس برای مشورت و وضع قوانین سیاست است وقتی که کار با مجلس نباشد پس فایده این مجلس چیست؟
آقا سید محمد تقی هراتی – اگر غرض از مجلس فقط اظهارات لوایح خیرخواهانه باشد اعم از اینکه قبول بشود یا نشود روزنامه نویسها هم اینگونه لوایح خیلی اظهار می‌دارند شاید بهتر و مفیدتر هم گاهی بنویسند پس مجلس حکم روزنامه نویس را دارد.
میرزا ابوالحسن خان – باید دید که سایر ممالک با بودن مجلس سنا این حق را بمجلس ملی داند یا نه اگر دادند شما هم مطالبه کنید و اگر ندادند دیگر چه گفتگویی است.
سعدالدوله – این تغییرات و گفتگوها همه برای اینست که چون مقصود فهم حقیقت مطلب نیست شما علی‌الاتصال این نظامنامه را بدهید بکمیسیون از آنجا بدهند بدولتیان تغییر کرده برمیگردد و تغییر داده پس می‌رود علی الدوام در تغییر است مجلس باید چند نفر را که اعتماد و اطمینان بایشان هست انتخاب کرده بنشینند مراجعه کند هر گاه قبول کردند فبها و هر گاه نکردند که نکردند.
آقا سید عبدالله مجتهد – از اول مجلس سنا را گفته بودند که هر گاه امری در مجلس ملی اشکال پیدا کند که اکثریت آراء در آن متعسر باشد رجوع بسنا شود و از اجتماع این دو تصویب و تصحیح آن امر صورت بگیرد نه باین طریق که حالا میگویند.
سعدالدوله – وضع مجلس سنا نه برای این است بلکه مجلس سنا با این مجلس متفقاً باید کار بکنند.
رئیس – مطلب همین است باید تمام مطالب اصلاح و انجامش به اتفاق این دو مجلس باشد.
سعدالدوله – اینکه نوشته شده دولت هروقت بخواهد مجلس سنا را تشکیل می‌کند حال دولت خواست تشکیل کند در صورت تشکیل مکلف به لوازم خود خواهد بود و باید کار بکنند دراین حال مطلب تغییر می‌کند.
مخبرالملک – این نظامنامه را یک نفر ننوشته و نمی‌تواند بنویسد، از اول تمام آن را تصدیق کرده بودند حال منکر می‌شوند.
حاجی محمداسماعیل آقا – کسی منکر آن مطلب نیست و آنچه را هم که قبول کردند انکار ندارند.
مخبرالملک – در آن نسخه سنا را قبول کرده‌اید در خصوص باقی تغییرات هم یک کمیسیونی از مجلس تشکیل بکنید ببینید در این تغییرات فقط تغییر الفاظ است یا راجع به معنی هم هست ما که مقابله و اصلاح کردیم فرقی نداشتند.
حاجی محمداسماعیل آقا – شما می‌خواهید اجباراً به گردن مجلس بگذارید یا باید آنها قبول و تمکین بکنند؟
آقاسیدحسن تقی زاده – باید بدانیم که این مجلس ملی فعلاً تشکیل و افتتاح شده است یا نه اگر نشده است که چه گفتگویی دارید و هرگاه شده باید در مجلس سنا مذاکره و گفتگو شود که چیست و چه می‌کنند تا حال که کیفیت و چگونگی مجلس سنا را نمی‌دانستید چیست پس در اصل آن مذاکره شود.
رئیس – این مجلس تشکیل و افتتاح شده و مجلس سنا را هم قبول کردند
(جمعی گفتند مجلس سنا را به این طریق که معرفی کردید قبول نکردیم)
آقاسیدحسین – مجلس سنا را در ضمن آن نظامنامه باکثریت آراء قبول کردیم حال که آن فصول تغییر یافت این هم یکی از آن فصول است دوباره باید از تمام اخذ رأی کرد.
رئیس – این نظامنامه بود که ما نوشته بودیم پیش خودمان معلوم نبود که طرف قبول دارد تمامی آن را یا نه حال که رجوع کردند این طور قبول می‌کنند نه شما مجبورید نه آنها.
آقاسیدحسین - حال که ما مختاریم پس مجلس سنا یکی از فصول آنست باید مذاکره شود.
سعدالدوله – این نظامنامه است که طرف نوشته و قبول دارد شما قبول ندارید یکی دیگر بنویسید بدهید
(بعضی گفتند که در آن نسخه مجلس وضع ادارات و تأسیس قوانین را متحمل می‌شد و حال با مجلس سناست در این صورت فایده مجلس چه خواهد بود.)
رئیس – مجلس ملی لازم نیست وضع ادارات دولتی را بنویسد مجلس سنا می‌نویسد به مجلس ملی ارائه می‌دهد و تصویب می‌خواهد هرگاه مسامحه کنند مجلس اولاً اظهار و بعد از اظهار انشاء می‌کند و می‌فرستد.
حاجی محمدابراهیم – این نظامنامه را که نوشته بودید آنها غیر از دو فصل تمام آن را قبول داشتند چرا پس این تغییرات پیداشد.
رئیس – آنوقت نظر به مجلس سنا نبود ولی حالا که باید باشد باید به اتفاق هم کار کنند.
حاجی محمدابراهیم – حال که مجلس اختیار و حکم ندارد و تمام کارها به تصویب سناست چه فرق کرده همانست که بود هرچه می‌خواستند میکردند حال هم بکنند دیگر لازم نیست از ما سند و نوشته بگیرند.
رئیس – وضع قوانین را ممکن است که مجلس سنا نموده به تصویب مجلس برساند و می‌شود مجلس وضع کند بفرستد به سنا و ممکن است هردو بالاتفاق این کار را بکنند ولی در صورتیکه مجلس به تنهایی این عمل را نمود صورت انشائی است که لازم الاجرا نیست مگر بتصویب مجلس سنا و بعد از صحه همایونی.
آقا مشهدی باقر- حال که وقت تنگ است و آقایان کسل شدند از فردا صبح حاضریم که تا هر وقت طول بکشد برای ختم این عمل در اینجا حاضر باشیم از آن وقتی که موکلین ما را برای این مجلس انتخاب نمودند بیکاریم و ما را برای این کار معین نمودند.
رئیس- بلی حال دیگر وقت خواندن نظامنامه نیست ولی باید ملتفت بود که تاکنون این ترتیبات در این مملکت نبوده در آنجاها که هست چطور رفتار می‌کنند پس ما هم که اخذ این ترتیبات را از آنجاها کردیم بهمان نحو رفتار کنیم و بحثهای بیفایده ننمائیم.
آقا مشهدی باقر- ما وکلا چون شخص شما را از همه جهت از خودمان داناتر و بهتر و متدین تر دیده و دانسته بودیم بطیب خاطر و رضایت نفس شما را رئیس دانسته قبول نمودیم ولی تمامی رفتار و همقطاران میگویند که شما در امور جد و جهد نمی‌کنید و بعضی مطالب را به مسامحه میگذرانید.
رئیس- برای چه من ملاحظه می‌کنم این اشتباه و خیال است که درحق من کرده‌اند.
حاجی محمد اسمعیل آقا – چون در موقع رد و ایراد شما طرف صحبت می‌شوید و محاجه می‌کنید اینست که اینطور تصور می‌کنند شخص رئیس باید صحبت طرفین را گوش داده بعد از اتمام قطع و فصل مطلب نماید.
رئیس- بعدها صحبتی نمی‌کنم بلکه یک چند روز حاضر نمی‌شوم تا این گفتگوها و مذاکرات ختم شود.
مخبرالملک – آن وقتیکه مردم در سفارت بودند جمعی از محترمین آمده بودند و اظهاراتی نمودند در حالتی که آن وقت کسی جرأت قبول وکالت کردن و قانون نوشتن نداشت وقتی که ما اقدام کردیم سایرین هم اقدام کردند با آنهمه زحمات و سپر بلا شدن حال ما را مغرض و طرفدار میدانند
(تمامی گفتند که کسی شما را مغرض نمیداند و شما از اینگونه اغراض مبرا هستید).
مخبرالملک – مردم تصور می‌کند که چون دارای مجلس شدند باید با دولت طرف باشند و ما را سپر بلا قرار دهند.
حاجی محمد اسمعیل آقا- آن اشخاصی که آمدند و شما را داخل کار نمودند همه خود را سپر بلا نموده بودند و همه قسم همراهی داشته و دارند ولی مقصود این است که همه زحمت‌ها و جان کندنها برای اتحاد دولت و ملت و اصلاح مملکت است در صورتیکه اول فوائد راجع بدولت است بعد بملت با این ترتیب میگوییم دولت اینقدر طرف خود را ملاحظه و منظور نداشته باشد و همه چیز را بمقصود خود عمل نکند قدری همراهی کند تا امور اصلاح شود (بعد از مناجات و مذاکرات زیاد)
آقا سید عبدالله مجتهد – مجلسی که نتواند کاری بکند و چپمش بخارج باشد که آیا کاری باو رجوع می‌شود یا نمی‌شود و بهیچوجه اختیار نداشته باشد مگر باظهار لوایح این چه مجلسی است و حاصلش چیست اگر همان نظامنامه اولی را بما می‌دهند قبول داریم والا نه.
حاج معین التجار – با مجلس سنا یا بی مجلس سنا قبول دارید.
آقا سید عبدالله – سنا را هم قبول داریم و او را در اول امر هم لدی الحاجه قبول کرده بودیم که هر گاه مشکلی باشد در آن صورت باتفاق این دو مجلس آن امر انجام و ختم شود.
سعدالدوله – عقیده من اینست که یک کمیسیونی مرکب از پنج نفر دو نفر از آقایان آقای سیدعبدالله و آقای سیدمحمد و یکنفر منتخب از وکلا و یکنفر از طرف دولت که قاطع و فاصل باشد با خودم و یکنفر منشی در همین مجلس حضور تمام وکلا فصل بفصل خوانده بعد از توضیح و تنقیح و تصحیح منشی آن فصل را نوشته و همینطور تا آخر در این مجلس ختم شده و تقویت نموده بصحه برسد بشرط اینکه غیر از این پنج نفر کسی حق نطق و گفتگو نداشته باشد اگر صلاحست این کار را بکنید.
آقاسیدعبدالله مجتهد – خیلی خوبست ولی دائره را قدری توسعه بدهید که ده دوازده نفر باشند دو نفر از طرف دولت باشد و سه نفر از طرف علما باشند تا باتفاق این عمل صورت بگیرد.
حاجی محمدتقی – باید آن دو نفر که از طرف دولت حاضر می‌شوند در این امر وکالت تامه داشته باشند که بعد از امضای آنها دولت متقبل باشد صحه و قبول آنرا بپذیرد.
سعدالدوله – خوبست همینطورکه گفته شد صورتی مجلس بنویسد و از دولت بخواهد که بیایند در همینجا ختم گفتگو کنند.
حاجی امین الضرب – این ترتیب باشد بهتر است یا اینکه همان چند فصلی که اسقاط شده و تغییر کرده آنها را بجای خودش بیاورند و تصحیح کنند شاید دولت همان نسخه اولی را قبول کند.
سعدالدوله – چه ضرر دارد بنویسند یا این ترتیب با اعضاء آن نسخه اولی هر کدام را قبول می‌نمایند (آقا سید عبدالله استفساراً برئیس رو کردند که بنویسند؟)
رئیس- من رأی ندارم.
آقا سید عبدالله – رأی ندادن شما کافی در ننوشتن نیست سایرین می‌خواهند که نوشته شود، پس بنویسند،
(آقای سید محمد تقی هراتی شرحی بمضمون ذیل بصدارت نوشت که چون اسقاط و تغییر بعضی از اصول نظامنامه موضوع بحث و مذاکره در مجلس شد اکثریت آراء و اتفاق قاطبه وکلا بر این شد که یا همان نسخه اولی را دولت بما مرحمت نماید و یا صورت کمیسیون مذکور را قبول نماید تا در این ماده ختم مذاکره و مباحثه شود.)
سعدالدوله – شرحی نوشته بودند در باب انتخاب وکلای گروس که حکومت خیلی استبداد بخرج می‌دهد و نمی‌گذارد انتخاب وکلا صورت بگیرد.
سیدالحکما – شکایت از حکومت دامغان کردند در انتخاب وکلا جمعی شکایت از حکومت خراسان در این باب نمودند.
سعدالدوله – خراسان از همه جا بدتر و مغشوش تر است و اعمال حکومت آنجا سرمشق حکومتهای سایر ولایات شده است باید در این باب ترتیب صحیحی داد.