مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اسفند ۱۳۳۷ نشست ۲۷۵

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نوزدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اسفند ۱۳۳۷ نشست ۲۷۵

روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران

شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی

شماره

شنبه ماه ۱۳۳۷

سال چهاردهم

شماره مسلسل

دوره نوزدهم مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۱۹

جلسه: ۲۷۵

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه سوم اسفند ۱۳۳۷

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مجلس‏

۲- تقدیم بودجه سال‏های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ مجلس شورای ملی به وسیله آقای افخمی کارپرداز

۳- سؤال آقای پردلی راجع به جریمه دیر کرد بدهی خرده‏مالکین سیستان و جواب آقای وزیر کشاورزی‏

۴- سؤال آقای بهبهانی راجع به تأسیس بانک‏های داخلی و خارجی و جواب آقایان وزیر دادگستری و وزیر دارایی‏

۶- اخذ رأی و تصویب اصلاح مجلس سنا در لایحه اصلاح مواد قانون ثبت اسناد

۷- طرح و تصویب گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به قرارداد تکمیلی منع بردگی و برده فروشی

۸- طرح وتصویب گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ‏

۹- طرح و تصویب گزارش کمیسیون امورخارجه دایر به اجازه الحاق به قرارداد سازمان هواشناسی بین‏المللی‏

۱۰- بیانات قبل از دستور – آقایان: دکتر بینا- دولت‏آبادی

۱۱- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه

مجلس یک ساعت و پنجاه دقیقه پیش‏ازظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.

۱- تصویب صورت مجلس‏

رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(به ‏شرح زیر قرائت شد)

غایبین بااجازه- آقایان: دکتر دادفر- سعیدی- شادلو- عبدالحمید بختیار- قنات‏آبادی. مهندس فیروز- ساگیان- ذوالفقاری- محمودی- صراف‏زاده- مسعودی- سنندجی- اورنگ- اخوان- تیمورتاش- فضایلی- امید سالار- مهندس فروغی.

غایبین بدون اجازه- آقایان: دکتر طاهری- اریه- دکتر فریدون افشار- قرشی- کورس.

زودرفتگان بااجازه- آقایان: دکتر امیر حکمت- دکتر اسدی- دکتر ضیایی- بزرگ‏نیا.

رئیس- نسبت به صورت‏مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه قبل تصویب می‏شود.

۲- تقدیم بودجه سال‏های ۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ مجلس شورای ملی به وسیله آقای افخمی کارپرداز

رئیس- آقای افخمی بفرمایید.

افخمی- بودجه سال‏های ۳۷ و ۳۸ مجلس شورای ملی را تقدیم می‏دارم. (احسنت)

۳- سؤال آقای پردلی راجع به جریمه دیرکرد بدهی خرده‏مالکین سیستان و جواب آقای وزیر کشاورزی‏

رئیس- امروز سؤالات مطرح است آقای پردلی بفرمایید.

پردلی- سؤالاتم به طور کلی از وزارت کشاورزی به خرابی سیستان و مهاجرت مردم آنجا است و سؤال امروز من نیز راجع به این است که چرا خالص به عنوان‏ جریمه و دیرکرد قیمت اراضی فروخته شده را چند برابر مطالبه می‏کند به عنوان‏ اینکه بعضی خرده‏مالکین دیر توانسته‏اند بپردازند با این وضع مردم سیستان و حساسیت سیستان محیطی بوجود آمده که مردم مهاجرت می‏کنند و این فشار بیشتر آنها را مأیوس و ناامید می‏کند چرا دولت جلوگیری نمی‏کند چرا از گرفتن این پول صرف‏نظر نمی‏کنند.

رئیس- آقای وزیر کشاورزی بفرمایید.

وزیر کشاورزی (سرلشکر اخوی)- چند ماه قبل همین سؤال مطرح شد، جواب عرض کردم همان جواب را مجدداً به عرض آقایان محترم می‏رسانم، قانون تکلیف را در این مورد به صراحت تعیین کرده و وزارت کشاورزی جز اجرای قانون کاری نمی‏کند.

به موجب ماده ۱۱ قانون متمم بودجه سال ۱۳هفدهم (میزان خسارت دیرکرد نسبت به پرداخت مطالبات دولت که مطابق قوانین مربوطه به نرخ‌های مختلف تعیین شده از اول سال ۱۳۱۷ به بعد برای تمام موارد از قرار یک درصد، تعیین می‏شود) پس اینجا قانون معین کرده که یک درصد زیان دیرکرد باید بدهند به موجب تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۳۶ به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود در مورد مطالبات غیرمالیاتی دولت چنانچه مدیونین حاضر شوند اصل بدهی خود را از تاریخ تصویب این قانون تا یک سال کلاً بپردازند از مطالبه زیان دیر کرد صرف‏نظر نماید) دولت تشخیص داد که کشاورزان و مالکین سیستان مشمول این ارفاق هستند به این جهت در سال ۳۶ این قانون مصوبه را در سیستان آگهی کردند، کسانی که مراجعه کرده‏اند حساب‏شان را تصفیه کرده‏اند از این ارفاق استفاده کرده‏اند و کسانی که استفاده نکردند و حساب‏شان را تصفیه نکرده‏اند ناچار این قوانین درباره آنها اجرا می‌شود و جریمه وصول می‌شود.

رئیس- آقای پردلی بفرمایید.

پردلی- این عرایض بنده سؤال نیست بلکه شکایت است که یک فرد سیستانی در پشت تریبون به عرض آقایان می‏رساند، دولت عملاً نشان داد که گوشش بدهکار به عرایض من نیست بلکه بدتر هم عمل کرد، من هیچ چاره‏ای ندارم برای تسکین اعصابم این سؤال‏ها را می‏کنم برای اینکه انسان وقتی درددلش را بگوید قدری تسکین پیدا می‏کند از این جهت است که عرض می‏کنم تا به اصل موضوع برسم. اراضی خالصه سیستان دست عده معدودی است با همین شرایط و هزاران نفر زارعین و کشاورزان سیستانی را با فشار بدون زمین می‏گذارند و فکر نمی‏کنند به آنها زمین بدهند که امیدوار باشند به اینکه زمین دارند و متواری نشوند، عده‏ای نقشه‏بردار فرستادند که اراضی خالصه را نقشه‏برداری کنند ولی آنها اراضی مردم را که ۲۵ سال قبل به آنها فروخته شده بود و در تصرف دارند اراضی آنها را نقشه‏برداری می‏کنند به کشاورزان می‏گویند شما زارعین خانه و باغ و زمین موروثی اجدادتان همه خالصه است، هرکسی به مادیات شاید علاقه داشته باشد به خصوص که شاید احتیاج داشته باشد پس از سال‏ها که کشاورزان فکر می‏کردند که این اراضی مال آنهاست، اداره کشاورزی می‏گوید خالصه است به کشاورزان می‏گوید کار کنید زارعین آنجا به چه امیدی کار کنند و آنجا بمانند و مهاجرت نکنند یک خورده مالک سیستانی اعم از اینکه زراعت بکند و یا نکند یا اگر زراعت کرد و خشکید یا آب برد بایستی برای هر هکتار زمین چهار تومان بدهد که آن هم برای خود مأمورین سیستان است و من اسم دیگر نمی‏توانم رویش بگذارم جز پول توجیبی مأمورین، خرده‏مالکین سیستان در تمام مدت سال باید به عنوان‏ بیکاری پول به مأموران کشاورزی بدهند یک زارع سیستانی اگر پول نداشته باشد در آنجا نمی‏تواند کار کند و بماند برای لباس زن و بچه‌اش پول ندارد این آدم را به وسیله ژاندارم و سرباز می‌کشانند به بیکاری هیئت محترم دولت موقعی که تشریف آوردند به سیستان از نزدیک ملاحظه فرمودند خرده‏مالکین گرسنه و لخت و عور زیر شلاق مأموران کشاورزی چگونه کار می‏کردند حتی می‏گویند که بعضی از اعضای هیئت دولت برای این وضع مردم گریه کردند (نخست‏وزیر- آقا چکار کردند) گریه کردند (نخست‏وزیر- هیچ‏کس گریه نکرد خلاف عرض شده‏است) بنده از یکی از وزرای شما شنیدم (نخست‏وزیر- خلاف عرض کردند) خلاصه اگر گریه شده باشد یا نشده باشد به میمنت برای سیستانی‏ها تمام نشده، همان عده‏ای که با آن وضع به هیئت‏دولت مراجعه کردند امروز متواری هستند امروز همه مهاجرت کرده‏اند برای تأمین جان خودش که تأمین نان بکند شاید هر خانواده داغدار باشد برای اینکه سرنوشت مردم مجهول است ممکن است مرد یا زن یا طفلش را هم از دست داده باشد در گذشته از کشاورزان سیستان پول گرفته نمی‏شد یک‏شاهی هم برای سیستان خرج نمی‏شد مردم متواری نمی‏شدند و در آسایش بودند و هزاران تن غله به این مملکت می‏دادند امروز همه آن مردم متواری شده‏اند دولت چه جواب قانع کننده‏ای دارد با آنها بدهد؟ چه می‏گویید؟ در این دو ساله شاید نزدیک صدهزار نفر متواری شده‏اند اگر جوابی دارید بفرمایید اگر دروغ است بیایید در پشت تریبون بفرمایید دروغ است تا من ثابت کنم اگر هست کی مسئول است کی مجازات می‌شود به حرف و شکایت کی گوش داده می‌شود با این وضع به جای اینکه به آن مردم کمکی بشود فشار کمتر وارد بشود چندین برابر جریمه از آنها مطالبه می‏کنند یک نفر زارع خرده‏مالک که برای نان شبش محتاج است آقایان چاره‏ای ندارند جز اینکه مهاجرت کند و این چند هکتار زمینی که دارد اگر مشتری پیدا شد به قیمت خیلی کمی به پولدارها بفروشد گویا یک قانونی داریم که در نقاط مرزی غیر از جرائم مالیاتی جریمه سایر طلب‌ها را دولت می‏تواند ببخشد مکرر این موضوع به عرض رسید اما دولت توجهی نکرد در مورد خالصه هرچه وصل می‌شود از خالصه به خزانه نمی‏رود صرف این دستگاه خالصه می‌شود از انصاف دور است که مردم فدای این دستگاه بشوند چرا سیستان به این صورت درآمده تا آنجایی که مأمورین کشاورزی توانسته‏اند استثمار کرده‏اند زارعین و خرده‏مالکین را امروز هم که پول بیشتری از تهران برای سیستان به عنوان‏ عمران و آبادی فرستاده می‌شود حیف‏ومیل می‌شود و مأمورین هیچ فکر دیگری ندارند و تمام همت‏شان را صرف این نکته می‏کنند که از چه راهی پول دربیاورند بنده مکرر پیشنهاد کرده‏ام که آقایان یک‏شاهی برای سیستان خرج نکنید دزدها را مجازات کنید، انجام وظیفه قید و شرطی ندارد اگر کسی وظیفه‏اش را انجام نداد مجازاتش بکنید من به عنوان‏ یک نماینده سؤال نمی‏کنم شاکی هستم به عنوان‏ یک فرد سیستانی شکایت دارم شاکیم متأسفانه هیچ توجهی به شکایتم نمی‏شود آن وقت یک فرد سیستانی که هیچ‏گونه تأمین احقاق حق برای حفظ خودش ندارد چگونه می‏تواند عرایض خودش را به عرض برساند، آقای نخست‏وزیر پریروز فرموده‏اند که آقایان نمایندگان اگر مطالبی دارند با دولت در میان بگذارند برای دفعه دوم است که این شکایت را به اسم سؤال به عرض آقایان می‏رسانم و کوچک‏ترین ترتیب اثری به آن داده نشده‏است حتی موقعی که اعلیحضرت هم دستور می‏دهند خودشان را مسئول ندانستند و عملاً نشان دادند بی‌اعتنا هستند و اگر هم بخواهند جواب بدهند می‏گویند مغرضند همان‏طور که به یکی از وکلا گفته شد مغرضند علت غرضش هم این بود که ۲۴ ساعت آب به خانه‌اش دیرتر رسیده است.

رئیس- آقا شما راجع به سئوال خودتان بفرمایید.

پردلی- آقایان سیستان هم یک سهمی از این مملکت دارد اگر وقت دولت تقسیم بشود شاید یک روز کمتر یا بیشتر وقت دولت باید صرف رسیدگی به کار آنجا بشود هیئت محترم دولت در حضور نمایندگان به عرایض و شکایت من توجه نفرمودند در ۲۰ مورد من سؤال کرده‏ام اگر یکی از اینها خلاف بود من دستم به خودم که می‏رسد خودم را که می‏توانم مجازات بکنم، استعفا می‏دهم، اگر عرایض من مورد توجه واقع شد و عمل شد و به نتیجه نرسید من در ظرف یک ماه حاضرم یک سندی به دولت بدهم که هرچه دارم تقدیم کنم و استعفا کنم در این معامله آقایان دولت هیچ زیان و ضرری ندارد و باز به عرض‏تان می‏رسانم که خدا می‏داند جان مردم سیستان از دست مأمورن به لب رسیده.

۴- سؤال آقای بهبهانی راجع به تأسیس بانک‏های داخلی و خارجی و جواب آقایان وزیر دادگستری و وزیر دارایی‏

رئیس- آقای بهبهانی‏

بهبهانی- سؤال بنده راجع به تأسیس بانک‏های داخلی و خارجی در ایران است البته آقایان اطلاع دارند که یک قانونی گذشته راجع به تأسیس بانک‏ها و بانک از دو صورت خارج نیست یا بانک داخلی است که تمام سهام مربوط به ایرانیان است یا بانک خارجی است که در صورتی که طبق این قانون تأسیس بشود بایستی با اجازه مجلس شورای ملی باشد ولی بانک‏هایی که در داخله مملکت تأسیس می‌شود می‏توانند تا ۴۹ درصد سهام خودشان را به خارجی‏ها بفروشند طبق ماده سوم ایجاد هر بانکی منوط به کسب اجازه قبلی از هیئت نظارت بر بانک‏ها است ماده ۴ می‏گوید در موقع تأسیس بانک‏های خارجی هیئت نظارت بر بانک‏ها مکلف است در صورتی که با تأسیس آن موافق باشد مراتب را با ذکر دلایل به هیئت‏وزیران گزارش دهد تا دولت از مجلسین کسب اجازه نماید در تبصره یک می‏گوید بانک‏هایی که در ایران تأسیس ولی بیش از ۴۹ درصد از سهام آن متعلق به اتباع بیگانه باشد از لحاظ ایران بانک خارجی تلقی می‌شود انتقال سهام بانک‏های ایران با اتباع خارجی تا میزان ۴۹ درصد منوط به موافقت هیئت نظارت بر بانک‏ها می‏باشد یعنی باید اول بانکی در ایران تأسیس شود بعد ۴۹ درصد از سهامش را به خارجی بفروشد نه اینکه وقتی می‏خواهد بانک تأسیس بشود بیایند بانک خارجی و داخلی تبانی کنند و بگویند بانک درست کنیم این را قانون اجازه نمی‏دهد قانون می‏گوید اول بانک‏هایی که در ایران تأسیس می‌شود وقتی تأسیس شد می‏توانند تا ۴۹ درصد از سهامش را بفروشد به خارجی حالا بنده منتظر جواب آقایان می‏شوم تا بعد اگر لازم بود جوابش را بدهم.

رئیس- آقای وزیر دادگستری‏

وزیر دادگستری (دکتر هدایتی)- جناب آقای بهبهانی نماینده محترم خودشان اینجا متذکر شدند و سایر آقایان اطلاع دارند بانک‏هایی که تأسیس می‌شود اگر هیچیک از سهام آن تعلق به خارجی‏ها نداشته باشد یا اگر بعضی از سهام متعلق با اتباع خارجه باشد آن بانک‏ها ایرانی هستند اگر مازاد از ۴۹ درصد از سهام متعلق به اتباع خارجی باشد از لحاظ قانون ایران این بانک، بانک خارجی است و تأسیسش احتیاج به اجازه مجلس شورای ملی دارد بنابراین جواب سؤال اول ایشان این است که بانک‏های خارجی تأسیس نشده هر بانک خارجی که در ایران تأسیس شده‏است باید آقایان تصویب بفرمایند اگر چیزی آقایان تصویب نفرموده‏اید پس بانک خارجی تأسیس نشده‏است از این لحاظ هر بانکی که تأسیس شده‏است ایرانی است جواب سؤال دوم که این بانک‏هایی که تأسیس شده‏اند در ایران که در شق دوم سؤال‏شان ذکر کردند چطور به بانک‏ها و شخصیت‏های حقوقی خارجی اجازه خرید ۴۹ درصد سهام را داده‏اند خود ایشان استحضار دارند که راست است در قانون نوشته شده اتباع خارجی ولی تبعه خارجی در قوانین ما و قوانین خارجه بر دو نوع است یکی اشخاص حقیقی و یک اشخاص حقوقی وقتی می‏گویند اتباع خارجه اعم از اشخاص حقوقی یا اشخاص حقیقی اگر به یک بانک خارجی اجازه داده شده‏است که دو، سه، پنج تا ۴۹ درصد از سهام بانکی متعلق به او باشد برای اینکه مطابق قوانین مملکت ما و شاید مطابق قوانین خارجه بانک یک شرکتی است و هر شرکتی یک شخصیت حقوقی دارد و آن شخصیت شخصیت حقوقی است ممکن است یک بانکی در خارجه ثبت شده باشد و دارای شخصیت فرانسوی یا کانادایی باشد و شخصیت دارد از لحاظ بانک که فرنسوی یا انگلیسی یا کانادایی است همان‏طور که آن شخص شخصیت حقوقی دارد بانک هم شخصیت حقوقی دارد و ما از قانون این‏طور استنباط می‏کنیم که اینجا که نوشته اتباع خارجه اعم است از شخصیت حقوقی یا شخصیت حقیقی بنابراین جواب سؤال دوم هم بدین ترتیب داده شده که آیا این مؤسسات خارجی که سرمایه خارجی به ایران آورده‏اند و مبالغ آن چه اندازه است برطبق این توضیحی که عرض شد بانک خارجی یک شخصیتی است و ما می‏توانیم به تبعه خارجی اجازه بدهیم ۴۹ درصد سهام یم بانک داخلی را داشته باشد و این اجازه را می‏توانیم

به اشخاص خارجی بدهیم راجع به قسمت سوم سؤال‏شان جناب آقای وزیر دارایی جواب بدهند.

رئیس- آقای وزیر دارایی‏

وزیر دارایی (ناصر)- راجع به قسمت سوم سؤال نماینده محترم به عرض می‏رسانم که وقتی که نباشد تا حدود ۴۹ درصد از سهام بانکی که تأسیس می‌شود اتباع بیگانه خریداری کنند اول ارزی که قابل ‏قبول بانک ملی ایران باشد به بانک‏ ملی ایران بسپارند و به نرخی که نرخ رسمی مملکتی باشد این نرخ را بانک ملی تعیین می‏کند ریال آن را در اختیار بانکی که تأسیس شده می‏گذارد.

رئیس- آقای بهبهانی‏

بهبهانی- البته آقایان تصدیق بفرمایید که بانک با پول خودش با سرمایه اولیه خودش کار نمی‏کند یک سرمایه‏ای می‏گذارد و آن سرمایه محدود است و بیشتر از پول‏هایی که مردم به آنجا می‏سپارند با پول‏های آنها کار می‏کنند و منفعت می‏کنند مثل اینکه بانک ملی ایران سرمایه‏اش در مقابل پولی که در جریان بسیار ناچیز است پول بنده و شما و حسن و تقی در بانک جمع می‌شود و با پول مردم کار می‏کنند و منفعت می‏کنند البته جناب آقای ناصر تصدیق می‏فرمایید هر چه بانک‏های داخل زیاد بشود و پول اتباع ایران در این بانک‏ها باشد خواهی نخواهی منفعتش در جیب مردم ایران می‏رود ولی برعکس بانک‏هایی که با سرمایه خارجی درست می‌شود با سهام خارجی است خواهی نخواهی منفعتی که از پول مردم ایران می‏کنند به جیب خارجی‏ها می‏رود چنانچه از تأسیس این بانک‏های خارجی مثل بانک ایران و انگلیس ما یک تجربه‏های تلخی داریم و با پول‏هایی که از مردم ایران گرفته در آن موقع سیاست خودشان را اعمال کردند بنده همین‏قدر سربسته می‏گویم که ما نبایستی اجازه بدهیم با پول مردم ایران مالیات‌های سنگینی به دولت‏های خارجی پرداخت شود این اصل اول انگیزه بنده راجع به این سؤال بود که ما باید سعی کنیم این ملتی که همه تصدیق دارند محروم و فقیرند لااقل از این راه پولش توی جیب بیگانگان نرود اما راجع به جوابی که جناب وزیر دارایی فرمودند بنده عقیده‏ام این است که مقصود قانون از شرکت اتباع خارجی این‏طور که فرمودند نبوده مقصود این است که اگر یک فرد انگلیسی یا فرانسوی یا سوییسی یا تبعه مملکت دیگر خارجی باشند آنها بتوانند اینجا کار کنند و سرمایه بگذارند و سرمایه به بانک‏ بدهند ما هیچ نظری نداریم که بانک کردهی و لیونه بیاید اینجا سرمایه بگذارد و پول ما را بکشد و ببرد بیرون لااقل دویست درصد باشد درصورتی که بانک دولتی فرانسه کردی دلیونه می‏خواهد در ایران بانک تأسیس کند طبق مقررات قانون باشد بنده فراموش کردم اعلان را بیاورم اینجا که در روزنامه اطلاعات بود، قانون این‏طور نیست، قانون می‏گوید بانک باید در ایران تشکیل شود وقتی تشکیل شد می‏تواند ۴۹ درصد سهام خودش را به خارجی‏ها بفروشد نه اینکه در موقع تشکیل بیاید یک بانک مختلطی از اتباع ایرانی و خارجی درست بکند این نص صریح قانون است بنده نمی‏دانم جنابعالی چه جور این مفهوم را بیان فرمودید، بانکی که باید در ایران تأسیس و تشکیل شود این‏طور است و حرفی نیست درش، بانک اول باید در ایران تأسیس شده باشد بعد ۴۹ درصد سهامش را به خارجی‏ها بفروشد. در صورتی که بانکداران و انگلیس که تأسیس شد اینجور نبود قبلاً آمدند اعلان کردند ۴۹ درصد سهام را فروختند اینجا بعد بانک تأسیس شد، نظر بنده این است باز دو مرتبه عرض می‏کنم باید به هر قیمتی ما می‏توانیم از منافع ملت ایران حمایت کنم، بنده نمی‏دانم این بانک‏های ایرانی که در ایران تشکیل شده، بانک اصناف- بانک پارس- بانک تهران- بانک بازرگانی اینها چه اشکالی داشت؟ چه عیبی دارد؟ اینها مگر کار نمی‏کنند پولش هم توی جیب اتباع خودمان می‏رود، نباید ما اجازه بدهیم به بانک‏های خارجی بیایند پول‏های ما را ببرند، ما سال‏های زیاد از تأسیس این بانک‏های خارجی یک خاطرات بسیار تلخی داریم که گمان نمی‏کنم آقایان انکار داشته باشند این بانک‏ها به ضرر مملکت است و اصولاً اینها پول از ما می‏گرفتند می‏رفتند قرضه‏های مملکت خودشان را می‏خریدند جناب آقای ناصر وزیر دارایی اگر می‏خواهید مملکت ما آباد شود و پول‏ها به جریان بیفتد باید سعی شود پول‏های ایرانی باشد ما بحمدالله ایرانی‏های متمول داریم که قدرت تأسیس بانک را دارند و مردم هم استقبال کرده‏اند و از چند سال بدین طرف بانک‏های داخلی هم تأسیس شده و به مردم هم کمک کرده‏اند اجازه ندهید بانک‏های خارجی بیایند اینجا و منافع ملت ایران را ببرند و وسیله را از دست ملت ایران بگیرند: بنده هیچ انگیزه‌ای ندارم برای اینکه بانک خارجی آمده و یا بانک داخلی فقط و فقط سعی من و فکر من این است که مملکت ما، ایران آباد بشود و حالا که درنظر است امور اقتصادی مملکت به حرکت بیافتد و فعالیت بکند و کار بکند بگذارید با سرمایه‏های خودمان باشد نه کسان دیگر و بانک‏های دیگر بیایند اینجا و پول‏های ما را به منفعت بدهند و از منفعت پول خود ما پول ما را بگیرند و ببرند در مملکت خودشان خرج بکنند.

رئیس- آقای نخست‏وزیر

نخست‏وزیر (دکتر اقبال)- بنده امروز افتخار دارم که بودجه سال ۱۳۳۸ کشور را تقدیم مجلس شورای ملی بکنم (احسنت- احسنت) و چون مطالبی در مقدمه این بودجه ذکر شده‏است که می‏بایستی به عرض آقایان محترم در این جلسه برسانم این است که با اجازه مقام محترم ریاست آن قسمت از گزارش را که البته بعد از آن ماده واحده مطرح می‏شود به استحضار آقایان نمایندگان محترم می‏رسانم.

با نهایت احترام لایحه بودجه کل کشور را برای سال ۱۳۳۸ به ضمیمه تقدیم و توجه آقایان نمایندگان محترم را به نکات زیر معطوف می‏دارد:

برای دولت باعث کمال افتخار و مباهات است که در سال جاری موفق گردید کلیه برنامه‏هایی را که در ضمن مقدمه بودجه سال ۱۳۳۷ به آنها اشاره شده بود به مرحله اجرا درآورده و به تمام پیش‏بینی‏ها جامعه عمل بپوشاند.

به طوری که خاطر نمایندگان محترم مستحضر است بودجه سال ۱۳۳۷ با مبلغ ۱۴۶۴۹۰۵۳۰۰ ریال کسر به تصویب مجلس شورای ملی رسید و در همان موقع دولت به استحضار رسانید که مجاهدت و سعی وافی خواهد نمود که مبلغ کسری را از طریق ازدیاد درآمد و همچنین صرفه‏جویی در هزینه‏های ضروری جبران نماید و برنامه‏هایی که برای بالا بردن سطح زندگی افراد کشور تهیه شده‏است به مرحله اجرا درآورد اینک که یازده ماه از تاریخ اجرای بودجه سال ۱۳۳۷ می‏گذرد با نهایت خوشبختی اعلام می‏دارد که این وعده دولت به بهترین وضعی انجام شده و به طرز بی‌سابقه‏ای کلیه تعهدات دولت اعم از حقوق و سایر هزینه‏ها چه در داخل و چه در خارج کشور در موعدهای مقرر پرداخت گردید و برنامه‏های هریک از دستگاه‏های دولتی که در ضمن این گزارش به استحضار خواهد رسید به بهترین وجهی به مرحله اجرا درآمده است. در این ماده برای مزید اطلاع به ذکر موارد زیر مبادرت می‏ورزد:

در قسمت درآمد منتهای سعی به عمل آمد تا از طریق وصل مالیات‏های مستقیم عواید بیشتری عاید خزانه دولت گردد و خوشبختانه کوشش مأمورین وزارت دارایی به نتیجه رسید و باعث گردید که در ده ماهه اول سال ۱۳۳۷ مبلغ ۱۱۰۷۷۰۵۲۷۰ ریال بیشتر از مدت مشابه سال قبل وصول گردد. البته جای تردید نیست که قسمتی از این اضافه درآمد مربوط به بالا رفتن سطح فعالیت‏های اقتصادی کشور می‏باشد ولی واضح است که سعی و جدیت دستگاه‏های وصول نیز تأثیر عمده‏ای در خصوص افزایش درآمد داشته است همچنین در اثر جدیت و پشتکار مأمورین گمرک درآمد گمرکی کشور نیز به میزان قابل ملاحظه‏ای نسبت به پیش‏بینی اضافه گردید و از این راه به تأمین کسر بودجه کمک شد علاوه بر این کنسرسیوم نفت ایران نیز موفق گردید تولید نفت را از میزان پیش‏بینی شده در بودجه کل کشور افزایش دهد و امید می‏رود تا آخر سال جاری این افزایش استخراج ادامه پیدا کند. در قسمت هزینه نیز با تدابیری که اتخاذ گردید خزانه‏داری کل موفق شد از ابتدای سال جاری حقوق کلیه کارکنان دولت را حتی در دورترین نقاط کشور در آخر هر ماه بپردازد به طوری که در این تاریخ حقوق یازده ماهه کلیه حقوق بگیران پرداخت گردیده و حقوق اسفند ماه نیز تأمین و به موقع پرداخت خواهد شد و همچنین ترمیم حقوق کلیه کارمندان و آموزگاران و افراد ژاندارمری و شهربانی و بازنشستگان نیز که مورد توجه خاص اعلیحضرت مایون شاهنشاهی و نمایندگان محترم بوده است در مواقع معین پرداخت گردیده است. البته آقایان نمایندگان محترم توجه خواهند فرمود که بعد از وقایع ناگوار شهریور ۱۳۲۰ این اولین بار است که دولت موفق گردیده با نظم و ترتیب خاصی به نحو مذکور در بالا تعهدات خود را انجام دهد (احسنت) و این موضوع فقط در نتیجه داشتن یک بودجه واقعی که ارقام آن حقیقی بوده است و همچنین اتخاذ تدابیر لازم و سعی و مراقبت مأمورین وزارت دارایی انجام گردیده و امیدوار است در سال آتی نیز با استفاده از تجربیاتی که به دست آمده وضع پرداخت‏های دولت به همین نحو ادامه یابد.

در ضمن مقدمه بودجه سال گذشته اشاره شده بود که قانون مربوط به تجدید ارزیابی پشتوانه اسکناس و قانون همین سرمایه‏های آمریکایی در ایران و همچنین تدابیری که از طرف دولت اتخاذ خواهد گردید اثرات مهمی در به‏کار افتادن سرمایه‏های خصوصی داخلی و جلب سرمایه‏های خارجی خواهد داشت. اینک با کمال خوشبختی به اطلاع می‏رساند که در این موضوع نیز در سال ۱۳۳۷ به طرز بسیار شایسته‏ای جامعه عمل پوشیده و از مبلغ بیست هزار و یکصد میلیون ریال که در اثر تجدید ارزیابی پشتوانه اسکناس عاید شده بود مبلغ سه هزار و پانصد میلیون ریال جهت وام‏های کشاورزی و توسعه مؤسسات تعاونی تخصیص داده شد که ضمناً به منظور مجهز کردن روستاییان با وسایل تولید جدید دولت از طریق بانک کشاورزی به تشویق شرکت‏های تعاونی روستایی و تأسیس آنها در پاره‌ای از نقاط پرداخت و امید می‏رود که از این راه تحولی در وضع روستایی ایران ایجاد شود، علاوه بر این متجاوز از مبلغ سه هزار و پانصد میلیون ریال نیز به وسیله وزارت صنایع و معادن و کمیسیون وام‏های صنعتی برای وام دادن به مؤسسات تولیدی صنعتی در نظر گرفته شده و تاکنون تعداد متنابهی کارخانه‏جات و مؤسسات داخلی از وام مزبور استفاده کرده‏اند به طوری که تا این تاریخ ۱۲۰۲ طرح تولیدی بزرگ به مبلغ ۳۵۷۷۹۴۲۷۰۰ ریال و ۵۳۳ طرح تولیدی کوچک به مبلغ هفدهم۲۲۹۷۵۵۰ ریال

مورد تصویب قرار گرفته و جهت استفاده از اعتبارات مذکور در فوق به بانک ملی ایران توصیه شده‏است و باید اضافه کرد از کلیه این طرح‏ها تعداد ۵۱ طرح تولیدی بزرگ به کلی تمام و آماده بهره‏برداری گردیده و بدین وسیله در تولید داخلی افزایش متنابهی حاصل و بالاخص از جهت قماش نخی احتیاجات کشور قریباً مرتفع خواهد شد.

در اینجا باید توضیح داده شود که تخصیص وجوه حاصل از محل تفاوت ارزیابی پشتوانه اسکناس به امور عمرانی و تولیدی نه تنها موجب رونق اینگونه امور و افزایش تولید داخلی شد بلکه موجب تشویق سرمایه‏داران داخلی و توجه آنها به امور تولیدی نیز گردید و سرمایه داخلی را که سال‏ها در معاملات بی‌حاصل زمین در جریان بوده در راه مصالح حیاتی کشور به کار افتاد و مطابق آماری که در دست می‏باشد جمع مبلغی که برای سرمایه‌گذاری در امور تولیدی صنعتی به کار افتاده متجاوز از دوازده میلیارد ریال می‏باشد که از این مبلغ فقط سه هزار و پانصد میلیون ریال آن مربوط به کمک دولت بوده و بقیه از محل سرمایه‏های خصوصی تأمین شده‏است.

البته در اینگونه امور خطر تورم و احتمال افزایش قیمت‏ها که نتیجه طبیعی افزایش مقدار پول در جریان است وجود دارد ولی مع‏ذلک دولت توانست مبلغ هفت هزار میلیون ریال اعتبار مزبور را با تدابیر و احتیاط در راه اینگونه امور تولیدی به کار اندازد و در عین حال تثبیت قیمت‏ها را حفظ کند و از تورم پول جلوگیری نماید بدین معنی که در ظرف دوماهه اول سال ۱۳۳۷ وام‏های تولیدی از محل تجدید ارزیابی پشتوانه از ۳۱۱ میلیون ریال در آخر سال ۱۳۳۶ به مبلغ ۱۴۸۸ میلیون ریال رسید یعنی ۱ هفدهم۷ میلیون ریال افزایش یافت و علاوه بر این بانک ملی ایران و سایر بانک‏ها نیز کمک‏های اقتصادی شایان توجهی در راه پیشرفت و توسعه امور اقتصادی کشور نمودند مع‏هذا با وجود تمام این اقدامات اسکناس‌های در دست مردم در آخر دی‏ماه سال جاری نسبت به آخر دی ماه سال قبل فقط ۱۸۰۰ میلیون ریال افزایش پیدا کرد. به این ترتیب مشاهده می‏شود که قسمت اعظم سرمایه گذاری‌های جدید که لازمه توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور و بالا رفتن سطح زندگی افراد است از محل جمع‏آوری سرمایه‏های نقدی و پس‏اندازهای خود مردم صورت گرفت و پول جدید قابل توجهی در جریان گذاشته نشد در زمینه جلب سرمایه‏های خارجی در امور تولیدی نیز اقدامات مؤثری انجام گرفت و دادن معافیت‌های گمرکی و مالیاتی و تشویق و راهنمایی ‏راهنمایی‏های دولت و ثبات اقتصادی و سیاسی کشور نیز مؤید و مشوق سرمایه‏داران خارجی گردید به‏طوری که در سال گذشته علاوه بر بانک‏های خصوصی که تماماً با سرمایه ایرانی تأسیس شد بانک‏های دیگری نیز به مشارکت سرمایه‏های ایرانی و خارجی تأسیس گردید و چند بانک دیگر نیز برای توسعه اعتبارات صنعتی در حال تشکیل است و باید توجه داشت که تأسیس تعداد متناسب و معقول این بانک‏ها علاوه بر اینکه در جمع‏آوری پس‏اندازهای مردم و افزایش اعتبارات و تسهیل کار تولید کنندگان و بازرگانان اثر مهمی ‏دارد در پایین نگهداشتن نرخ بهره نیز که یکی از مشکلات اقتصادی کشور می‏باشد بی‌تأثیر نخواهد بود و به‏طور کلی می‏توان گفت که افزایش تعداد بانک‏های غیردولتی و جلب سرمایه‏های خصوصی در اینگونه مؤسسات اعتباری که از لوازم ضروری توسعه اقتصادی کشور می‏باشد نشان می‏دهد که سرمایه‏های خصوصی در سال جاری به راهنمایی دولت توجه امور تولیدی و مفید به حال اقتصاد کشور شده‏است و هدایت دولت از این جهت کاملاً مؤثر واقع گردیده است.

درباره سیاست ارزی نیز به استحضار می‏رساند که سیاست دولت کماکان براساس ثابت نگهداشتن نرخ ارز که از مهم‏ترین عوامل ثبات اقتصادی و ایجاد اعتماد در سرمایه گذاران داخلی و خارجی برای اقدام به کارهای تولیدی می‏باشد مبتنی بود و در عین حال برای جلوگیری از افزایش قیمت‏ها تضییقات راجع به واردات برداشته شد و موجب نهایت مسرت است که در این قسمت نیز عمل دولت با موفقیت مواجه گردید. به طوری که از ابتدای سال که قانون واگذاری معاملات ارزی به بانک‏ ملی ایران به موقع اجرا درآمد با وجودی که سخت‏گیری و مقررات ارزی به مراتب کمتر و در نتیجه پرداخت‏های ارزی اضافه شد مع‏ذلک به ذخایر ارزی کشور لطمه‏ای وارد نیامد و حتی در آخر آذر ماه سال جاری موجودی این ذخایر نسبت به ماه مشابه سال قبل در حدود هفت میلیون دلار نیز افزایش داشت و بازار سیاه ارز نیز تقریباً از بین رفته و ریال استحکامی حاصل نموده است که در تاریخ اقتصادی اخیر کشور بی‌سابقه می‏باشد نتیجه‏ای که از مجموع اقدامات فوق به‏دست آمد این شد که قیمت‏های عمده فروشی در ظرف دو ماه اول سال نه تنها افزایش حاصل نکرد بلکه در پاره‏ای موارد حتی تنزل نمود و فقط قیمت‏های مربوط به تولیدات داخلی، مواد حیوانی و هزینه مسکن تا حدی افزایش داشت که آن هم بیشتر مربوط به بالا رفتن سطح زندگی و اضافه‏شدن مصرف افراد می‏باشد و البته برای تعدیل این افزایش نیز اقدامات لازم انجام گرفته و امید می‏رود با برنامه‏هایی برای بهبود راه‏ها و تشکیل شرکت‏های تعاونی تولید و از بین‏‏بردن واسطه‏های اضافی در دست اقدام است کمک مؤثری به تعدیل این قیمت‏ها بشود.

برای جلوگیری از بالا رفتن هزینه مسکن و همچنین بهبود وضع آن نیز اقدام به تشکیل سازمان مسکن گردید تا با هماهنگ نمودن برنامه‏های تهیه مسکن که توسط دستگاه‏های مختلف در دست اجرا می‏باشد و همچنین تهیه و اجرای برنامه‏های صحیح برای رفع مشکل مسکن از طریق تهیه اعتبارات ساختمانی با بهره کم برای اشخاصی که مایل به داشتن خانه شخصی بوده و حاضر باشند در این کار سرمایه‏گذاری نمایند و ساختن خانه‏های سازمانی برای کارمندان دولت در شهرستان‏ها و نقاطی که در آنجا تهیه مسکن مشکل است اقدامات لازم را برای رفع این محظور عمومی انجام دهد. در مورد بهبود امور اداری نیز در سال ۱۳۳۷ قدم‏های اساسی برداشته شده با مطالعه دقیق در وضع سازمان‏های وزارتخانه‏ها نقایص اداری مورد توجه واقع گردید و امید است که با اجرای برنامه‏هایی که تهیه شده‏است در سال ۱۳۳۸ دولت بتواند اقدامات مؤثری در بهبود وضع سازمان‏های دولتی انجام دهد در اینجا لازم می‏داند به استحضار برساند که چون در نتیجه بررسی تشکیلات وزارتخانه‏ها مسلم شد به علت اینکه سال‏های متمادی وزارتخانه‏ها از استخدام کارمندان جوان و تحصیل‏کرده که با پیشرفت‏های جدید علوم در دنیا آشنایی داشته باشند محروم بوده‏اند دولت تصمیم گرفت که با استفاده از حق قانونی خود کارمندانی را که دارای سی سال سابقه خدمت و یا به سن شصت سالگی رسیده بودند بازنشسته نموده و از این راه دریچه‏ای برروی جوانان تحصیلکرده کشور باز نماید تا آنها هم بتوانند به سهم خود به دولت خدمت نمایند. البته کسانی وجود داشتند که در اثر سال‏ها خدمت تجربیاتی اندوخته بودند و خدمات آنان برای دولت بسیار ذی‏قیمت بود و به موقع می‏داند که از خدمات آنها اظهار قدردانی نماید لکن برای اینکه در اجرای قانون جزئی‏ترین تبعیضی نشود قانون بدون استثنا اجرا شد. ضمناً برای اینکه بازنشستگان از مزایای زمان اشتغال نیز استفاده نمایند در ضمن بودجه سال آتی در نظر گرفته شد که بازنشستگان از مدد معاش اولاد و بیمه بهداشت کارمندان کماکان استفاده نمایند. (احسنت)

البته اینجا گزارش مختصری از فعالیت‏های وزارتخانه‏ها و ادارات و بنگاه‏ها ذکر شده‏است که چون خیلی طولانی است بنده نمی‏خواهم وقت آقایان را زیاد تضییع کنم از ذکر آنها در اینجا خودداری می‏کنم البته طبع و توزیع خواهد شد و جزئیات به عرض نمایندگان محترم مجلس شورای ملی می‏رسد (احسنت، احسنت) یکی دیگر اینکه می‏خواستم به طور خلاصه به عرض آقایان برسانم که هزینه‏های پیشنهادی سال ۱۳۳۸ در حدود ۳۰۶- ۶۴/ ۴۷۷/ ۲۲۸ ریال است درآمدهای ما در حدود ۶۳/ ۳۶۹/ ۴۴۲/ ۰۸۰ ریال می‏باشد، به طوری که بودجه‏ای که ما تقدیم ملی شورای ملی کردیم در حدود ۱۱۰ میلیون تومان کسر دارد و البته در سال گذشته آقایان استحضار دارند که ۱۴۶ تومان کسر داشتیم و باید به عرض آقایان محترم برسانم همان‏طوری که در مقدمه عرض شده امروز تا حدود ۱۰۰ میلیون تومان از آن کسری سال گذشته را جبران می‏کنیم و ما امیدوار هستیم که در سال آتیه هم این کسری بودجه را جبران بکنیم و ان‏شاءالله شاید یک درآمد زیادتری هم داشته باشیم ولی چون دولت علاقمند است که ارقامی که تقدیم مجلس می‏کند ارقامی ‏باشد که با حقیقت وفق بدهد ما آنچه تشخیص دادیم به عرض آقایان رساندیم ولی همان‏طوری که در سال گذشته عمل‏مان نشان داده است امیدواریم در سال ۱۳۳۸ هم این کسری که در حدود ۱۱۰ میلیون تومان است مرتفع بشود. (احسنت) البته این بودجه‏ای که تقدیم مجلس می‏شود امیدوارم که مورد بررسی دقیق آقایان نمایندگان محترم قرار گیرد دولت اولاً وظیفه دارد، ثانیاً علاقه دارد که از منویات و پیشنهادات مفید آقایان نمایندگان محترم حداکثر استفاده را بکند، بنده از این موقعیت استفاده می‏کنم و به عرض می‏رسانم که تمام اقدامات و توفیقاتی که دولت در سال ۳۷ داشته است در نتیجه راهنمایی‏ها و هدایت‏های گرانبهای بندگان اعلیحضرت همایون شاهنشاه بوده است (صحیح است) که ما را ارشاد و راهنمایی فرموده‏اند و دولت این توفیقات را حاصل کرده است البته وظیفه تمام افراد این مملکت مخصوصاً دولت که مسئولیت مستقیم دارد خدمتگزاری است که تا آنجایی که مقدور است اجازه داده است و قوای جسمانی ما اجازه داده است در انجام اموری که به ما محول شده‏است کوتاهی نکرده‏ایم. (صحیح است، احسنت) بنده از تمام افراد این کشور و هموطنان عزیزم استدعا دارم که در این بازار آشفته جهان تمام اختلافاتی که ممکن است داشته باشند کنار بگذارند (صحیح است) و یک‏دل و یک‏جان دولت را کمک و مساعدت بکنند تا ما بتوانیم در مقابل تمام مردم جهان نشان بدهیم که ملتی هستیم که به استقلال خود و به شرافت خودمان پای‏بندهستیم و تا آخرین قطره خون‏مان هم فداکاری خواهیم کرد. (تأثر آقای نخست‏وزیر) (احسنت)

رئیس- بودجه کل کشور به کمیسیون بودجه فرستاده می‌شود، از اعضا کمیسیون بودجه خواهش دارم مرتباً جلسات را تشکیل بدهند، چون باید قبل از سال این بودجه به تصویب مجلس برسد، اهتمام بکنند زودتر گزارش حاضر بشود.

۶- اخذ رأی و تصویب اصلاح مجلس سنا در لایحه اصلاح مواد قانون ثبت اسناد

رئیس- یک لایحه‏ای از مجلس فرستاده شده بود به مجلس سنا راجع به اصلاح مواد قانون ثبت در آنجا تصویب کرده‏اند ولی یک اصلاحی کرده‏اند قرائت می‏شود، آن اصلاح را آقای جلیلوند اظهار می‏کنند اگر مجلس موافقت بکند به دولت ابلاغ می‏شود و آن اصلاح این است دیپلم پنج متوسطه را آنجا دیپلم کامل کرده‏اند.

(به وسیله آقای جلیلوند (منشی) این اصلاح قرائت شد)

در آخر ماده ۵ آنچه در مجلس شورای ملی تصویب شده این بوده است:

داوطلبه آن غیر مستخدم دولت باید حداقل دارای مدرک تحصیلی ۵ ساله متوسطه باشند، در مجلی سنا این‏طور اصلاح شده: دارای مدرک کامل متوسطه باشند.

جمعی از نمایندگان- عیبی ندارد.

رئیس- مخالفی نیست؟ (گفته شد خیر) آقایانی که با این اصلاح موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به دولت ابلاغ می‏شود.

۷- طرح و تصویب گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به قرارداد تکمیلی منع بردگی و برده فروشی‏

رئیس- گزارش شور دوم کمیسیون امورخارجه راجع به قرارداد تکمیلی منع بردگی و برده فروشی مطرح است. قرائت می‏شود.

(به ‏شرح زیر قرائت شد)

گزارش از کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی کمیسیون امورخارجه با حضور آقای معاون وزارت امورخارجه لایحه ارسالی از سنا را به قرارداد تکمیلی منع برده‏فروشی و عملیات و دستگاه‏های مشابه بردگی را مورد رسیدگی قرارداده و خبر شور اول را تأیید و اینک گزارش شور دوم را به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

ماده واحده- قرارداد تکمیلی منع بردگی و برده‏فروشی و عملیات و دستگاه‏های مشابه بردگی که در تاریخ هفتم سپتامبر ۱۹۵۶ مطابق شانزدهم شهریورماه ۳۵ در مقر دفتر اروپایی سازمان ملل متحد (ژنو) به امضاء رسیده و مشتمل بر یک مقدمه و شانزدهم ماده است تصویب و به دولت اجازه الحاق را می‏دهد.

مخبر کمیسیون امورخارجه

مرآت اسفندیاری‏

گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی

کمیسیون دادگستری لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به قرارداد تکمیلی منع برده‏فروشی و عملیات و دستگاه‏های مشابه بردگی را با حضور آقای معاون وزارت دادگستری برای شور دوم مطرح و ماده واحده مصوب شور اول را عیناً تصویب نمود و اینک گزارش آن را در تأیید خبر کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

مخبر کمیسیون دادگستری- عمیدی‏نوری‏

رئیس- ماده واحده مطرح است کسی در برگ مخالف و موافق نام‏‎نویسی نکرده مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‏شود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب قیام کردند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی نهایی گرفته می‏شودآقایان موافقین قیام فرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد. به دولت ابلاغ می‏شود.

۸- طرح وتصویب گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ‏

رئیس- شور دوم گزارش کمیسیون خارجه راجع به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ مطرح است قرائت می‌شود.

(به ‏شرح ذیل قرائت شد)

گزارش از کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی کمیسیون امورخارجه لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ را به احضار نماینده دولت برای شور دوم مورد رسیدگی قرارداده خبر شور اول را عیناً تصویب و اینک گزارش آن رابه مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

ماده واحده- قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ مشتمل برچهل ماده ویک آیین‏نامه اجرایی ویک پروتکل و ۳ قطع نامه که در ۱۴ مه ۱۹۵۴ ازطرف نماینده تام الاختیار ایران در لاهه به امضاء رسیده تصویب می‏شود.

مخبر کمیسیون امورخارجه

مرآت اسفندیاری‏

گزارش از کمیسیون فرهنگ به مجلس شورای ملی کمیسیون فرهنگ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ را با حضور آقای وزیر فرهنگ برای شور دوم مطرح و خبر کمیسیون امورخارجه را تأیید نمود اینک گزارش را به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

مخبر کمیسیون فرهنگ- مهندس جفرودی‏

رئیس- ماده واحده مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‏شود به ماده واحده آقایان موافقین قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد، کلیات آخر مطرح است مخالفی نیست. (اظهاری نشد) رأی نهایی گرفته می‏شود آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد، به دولت ابلاغ می‏شود.

۹- طرح وتصویب گزارش کمیسیون امورخارجه دایر به اجازه الحاق به قرارداد سازمان هواشناسی بین‏المللی‏

رئیس- لایحه دیگری است راجع به قرارداد سازمان هواشناسی مطرح می‏شود. (به ‏شرح زیر خوانده شد)

گزارش از کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی کمیسیون امورخارجه لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به الحاق دولت ایران به سازمان هواشناسی بین‏المللی را با حضور آقای معاون وزارت امورخارجه برای شور دوم مورد شور و رسیدگی قرارداده ماده واحده مصوب مجلس سنا را تصویب واینک گزارش آن را در تأیید خبر شور اول به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

ماده واحده- الحاق دولت ایران به قرارداد راچه به سازمان هواشناسی بین‏المللی مشتمل بر ۳۵ ماده و ۲ ضمیمه منعقده در واشنگتن به تاریخ یازدهم اکتبر یک هزارو نهصدوچهل وهفت تصویب می‏شود.

مخبر کمیسیون امورخارجه. مرآت اسفندیاری‏

گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی کمیسیون راه در جلسه ۲۶ بهمن‏ماه ۳۷ باحضور آقای وزیر راه لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به الحاق دولت ایران به سازمان هواشناسی بین‏المللی را برای شور دوم مطرح وخبر کمیسیون امورخارجه را تأیید و تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

مخبر کمیسیون راه- مهندس فروهر

رئیس- کسی اجازه صحبت نخواسته است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‏شود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد، کلیات آخر مطرح است، کسی اجازه نخواسته است رأی نهایی گرفته می‏شود آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود.

۱۰- بیانات بعد از دستور آقایان: دکتر بینا- دولت‏آبادی‏

رئیس- آقای دکتر بینا

دکتر بینا- قبلاً از مقام ریاست تشکر می‏کنم که به بنده اجازه فرمودند که مطالبی رابه عرض آقایان برسانم بنده درست به خاطر دارم در سال ۱۳۰۷ که جزء کاروان دوم محصلین به اروپا می‏رفتم موقعی که ما شرفیاب‏ شده بودیم، اعلیحضرت فقید رضا شاه کبیر تشریف آوردند و مطالبی می‏فرمودند‏ به خصوص بنده درست به خاطر دارم که به وزیر‏ فرهنگ و وزیر دربار فرمودند اینها جوان‏های خوشبخت این مملکت هستند و اغلبشان می‏روند در یکی از آزادترین ممالک دنیا تحصیل می‏کنند امیدوارم اینها برگردند و نتیجه تحصیل اینها را من ببینم و تنها آرزویم این است که من ببینم از تحصیلات اینها برای مملکت استفاده می‌شود البته محصلین رفتند و مراجعت کردند ولی متأسفانه آن‏طوری که لازم بود در بعضی موارد آرزوی شاهنشاه فقید برآورده نشد و شاید از کسانی که به خرج دولت و با پول بیوه‏زنان و کارگران این مملکت رفته بودند و تحصیل کرده بودند به جای اینکه برای مملکت خدمت بکنند در بعضی موارد خیانت هم کردند این است امروز که روز سوم اسفند است و حقش بود در مجلس شورای ملی تذکری از بانی ایران نوین بشود به مناسبت روز سوم اسفند تذکراتی داده شود. (صحیح است) من از مقام ریاست محترم مجلس شورای ملی اجازه گرفتم عرایضی را به سمع نمایندگان محترم برسانم (احسنت) یک سلسله جریانات تلخ و شیرین ناگوار و پرافتخار تاریخ قوم و مملکتی را تشکیل می‏دهد. یادآوری این جریانات برای بیداری و قوام ملتی کمال اهمیت رادارد. روز سوم اسفند از آن روزهایی است که بایستی در تاریخ معاصر ما با خطوط برجسته از آن یاد شود (صحیح است) وقتی اوضاع قبل از سوم اسفند ۱۲۹۹ ایران را با اواخر سلطنت پر افتخار رضا شاه کبیر مقایسه می‏نماییم درست متوجه می‏شویم که پس از سوم اسفند ۹۹ چه تحولاتی در تاریخ ایران پدید آمده، می‏توان گفت رضا شاه کبیر با یک فعالیت خستگی‏ناپذیر در مدت کوتاهی چنان اصلاحات اساسی در کشور کهنسال ایران انجام داد که یک قرن ونیم عقب ماندگی ما را که در نتیجه بی‌لیاقتی زمامداران ایران دامنگیر ملت ایران شده بود جبران نمود (صحیح است) وقتی رضا شاه کبیر به سلطنت ایران رسید وضع کشور ما سخت آشفته بود متنفذین ولایات در قلمرو خود مستقل شده و به حکومت مرکزی اعتنایی نداشتند در مازندران وگیلان و کردستان و خوزستان و فارس

گردنکشان حکومت‌های مستقل تشکیل داده بودند و مردم شهرها تأمین جانی نداشتند و همین ناامنی ارکان سیاسی و اقتصادی و اجتماعی میهن ما را به کلی سست و متزلزل کرده بود. بیگانگان با داشتن حق قضاوت کنسولی یا برون مرزی هم‏میهنان ما را تحقیر کرده و به آنان زور می‏گفتند.

از فرهنگ و بهداشت خبری نبود راه‏ها و وسایل ارتباطی وضع اسفناکی داشت و بدتر از همه روح یاس و ناامیدی و بدبینی چنان در افکار مردم رسوخ پیدا کرده بود که دیگر امیدی به نجات کشور کهنسال ایران نبود.

شاهنشاه فقید در چنین وضع خطرناک و اسفناکی که هیچ اصلاح طلبی مرد میدان اصلاح نبود با اقدامات و فداکاری و از جان‏گذشتگی خود یأس و ناامیدی را از بین برد و روح تازه‏ای در کالبد مردم افسرده کشور دمید.

اصلاحات دوران رضا شاه فقید به حدی است که در ضمن نطق قبل از دستور نمی‏توان حتی سرفصل‌های آن را ذکر نمود.

اعلیحضرت فقید در نتیجه تجارب زیادی که ضمن لشکرکشی‌های متعدد اندوخته بود تشخیص داده بودند که برای ریشه کن ساختن ناامنی، ایجاد قوای انتظامی و ارتش نیرومندی از ضروری‏ترین اصلاحات و اقدامات به شمار می‏رود به همین مناسبت این امر را وجهه همت خود قرارداد و در ظرف مدت کمی ارتش نیرومندی بوجود آورد که گردنکشان و یاغیان را یکی پس از دیگری سرجای خود نشانید و در نتیجه برقراری نظم و آرامش مردم مملکت را امیدوار ساخت و به کار و کوشش واداشت.

شاهنشاه فقید به اطلاع از اهمیت و نقش اساسی که وسایل حمل‏ونقل و ارتباط در پیشرفت سریع اقتصادیات هر کشوری بازی می‏کند به ایجاد خطوط مواصلاتی شوسه و راه‏آهن همت گماشت درسال ۱۳۰۴ قانون احداث راه‏آهن سرتاسری به تصویب رسید و با همت مردم ایران ساختمان راه‏آهن بزرگ که در تاریخ کشور ما بی‌سابقه بود به آخر رسید.

درسال ۱۳۰۷ بانک ملی ایران تأسیس شد و با امضای امتیاز نشر اسکناس، به وسیله بانک‏های خارجی، استقلال اقتصادی ایران را تأمین نمود.

در شعبه آن ۱۲۴۳ هجری قمری مطابق ۱۸۲۸ میلادی دولت روسیه تزاری با تحمیل معاهدات ترکمان‏چای، رژیم کاپیتولاسیون یا قضاوت کنسولی و حق برون‏مرزی را به ملت ایران تحمیل نموده بود و در مدت یک قرن و نیم ملل بیگانه از این امتیازات استفاده کرد و در تدوین و اجرای قوانین کشور ما دخالت کرده فعالیت تجارتی ما را صدمه‏زده استقلال گمرکی ایران را از بین بردند به‏طوری که در آغاز قرن بیستم با انعقاد معاهدات ۱۹۰۷ و ۱۹۱۹ نزدیک بود عملاً به استقلال ظاهری ما خاتمه داده شود.

به همت و اراده شاهنشاه بزرگ اولین قانون مدنی ایران در سال ۱۳۰۷ به تصویب رسید و دولت ایران با تقویت دستگاه قضایی خود پس از هفت سال جلوس شاه فقید با لغو کاپیتولاسیون پس از یک قرن و نیم به خودسری اتباع خارجی در ایران خاتمه داد. پس از برقراری امنیت و ایجاد ارتش و لغو کاپیتولاسیون اعلیحضرت فقید توجه خود را به فرهنگ معطوف ساخت بودجه فرهنگ افزایش یافت و با تقویت قانون اعزام محصل به خارجه، سالیانه صدها تن از جوانان کشور به خارجه اعزام شد و در سال ۱۳۱۳ نخستین سنگ بنای دانشگاه تهران گذاشته شد در سال ۱۳۱۲ در امتیاز نامه نفت تجدید‏نظر به عمل آمد و بعضی از مواد آن به نفع ما تغییر یافت تا بالاخره ملت ایران به رهبری اعلیحضرت همایونی بساط شرکت نفت ایران و انگلیس را برچید و با تصویب قانون نفت تا ۷۵٪ سود از استخراج نفت برای ملت ایران تأمین نمود.

پس از توجه به فرهنگ و ایجاد آموزشگاه‌ها و دبیرستان‌ها در داخل کشور در سال ۱۳۱۳ قانون متحدالشکل شدن لباس به تصویب رسید و در سال ۱۳۱۴ با صدور دستور رفع حجاب بانوان ایران را بعد از قرن‌ها اسارت از قید حجاب آسوده ساخت و نهضت بانوان ایران آغاز گردید ایجاد کارخانه‏جات و حمایت مصنوعات داخلی و تشویق فعالیت‌های اقتصادی و بی‌نیازکردن کشور از کالاهای خارجی از هدف‏های اساسی آن رادمرد بزرگ ایران به شمار می‏رود.

برای اجرای نقشه‏های عمرانی و اقتصادی و صنعتی خود احتیاج به مهندس و معمار و معدن‏شناس و متخصص در هر یک از رشته‏های فنی بود چنانکه عرض کردم این نقیصه را نیز با اعزام متخصص به خارج و ایجاد دانشگاه برطرف ساخت و در شهرهای صنعتی اصفهان و چالوس و نوشهر و شاهی و به شهر کارخانه‏های پارچه‏بافی و حریربافی و کنسروسازی و گونی‏بافی تعبیه نمود و برای اولین بار در تاریخ ایران صادرات کشور بر واردات فزونی یافت و موازنه تجارت خارجی به نفع کشور ما برقرار شد با درنظر این همه فداکاری و خدمت به روح پرفتوح آن راد مرد و سرباز بزرگ ایران درود بی‌پایان فرستاده و از درگاه یزدان پاک دوام سلطنت اعلیحضرت همایونی را مسئلت دارم تا در تحت توجهات و هدایت و رهبری معظم‏له ملت کهنسالی که با سوابق تمدن درخشان خود نقش مهمی را در تاریخ جهان ایفاء کرده است همچنان راه ترقی و سعادت را بپیماید. (احسنت) (صحیح است)

رئیس- آقای دولت‏آبادی‏

دولت‏آبادی- گرچه بیانات جناب آقای دکتر بینا همکار عزیز راجع به روز سوم اسفند و همچنین گزارش جامعی که از خدمات دوران پرافتخار اعلیحضرت فقید رضاشاه کبیر انجام شده‏است نسبت کافی بود اما آنچه شده‏است بایستی گفت با آنچه که ایشان یادآوری فرمودند قابل مقایسه نیست و اگر بخواهیم توضیح بدهم مثنوی هفتاد من کاغذ شود (صحیح است) من نمی‏خواهم زیاد وقت مجلس را بگیرم بلکه می‏خواهم به میمنت و شگون امروز که آن را مطلع سعادت و روز پرافتخار نهضت استقلال ایران باید نام داد (صحیح است) چند کلمه‏ای گفته باشم و آن هم در اطراف خدمات نیست بلکه می‏خواستم در فلسفه تاریخ صحبت کده باشم فلسفه تاریخ و این همه اهمیتی که دنیای مترقی به آن می‏دهد چیست؟ برای این است که نیک و بد ملت‏ها و مملکتی و کشورها و حوادث همه جمع شوند و به فلسفه آن و علل آن توجه شود ببینید چه شد یک ملتی مجدداً به حداکثر رشد و رقا رسید و چه شد یک کشوری از پا درآمد و چرا یک مردم حتی نامشان از صحنه تاریخ حذف شد و چه شد که کشورهایی از جغرافی دنیا پاک شدند. (احسنت)

این مطالب را بایستی در کتاب فلسفه تاریخ خوان و به آن توجه کرد و به آن علل رسیدگی کرد و اگر بد بود و اثر بد داشت از آن اجتناب کرد و اگر خوب بود و اثر خوب داشت آن راتقویت کرد و پیروی کرد (صحیح است) این اصل مطلب است در روزگاری بسیار سهمگین که ما از زیر بار سنگین جنگ جهانگیر گذشته یعنی اسبق بیرون آمدیم همه جای دنیا دچار بدبختی و بیچارگی و مصیبت بود مملکت ما هم چون گوشه‏ای از دنیا بود از این بدبختی و بیچارگی مصون نماند و نیروی بیگانه صحنه مملکت ما را مورد تاخت و تاز قرارداد و حکومت‏های فئودال که بدبختانه به دست بیگانگان در این مملکت ایجاد شده بود باقی ماندند و بدبختی‌های ما را دامن می‏زدند، ایران مملکتی است که بیشتر در اثر وحدت فرزندان آن تاریخ و جغرافی آن نشان داده است که مانده است یگانگی و وحدت آن را باقی گذاشته است. (احسنت)

آفت این مملکت نفاق و جدایی است خدای بزرگ که همیشه حافظ ایران بوده است و آن را از گردآب مهالک نجات داده است خواست که در روز سوم اسفند ۱۲۹۹ این وحدت جغرافیایی دوباره پایگیر شود اعلیحضرت رضا شاه کبیر، شاه فقید دامن همت بکمر زد در موقعی که هیچیک از وسایل زندگی آبرومند متوسط هم فراهم نبود. سرتاسر مملکت غرق تشنج بود او علمدار و سردار رشیدی بود که مردم دور او به هم پیوستند خارها را از سر راه برداشت به مملکت خدمت کرد چرا میخواه این دو آینه کوچک را در مقابل هم قرار بدهم؟ برای اینکه اثر فلسفه تاریخ را عرض کرده باشم ما امروز صحبت می‏کنیم که چندین صد هزار محصل داریم و هر سال هزار نفر بر آن اضافه می‏شود برای همه اینها مدارس آبرومند داریم مدارس ما، دانشگاه ما، مؤسسات علمی ما به صورت قابل مقایسه‏ای با ملل راقیه دنیا است من که خدمتگزار فرهنگ بوده‏ام و عمرم و جوانیم را در آنجا صرف کرده‏ام خوب می‏دانم که برای اجاره کردن یک اطاق یا یک خانه برای مدرسه چقدر مصیبت بود، امروز نگاه کنید در هیچ کوی و برزنی نیست که عمارت سربفلک افراشته‌ای برای مدرسه نداشته باشند (صحیح است)

کسی خواب می‏دید که ما دانشگاه داشته باشیم و بیاییم اینجا برای تکمیل دانشگاه‏های شهرستان‏ها صحبت کنیم؟ من یادم است و همه آقایان یادتان است و یا شنیده‏اید که حقوق معلمین را آجر و گچ می‏دادند باید بیدار بود و قضاوت کرد این حقیقتی است که امروز نخست‏وزیر مملکت پشت این تریبون بیانی کرد و همه را متأثر کرد و خودش هم متأثر شد زیرا همه می‏دانیم که درمان این مملکت وحدت است و می‏دانیم که آنچه ما را بعقب انداخته بود نفاق و دودستگی بود از این متأثر شد ولی نخست‏وزیر چه گفت؟ گفت بودجه ۶ میلیاردی برای شما آورده‏ام یعنی شش هزار میلیون تومان، شوخی نیست ما بودجه بیست کروری در اینجا تصویب کردیم ما در همین جا ببینید از کجا تا به کجا آمده‏ایم این یک نمودار کوچک است یک مطلب دیگری عرض کنم آقایان اشخاصی که می‏خواستند به مشهد مشرف شوند تأمین نداشتند از راه عشق‏آباد می‌رفتند و امروز سوار ترن می‏شویم در داخل مملکت خودمان با کمال آسایش و با کمال رفاه مسافرت می‏کنیم می‏خواهم از این مطلب نتیجه بگیرم می‏خواهم بگویم نارضایتی‌ها اظهار یأس و حرمان مکرر گفته‏ام باز هم می‏گویم که خائنانه است (صحیح است)

هیچ‏کس نگفته که این مملکت گلستان است پر از نواقص است اما چرا؟ برای اینکه دنیا با داشتن تمام وسایل به جانب رشد و رقا می‏رود اسباب نداریم و وسیله نداریم و آرزوهای‏مان بزرگ بزرگ است از تمام حوادثی که در انطرف دنیا اتفاق می‏افتد بفاصله چند ثانیه با خبر می‏شویم و بعد متوقع می‌گردیم این توقعات زیاد است ما بایستی متحد باشیم و لوازم را فراهم کنیم رضا شاه کبیر بدین مملکت خدمات گرانبهایی کرد که هیچ‏کس فراموش نمی‏کند. به خاندان پهلوی بایستی به این ایران نام داد خداوند او را غریق رحمت کند (ان‏شاءالله) اما خوشبختی که ما الان داریم این است که جانشین او مرد شایسته و فرد آزاده، شاهی ملت دوست و بزرگوار است. (صحیح است)

اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی کم مصائب و شدائدی را در این مملکت تحمل نکرد به یاد بیاورید که به جان او در همین دانشگاه حمله شد پادشاه ایران برای بزرگ کردن ملت و مملکتش به تمام دنیا و ملل رافیه دنیا سرکشی کرد و در آنجا او را یک پادشاه آزاده و دمکرات پذیرفتند. (صحیح است)

اینها همه ذخیره‏های پرافتخاری است که تاریخ پرافتخار یک مملکت را تدوین می‏کند من نمی‏خواهم بیش از این وقت آقایان را بگیرم از تاریخ و فلسفه آن امیدوارم نژاد حاضر و آینده به نفع مملکت نتیجه بگیرند و بیش از این متحد باشند بیش از این یکدل و بیش از این یک جان و بیش از این یک زبان برای ایران و برای ایران (احسنت)

۱۱- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه‏

رئیس- جلسه را ختم می‏کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه هفتم اسفند ماه خواهد بود.

(مجلس نیم ساعت قبل از ظهر ختم شد.)

رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت‏