مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اسفند ۱۳۲۳ نشست ۱۰۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی دوره ۱۴
جلسه: ۱۰۷
صورت مشروح مذاکرات روز پنج‌شنبه سوم اسفند ماه ۱۲
فهرست مطالب:
۱- صورت خلاصه جلسه پیش
۲- مذاکره در دستور
۳- طرح گزارش کمیسیون مربوط به اصلاح قانون نظام وظیفه و ارجاع آن به کمیسیون
۴- بقیه شور در گزارش کمیسیون دادگستری به سردفتران.
۵- سؤال آقای پروین گنابادی از آقای وزیر پیشه و هنر
۶- موقع و دستور جلسه آتیه- ختم جلسه
مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر به ریاست آقای دکتر معظمی نایب رئیس تشکیل گردید، صورت مجلس روز سه‌شنبه اول اسفند ماه را آقای (طوسی) منشی به شرح زیر قرائت نمودند.
۱- صورت خلاصه جلسه پیش
مجلس یک ساعت و سه ربع پیش از ظهر به ریاست آقای سید محمدصادق طباطبایی تشکیل و صورت جلسه قبل قرائت و تصویب شد.
اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایب با اجازه
آقای: ملایری
غایبین بی‌اجازه
آقایان: صفوی- ذوالقدر- نقابت- اخوان- رحیمیان- دولت آبادی- امیر ابراهیمی- منصف- بوشهری- سلطانی- دکتر زنگنه- سید ضیاءالدین فداکار- روحی- اکبر- سیف‌پور- تهرانچی- خلعتبری- تجدد- دکتر فلسفی- پوررضا.
عده از آقایان نمایندگان ورود در دستور را تقاضا و پس از مخالفت آقای دکتر کشاورز و موافقت آقای دهستانی نسبت به آن اخذ رأی شده تصویب و آقای دکتر مالک وزیر بهداری در قبال اظهارات آقای دهستانی راجع به بهداشت عمومی شهرستان‌ها توضیح دادند لایحه سازمان وزارت بهداری در کمیسیون بهداری مجلس شورای ملی مورد شور بوده و هر یک از آقایان نمایندگان ممکن است نظریات اصلاحی خود را نسبت به آن اظهار دارند و نسبت به تأمین بهداشت عمومی کشور وزارت بهداری در حدود و قدرت و امکان از هر جهت سعی و کوشش فراوان نموده و از این حیث جای هیچ گونه نگرانی باقی نیست.
آقای فرهودی پیشنهاد نمودند گزارش کمیسیون بودجه راجع به دو دوازدهم هزینه کشور در ماه‌های بهمن و اسفند جزو دستور قرار گیرد، پس از مخالفت آقای جواد مسعودی با تغییر دستور از نظر رعایت اصول و نظامات نسبت به این پیشنهاد رأی گرفته شده تصویب و گزارش کمیسیون بودجه مشتمل بر دو ماده قرائت و در ضمن شور کلیات آقای امیر تیمور مخالف و با تذکار مقررات قانون اساسی دائر به لزوم نظارت مجلس شورای ملی در جمع و خرج کشور و عدم توفیق مجلس به تصویب و نظارت در بودجه‌های تفصیلی از لحاظ عدم وصول بودجه کل کشور در موقع مقرر قانونی برای استحضار آقایان نمایندگان از وضع مالی کشور مقایسه اجمالی بین عوائد سال ۱۰۶ و ۱۲۰ نموده و توضیح دادند درآمد عمومی کشور در فاصله بین این دو سنه رو با افزایش و ترقی رفته و در نتیجه قسمت اعظم این عوائد صرف تأسیسات مفیده و عمران و آبادی کشور شده و در اثر تحولات اوضاع از سال ۱۲۰ با ازدیاد عواید اقتصادی دولت از کارخانجات و املاک واگذاری و کالاهای انحصاری به وسیله عدم توجه و عدم توانایی دولت‌ها و سوءسیاست مالی رئیس کل دارایی سابق و سوء‌جریان توزیع کالاهای انحصاری و ایجاد بازار سیاه، کشور را با کسر بودجه مواجه و با این عوائد و صرف وجوه ذخیره کشور مبالغی نیز به عنوان وام و مساعده اخذ شده و هر گاه از طرف دولت توجه عاجلی به وضع مالی و بهبود آن نشود خسارات و خطرات بی‌شماری متوجه خواهد گردید.
پس از توضیحات آقایان تیمورتاش و ساسان در پیرامون بیانات آقای امیرتیمور و صدمات وارده به مردم در نتیجه رژیم مالیاتی سنگین دوره گذشته آقای اردلان به عنوان موافق توضیحاً اظهار نمودند قسمتی از ترقی بودجه ک شور مربوط به انحصار بازرگانی بوده که قسمت اعظم آن صرف تأسیسات عمومی کشور شده و یا تصویب بودجه‌ها از طرف مجالس سابق مجالی برای بحث در اطراف آن باقی نبوده و انتظار می‌رود با وصول منظم عوائد کشور و دقت در صرف هزینه‌های جاری هیچ گونه خطری متوجه مالیه کشور نباشد.
آقای اردلان وزیر دارایی با تأیید قسمت اخیر بیانات آقای اردلان اظهار داشتند بودجه کل کشور برای سال ۱۲۴ تهیه شده و قبل از حلول سال جدید تقدیم مجلس شورای ملی خواهد شد و ضمناً تقاضا نموند از لحاظ احتیاجات ضروری دولت بقیه موارد دو دوازدهم که ضمن لایحه جداگانه گزارش آن از طرف کمیسیون بودجه تهیه شده پس از تصویب لایحه فعلی جزو دستور قرار گیرد.
آقایان هاشمی و فرهودی کفایت مذاکرات را پیشنهاد و پس از مخالفت آقای دکتر رادمنش کفایت مذاکرات و ورود در شور مواد تصویب و در ماده اول آقای دکتر رادمنش مخالف و پس از تذکار
اصل ۲۰ قانون اساسی و ضرورت تقدیم بودجه قبل از سال جدید و عدم تقدیم آن از طرف دولت در موعد مقرر قانونی راجع به ابهام مواد پیشنهادی کمیسیون بودجه مربوط به دو دوازدهم و ضرورت تهیه نقشه صحیح اقتصادی و مالی از طرف دولت برای سال آتی شرحی بیان و آقای دکتر عبده در تأیید ماده و ضرورت پیش‌بینی عیدی مستخدمین جزء مختصری تقریر و پس از اظهارات آقای ملک‌مدنی راجع به اقدامات و زحمات کمیسیون بودجه در رسیدگی به بودجه‌ها و عدم تقدیم بودجه تفصیلی در موعد مقرر قانونی از طرف دولت و ضرورت تقدیم بودجه سال ۱۲۴ برای احتراز از تصویب بودجه به شکل دوازدهم.
آقای هاشمی کفایت مذاکرات را پیشنهاد و چون مخالفی نبود یک فقره پیشنهاد از طرف آقای شهاب فردوسی راجع به صدور ابلاغ پایه‌های آموزگاران و دبیران قرائت و پس از توضیح نسبت به آن اخذ رأی شده رد و پیشنهاد دیگری از طرف آقای محمد طباطبایی دائر به حذف قسمت اخیر ماده اول از سطر چهارم به بعد قرائت و در این موقع (مقارن ظهر) جلسه به عنوان تنفس تعطیل و به فاصله یک ربع ساعت مجدداً به ریسات آقای ملک‌مدنی نایب‌رئیس تشکیل و آقای طباطبایی پس از توضیح پیشنهاد خود را مسترد و چهار پیشنهاد دیگر از طرف آقایان دهستانی و رفیعی و مظفرزاده و مهندس فریور قرائت و بعد از توضیح آقایان پیشنهاد دهندگان و پاسخ آقایان وزیر دارایی و نخست‌وزیر و اردلان دو پیشنهاد اولی مسترد و دو پیشنهاد اخیر رد و نسبت به ماده اول اخذ رأی شده عیناً تصویب گردید. در ماده دوم آقای دکتر عبده شرحی دائر به مخالفت با ماده و عدم احتیاج به استخدام مستشاران خارجی جز در موارد فنی و صنعتی ایراد و پس از پاسخ آقای وزیر دارایی کفایت مذاکرات تصویب و به ماده دوم رأی گرفته شده عیناً تصویب گردید.
چون در کلیات ثانی مخالفی نبود نسبت به مجموع دو ماده با ورقه اخذ رأی شده به اکثریت ۶۲ رأی از ۸ نفر عده‌ای حضار در مقابل ۴ رأی مخالف تصویب گردید آقای بیات نخست‌وزیر دو فقره لایحه قانونی راجع به تشکیل انجمن‌های کشاورزی و حمایت روستاییان و اصلاح قانون عمران به قید یک فوریت تقدیم و چون عده برای اخذ رأی کافی نبود تعیین تکلیف فوریت دو لایحه تقدیمی به جلسه روز پنج‌شنبه سوم اسفند ماه سه ساعت به ظهر موکول و مجلس یک ساعت و ربع بعد از ظهر ختم شد.
نایب رئیس- آقای فرهودی
فرهودی- عرض کنم در جلسه قبل بنده یک پیشنهادی کردم به این عبارت که عیدی مستخدمین جزء بر طبق قوانین موجوده قابل پرداخت است عبارت پیشنهاد بنده این بوده است و آن پیشنهاد دو کلمه داشت که کاملاً نشان می‌داد که این پیشنهاد خرج نبوده است، اولاً نوشتم بر طبق قوانین موجوده یعنی بنده نخواستم که قانون تازه‌ای ایجاد کنم ثانیاً نوشتم قابل پرداخت است یعنی اگر دولت بخواهد و اعتبار داشته باشد می‌تواند بپردازد و اگر نخواهد که هیچ اما قانونی که بنده ازش استفاده کردم قانونی است که در ۲۵ اسفند ۱۰۵ از مجلس شورای ملی گذشته و هنوز لغو نشده است و فقط امسال وزارت دارایی با بخشنامه این قانون را لغو کرده است ولی قانوناً لغو نشده است و این را در دوره ششم آقای پیرنیا و آقای دکتر مصدق و مرحوم مدرس همه این آقایان به این قانون رأی داده‌اند قانون را هم می‌خوانم.
نایب رئیس- آقای فرهودی نسبت به صورت جلسه اگر اعتراضی دارید بفرمایید بعد که بودجه مطرح شد ممکن است پیشنهاد بفرمایید و این مطالب را اظهار کنید.
فرهودی- اعتراض بنده به صورت مجلس از این جهت است...
نایب رئیس- اعتراض نسبت به صورت جلسه در صورتی است که از نطق جنابعالی چیزی ساقط شده باشد:
فرهودی- پیشنهاد بنده را در جلسه گذشته برخلاف قانون مطرح نکرده‌اند و حق اعتراض دارم و این است که بنده دارم اعتراضم را عرض می‌کنم که این پیشنهاد بنده بر طبق قانون مصور مجلس شورای ملی بوده است و از ۱۰-۱۵ سال پیش تا به حال که زندگانی ده برابر کمتر بوده است عیدی مستخدمین داده می‌شد ولی حالا که هزینه زندگانی ده مقابل ترقی کرده داده نمی‌شود.
از ریاست محترم مجلس و آقایان خواهشمندم که موافقت بفرمایند مقام ریاست شرحی از طرف مجلس به دولت بنویسند و توجه دولت را با این موضوع جلب کنند (صحیح است) که عیدی مستخدمین را بدهند.
حاذقی- صحیح است همه موافقند.
نایب رئیس- آقای ساسان راجع به صورت جلسه اگر نظری دارید بفرمایید و اگر خارج از صورت جلسه باشد نمی‌شود صحبت کرد.
ساسان- خواستم عرض کنم در جلسه قبل مطالبی آقای امیرتیمور اظهار کردند که لازم بود جلوگیری شود (زنگ ممتد نایب رئیس) برای این که بیانات یک نفر نماینده سر مشق دیگران است و بایستی یک طوری باشد که ازش تبعیت کنند و از یک نفر وکیل شایسته نیست (زنگ ممتد نایب رئیس)
نایب رئیس- این موضوع مربوط به صورت مجلس نیست.
ساسان- خواستم این نکته را تذکر بدهم.
نایب رئیس- آقای دهستانی راجع به صورت جلسه اعتراضی دارید؟
دهستانی- بلی در جلسه قبل پیشنهادی که بنده تقدیم کردم یک موضوعی بود که حتماً باید در صورت مجلس نوشته می‌شد اینجا فقط در صورت جلسه نوشته‌اند که دهستانی پیشنهادی کرده بود و آقای وزیر دارایی هم جواب دادند بنده خواستم از مقام ریاست درخواست کنم که این قسمت در صورت مجلس قید شود.
موضوع پیشنهاد بنده این بود که در قانون متمم بودجه سال ۱۲۱ یک بقایایی از زارعین خالصجات بخشوده شده و قانون هم به تصویب رسیده قسمتی از بقایای زارعین خالصجات کشور را مأمورین گرفته‌اند و بقیه را هم مطالبه می‌کنند و آقای وزیر دارایی بنده را قانع کردند با این که آنچه را که گرفته باشیم اگر برخلاف قانون باشد مسترد می‌داریم خواهش می‌کنم که در صورت جلسه اصلاح شود که در آتیه برای یک عده زارعین اسباب زحمت نشود.
نایب رئیس- عرض کنم فرمایشات جنابعالی در صورت مشروح مذاکرات ثبت شده است و این خلاصه مذاکرات است (صحیح است)
آقای اردلان نسبت به صورت جلسه فرمایشی دارید؟
اردلان- اخیراً این طور مرسوم شده بود که اسامی موافقین و مخالفین را در صورت جلسه قرائت می‌کردند و چون در اینجا خوانده نشده خواستم این را تذکر بدهم.
نایب رئیس- چون در صورت مشروح نوشته می‌شود. دیگر در اینجا نوشته نشده. صورت مجلس تصویب شد.
بعضی از آقایان اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند. آقای طوسی.
۲- مذاکرات راجع به دستور
طوسی- بنده خیلی متأسفم که باید عرض کنم چون در این دوره مجلس به هیچ وجه کاری نخواهد گذشت به همین دلیل که تا امروز آقایان ملاحظه فرموده‌اید خوب است اجازه دهند بعضی از آقایان راجع به امور محل انتخابی خودشان و اصلاحات در کارهای کشوری یک مطالبی دارند یک تذکراتی دارند بگویند ممکن است آن تذکرات برای مملکت نتیجه داشته باشد و دولت هم آن مطالب را بشنود و دنبال کند شاید نتیجه حاصل شود بنده استدعا می‌کنم آقایان موافقت بفرمایند آقایانی که قبل از دستور اجازه خواسته‌اند (که یکی هم خود بنده بوده‌ام) صحبت‌شان را بکنند بعد وارد دستور شویم.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به ورود در دستور آقایان موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) اکثریت است.
پیشنهاد آقای مهندس فریور:
پیشنهاد می‌کنم طرح راجع به نظام وظیفه جزو دستور و مطرح شود.
مهندس فریور- بنده توضیح زیادی عرض نمی‌کنم از مخالفین این پیشنهاد استدعا می‌کنم که توجه بفرمایند چون این لایحه نظام وظیفه مورد ابتلا مردم است در پانزدهم اسفند مردم را احضار می‌کنند این است که تمنا می‌کنم مخالفت نفرمایید و اجازه بفرمایید لایحه نظام وظیفه مطرح شود.
نایب رئیس- آقای اردلان
اردلان- عرض بنده عین بیانی است که آقای جواد مسعودی در جلسه پیش کردند قانون سردفتران ناتمام است این را تمام کنید بعد بپردازیم به نظام وظیفه ده دقیقه هم بیشتر وقت لازم ندارد.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مهندس فریور موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
ماده واحده قرائت می‌شود: به شرح ذیل قراتت شد.
ماده واحده- الف- به وضعیت مشمولین یک سال قبل از اعزام به خدمت یعنی در سن ۲۰ سالگی به وسیله دادگاه اداری نظام وظیفه که از اشخاص زیر:
فرماندار یا بخشدار یا نمایندگان آنها یا نماینده استاندار
دو نفر نماینده انجمن شهرداری
نماینده نظام وظیفه
دو پزشک نظامی
دادستان یا نماینده او
تشکیل می‌شود رسیدگی می‌گردد
در صورتی که تعداد مشمولین در حوزه‌های فرعی هر حوزه اصلی اضافه بر تعداد مورد احتیاج سالیانه افراد وظیفه‌ای باشد که باید از این نقاط گرفته شود افراد مورد احتیاج از بین حاضرین که هیچ گونه مانع قانونی برای انجام خدمت ندارند به طور قرعه معین و اعزام می‌گردند.
مراسم قرعه‌کشی در نقاط تجمع انجام خواهد شد.
مشمولینی که آماده به خدمت تشخیص شده‌اند چنان چه در تاریخ معینه در نقطه تعیین شده بدون علل و موانع قانونی حاضر نشوند غایب محسوب و در هر موقع که حاضر یا جلب شوند بدون استفاده از مزایای قرعه و پس از تعیین مجازات به خدمت اعزام خواهند شد. و آنان که به علل و موانع قانونی حاضر نشوند در مراسم استقراع بعدی شرکت خواهند جست و همچنین کسانی که معافیت موقت پزشکی به وسیله دادگاه تحصیل نموده‌اند باید در موقع قرعه‌کشی حاضر و مجدداً معاینه شده و در صورت سالم بودن در قرعه شرکت نمایند و دادگاه اداری موظف است معافیت موقت پزشکی مشمولین را با تاریخ اعزام بعدی تطبیق دهد.
در صورتی که اتفاقاً در یک سال عده مشمولین حاضر از عده سرباز مورد احتیاج کمتر باشد کسری عده از بین جوانترین مشمولینی که سال‌های قبل در نتیجه استقراع معاف شده‌اند به قید قرعه تعیین می‌شود کسانی که به قید قرعه معاف شده‌اند هر گاه تا سن ۲۶ سالگی از نظر کسری احتیاجات سالیانه ارتش به وجود آنان احتیاجی حاصل نشود در اول سن ۲۶ سالگی جزو احتیاط منظور می‌گردند.
تبصره ۱- در محل‌هایی که نماینده استاندار فرماندار- یا بخشدار یا نمایندگان آنها و همچنین
انجمن شهرداری و یا دادستان و یا نماینده او نباشد دادگاه از نماینده نظام وظیفه و دو پزشک نظامی و کدخدای هر محل و سه نفر از معتمدین آن محل تشکیل می‌گردد.
تبصره ۲- معطوفاً به قسمت اخیر تبصره ماده ۵ قانون خدمت نظام وظیفه مصوب ۲۹ اسفند ماه ۱۲۱ مأمورین ژاندارمری موظفند در جلب و جمع‌آوری مشمولین غایب و افراد فراری بنا به تقاضای کدخدایان مساعدت لازمه را نموده و بدون آن که راساً دخالتی در این قسمت بنمایند آنان را تا نقطه‌ای که از طرف حوزه نظام وظیفه و یا کدخدایان تعیین می‌گردد بدرقه و تحویل نمایند.
ب- به وضعیت مشمولین محصل در سن ۲۱ سالگی رسیدگی می‌شود.
دارندگان دیپلم دوره کامل متوسطه و لیسانس و دکترا که دیگر به تحصیلات خود ادامه نمی‌دهند و مانع قانونی برای انجام خدمت ندارند و به دانشکده افسری احتیاط اعزام و پس از طی دوره شش ماهه دانشکده افسری احتیاط کسانی که از عهده امتحانات نهایی برآیند برحسب نمره ارجحیت مطابق فصل پنجم قانون ترفیعات به درجه افسری وظیفه نایل و شش ماه بقیه خدمت را در صف انجام می‌دهند و مابقی کادر گروهبانی قسمت‌ها و ادارات را با در نظر گرفتن حرفه و تخصص و فن مربوطه تشکیل و شش ماه بقیه خدمت را انجام خواهند داد.
هر ماه تعداد مشمولین آماده به خدمت نامبرده که بلامانع و قابل خدمت تشخیص گردیده‌اند در هر سال اضافه بر احتیاجات آن سال ارتش باشد معادل عده مورد احتیاج از بین آنان به قید قرعه انتخاب و بقیه تا مدت پنج سال موقتاً معاف خواهند شد تا در صورتی که در سال‌های بعد اتفاقاً عده این قبیل مشمولین از عده مورد احتیاج کمتر بود کسری احتیاجات از بین جوانترین مشمولین نامبرده انتخاب و اعزام کردند و هر گاه در ظرف مدت پنج سال بودجه آنان احتیاجی حاصل نشود جزو طبقات مربوطه در احتیاط ذخیره منظور خواهند شد.
کسانی که در موقع اعزام به دانشکده افسری احتیاط خارج صف تشخیص شوند در ادارات ارتشی در حرفه خود مورد استفاده واقع و یک سال خدمت را انجام خواهند داد.
مشمولینی که به علل مزاجی موقتاً معاف شده‌اند در سال بعد احضار و در صورت عدم موانع قانونی با عده آن سال به خدمت اعزام و از مزایای قرعه‌کشی نیز بهره‌مند می‌شوند.
(پزشکان- دامپزشکان- دندانسازان- داروسازان- به ادارت مربوطه (پزشکان و دندانسازان و داروسازان به اداره بهداری ارتش و دامپزشکان به اداره دامپزشکی ارتش) معرفی و پس از چهار ماه تعلیمات مقدماتی و دادن امتحانات نهایی مطابق فصل پنجم قانون ترفیعات به درجه افسری وظیفه نائل و هشت ماه بقیه خدمت را در قسمت‌ها انجام خواهند داد)
مشمولین نامبرده در این بند هر گاه در ظرف ده روز پس از تاریخ معینی که قبلاً آگهی خواهد شد در منطقه تعیین شده بدون علل و موانع قانونی حاضر نشوند غایب محسوب و از مزایای قرعه بهره‌مند نمی‌گردند و در هر موقع که جلب و یا حاضر شوند پس از تعیین مجازات مانند تا بین خدمت مقرر و اضافه خدمت را باید انجام دهند. مراسم قرعه‌کشی افراد احتیاط در دانشکده افسری و مراسم قرعه‌کشی پزشکان و دامپزشکان و دندانسازان و داروسازان در ادارات مربوطه انجام می‌شود.
وزارت فرهنگ مکلف است همه ساله فهرست مشخصات کامل مشمولین محصل را که به اخذ دیپلم دوره کامل متوسط و لیسانس و دکترا نائل شده‌اند در ظرف مدتی که از دو ماه تجاوز ننماید به اداره نظام وظیفه ارسال و همچنین اسامی کسانی را که دیگر به تحصیل خود ادامه نمی‌دهند با تعیین رشته و مدارج تحصیلی بلافاصله به اداره نظام وظیفه اعلام دارد.
افسران احتیاط که مایل به ادامه خدمت داوطلب در ارتش باشند در صورت احتیاج ارتش و واجد بودن شرایط دخولی یک سال خدمت وظیفه آنان به جای سال تهیه محسوب و پس از طی دوره دو ساله دانشکده افسری افسر داوطلب شناخته شده و تابع مقررات عمومی ارتشی می‌باشند.
استخدام مشمولین به طور کلی در وزارتخانه‌ها و ادارات و بنگاه‌های ملی و دولتی و همچنین از طرف اشخاص به هر عنوان (رسمی- قراردادی- حکمی- روزمرد و غیره)
قبل از انجام خدمت وظیفه و نداشتن معافیت‌های قانونی ممنوع بوده و متخلفین (استخدام‌کنندگان) سه الی شش ماه زندانی عادی محکوم خواهند شد.
هر یک از مقررات قانون نظام وظیفه مصوب ۲۹ اسفند ۱۲۱ که با ماده بالا مغایرت داشته باشد لغو خواهد بود.
نایب رئیس- آقای طباطبایی
طباطبایی- آقای نایب رئیس خودشان متذکر شدند که این لایحه طولانی به شکل ماده واحده نوشته شده و بنابراین کلیات ندارد و بحث در خود ماده است ولی این اجازه که قبلاً دادند به عنوان بحث در کلیات از لحاظ خود این طرح بی‌مورد نبود برای این که ماده واحده یعنی یک ماده که متضمن یک مطلب واحد است یعنی یک موضوع خاصی به عنوان یک ماده واحده می‌آید به مجلس و مطرح می‌شود اما وقتی که این قانون را توجه بفرمایید ملاحظه می‌فرمایید که مسائل متعدد و مطالب مختلف در این قانون قید شده که در واقع یک دوره قانون نظام وظیفه است و از اول ا آخر تمام این مطالب را دست و پا شکسته به هم پیچانده‌اند و به صورت یک ماده واحده در آورده‌اند معنی این مطلاب که مشمول کیست؟ و وضعیت مشمول از چه قرار است؟ احتیاجات نظام وظیفه چه طور است؟ کی احضار شود؟ و کی معاف شود؟ طبقات مختلفه مشمولین از متکفل و محصل و متعین و متمکن و فقیر یا بی‌بضاعت از چه قرار است «چطور اینها را به خدمت می‌گیرند» تا کی خدمت کنند «کسی معاف شوند» کیفیت و کمیت مجازاتشان از چه قرار خواهد بود. مسائل دیگری که ملاحظه می‌فرمایید در این ماده واحده که در واقع یک کتاب نفائس‌الفنون است جمع شده و این به نظر بنده مصلحت نیست صلاح نیست بنده تعجب هم کردم از آقای وزیر جنگ و نماینده دولت که با این طرح با این طول و تفصیل به این زودی موافقت کردند و باز تعجب کردم که کی و کی و چه وقت قانون مفصل نظام وظیفه را که آقایان ملاحظه فرمودند در دوره سابق آمد به مجلس و چندین جلسه هم وقت ما را گرفت و بالاخره یک روزی رئیس دولت آمد اینجا و پس گرفت و اسباب رنجش و اعتراض مجلس شد بعداً آمد به مجلس و بعد از چند ماه معطلی چه طور شد که به این زودی از کمیسیون نظام درآمد و آمد به مجلس یا باید معتقد شویم که غالب آقایانی که در آن دوره بودند و حالا هم تشریف دارند عقلشان قد نمی‌داده یا این که این آقایان دارای عقل و فراست بیشتری هستند که به این زودی تمام این مطالب را حل و فصل کردند و اصلاح کردند و حالا هم که آورده‌اند توی مجلس «این را باید عرض کنم که خود بنده عقیده دارم که قانون نظام وظیفه از هر جهت نیازمند به اصلاح است باید که اصلاح بشود و از تجربیات این مدت استفاده شود و باید این قانون را نزدیک کرد به احتیاجات و مقتضیات فعلی مملکت اما به این طور و به این کیفیت به نظر بنده صلاح نیست این لایحه چندین جلسه است یعنی از یک ماه قبل این لایحه جزو دستور بوده و من موقعی که یادداشت کردم آن ورقه اجازه را بعضی از نوشتجات که از خارج به من داده شده بود از اشخاص با اطلاع چند جلسه همراهم بود و لازم هم بود که به عرض مجلس برسانم اتفاقاً مجال نشد مطالب دیگر آمد به مجلس و این لایحه ماند و حالا هم آقای مهدس فریور چون خواهر کردند که مخالفتی نشود من هم اجابت کردم (مهندس فریور- تشکر می‌کنم) و حالا این عیب هم هست که آن مطالب و یادداشت‌هایی که از خارج به من داده بودند حالا حاضر نیست پیش من نیست و حالا مجلس در مقابل یک ماده واحده طولانی واقع شده آقایان هم درست مطالعه نفرموده‌اند و اگر هم بخواهند حالا مطالعه بکنند به نظر من کافی نیست به این جهت اولاً خواستم خواهش بکنم از آقای مهندس فریور و از آقای وزیر جنگ که اگر موافقت بفرمایند از این مطلب بگذریم و یک موضوع دیگری را جزو دستور بگذاریم و این لایحه بماند برای بعد اگر موافقت بکنند به نظر من بهتر است به نظر من این لایحه امروز نخواهد گذشت الان یک مشروحه‌ای آقای طوسی فرستاده‌اند من باب نمونه این را می‌خوانم چون برای من هم رسیده بود.
اینک که طرح تازه برای اصلاح قانون نظام وظیفه از طرف نمایندگان محترم داده شده به مطالعه مواد اصلاحی قانون نظام وظیفه مصوب اسفند ماه ۱۲۱ مشغول بودم در ضمن مطالعه به ماده ۶۴ این قانون بر خوردم راستش را بگویم علت و فلسفه وضع این ماده را نفهمیدم به عقیده بنده با نظریه جدیدی که آقایان نمایندگان محترم دارند وضع و بقاء این ماده غیر لازم و به علاوه با در نظر گرفتن این مطلب که ذیلاً توضیح داده می‌شود به کلی زائد و قابل حذف است تصور نمی‌کنم کسی منکر این مطلب باشد که کشور وسیع ما با مساحت قابل ملاحظه که دارد از حیث جمعیت و افراد خیلی فقیر است و بر اولیای امور واجب و فرض است که درباره تکثیر جمعیت و ازدیاد نفرات فکر اساسی اندیشیده و اقدامات عملی مبذول دارند مثلاً راجع به بهداشت کودکان و نوزادان که بدبختانه تلفات زیاد دارند و جلوگیری از تلفات آنها مقرراتی وضع شود و همچنین در تشویق و ترغیب افرادی که زن نگرفته‌اند با تعیین مالیاتی بر مردان عزب و منظور کردن تسهیلاتی برای آنانی که متأهل بوده و اولاد دارند از قبیل مقدم داشتن آنها در استخدام و اعطای اضافه و مزایا و مدد معاش و فکرهای دیگر که موجب شود جوانان به تأهل و ازدواج تشویق بشوند و بالنتیجه به تکثیر جمعیت و افراد کمک بشود با تصدیق مطلب بالا تصور می‌کنم وضع ماده ۶۴ قانون نظام وظیفه که برای جوانانی که قبل از بیست سالگی تأهل اختیار کرده‌اند جریمه و مجازاتی قایل شده به این معنی که از مزایای معافیتی که سایر جوانان متکفل عیال و اولاددار دارا هستند آنها را محروم کرده است به مورد و به جا نباشد بلکه با نظر آقایان نمایندگان مخالف و مغایر باشد و چنانچه جنابعالی با این تذکر موافق و این نکته مورد قبول خاطر محترم باشد استدعا می‌کنم با پیشنهاد حذف ماده ۶۴ کمکی به مشمولینی که قبل از سن بیست سالگی تأهل اختیار کرده و دارای زن و فرزند می‌باشند فرموده و آنها را راحت نمایند که بتوانند برای تهیه امور معاشی زن و فرزند خود در تلاش باشند.
عرض کنم یکی از مطالبی که به نظر من در وسط این ماده واحده با اشکالات دیگری که هست آمده مسئله قرعه‌کشی است الان بنده اینجا یک عبارتی دیدم که می‌نویسد:
(هر گاه تعداد مشمولین آماده به خدمت نامبرده
که بلامانع و قابل خدمت تشخیص گردیده‌اند در هر سال اضافه بر احتیاجات آن سال ارتش باشد معادل عده مورد احتیاج از بین آنان به قید قرعه انتخاب و بقیه تا مدت پنج سال موقتاً معاف خواهند شد)
مسئله قرعه‌کشی در این مورد یکی از مواردی است که کاملاً مورد نگرانی است به وسیله همین قرعه‌کشی اشخاص متمکن اشخاصی که از حیث مزاج و از حیث استطاعت مالی صلاحیت این را دارند که به خدمت احضار بشوند از خدمت معاف می‌شوند و اشخاص بیچاره که یا متکفلند و یا صحت مزاج ندارند مشمول می‌شوند... (یک نفر از نمایندگان - برخلاف اگر قرعه‌کشی نشود این طور می‌شود)
محمد طباطبایی- اولاً خودتان می‌دانید که خود قرعه یک چیز بیشعور احمقی است و غالباً تصادف می‌کند به جاهایی که نباید تصادف بکندو بعد هم اگر نیست نیست صحیحی نبود قرعه را می‌برد به همان جاهایی که مورد نگرانی است.
حاذقی- قرعه با همه به نظر بی‌طرفی نگاه می‌کند.
محمد طباطبایی- بلی اگر بخواهند با بی‌طرفی باشد باید همان هیئت‌ها و کمیسیون‌های محلی که هست وضعیت مشمولین را رسیدگی بکنند و مقررات را هم زیر نظر بگیرند و اشخاصی را هم که واقعاً مشمول هستند و صلاحیت این را دارند که احضار بشوند چشمشان را روی هم بگذارند و آنها را ببرند چرا باید قرعه بکشید؟ چرا باید متوسل به قرعه بشوید؟...
فرمند- قرعه برای این است که تبعیض نشود.
محمد طباطبایی- خود قرعه و وضع قرعه‌کشی و تجربه‌ای که در این باب هست تحقیق بفرمایید خواهید دید که کاملاً مورد نگرانی است یادداشت دیگری است اینجا بنده می‌خوانم برای آقای وزیر جنگ که توجه بفرمایند:
(طبق قانون سابق مشمولین ۲۱ ساله در فروردین ۲۴ احضار خواهند شد و مطابق قانون جدید مشمولین یک سال قبل از رسیدن به سن مشمولیت بایستی احضار شوند بنابراین در سال ۲۴ دوسته احضار خواهند شد مشمولین سال ۲ نیز در خدمت می‌باشند این سه سنه به خوبی احتیاجات قسمت‌ها را تأمین می‌کند روی این اصل اگر مشمولین احضار شده سابق که به عللی به خدمت نرفته یعنی مشمولین سال ۲۲ و ماقبل آن (از متولدین ۱۰۲ معاف شوند) با این ترتیب به نظر من هم گریبان مردم را از دست مأمورین خلاص کرده‌اید و هم مأمورینی که مشغول این کار هستند و کاملاً بی‌نظر هستند و به وظیفه خودشان آشنا هستند خلاص خواهند شد...
مهندس فریور- همین نظر است تأمین شده است.
محمد طباطبایی- خیر این نظر تأمین نشده است در اینجا که نیست.
مهندس فریور- عملاً تأمین شده است.
محمد طباطبایی- اگر چنان چه به نظر شما عملاً تأمین شده است و آقای وزیر جنگ هم موافق هستند ممکن است خود جنابعالی در ضمن قانون تصریح بفرمایید ایشان هم که موافق هستند و یکی دیگر آقا مسئله مجازات‌هایی است که عرض می‌کنم در این قانون ذکر شده به نظر من با قانون سابق تفاوت دارد و مغایرت دارد...
مهندس فریور- عین همان مجازات‌های قانون سابق است.
محمد طباطبایی- بسیار خوب بنده اینها را درست دقت نکرده‌ام اگر در کمیسیون درست دقت شده و از این حیث نگرانی نباشد بنده اعتراضی ندارم
نایب رئیس- آقای اردلان
اردلان- بنده منتظر بودم که نماینده محترم آقای طباطبایی که به نام مخالف اسم نوشته بودند یک دلیلی بر علیه این طرح اظهار می‌فرمودند که متأسفانه هم دلیلی اظهار نفرمودند و تنها اظهاری که فرمودند یک مطلب خیلی مهمی بود که ما بیشتر اصرار در این قسمت داریم و آن موضوع قرعه بود چون فرمودند به توسط قرعه ممکن است تبعیض بشود و حال آن که به وسیله قرعه ممکن است ما بهتر بتوانیم برای کشور خودمان مطابق قرعه سرباز انتخاب بکنیم و تبعیضی هم نشود و مابقی را هم مطابق این آئین‌نامه رفتار بکنیم بنده خودم در سال ۱۰۶ افتخار داشتم که اولین دوره خدمت نظام وظیفه را طبق آن قانون در آنجا اجرا نمایم یعنی موقعی که فرماندار شهر سمنان بودم در ۱۰۷ این افتخار را داشتم در آن موقعی که این قانون تازه تصویب شده بود باور بفرمایید که هر کسی یک وجد و شعفی در دلش داشت که یک همچو قانون خوبی برای مملکت وضع شده است که تمام افراد مملکت در سرباز گیری شرکت خواهند کرد و از آن وضعیت قدیم که خیلی بی‌نظم و ترتیب بود مردم راحت شوند ولی بدبختانه در عمل دیده شد که قانون نظام وظیفه را آن طوری که باید اجرا نمی‌کنند در ظرف این مدت ۲۰ سال به نظر بنده بدترین قوانینی که اجرا کرده‌اند همین قانون نظام وظیفه است حالا چه طور شد که این قانون به مجلس آمد در موقعی که در مجلس مطرح بود یکی از آقایان پیشنهاد فرمودند و قابل توجه هم شد بعد هم آقای مهندس فریور پیشنهاد کردند که چون عده خیلی زیاد است ما به طور قرعه اصل قضیه را حل کنیم پس چیزی که باعث شده است این لایحه را به مجلس آوردیم همین موضوع قرعه است و الا قسمت اعظم این مواد همان مواد سابق است ملاحظه می‌فرمایید آقای وزیر جنگ در کمیسیون بودجه فرمودند که ما نمود هزار نفر برای ارتش عده لازم داریم در صورتی که ممکن است مشمولین در هر سالی چند برابر بیش از این باشند بهتر این است که به طور قرعه هر قدر که ممکن است و لازم دارند قرعه بکشند و بقیه را بدون جهت مزاحم‌شان نشوند و حال آن که این طور نیست هر کسی مطابق قانون اساسی به سن بیست سالگی رسید این را می‌آورند احضار می‌نمایند بنده با نهایت تأسف باید عرض کنم که شما به تمام سرباز خانه‌ها مراجعه کنید می‌بینید که اینجا قانون فقط نسبت به اشخاصی که تمکن مالی ندارند اجرا شده است ولی نسبت به آنهایی که تمکن مالی دارند به هیچ وجه من‌الوجوه این قانون اجرا نشده است به هر وسیله که بوده به آن عبارتی که من در اول دوره مجلس ۱۴ عرض کردم فرشته زیبا خودش را نشان داده است و آن شخص متمکن بالاخره معاف شده است و به همین دلیل ما آمدیم به وسیله صحیحی که قرعه باشد این نقص را رفع کنیم در این صورت به یک چیز به این خوبی که حالا موقعش هم هست به نظر من باید آقایان موافقت بفرمایند و به این قانون رأی بدهند ما ایرادات زیادی نداریم در این وقت به این قانون باید رأی بدهیم و الا سال از نو می‌شود و ما وقت این را نداریم که دو مرتبه رأی بدهیم و دو مرتبه مملکت دچار همین گرفتاری خواهند شد که هر کس مشمول نظام وظیفه است می‌آیند در خانه‌اش و ما می‌دانیم که مردم را چه طور معاف می‌کنند و یک عده‌ای را هم چه طور می‌آورند سر خدمت. اما آقای طباطبایی هر چه فرمودند از معایب قرعه اتفاقاً محسناتش در همین قرعه است و اگر نواقصی هم ملاحظه می‌فرمایید ممکن است پیشنهاد بفرمایید این است که بنده از آقایان نمایندگان محترم استدعا می‌کنم اگر حقیقتاً چیزی نیست که باعث مخالفت باشد. مثل آقای طباطبایی که خودشان اسمشان را ثبت کرده بودند و مخالف صحیحی نداشتند موافقت بفرمایند که این ماده واحده قبل از سال جدید بگذرد که مردم راحت بشوند (صحیح است)
هاشمی- بنده پیشنهادی کرده‌ام اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس- بفرمایید قرائت کنید و توضیح بدهید.
هاشمی- بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات را می‌نمایم. نمی‌خواهم خارج از پیشنهاد کفایت مذاکرات عرض زیادی بکنم ولی به اطلاع جناب آقای طباطبایی می‌رسانم که در کمیسیون به تمام مراسلات و پیشنهاداتی که اشخاص داده بودند رسیدگی شد و دقت شد و این ماده واحده تنها برای موضوع قرعه‌کشی است برای تأمین نظریه عده بسیاری از نمایندگان محترم و عامه مردم که هیچ گونه تبعیضی نسبت به افرادی که مشمول شناخته می‌شوند نشود و البته مسلم است که با قرعه تمام این اشکالات خاتمه خواهد یافت (صحیح است) و بقیه مواد قانون نظام وظیفه راجع به مجازات و غیر آن به قوت خود باقی است، همان قانونی که با کمال دقت چندین ماه در سال ۲۱ مجلس به آن توجه کرد و خود جنابعالی هم تشریف داشتید اگر باید مورد تصویب واقع شود چون الان عده زیادی بی‌تکلیف هستند و قانونی است که موعدش رسیده و باید تکلیف مردم و دولت معلوم بشود موافقت بفرمایید که این قانون زودتر بگذرد (صحیح است)
نایب رئیس- آقای فیروزآبادی راجع به کفایت مذاکرات فرمایشی داشتید؟
فیروزآبادی- بلی بنده مخالف کفایت مذاکرات هستم.
نایب رئیس- بفرمایید.
فیروزآبادی- بنده عقیده دارم در این زمینه مذاکرات کافی و وافی بشود و این امر مهم را بدون دقت از مجلس نگذرانیم بنده در کلیات نظام وظیفه از یک نظر مخالفم که حالا عرض می‌کنم و آن این است که انتظار داریم انشاءالله و امیدواریم نه تنها ملت ایران بلکه تمام ملل و دول روی زمین تهذیب اخلاق کامل بکنند که جنگ از روی زمین برداشته و در دنیا جنگ بین هیچ دولتی نباشد و هیچ دولت قوی نسبت به دول ضعیف ظلم نکند که باعث این جنگ‌ها بشود چون باعث این همه جنگ‌ها ظلم و بی‌رحمی است امیدوارم آن زمان برسد که اخلاق به جایی برسد که به کلی مخالف این جنگ‌ها بشود در این زمینه نظام وظیفه هم بنده عقیده دارم که ما باید نظام وظیفه را به این طرزی که هست ملغی کنیم و باید ژاندارمری را تقویت کنیم و ۵۰۰ هزار نفر ژاندارم خوب بگیریم با حقوق خوب و اینها را مأمور امنیت مملکت خودمان بکنیم چون ما با کسی نه خیال جنگ داریم نه جنگ
می‌کنیم نه می‌توانیم جنگ کنیم و جنگ را برخلاف انسانیت می‌دانیم از این جهت بنده عقیده دارم که از لحاظ حفظ نظم مملکت به کلی نظام وظیفه ملغی بشود... (زنگ رئیس)
نایب رئیس- آقای فیروزآبادی در کفایت مذاکرات صحبت بفرمایید.
فیروزآبادی- ... مذاکرات در همین موضوع است شما هم صحیح می‌فرمایید ولی باید مذاکره بیشتر باشد بلکه بنده هم در این زمینه عرض خودم را بکنم که نظام وظیفه امروز بی‌نتیجه است و به کلی به ضرر مملکت است سالی صد میلیون دولت خرج می‌کند ۱۵۰ میلیون هم ضرر مردم است این می‌شود ۲۵۰ میلیون آن وقت چه نتیجه‌ای از این گرفته‌ایم؟ همان نتیجه‌ای که از ۲۰ سال قبل تا حالا گرفتیم، بنده از این جهت اصلاً به نظام وظیفه عقیده ندارم و عقیده‌ام این است که ۵۰ هزار نفر ژاندارم صحیح داشته باشیم برای نظم مملکت و آقایان هم هر چه قدر در این زمینه مذاکراتی دارند بکنند بلکه ازش این نظام وظیفه راحت بشویم.
جمعی از نمایندگان- رأی بگیرید آقا
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای هاشمی مبنی بر کفایت مذاکرات آقایانی که موافقند قیام فرمایند. (اکثر برخاستند) تصویب شد. حالا پیشنهادات قرائت می‌شود. پیشنهاد آقای اردلان:
(به شرح زیر قرائت شد)
این بنده تبصره‌الحاقیه زیر را پیشنهاد می‌نمایم:
تبصره- کلیه مزایای قانونی که در دوره خدمت نظام وظیفه شامل حال اشخاصی که دوره کامل متوسطه را به پایان رسانده‌اند می‌شود شامل اشخاصی نیز خواهد بود که دارای تصدیق کلاس پنجم متوسطه می‌باشند.
نایب رئیس- آقای اردلان
اردلان- عرض کنم کسانی که کلاس ۵ متوسطه را تمام کرده باشند ۱۱ سال تحصیل کرده‌اند ۹ سال ابتدایی ۵ سال هم متوسطه و اینها دارای تصدیق هستند بنده پیشنهاد کردم که کلیه مزایایی که شامل اشخاصی می‌شود که تصدیق ۹ متوسطه را دارند اشخاصی هم که ۱۱ سال تحصیل کرده‌اند این مزایا شامل حال آنها هم بشود این یک تشویقی است از آنهایی که ۱۱ سال تحصیل کرده‌اند و البته ما نباید این اشخاص را با یک اشخاصی که به هیچ وجه تحصیل نکرده‌اند با هم برابر و مساوی بدانیم این پیشنهاد توضیح زیادی ندارد و بنده تمنا می‌کنم از آقای وزیر جنگ که اگر ممکن است قبول بفرمایند یا این که آقایان رأی بدهند.
مخبر (آقای حشمتی)- قسمتی از مشمولینی که تصدیق کلاس پنجمشان را دارند این موضوع بیشتر مربوط به وزارت معارف است و در حقیقت در نظام وظیفه آن کسی که دیپلمه شناخته شده و ترک تحصیل کند نظام وظیفه او را احضار خواهد کرد بنابراین اگر چنان چه مشمولینی که دارای تصدیق کلاس پنجم هستند شامل این مقررات بشوند یعنی آنها که تحصیلات خودشان را در کلاس پنجم تمام کرده‌اند اگر شامل این مقررات بشوند این یک تأثیر خیلی زیادی خواهد داشت بنابراین نمی‌شود این پیشنهاد را قبول کرد ولی یک موضوعی را که بنده لازم می‌دانم تذکر بدهم موضوع مربوط به آقای فیروزآبادی است که فرمودند ما ارتش لازم نداریم این لازم نداشتن ارتش مربوط به ما نیست بایستی دول قوی در دنیا ارتش را منحل بکنند نه دولت‌های ضعیف ما یک همسایه‌های قوی داریم که ارتش دارند و ما هم ناچاریم ارتش داشته باشیم (صحیح است)
فرخ- مگر می‌شود همچو کاری کرد؟
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای اردلان آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای مظفرزاده قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به قسمت الف ماده واحده اضافه شود:
تبصره- دانشجویانی که سال پنجم دبیرستان را تمام کرده‌اند از معافیت‌های مربوط به دیپلمه‌ها استفاده خواهند کرد.
یکی از نمایندگان- این همان است که رد شد.
نایب رئیس- این پیشنهاد عین همان است که رد شد آقا پیشنهاد سوم از آقای حاذقی قرائت می‌شود:
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به ماده واحده افزوده شود:
تبصره - افسران و کارمندان نظام وظیفه که به اتهام سوءاستفاده مورد تعقیب قرار می‌گیرند از خدمت معلق و حق انتقال یافتن به اداره‌های دیگر را ندارند.
یکی از نمایندگان- این مربوط به اینجا نیست
مهندس فریور- آقای حاذقی این مربوط به اینجا نیست خواهش می‌کنم پس بگیرید
حاذقی- بنده پس می‌گیرم
نایب رئیس- پیشنهاد آقای مهندس فریور قرائت می‌شود:
دولت مکلف است راجع به متکفلین طرح جامعی تا یک ماه دیگر به مجلس بیاورید.
مهندس فریور- بنده این پیشنهاد را دادم به عنوان بهانه که از آقایان استدعا بکنم این قدر پیشنهادهایی که مربوط به لایحه نیست ندهند واضح است که اگر یک طرحی اینجا مطرح می‌شود انسان ممکن نیست در آن تمام آلام و مصائب خود و جامعه را تسکین بدهد.
نایب رئیس- راجع به پیشنهاد خودتان صحبت کنید.
مهندس فریور- راجع به همان پیشنهاد است عرض می‌کنم یکی از مسائل مهم همان مسئله متکفلین است ماده ۶۴ قانون نظام وظیفه که آقای طباطبایی هم در اینجا خواندند واقعاً به بعضی از قسمت‌هایش ایراداتی وارد است و من در کمیسیون نظام وظیفه هم صحبت کردم ولی برخوردیم به این که اگر بخواهیم تمام قسمت‌ها را اینجا جمع کنیم نمی‌شود، این بود که بنده از دولت هم خواهش کرده‌ام که تا یک ماه دیگر این لایحه را بیاورند ولی من برای تأکید بیشتری این پیشنهاد را کردم استدعا می‌کنم که دیگر آقایان پیشنهادهای زیادی نفرمایند.
وزیر جنگ- این لایحه تهیه شده است و همین روزها ممکن است تقدیم بکنم.
مهندس فریور- بنابراین بنده مسترد می‌کنم.
نایب رئیس- پیشنهاد آقای قبادیان قرائت می‌شود:
اینجانب در ماده واحده نستب به سرباز وظیفه پیشنهاد می‌کنم که مدت خدمت سربازی را یک سال و نیم تعیین نمایند.
قبادیان- بنده این پیشنهاد را کردم اولاً این که بنده خیلی علاقمند به ارتش هستم و خیلی میل دارم که افراد مملکت ما در این قسمت شرکت کنند ولی خوش‌بختانه یا بدبختانه وضعیات کشور ما طوری است که دو سال خدمت نظام وظیفه برای همه اشخاص خیلی دشوار است و گذشته از این دو سال خدمت سربازی وظیفه زندگی یک ملتی را دچار همه گونه اشکال می‌کند چون بنده وارد هستم می‌دانم که عمل سربازگیری و مأمورینی که می‌روند انجام وظیفه بکنند درست نیست و اغلب اوقات مردم را دچار همه‌گونه صدمه و بدبختی می‌کنند و اگر کسی واقعاً دارای یک تمولی باشد پولی از او می‌گیرند و او را معاف می‌کنند و اگر کسی چلاق باشد و پول نداشته باشد او را مکرر دیده‌ام آورده‌اند و سرباز کرده‌اند این رویه مملکت ماست (صحیح است)- و اگر یک فکر اساسی برای این کار نشود و یک مأمورین حسابی و لایقی که حقیقتاً فقط انجام وظیفه منظورشان باشد برای این کار تعیین نکنند بنده خیال می‌کنم که اگر ما سرباز نداشته باشیم بهتر از این است که این طور داشته باشیم. گذشته از این در مدت زندگی سربازی یک نفر سه ماه برای دوره تعلیمات و سه ماه برای گرفتن اسلحه و غیره ذلک کافی است و یک سالش هم خدمت می‌کنند و به وظیفه نظامی کاملاً آشنا می‌شود بنده عقیده دارم خدمت نظام وظیفه را یک سال و نیم قرار بدهید چون اغلب آقایان نمایندگان هم اطلاع دارند که از شهرستان‌ها اغلب اوقات مردم روی این قسمت شکایت می‌کنند و نمایندگان را دچار زحمت می‌کنند و تذکر می‌دهند که ما اینها را در مجلس بگوییم. بنابراین بنده این پیشنهاد را کردم و تقاضا می‌کنم که خدمت سربازی را اگر ممکن بشود از دو سال به یک سال و نیم تقلیل بدهید.
مخبر- موضوع تقلیل خدمت یک مرتبه دیگر هم در مجلس شورای مطرح شد و آن روز بنده یادم هست که آقای تیمسار سرتیپ هدایت یک تذکراتی دادند ولی آقای قبادیان آن موقع تشریف نداشتند این است که بنده به طور مختصر عرض می‌کنم این موضوع یک موضوع بسیار مهمی است زیرا تقلیل مدت ۶ ماه خدمت نظام وظیفه این باعث می‌شود که یک مقدار زیادی را از ارتش خواهد کاست و به علاوه تعیین دو سال خدمت روی مقررات و اصولی بوده است و این مثل این است که ما به وزارت فرهنگ بگوییم که هر کس دو سال تحصیل کرد یک دیپلم بهش بدهید البته این نمی‌شود چون ارتش سابق با ارتش امروز فرق دارد. امروز دیگر ارتش‌ها تابع یک اصول علمی هستند و این قسمت علمی و معلومات نظری بر آن جنبه عملی‌اش چربیده است. فرض بفرمایید یک توپچی یا یک نفر مهندس باید برود تعلیماتش را یاد بگیرد و بعد باید برود واقعاً تیراندازی بکند پل‌سازی بکند و باید روی اینها عمل بکنند و به این سهولت درست نمی‌شود. حالا شما فرمودید که سه ماه تعلیمات بکند و سه ماه اسلحه بگیرد در صورتی که این درست نیست و هر چیزی یک مقرراتی و یک دوره‌ای دارد به طوری که در ممالک اروپایی که همه تحصیل کرده هستند و سواد دارند مدت خدمت نظام وظیفه آنها دو سال است آن وقت برای افراد ما که تقریباً ۹۰ درصد آنها بی‌سواد هستند دو سال زیاد است؟ از طرف دیگر به فرض هم که مجلس شورای ملی بخواهد ۶ ماه خدمت را کم بکند باید کمیسیون‌هایی تشکیل بشود تا ببینند که چه می‌خواهیم و چقدر لازم است ولی اگر همان طور که آقای فیروزآبادی فرمودند که اصلاً ارتش لازم نداریم خوب این یک حرفی است و اصلاً یک سال و نیم هم زیاد است ۶ ماه هم زیاد است ولی اگر واقعاً ارتش لازم داریم و علاقه داریم که ارتش داشته باشیم...
لنکرانی- علاقه نداریم.
مخبر- ... و بخواهیم وقتی که سرباز رفت در ارتش چیزی یاد بگیرد که دو سال لازم است.
لنکرانی- ما علاقه نداریم
مخبر- حالا بسته به نظر آقایان است که هر طور رأی بدهند.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای قبادیان آقایانی که موافقند قیام نمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای رفیعی:
پیشنهاد می‌کنم در هر سال عده زائد بر احتیاجات ارتش را به جای قرعه‌کشی و معاف از خدمت نظام وظیفه در نقاط کم‌جمعیت که دارای استعداد کشاورزی می‌باشد مکلف باشند در آننقاط در مدت دو سال به امور کشاورزی یا حرفه‌های مربوط به امور کشاورزی آزادانه کار نموده و جزء مدت خدمت نظام محسوب شود.
نایب رئیس- آقای رفیعی
رفیعی- منظور بنده از این پیشنهاد (استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند) این است البته این موضوع مورد تصدیق اغلب آقایان است که بعضی از نقاط کشور جمعیت‌شان بسیار کم است و از طرفی استعداد کشاورزی از حیث آب و هوا و مساعد بودن زمین بسیار فراوان است و اگر یک عده‌ای را به جای این که به حکم قرعه معاف می‌شوند از خدمت، خدمت اینها را و مدت خدمت‌شان را در نقاط کم‌جمعیت و در قسمت‌های جنوبی مثل خوزستان و سایر نقاط کم‌جمعیت و در قسمت‌های جنوبی مثل خوزستان و سایر نقاط مثل کرمان جیرفت رودبار بافت قرار بدهند. اینها یک نقاطی است که رودخانه‌های بسیار قوی و اراضی بسیار مستعد و محصولات زیاد دارد و برای کشاورزی آماده هستند ولی بسیار کم‌جمعیت هستند به این جهت بنده پیشنهاد کردم که به جای این مدت خدمت‌شان یعنی دو سال بتوانند آزادانه در این قبیل مناطق به امور کشاورزی یا اموری که وابسته به کشاورزی است در آنجا سر کنند و جزء خدمت نظام‌شان محسوب بشود و نظر بنده بیشتر این است که اغلب از نقاط کم‌جمعیت وقتی بنا شد به خدمت سربازی دعوت بشوند واز محل خودشان به جای دیگر می‌روند. این به کلی از حیث خواربار و خوراک و از هر جهت ضررش به همه کشور عاید می‌شود این بود مطلب بنده که توجه فرمودید.
مخبر- البته این پیشنهاد آقای رفیعی یک پیشنهاد بسیار خوبی است که میل دارند امور کشاورزی ترقی بکند و نقاط کم‌جمعیت کشور از یک عده عمله بهره‌مند بشوند ولی ارتشی که ما داریم عمله نمی‌تواند باشد و نمی‌شود برای خدمت نظام وظیفه حاضر بشوند ولی بروند در شهرستان‌ها عمله‌گی بکنند این است که بنده با این پیشنهاد نمی‌توانم موافقت بکنم.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای رفیعی آقایانی که موافق هستند قیام نمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد. پیشنهاد آقای فرود:
پیشنهاد می‌کنم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود. مدت خدمت نظام وظیفه یک سال خواهد بود.
چند نفر از نمایندگان- این رد شده است
نایب رئیس- آن پیشنهاد یک سال و نیم بود که رد شد این پیشنهاد یک سال است.
فرود- استدعا می‌کنم آقایان توجه بفرمایند آن پیشنهاد اولی که رد شد یک سال و نیم بود به عقیده بنده خدمت نظام وظیفه یک خدمت مقدسی است (صحیح است) که بایستی جوان‌های مملکت ببینند (صحیح است) اما متأسفانه این خدمت از اول در ایران دو سال شروع شد و این که آقای حشمتی فرمودند در اغلب ممالک مدت خدمت دو سال است این طور نیست فقط در ممالک خارجه در موقع جنگ است که خدمت نظام دو سال است و الا حتی بعضی از ممالک هستند مثل اسکاندیناو (نروژ و سوئد) که اینها سه ماه است مدت خدمت‌شان در موقع صلح البته ولی در موقع جنگ که به افراد بیشتر و به تعلیم زیادتر احتیاج دارند و همچنین افراد باید اسلحه‌های جدید را بهتر و بیشتر بشناسند خدمت به دو سال ترقی می‌کند به عقیده بنده یک سبب عدم تمایل جوان‌های ما در بدو امر به خدمت نظام وظیفه به واسطه همین است همان طور که کثرت خرابی مملکت ما هم به واسطه این زیادی خدمت است. مدت خدمت دو سال است و این البته زیاد است. از این هم که بگذریم این جنگی که واقع شد ملاحظه فرمودید در جراید که در این جنگ افراد زیاد تأثیر ندارد اسلحه خیلی تأثیرش بیشتر از افراد است افراد در واقع برای اشتغال محل‌هایی که تصرف می‌شود مورد استفاده قرار می‌گیرند و الا مواضع محکم و قلاع و استحکامات را بیشتر اسلحه از بین می‌برد فقط در قست‌های فنی از افراد خیلی زیاد استفاده می‌شود. از اینها گذشته ما واقع شده‌ایم در یک زمانی که تقریباً جنگ خاتمه پیدا می‌کند و از طرفی هم تکثیر و تولید جزء برنامه ما است ما می‌خواهیم تولید را زیاد بکنیم و صادرات را زیاد بکنیم و البته برای این کار افراد لازم است اینها را اگر ما ببریم دو سال خدمت نظام وظیفه انجام بدهند ما دیگر نمی‌توانیم در واقع به مسئله تکثیر و تولید کمک بکنیم مضافاً با این که اگر یک سال باشد همین که محصول را بکارد پس از خدمت دو مرتبه می‌تواند برود و محصول را جمع‌آوری بکند ولی اگر دو سال باشد این از کارش باز می‌ماند و مالک هم مجبور است ملک را به دیگری بدهد این یک مطالبی است که از نقطه نظر تولید باید توجه بکنیم. آقا فرمودند در یک سال نفر تربیت نمی‌شود عرض کنم این مسئله تعلیمات حربی و تعلیمات صف جمع در ایران یعنی در ارتش ایران مدت‌ها است مورد گفت‌وگو بوده و بالاخره جوان‌ها و افسرانی که برای تحصیل به اروپا رفته‌اند و مراجعت کرده‌اند فکر اینها در ارتش عملی شد و بیشتر ارتش را روی تعلیمات حربی برده‌اند و شاید خود آقای حشمتی می‌داند که شاید تا ۱۰۹ و ۱۰-۸ در ارتش تعلیمات حربی نبود و مانور هم نبود ولی بعد از این تاریخ متوجه شدند به تعلیمات حربی و مانور و البته برای این کار اسلحه را بایستی بشناسند و تعلیمات حربی را باید بدانند تیراندازی هم باید بدانند و بیش از این اصلاً برای نفر لازم نیست. بعد موضوع این است که افراد فنی لازم است. همان طور که فرمودند بنده هم با نظر آقای حشمتی کاملاً موافق هستم لیکن ما نمی‌توانیم ۴۰ هزار نفر افراد را دو سال به خدمت بیاوریم برای این که دو هزار نفر افراد با سواد بشوند و آشنا بشوند به وسایل فنی و اسلوب‌های فنی و توپچی و مهندس بشوند اگر واقعاً ما خیلی احتیاج داریم به توپچی و مهندس چند گردان و چند فوج به عقیده من بهتر است اینها را به طور داوطلب استخدام کنیم و بقیه را بی‌خود نگهداری نکنیم.
نایب رئیس- آقای فرود خواهش می‌کنم یک قدری مختصرتر بفرمایید ماده ۶ را رعایت بفرمایید.
فرود- چون فرمودند که زیاد صحبت کردم بیشتر از این توضیحی عرض نمی‌کنم ولی رؤس مسائل را بنده توضیح دادم و چون خود من افسر بودم ده سال ۱۲ سال افسر بودم از نقطه نظر اطلاعی که داشتم این تذاکرات را دادم.
مخبر کمیسیون- البته چون پیشنهاد یک سال و نیم رد شد بنابراین فرع تابع اصل است و یک سالش هم رد می‌شود و من استدعا می‌کنم از آقای فرود که خودشان این پیشنهاد را پس بگیرند ولی یک فرمایشاتی فرمودند که اصلاً مؤید این مطلب بود که باید خدمت نظام وظیفه دو سال باشد چون همان طور که فرمودید که امروز اسلحه بیشتر تأثیر دارد همان طور هم برای تعلیمات نظامی مدت زیادتری را لازم دارد پس باید مدت همان دو سال باشد سابق که شمشیر می‌زدند البته احتیاج نداشتکه دو سال برود خدمت کند و چون حالا اسلحه یک جنبه فنی به خودش گرفته و بنده البته افتخار دارم که مراحل نظامی را چه در ایران و چه در اروپا و چه در دانشگاه جنگ طی کرده‌ام و این صلاحیت را برای خودم قائل هستم که واقعاً در مورد مدت خدمت نظام وظیفه عقیده خودم را اظهار کنم و الا بنده هم دلم نمی‌خواهد که یک عده‌ای را بی‌جهت وقت‌شان را تلف کنیم بنابراین استدعا می‌کنم پس بگیرید.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای فرود آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
وزیر جنگ- چون این پیشنهاد قابل توجه شد تقاضا می‌کنم لایحه برگردد به کمیسیون.
نایب رئیس- همین طور هم عمل می‌شود. در جلسه گذشته دو فقره لایحه از طرف آقای نخست‌وزیر به قید یک فوریت تقدیم شد که چون عده برای اخذ رأی کافی نبود موکول شد به این جلسه...
یکی از نمایندگان- حالا هم برای رأی کافی نیست.
۴- بقیه شور در کمیسیون دادگستری راجع به سردفتران
نایب رئیس- پیشنهادی از آقای نبوی رسیده است که قرائت می‌شود.
بنده پیشنهاد می‌کنم بقیه قانون سردفتران مطرح شود (صحیح است).
نایب رئیس- پیشنهادها باید خوانده شود، چون مذاکره در ماده اول لایحه مربوط به سردفتران تمام شده بود و پیشنهادات مطرح بود.
هاشمی- اجازه می‌فرمایید؟
نایب رئیس- بفرمایید.
هاشمی- در جلسه گذشته لایحه به این مرحله رسیده بود که تبصره آقای عماد تربتی مشتمل بر دو قسمت پیشنهاد فرمودند قرائت هم شد قسمت دوم آن را دولت و مخبر قبول کردند و قسمت اول مانند و رأی گرفته نشد حالا باید تکلیف این قسمت معین بشود.
بعضی از نمایندگان- بخوانید پیشنهاد را.
نایب رئیس- پیشنهاد قرائت می‌شود و باید رأی بگیریم چون توضیح داده‌اند.
پیشنهاد می‌کنم دو تبصره زیر به ماده اول علاوه شود.
۱- رأی شورای عالی ثبت درباره صلاحیت سردفتران در دادگاه انتظامی قابل تجدیدنظر خواهد بود.
۲- از بین کسانی که واجد صلاحیت تشخیص گردند وزارت دادگستری عده لازم را باید برحسب تقدم خدمت به سردفتری انتخاب کند.
فرهودی- اجازه بفرمایید توضیح داده شود چون فراموش شده است.
نایب رئیس- توضیح داده شده است فقط یک
مرتبه آن قسمت اول قرائت می‌شود برای توجه آقایان.
قسمت اول پیشنهاد آقای عماد تربتی مجدداً قرائت شد
نایب رئیس- چون عده کافی نیست چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
(در این موقع یک ربع ساعت پیش از ظهر جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً به ریاست آقای دکتر معظمی نایب رئیس تشکیل گردید)
نایب رئیس- اکثریت برای رأی نیست ولی برای مذاکره هست.
۵- سؤال آقای پروین گنابادی از آقای وزیر و پیشه و هنر
فرهودی- ممکن است اجازه بفرمایند سؤالات را آقایان وزرا جواب بدهند.
رئیس- آقای وزیر پیشه و هنر هم شرحی نوشته‌اند که برای جواب سؤالی آقای پروین گنابادی حاضرند آقای پروین گنابادی بفرمایید.
پروین گنابادی- سؤالی که بنده از آقای وزیر پیشه و هنر کرده‌ام این سؤال را در آن کابینه از دولت کرده بودم که به واسطه پایان یافتن جنگ و رفتن متفقین بیکاری در ایران شیوع یافته و در اغلب نقاط ایران مخصوصاً بنده در مسافرتی که به خراسان کردم دیدم در آنجا قریب چند هزار نفر رانندگان بودند که در نتیجه کارهای متفقین بیکار شده‌اند و اتفاقاً چون امروز نمی‌دانم آقای وزیر پیشه و هنر برای جواب حاضر هستند یک سلسله کاغذهایی را که کارگران آنجا امضا کرده بودند و تقاضای کار کرده بودند همراه نیاوردم و همین طور در خراسان که یک قسمت از صنعت آنجا بلکه یک قسمت‌های دیگر ایران هم صنعت‌شان قالی است صنعت قالی به واسطه کسادی بازار قالی به مرور از بین می‌رود در شهر مشهد تنها ده هزار کارگر قالی‌بافی هست که عده زیادشان بیکار شده‌اند بنده مخصوصاً حالا که قانون کار هم به مجلس شورای ملی آمده است خواستم در اینجا تذکر بدهم وضعیت زندگانی کارگران قالی‌بافی را و البته در موقع خودش هم بنده پیشنهاد خواهم کرد که این قانون کار ما باید مطابق وضعیت کارگران ایران باشد یعنی کارخانجات را تنها نبایستی در نظر بگیریم یک قسمت کارگرانی هم هستند که در کارهای قالی‌بافی یا در کارهای دیگر پیشه‌وری مشغولند و هیچ قانونی در ایران نیست که زندگانی اینها را تأمین کند در این کارخانه‌های قالی‌بافی مشهد که قریب ده هزار نفر از زن و بچه و مرد کار می‌کنند اینها در یک زیرزمین‌های مرطوبی کار می‌کنند مخصوصاً آب و هوای مشهد مرطوب است اطفال شش ساله در آنجاها پای دستگاه‌های قالی کار می‌کنند در میان کرک قالی دارای یک وضعیاتی و یک مقرراتی هستند که در قرون وسطی هم این مقررات وجود نداشته و بنده یک مدرکی دارم که خواستم آن را به نظر نمایندگان محترم برسانم که این مدرک حقیقتاً تاریخی است و این قبیل اسناد در خراسان خیلی زیاد است و آن این است که در خراسان اطفالی را که می‌خواهند به کارخانه قالی بفرستند طبق سند محضری بچه را در حقیقت دو ساله اجاره می‌دهند به ارباب به یک مبلغ خیلی کمی سالی در حدود بیست تومان یک بچه را اجیر می‌کنند مخصوصاً من از آن اجاره‌نامه‌ها دارم که در آن اجاره‌نامه نوشته‌اند «رقبه یک طفل» مثل یک حیوان یک بچه را خرید و فروش می‌کنند (محمد طباطبایی- باید صاحب محضر را تعقیب کرد) در یک سال و نیم پیش آقای اشرفی که الان معاون نخست‌وزیری هستند ایشان به خراسان آمدند و کارگران شکایت کردند که این اصولی که در هیچ جای دنیا وجود ندارد ملغی بشود ایشان یک مقرراتی درست کردند در اداره پیشه و هنر آنجا معذلک اجرا نشد و بنده سندی دارم که بعد از آن مقررات باز بچه‌ها را اجاره می‌دهند. وضعیت کارگران و کشاورزان ما به منتها درجه سختی است و صرف نظر از این که دولت‌های ما نتوانسته‌اند همان طور که در تمام دنیا جیره‌بندی بوده وضع جیره‌بندی را مرتب بکنند و وضع زندگی و خوراک‌شان را تأمین بکنند و صرف‌نظر از بعضی از عملیاتی که مأمورین دولت از قبیل ژاندارمری و غیره در دهات دوردست نسبت به زارعین می‌کنند بالاخره هیچ گونه قوانینی وجود ندارد برای تأمین زندگی آنها و اساساً بیکاری یک خطری است که مردم ایران را تهدید می‌کند. بنده نظرم این بود که عرض کنم هر دولتی که بعد از شهریور روی کار آمده است در برنامه خودش البته برای اغفال مردم یا برای این که نشان بدهد که اینجا حکومت دموکراسی است یک چیزهایی برای کارگران نوشته‌اند ولی متأسفانه هیچ اثری ندیدیم و ندیدیم که یک اقدام عملی بشود که زندگی کارگرها تأمین بشود ولی بر عکس می‌بینیم که دولت‌های ما جداً برخلاف همه قوانین دنیا با تشکیلات کارگری مبارزه می‌کنند البته قضایای اصفهان را همه می‌دانند که در زمان همین دولت فعلی مأمورین دولت نسبت به کارگران چه وضعیتی را پیش گرفته‌اند...
نایب رئیس- در اطراف سؤالتان مذاکره بفرمایید.
فرهودی- این که استیضاح است.
پروین گنابادی- بنده سؤالی کرده‌ام و می‌خواهم حالا وضعیت زندگی کارگران را تشریح بکنم سؤال بنده این است که دولت چه اقدامی برای بهبودی وضعیت کارگران و رفع بیکاری آنها کرده است. و این اقداماتی که دولت اخیراً بر ضد تشکیلات کارگری می‌کند این اقدامات منجر به از بین رفتن کارگران و بیکاری می‌شود و بالاخره اگر واقعاً حکومت ما حکومت دموکراسی است که این عملیات مورد ندارد و در اینجا نسبت به کارگران یک رویه‌ای را پیش گرفته‌اند که در هیچ جای دنیا این طور معمول نیست که نسبت به ارباب این طور پشتیبانی بکنند و از کارگران کاملاً حمایت نشود الان کارگران عده زیادی از اصفهان شکایت می‌کنند که ما را کتک زده‌اند و باز ما می‌بینیم که کارگران را حبس می‌کنند و طرف او را آزاد می‌گذارند این چه وضعیتی است که همه روز تلگرافاتی می‌رسد از قم و یزد و غیره... (زنگ رئیس)
نایب رئیس- آقای پروین توجه بفرمایید که از حدود سؤال خودتان خارج نشوید.
پروین گنابادی- سؤال بنده همین است که دولت باید رویه‌ای از هر جهت پیش بگیرد برای بهبودی زندگی کارگران و همین طور راجع به وضعیت کسادی بازار قالی که عرض کردم در نتیجه عده زیادی کارگرهای قالی‌بافی بیکار شده‌اند که دولت از حالا باید نقشه‌هایی برای فروش کالاهای ایران در نظر بگیرد و ما هیچ نمی‌دانیم که دولت چه کار می‌کند و برای زیاد شدن کار و بستن سدها و موضوع آبیاری دولت چه طرح‌هایی دارد سؤال بنده این است.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر (آقای کمال هدایت)- عرض کنم چون سؤال آقای پروین گنابادی یک قدری مفصل بود بنده هم مجبور خواهم بود که یک قدری مفصل‌تر حرف بزنم و در ابتدای عرایضم باید عرض بکنم که دولت حاضر پروگرامی را که به مجلس پیشنهاد کرده‌اند از روی یک نیت خالص بود و عزم هم داشته‌اند که تمامش را اجرا کنند و البته تصدیق می‌فرمایید که یک افرادی یک هیئت دولتی بیش از آنچه که خداوند متعال به آنها قوه داده است، توانایی داده است البته نمی‌تواند کاری بکند و یکی از مسائلی که از روز اول نظر دولت آقای بیات را جلب کرد و بعداً هم مجلس شورای ملی کاملاً مستحضر خواهد شد که کار کرده‌اند و آنچه که در خودشان توانایی دیده‌اند و منظورشان بوده است و منویاتشان بوده است روی کاغذ آورده‌اند یکی از آن مسائل بهبود وضع کارگر و زندگی کارگران است چنانچه در چند روز پیش افتخار تقدیم آن لایحه را به مجلس شورای ملی داشتم و این مطالبی را که اینجا فرمودند. البته در موقعی که طرح خواهد شد در مجلس آنچه که در نظرشان خواهد بود خواهند فرمود و البته هم دولت و هم ملجس سعی خواهند کرد که به بهترین وجهی یک قانونی که متناسب حال این مملکت باشد به تصویب مجلس برسد.
فرمند- امیدوارم بشود.
وزیر پیشه و هنر- در اینجا باید عرض کنم چندی قبل این سؤال به بنده رسیده بود، چون یکی از قسمت‌هایی که در این مملکت هست و اسمش وزارت پیشه و هنر است و امروز به بنده محول شده است که در اثر امر رئیس دولت و تذکراتی که در هیئت دولت شد، گرچه وزارت پیشه و هنر وزارت کار نیست و امروز یک اسم جدیدی به وزارتخانه بنده داده‌اند ولی از نقطه‌نظر این که یک عده کارگرانی در این وزارتخانه هستند و یک اداره‌ای هم در آن وزارتخانه هست که آن اداره از نقطه‌نظر کار یک پیشنهاداتی می‌کند و یک نظریاتی می‌دهد و البته عملی شدن آن هم بسته به این است که دولت تصویب بکند و مجلس شورای ملی هم اعتبارات آنها را تصویب بکند و مجلس شورای ملی هم اعتبارات آنها را تصویب بکند تا یک وزیری باشد و روزی آن را اجرا بکند، امروز وزارت پیشه و هنر یک اعتباراتی در اختیارش ندارد که یک عده کارگرانی که در اثر جنگ بیکار می‌شوند برای آنها یک کارهایی تهیه بکند ولی چیزی که هست این است که دولت تصمیم دارد یک عملیاتی بکند و یک مطالعاتی هم کرده است، چنان چه در وزارت پیشه و هنر هم یک مطالعاتی شده است و در وزارتخانه‌های دیگر هم مثل وزارت کشور، و وزارت راه و وزارت کشاورزی در آنجا هم در تحت تعلیمات رئیس دولت یک مطالعاتی را مشغولند و بعد هم انشاءالله برای عملی شدن آنها از طرف دولت به مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهد شد، بنده به طور خلاصه در اینجا اقداماتی که در وزارت پیشه و هنر شده است برای این که آقای دکتر اعتبار هم مسبوق باشند قبلاً راجع به این سؤالات شرحی تهیه کرده بودم که حالا به طور خلاصه عرض می‌کنم و ضمناً این را هم باید عرض کنم که اگر مدیر کلی هم هست خیلی بیکار ننشسته است همین طور یکی یکی می‌خوانم برای این که خاطر آقای گنابادی مستحضر بشود. از طرف مقام وزارت بخشنامه‌ای به کلیه ادارات بازرگانی و پیشه و هنر شهرستان‌ها شد که با حضور فرمانداران و رؤسای سایر ادارات ذی‌علاقه و معروفین محل کمیسیون‌هایی تشکیل داده و تعداد کارگرانی که ممکن است عنقریب بیکار شوند معین نموده و نیز در هر شهرستانی تعیین نمایند چه کارهایی ممکن است شروع شود تا هم رفع بیکاری شده و هم منافع اقتصادی عاید مملکت شود.
این یکی از کارهایی است که شده است، دیگر این که به وزارت کشور و وزارت دارایی از طرف وزارت
خانه نوشته شده است که از استانداران و رؤسای دارایی ایالات نظریه خواسته شود که طرح‌های اقتصادی تهیه کنند و به دولت پیشنهاد شود که بعداً روی آنها تصمیم گرفته شود - دیگر این که از وزارت کشاورزی و وزارت راه تقاضا شد اقداماتی که به نظر آن وزارتخانه‌ها ممکن است هم مفید به حال کشور بوده و هم برای جلوگیری از بحران‌های بیکاری مؤثر باشد پیشنهاد نمایند.
که آنها را جمع‌آوری بکنیم و در موقعش عملی بشود و اما در قسمت ۴ آماری از کلیه کارگران کارخانه‌جات کشور و نیز کارگرانی که در خدمت متفقین هستند جمع‌آوری شده و به طور دقیق محل کار و شمارش دستمزد فعلی و نوع کار آنها در نظر گرفته شده است که کارهایی که فراخور حال آنها تهیه شود که بعداً به آنها داده شود، مخصوصاً در قسمت فرش هم این طور نظر گرفتیم از آقای قزوینی رئیس شرکت فرش راجع به قالی و از اتاق‌های بازرگانی راجع به صنایع و کارخانه‌جات ملی و از صاحبان کارخانه‌جات و کارگاه‌های ولایات توسط مأمورین وزارت پیشه و هنر استفسار شده است که دولت چه اقداماتی برای نگاهداری صنایع موجوده و حفظ آنها بعد از خاتمه جنگ بایستی بنماید اینها کارهایی است که کرده‌ایم و نیز از متفقین تقاضا شده است که پس از اتمام کار کارگران آنها را به دهستان و شهرستان‌های خودشان عودت دهند که باز مشغول امور کشاورزی شوند و این عمل از طرف مقامات نامبرده به موقع اجرا گذارده می‌شود این چهار فقره جزئیات مسائلی است که اقدام شده است و اگر بخواهیم به طور جزء اقدامات تفصیلی را اینجا به عرض آقایان برسانم البته مفصل است و وقت آقایان را خواهد گرفت ولی عین این صورت را تقدیم دفتر مجلس می‌کنم که آقایان اگر مایل باشند بتوانند مراجعه کنند ولی به طور کلی آقای گنابادی باید در نظر داشته باشند که دولت شخصاً در فکر این قضایا می‌باشد ولی یک اثرات وضعی هم امروز در دنیا هست که از آنها نمی‌شود جلوگیری کرد فرض بفرمایید اگر امروز صنعت قالی در دنیا مشتری نداشته باشد و نتوانند قالی را به معرض فروش بگذارند یعنی مشتری نداشته باشد طبعاً این قضایا پیش می‌آید ولی امیدواری کامل است که با توجه مجلس شورای ملی نیاتی را که دولت در این قسمت دارد بتواند به موقع عمل بگذارد.
نایب رئیس- آقای گنابادی فرمایشی دارید؟
پروین گنابادی- البته بنده به حسن نیت آقای وزیر پیشه و هنر اعتماد دارم و خودشان هم می‌دانم سعی دارند که یک کارهایی بشود ولی تاکنون هم دوره‌های سابق همه‌اش با کاغذ و بخشنامه و این قبیل مطالب برگزار شده است نظر بنده این بود که تاکنون چه نقشه‌ای برای این کار تهیه شده است آن را بفرمایند که مجدداً کارگران در آتیه به قهقرا برنگردند و این هم که می‌فرمایند می‌خواهند کارگران را به دهات برگردانند این یک سیر قهقرایی است و هیچ وقت عملی نمی‌شود یعنی آنها برنمی‌گردند البته باید یک نقشه‌های عملی طرح شود تا این کارها منظم گردد.
نایب رئیس- آقای فرهودی
فرهودی- اولاً بنده حضور آقای نخست‌وزیر و آقایان وزرا را مغتنم می‌شمارم و خواهش می‌کنم توجه بفرمایند و به سؤالات آقایان نمایندگان زودتر جواب بدهند سؤالی را که بنده می‌خواهم بکنم سؤالی است که مدتی است از آقای وزیر جنگ کرده‌ام راجع به دانشگاه جنگ (یکی از نمایندگان- بلندتر بفرمایید) چشم. آقایان می‌دانند که ارتش البته یک قسمت افراد دارد یک قسمت هم کادر افسری دارد . . .
طباطبائی- اکثریت نیست، ختم جلسه
نایب رئیس- اگر آقایان اجازه بفرمایند جلسه را ختم کنیم (صحیح است) جلسه آینده روز یکشنبه ساعت ۹ دستور هم لایحه سردفتران
وزیر فرهنگ- بنده تقاضا دارم لایحه استخدام مسیو گدار جزو دستور گذارده شود.
مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد.
نایب رئیس مجلس شورای ملی - دکتر معظمی
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
انتصابات و احکام
وزارت پست و تلگراف و تلفن
آقای غلامعلی اربابی رئیس اداره پست و تلگراف و تلفن قم به سمت بازرس وزارتی به مرکز منتقل شده‌اند.
آقای اسدالله یغمائی رئیس اداره پست و تلگراف و تلفن تربت به کارمندی اداره پست و تلگراف و تلفن مشهد منصوب و منتقل شده‌اند.
آقای بهمن فرهمند کارمند اداره تلگراف تهران به ریاست اداره پست و تلگراف و تلفن قم منصوب و منتقل شده است.
وزارت خارجه
آقای امیر مؤید بهارلو از تاریخ ۲۵ بهمن ۲۳ به سمت ریاست اداره ترجمه منصوب شده است.
آقای علی‌اصغر شکوه به سمت دبیر دوم سرکنسولگری ایران در ازمیر
آقای اردشیر نور آذر به سمت دبیر نخست کنسولگری ایران در طرابوزان
آقای محمدعلی شاهرودی به سمت دبیر دوم کنسولگری ایران در کربلا
آقای باقر دانش به سمت دبیر دوم کنسولگری ایران در بغداد
قوانین و تصویب‌نامه‌ها
شماره ۳۸۲۳۶-۲۵۶۹۳ ۲۶/۱۱/۲۳
برطبق پیشنهاد وزارت کشور و تصویب‌نامه شماره ۱۸۲۸۴ هیئت وزیران دهستان زرند از توابع شهرستان ساوه تبدیل به بخش گردیده است.
م-۱۰۱/۳۴۱۱ وزیر دادگستری
شماره ۳۶۲۸۶/۲۴۱۰۶ ۲۴/۱۱/۲۳
بنابر پیشنهاد وزارت کشور و تصویب‌نامه شماره ۱۴۱۶۶-۲۳/۱۰/۲۳ هیئت وزیران بخش سیرجان از شهرستان کرمان منتزع و به شهرستان تبدیل گردید و بخش بافت نیز از شهرستان کرمان مجزا و به شهرستان جدیدالتأسیس ضمیمه شده است ولی از لحاظ حوزه‌بندی قضایی تغییری حاصل نمی‌شود.
م-۱۰۲/۳۴۱۲
وزیر دادگستری