مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۱ نشست ۹۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ اردیبهشت (ثور) ۱۳۰۱
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۴
جلسه: ۹۲
یوم یکشنبه ۲۵ شهر شعبان ۱۳۴۰ مطابق سوم ثور ۱۳۰۱
مجلس مقارن غروب به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
صورت مجلس یوم پنجشنبه سی‌ام حمل ۱۳۰۱ را آقای امیر ناصر قرائت نمودند.
رئیس - نسبت به صورت مجلس مخالفی هست یا خیر؟ آقای قوام‌الدوله (اجازه)
قوام‌الدوله - بنده را جزء غایبین بی‌اجازه نوشته‌اند در صورتی که بنده مریض بوده‌ام و به توسط آقای مستشارالسلطنه هم شرحی به مقام ریاست عرض کرده بودم.
رئیس - اصلاح می‌شود دیگر ایرادی نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس - صورت مجلس با این یک فقره اصلاح تصویب شد دستور امروز چنانچه عرض شد اولاً بودجه کابینه سلطنتی دوم راپورت کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات ولی چون آقای وزیر عدلیه برای دفاع تشریف آورده‌اند و کار هم دارند اگر آقایان موافق باشند بودجه کابینه سلطنتی مقام داشته شود.
(صحیح است صحیح است)
رئیس - مذاکرات در کلیات است آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی - خیلی مختصر و موجز به طور کلی عرض می‌کنم که شدت فقر و احتیاج ما ما را ایجاب می‌کنند که همچون دقت و در همه جا صرفه‌جو باشیم.
من عقیده‌ام این است که صرفه‌جویی از مبادی عالیه باید شروع شود و گمان می‌کنم در این راپورت که تقدیم شده و مطرح مذاکره است یک زیادی‌هایی نوشته شده است که بعد در ضمن مذاکره در مواد عرض می‌کنم.
رئیس - آقای محقق‌العلما موافق هستید؟
محقق‌العلما - بلی با بودجه موافقم.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب چطور؟
آقا سید یعقوب - بنده مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
آقا سید یعقوب - چنانچه در سه ماه قبل بنده عقاید خودم را در این موضوع عرضه داشتم باز هم تکرار می‌کنم بنده خیلی علاقمند به مقام سلطنت هستم و البته مقام سلطنت هم کابینه لازم دارد و مطابق قانون اساسی مقام پادشاه مشروطه خیلی مقدس است و ابداً در امور سیاسی و مملکتی مسئول نیست و وزرا مسئول هستند در این صورت اگر مقصود از تأسیس این کابینه فقط دادن مواجب و وظیفه به یک عده اشخاص باشد آن امری است علیحده و الا اگر بخواهیم بگوییم کابینه سلطنتی باید دارای منشی مخصوص و مدیر رمز و مترجم فرانسه و انگلیسی و غیره باشد و به این اسامی وظیفه و حقوقی معین کنیم بنده مخالفم زیرا پادشاهی که غیرمسئول و مقدس است و به هیچ وجه مداخله در امور ندارد دیگر مدیر رمز برای چیست رمز کجا داشته‌ایم؟
مثلاً می‌نویسد مترجم فرانسه و انگلیسی مترجم برای چیست؟
هر وقت یکی از سفرای خارجه بخواهد خدمت شاه برسد با وزیر خارجه می‌رود دیگر مترجم فرانسه و انگلیسی لازم نیست پادشاه غیرمسئول آنها را لازم ندارد.
به هر جهت استدعا می‌کنم که کم‌کم این مطالب را از بین بردارند تا معلوم شود که مرکز ثقل مملکت مجلس شورای ملی است و غیر از مجلس شورای ملی مرکز ثقلی نیست و معلوم شود که دیگر کسی نمی‌تواند رمز داشته باشد معلوم شود که مقام سلطنت نمی‌تواند بدون حضور وزیر خارجه با سفرا صحبت کند.
ما باید کم‌کم قدمی به طرف اساس مشروطیت برداریم و اصول مشروطیت و آزادی را در مملکت ایجاد کنیم بلی بنده عرض کردم اگر به عناوین دیگر بخواهند برای این اشخاص یک حقوقی معین کنند شاید مخالف نباشم.
ولی این که بنده بنشینم و رأی بدهم که مدیر رمز و منشی و مترجم روسی و انگلیسی معین شود این را دیگر لازم نمی‌دانم پادشاه غیرمسئول چه رمزی دارد؟ مترجم انگلیسی و فرانسه برای چه می‌خواهد؟ سفرا با حضور وزیر خارجه می‌روند و با شاه صحبت می‌کنند مخالفت بنده همین بود.
وزیر عدلیه - آقای آقا سید یعقوب در ضمن بیاناتشان دو مطلب را با یکدیگر به کلی مخلوط فرمودند.
یکی این که خواستند حدودی برای مقام سلطنت معین نمایند در صورتی که حدود مقام سلطنت و مجلس شورای ملی را یعنی قوای ثلاثه مملکت را قانون اساسی معین کرده است و ما همه چه قوه قضاییه و چه قوه مجریه و چه قوه مقننه مطیع صرف قانون اساسی هستیم (صحیح است)
بنابراین هر چه خارج از قانون اساسی بگوییم اعتبار ندارد.
پس اگر مطابق قانون اساسی برای مملکت ما سه مرکز ثقل معین شده است و آن سه مرکز ثابت و برقرار است اگر دو مرکز ثقل معین شده دو تا خواهد بود اگر یک مرکز ثقل معین شده است یکی خواهد بود در این هیچ اشکالی نداریم و حالا هم این مسئله موضوع بحث ما نیست البته در مملکت مشروطه و مملکتی که دارای حکومت شوروی است مقام سلطنت محترم و دارای حقوق مملکتی است که مطابق قانون اساسی محفوظ است و مادام که قانون اساسی مجری است آن احترامات باقی خواهد بود.
به هر جهت حالا داخل در این مسئله نمی‌شوم فعلاً مطلب راجع به این است که آیا سلطنت ایران پادشاه ایران دربار ایران محتاج به کابینه هست یا خیر؟
جوابش هم مسلماً مثبت است پادشاه و مقام سلطنت البته محتاج به کابینه هست کابینه که فقط برای ملاقات اعلیحضرت با سفرا نیست خیلی کارهای سلطنتی هست که هم محتاج به کابینه است و هم محتاج به مترجم روسی و انگلیسی بلکه مترجم‌السنه دیگر هم لازم دارد و گمان نمی‌کنم نمایندگان این نظر را داشته باشند که چون پادشاه مسئولیت ندارد کابینه هم لازم ندارد.
بنابراین خواستم خاطر نماینده محترم را متوجه این اصل کنم که البته مقام سلطنت هم احتیاج به کابینه دارد و هم به دارالانشاء مترجم و غیره و البته باید هم داشته باشد.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله موافقند؟
حاج شیخ اسدالله - بلی
رئیس - آقای آقا میرزا هاشم آشتیانی چطور؟
آقا میرزا هاشم آشتیانی - بنده هم موافقم.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا موافقید یا مخالف؟
محمدهاشم میرزا - موافقم.
رئیس - آقای حاج میرزا عبدالوهاب مخالفید؟
حاج میرزا عبدالوهاب - بلی مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
حاج میرزاعبدالوهاب - بنده عرض می‌کنم که مقام سلطنت کابینه سلطنتی لازم ندارد.
زیرا مطابق قانون اساسی شخص سلطان هیچ مسئولیتی ندارد و با کسی هم طرف سؤال و جواب نیست و اگر هم بخواهند با یکی از سفرا ملاقات و صحبت کنند البته توسط وزرا صحبت می‌کنند در کارها هم وزرا مسئول هستند دیگر مترجم روسی و فرانسه و اندیکاتورنویس و مدیر دفتر برای شخص سلطان لازم نیست اینها چیزهایی است که مملکت را رو به فقر و پریشانی می‌کشد و ما را مجبور می‌کند که دستمان را به طرف اجانب دراز کنیم و از آنها قرض کنیم آن وقت بیاوریم این بودجه‌ها را پر کنیم بنده که هیچ عقیده به این موضوع ندارم.
رئیس - آقای محقق‌العلما (اجازه)
محقق‌العلما - بنده قبلاً چون در موضوع محمدعلی میرزا و شخص سلطنت نسبت به حقوق آنها مخالف بودم دیدم از طرف یک عده از نمایندگان محترم تا اندازه به آنها حق می‌دهم مذاکره شد که شخصیت و اهمیت و عرض سلطنت ایران اقتضا دارد که اگر گاهی جزیی اسراف و فی‌الجمله تبذیر در مخارج بشود باید غمض عین کرد به این ملاحظه دیگر با این کابینه سلطنتی مخالفت ندارم و موافقم.
رئیس - (خطاب به آقای محقق‌العلما) استدلال نفرمودید.
محقق‌العلما - مقصودم فقط اظهار موافقت بود.
رئیس - آقای فهیم‌الملک موافقید؟
فهیم‌الملک - بلی
رئیس - آقای نظام‌الدوله چطور؟
نظام‌الدوله - بنده هم موافقم
رئیس - آقای حاج میرزا مرتضی موافقید یا مخالف؟
حاج میرزا مرتضی - موافقم.
رئیس - آقای سلیمان میرزا مخالفید؟
سلیمان میرزا - بلی مخالفم
رئیس - بفرمایید.
سلیمان میرزا - با حفظ تمام احترامات مقام سلطنت که البته لازم است و با حفظ تمام مواد قانون اساسی بنده هیچ منافی نمی‌دانم که مخالف باشم با بودجه کابینه سلطنت زیرا یک حقوق یعنی یک تقدیمی و هدیه که از طرف ملت به اعلیحضرت همایونی داده می‌شود با این فقر و فلاکتی که امروزه مردم دارند و تمام ادارات در مضیقه هستند (که هر روز ملاحظه می‌فرمایید برای نرسیدن حقوق چه فشارها می‌آورند) اعلیحضرت همایونی که پدر تاجدار ما و تمام ایرانی‌ها هستند و خواهند بود و کمال میل را دارند که فرزندان ایشان در کمال آسایش باشند و تصور می‌کنم اگر اعلیحضرت اینجا تشریف داشتند ممکن بود خصوصی خدمتشان شرفیاب شد و استدعا کرد که این نوزده هزار تومان بودجه کابینه سلطنتی که از طرف دولت پیشنهاد شده بود و بعد یازده هزار و ششصد و چهل تومان کمیسیون تصویب کرده است این را هم به عنوان تقدیمی بودجه صرف‌نظر فرمایند البته ایشان هم با رأفت و محبتی که نسبت به این ملت دارند صرف‌نظر می‌فرمودند گذشته از این سابقاً که این هدیه ناقابل به حضور اعلیحضرت تقدیم می‌شد به هیچ وجه مسئله کابینه در بین نبود و کابینه اخیر ضمیمه شده است بنده مناسب نمی‌دانم که عرض کنم اگر امروز مسئله کابینه را قبول کردیم فردا سایر دوائر هم خواهد آمد این هدیه ناقابل برای اداره کردن تمام شعبات دربار معین شده است البته مقام سلطنت کابینه و رئیس کابینه و مدیر رمز و مترجم و منشی و همه چیز لازم دارد ولی انشاءالله وقتی که صندوق مملکت عایداتش بیش از حالا شد و تمول مملکت بیشتر شد ما هم بیشتر تقدیم خواهیم کرد اما چون باید کارها متناسب باشد همان طور که از سایر بودجه‌ها هم چون نداشتیم کم کردیم این را هم به همین عنوان که نداریم در آن رأی ندهیم گمان ندارم اعلیحضرت همایونی هم از این مسئله مکدر شوند البته خود اعلیحضرت از خودشان کابینه خودشان را اداره خواهند فرمود.
سهام‌السلطان مخبر - در بودجه اولیه که از طرف مجلس دوم برای اعلیحضرت معین شده بود و صورت جزء آن به مجلس آمده و تصویب شده بود اعتبار کابینه سلطنتی در جزء آن صورت نبود یعنی در موقعی بود که ناصرالملک نایب‌السلطنه بود و بودجه متناسب سلطنت خارج از آن بود و یقین است از آن سنه تاکنون هم خیلی تفاوت در مخارج پیدا شده یعنی مخارج سنگین‌تر شده است و چنانچه ملاحظه فرموده‌اید کابینه سلطنتی هم در جزء بودجه مباحث سلطنت منظور شده بود حالا هم نظر به این که مالیه مملکت وسعت ندارد و کمیسیون بودجه آن اندازه که توانسته است صرفه‌جویی کرده است و گمان می‌کنم این مبلغی را کمیسیون بودجه تصویب کرده است حداقلی است که برای یک کابینه سلطنتی ممکن بود تصویب شود در دفعه اول هم خیلی زیادتر بود که در مجلس هم تصویب نشد و رد شد دو مرتبه دولت یک مبلغی از آن بودجه کم کرد معهذا وقتی به کمیسیون آمد باز کمیسیون هم آنچه توانست از آن کسر کرد کم کرد و کلیه چهارده هزار و هفتصد تومان برای کابینه سلطنتی تصویب کرد.
رئیس - در کلیات مذاکرات کافی است یا خیر.
(بعضی گفتند - کافی است)
رئیس - آقای کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی - آقای سردار معظم فرمودند که قانون اساسی قائل است به قوای ثلاثه و باید آنها را محترم شمرد بنده در مجلس نشنیدم کسی برخلاف مقام سلطنت صحبتی بکند البته مقام سلطنت محترم است و ما همه حافظ و نگهبان آن بوده و هستیم (صحیح است) حرف اینجا است که امروز با این فقر و فاقه که عموم ما را احاطه کرده است ما باید از مقام سلطنت بیش از عموم مردم تمنا و آرزو داشته باشیم که با ما کمک بکنند البته ما از اعلیحضرت پدر مهربان خودمان متوقع هستیم که حتی از کیسه فتوت خودشان هم با ما مساعدت بکنند آقای وزیر عدلیه فرمودند که مقام سلطنت محتاج به کابینه است بنده نمی‌دانم کابینه را برای چه می‌خواهند اعلیحضرت همایونی در صورتی که هیچ مسئولیتی ندارند و هیچ کار رمز و غیررمزی به ایشان نباید رجوع شود نمی‌دانم دیگر کابینه برای چیست؟ بنده هم عرض نمی‌کنم که هیچ علتی و غیره برای اعلیحضرت لازم نیست عرض می‌کنم بسیار از این اقلام که در این لایحه ذکر شده است از کارهای شخصی محسوب می‌شود و ممکن است اعلیحضرت از کیسه فتوت خودشان مایه بگذارند و گمان نمی‌کنم امروزه ملت قدرت داشته باشد که ما این مبلغ را هم به آنها تحمیل کنیم از این جهت بنده با بسیاری از موادش مخالفم.
(جمعی گفتند - مذاکرات کافی است)
رئیس - معلوم می‌شود مذاکرات کافی است رأی می‌گیریم که داخل در مواد بشویم آقایانی که تصویب می‌کنند داخل در شور مواد شویم قیام فرمایند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد از طرف کمیسیون دو راپورت داده شده است یکی راپورت نمره ۲۶ و یکی نمره ۲۹ ماده اول در راپورت نمره ۲۹ اصلاح شده است مبلغ ماده اول
یازده هزار و ششصد و چهل تومان است.
آقای دستغیب (اجازه)
آقا سید محمدباقر دستغیب - بنده با آن علاقه که به مقام سلطنت دارم همه گونه احترامات و همه قسم شئونات را برای مقام سلطنت خصوصاً از طرف مجلس شورای ملی لازم می‌دانم با این حال عرض می‌کنم اگر چه بعد از این که در کلیات رأی گرفته شد و تصویب شد دیگر نمی‌توانم عرض کنم که مقام سلطنت کابینه لازم ندارد ولی عرض می‌کنم البته آقایان به خوبی می‌دانند که تا چه اندازه مملکت دچار فلاکت و بدبختی است و بیشتر این فلاکت و بدبختی به واسطه بی‌پولی است معلوم است که مملکت به منزله یک خانه است خانه وقتی دچار یک تضییقاتی شد اول کسی که باید ملاحظه احتیاجات آن خانه را بکند و بیشتر مواظب حفظ خانه باشد رئیس و بزرگ آن خانه است رئیس خانه در مقام محافظت و مواظبت خانه مسئولیتش بیشتر است و لو این که این مثل مطابق با مثل فیه نیست برای این که مقام سلطنت مسئولیت ندارد ولی در جملاتی که عرض کردم مقصودم ریاست بود سلطان این مملکت که در واقع رئیس بزرگ این مملکت است او بیشتر باید ملاحظه ضعف و بدبختی این مملکت را بکند پس اول او باید از خرج خودش بکاهد یعنی از شئونات خودش بکاهد تا این که مملکت باقی بماند.
(گفته شد - خیر خیر این طور نیست)
التفات بفرمایید - التفات بفرمایید. باز سوء تفاهم شد عرضم از شئونات آن چیزهایی است که جز تحمل ظاهری فایده دیگر ندارد در مقام مثل عرض می‌کنم مثلاً اگر مقام سلطنت همچون حس بکند که ضعف مملکت از راه بی‌پولی است (و البته حس کرده است) آن وقت بگوید من چهار نفر منشی یا چهار نفر مترجم لازم ندارم بروید یک منشی کم‌خرجی برای من پیدا کنید که هم روسی و هم انگلیسی و هم فرانسه بداند وقتی که مقام سلطنت خرج خود را کم کرد مردم هم کم کم آشنا می‌شوند و خرج خودشان را کم می‌کنند و عادت می‌نمایند که تجملات بی‌جا را از میان خودشان کم کنند این است که بنده مخالف با اصل کابینه سلطنتی هستم.
رئیس - مقصودشان از لفظ شئونات که فرمودند معنی معمول‌به نبوده گویا مقصودشان معنی فلسفی بوده است.
وزیر عدلیه - آقای نمایده محترم دعوت فرمودند به این که اعلیحضرت سرمشق بشوند از برای سایرین البته اعلیحضرت هم همیشه سرمشق بوده‌اند ولی می‌خواستم خاطر آقا را مستحضر کنم که اعلیحضرت همایونی از پارسال این اقدام را فرموده‌اند و این رویه را نشان داده‌اند زیرا بودجه اعلیحضرت که سابقاً بایستی چهل هزار تومان بوده خودشان امر فرمودند که سی هزار تومان باشد ولی این زمینه که الان در آن صحبت می‌کنم مربوط به حقوق اعلیحضرت نیست متعلق به کابینه سلطنتی است اولاً باید دید که اساس یک کابینه برای دربار سلطنتی زیاد است یا زیاد نیست وقتی که اساس معین شد و اکثریت مجلس هم با نظر و تصدیق در مواد این اصل را تصویب کرد دیگر مذاکره در اساس مورد ندارد آن وقت مذاکره در این است که آیا این مبلغی که برای این کابینه معین شده است زیاد است یا کم است فعلاً فقط موضوع کلام این است اگر ما در ماده اول هم باز در کلیات حرف بزنیم عیب نداشته باشد در ماده سوم هم باز در کلیات حرف می‌زنیم به نظر بنده این ترتیب نباید باشد.
و اما یک چیز دیگری که باید در اینجا گفته شود و من الان می‌گویم این است که بنده شخصاً تا به حال مردد هستم که در مملکت ایران کدام یک از این دو اصل مرجح است؟
آیا باید در مملکت همیشه تقلیل بودجه را قائل شد یعنی هی برید و هی برید و متصل قطع کرد یا این که باید از برای کسانی هم که معاششان فقط از ادارات دولتی است برای آنها هم یک فکری بکنیم من تصور می‌کنم که منحصراً نظر به کاستن نباید داشت در یک مملکتی که سرتاسر آن فقیر هستند مملکتی که دولت و مجلس مکلف است برای مردم کار پیدا کند البته یکی از مسائلی که باید جلب توجه باشد این است که در ضمن تقلیل بودجه باید سعی کنیم که مستخدمین جزء ادارات که اعاضه آنها از همین حدود مختصر است آنها را خارج نکنیم یا یک محل گذرانی برای آنها تهیه کنیم.
پس این که آقای دستغیب در ماده اول مخالفت می‌فرمایند معنی آن این است که دو نفر منشی سه نفر ثبات یک نفر مترجمی که شاید تمام گذران آنها فقط از این محل باشد زیاد هستند و باید قطع شود والا نمایندگان دخول در شور مواد و لزوم اساس کابینه سلطنتی را تصویب کردند.
رئیس - آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - بنده در آن موقعی که بودجه دربار سلطنتی به مجلس آمد از آقای مخبر کمیسیون بودجه که شاهزاده نصرت‌الدوله بودند سؤال کردم که سابقاً بودجه دربار سلطنتی چقدر بوده است ایشان فرمودند که قریب به همین مبلغی بود که حالا به مجلس آمده است بعد بنده صورت بودجه دربار سلطنتی را که در تاریخ سوم جمادی‌الاخر ۱۳۲۹ از مجلس گذشته است تحصیل کردم در آن موقع بودجه دربار سلطنت و حقوق ولایتعهد مجموعاً ۵ر۳۰۹۲۶۳ تومان نقد و مقدار ۳۵۱۲ خروار و ۹۵ من جنس که جو و گندم و یونجه باشد بود و این بودجه در موقعی بود که نیابت سلطنت هم از این بودجه استفاده می‌کرده است در آن وقت ۵ر۳۰۹۲۶۳ تومان بوده است و در این فهرست که داده‌اند تقریباً نیابت سلطنت و کابینه را شصت هزار تومان معین کرده‌اند.
فعلاً حقوق نیابت سلطنت به کلی از بین رفته است و در موقعی که بودجه دربار به همین مجلس آمد و ۳۶۰ هزار تومان برای دربار سلطنت و صد و بیست هزار تومان برای ولایتعهد تصویب شد بنده به تصور این که مجلس سابق هم این مبلغ را تصویب کرده است به سکوت گذراندم بودجه دربار سلطنتی مثل بودجه سایر وزرات‌خانه‌ها نیست که لازم باشد همه ساله در مجلس مطرح شود و در موقع جلوس شاه یا رئیس جمهور وقتی یک بودجه تصویب شد آن بودجه همیشه هست و همه ساله لازم نیست آن بودجه تغییر کند البته مقام سلطنت خیلی عالی است ولی در مقابل قانون شاه و گدا فرقی ندارند و از مالیه مملکت از این ۵ر۳۰۹۲۶۳ تومان نقد و مقدار جنس که معلوم نشده است جمعش چقدر است نباید زیادتر استفاده شود باید درست حساب کرد و اضافه را کسر نمود والا کتره‌ای که نمی‌شود ۳۶۰ هزار تومان برای دربار سلطنتی و صد و بیست هزار تومان برای ولایتعهد و یازده هزار تومان و کسری برای مخارج کابینه سلطنتی تصویب کنیم.
ممکن است فردا آن صورت جزیی را که آن روز تصویب کردند بیاورند به مجلس و مطابق همان صورت تصویب کرد اگر آقایان اجازه می‌دهند آن صورت جزء را قرائت کنم که آقایان مطلع بشوند و در تحت دو فصل نوشته شده است برای اعلیحضرت صرف جیب و جشن مولودی فلان مبلغ ولایتعهد صرف جیب و فلان هیجده هزار تومان در سال حال بیست هزار تومان تصویب شد نیابت سلطنت عظمی و کابینه سلطنت شصت هزار تومان مخارج دربار به انضمام اداره محاسبات فلان مبلغ مخارج بیوتات سلطنتی فهرست داده شده است خادمان حرم عمله خلوت طویله، کتابخانه، یراش‌خانه، تشریفات کشیکخانه، آبدارخانه، کالسکه‌خانه، فیل‌خانه - شاطرخانه، شکارچی‌خانه و امثال آن به هر حال اگر بنا باشد که ما بودجه کابینه سلطنتی را علیحده مطرح کنیم و بگذرانیم فردا ممکن است برای یکی یکی از این مواد از طرف دولت پیشنهاداتی به مجلس بشود و ما محض حفظ مقامات سلطنت مجبور شویم که از خزانه مملکت ببخشیم.
بنده که این طور عقیده ندارم عقیده‌ام این است که همان بودجه را که مجلس سوم تصویب کرده است یعنی ۵ر۳۰۹۲۶۳ تومان نقد و ۳۵۱۲ خروار جنس که پنج قلم است همان بودجه در حق دربار سلطنتی و کابینه سلطنتی و شکارچی‌خانه و کالسکه‌خانه و شترخانه و فیل‌خانه و ولایتعهد منظور شده و من صحیح نمی‌دانم که بودجه کابینه جداگانه تصویب شود.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - تصوب می‌کنم مذاکراتی که آقای حائری‌زاده فرمودند راجع به کلیات بود و در کلیات هم مجلس تصویب کرد که مذاکرات کافی است.
حائری‌زاده - در ماده اول می‌شود در کلیات صحبت نمود.
حاج شیخ اسدالله - بودجه دربار سلطنتی در مجلس دوم به کمیسیون بودجه آمده و کمیسیون تصویب کرده است ولی چنان که سابقاً مذاکره شد و آقایان فرمودند بودجه کابینه سلطنتی جزء بودجه دربار منظور نشده بود یعنی جزء بودجه نایب‌السلطنه منظور کرده بودند و بودجه ولایتعهد هم که ماهی شش هزار تومان بود آن هم جزء بودجه سلطنتی نبود این بود که وقتی نایب‌السلطنه از میان رفت و بودجه‌اش از بین رفت و بودجه کابینه نایب‌السلطنه به بودجه دربار سلطنتی ضمیمه شد و این را هم بنده تصور نمی‌کنم که با یک جزیی تأملی بتوان تصدیق کرد که مقام سلطنت کابینه لازم نداشته باشد زیرا راست است که اعلیحضرت مطابق قانون اساسی هم مسئولیتی ندارند ولی هیچ قانونی ایشان را از مراسلات و شکایات محروم نکرده است و به واسطه مکاتبات و مراسلات شخصی هم که باشد محتاج به منشی هستند و نمی‌شود گفت که اعلیحضرت کابینه نداشته باشد خیلی خوب است بنده کاری به کم و زیاد آن ندارم بنده عرض می‌کنم که کابینه سلطنتی باید باشد و سابقه هم داشته است و اگر مجلس شورای ملی بخواهد راجع به تعدیل بودجه یک نظریه اتخاذ کند و آنچه اضافه شده است به این نظر آنها را کسر کند بنده عرض می‌کنم که بودجه کسر ندارد و تمام این کسور جبران خواهد شد.
اما تطبیق با آنچه که مجلس دوم تصویب کرده است با این اضافه خرجی که نسبت به اشخاص و مملکت پیش آمده است به کلی قطع کردن و کم کردن را من مناسب نمی‌دانم به خصوص که یک عده اشخاص هم بیکار می‌شوند حال می‌فرمایند که کابینه هم بر بودجه سلطنتی تحمیل و ضمیمه شود و از بودجه سلطنتی آنجا را منظور کند عرض می‌کنم که آن هم به یک اشخاصی می‌رسد که تمام فقیر هستند و از آنجا استفاده می‌کنند آنجا هم فراش دارد پیشخدمت دارد سرایدار دارد پس باید بگوییم که یک عده بیکار شوند و بنده این مطلب را مقتضی نمی‌دانم.
رئیس - در ماده اول مذاکرات کافی است.
(گفتند - کافی است)
رئیس - باید رأی بگیریم آقایانی که ماده اول را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد ماده دوم قرائت می‌شود.
(آقای منتصرالملک به مضمون ذیل قرائت نمودند)
ماده دوم - هفتصد و بیست تومان
مخبر - این ماده دوم که در سال هفتصد و بیست تومان است راجع به اجزاء جزء است.
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
آقا سید محمدباقر دستغیب - بنده باز هم در ماده دوم عرض می‌کنم این مبلغ زیاد است و باید یک قدری کسر کرد و راجع به اظهار آقای حاج شیخ اسدالله و اشاره آقای سردار معظم بنده دو جواب دارم یکی این که مجلس ضامن نیست که مال دیگران را گرفته و به بیکارها بدهد و دیگر این که مجلس نمی‌خواهد یک عده را از نان خوردن بیندازد زیرا همان طور که بیکار برای اعاشه و گذران خود موظف است تهیه کار و شغل برای خودش بکند مجلس هم موظف است از مخارج مملکت تا اندازه که ممکن است کسر کند مثل همین ماده دوم که به عقیده بنده باید مقداری از آن کسر کرد بنده که اصلاً وجود کابینه سلطنتی را لازم نمی‌دانم ولی اگر آقایان می‌خواهند این ماده را تصویب کنند خوب است اقلاً مقداری از آن کسر کنند و این که فرمودند این هم مانند ادارات دولتی است این مسئله به هیچ وجه ربطی به ادارات دولتی ندارد و مخصوص شخص سلطنت است ما هم از اعلیحضرت تقاضا می‌کنیم شخصاً مقداری تخفیف بدهند.
وزیر عدلیه - باز یک مرتبه دیگر نظر آقایان را متوجه به این موضوع بکنم اما تصور فرمودند این ماده دوم یک مبلغ خیلی زیادی است در صورتی که فقط عبارت از حقوق دو پیشخدمت و یک سرایدار است بعد از آن که اساس مسئله تصویب شد و بعد از آن که ماده یک یعنی وجود کابینه سلطنتی قبول شد آیا آن وقت می‌فرمایند حقوق دو پیشخدمت و یک سرایدار در مدت سال تصویب نشود و به علاوه از این که ما این دو پیشخدمت و یک سرایدار را بیرون کنیم و حقوق آنها را حذف نماییم آیا کسر بودجه اصلاح و جبران خواهد شد خیر بنابراین به عقیده بنده این یک ماده‌ای است که اصلاً هیچ نباید در آن حرف زد.
رئیس - مذاکرات در این باب کافی است.
محقق‌العلما - قابل مذاکره نیست و مذاکره هم کافی است.
رئیس - رأی می‌گیریم به ماده دوم آقایانی که ماده دوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. ماده سوم خوانده می‌شود.
(به ترتیب ذیل قرائت شد)
ماده سوم - دو هزار و سیصد و چهل تومان.
رئیس - مخالفی هست.
آقای سید یعقوب - بنده مخالفم.
رئیس - بفرمایید.
آقا سید یعقوب - در جواب آقای مخبر لازم است عرض کنم آن اندازه ملاحظه و رعایتی که باید برای مخارج منظور و ملحوظ شود ملاحظه شد ولی این مخارجی که اینجا نوشته‌اند یک مخارج تجملاتی است بنده در این موضوع خیلی سخت نیستم چنانچه نسبت به سرایدار و پیشخدمت ملاحظه فرمودید فوری رأی دادم ولی در عین حال عقیده‌ام این است که اگر مخارج تجملاتی هم صرف اضافه حقوق همان پیشخدمت و سرایدار و فراش بود بهتر است زیرا رفتن به ییلاق و آبدارخانه و غیره اینها به عقیده بنده یک مخارج تجملاتی است که اگر در عوض اینها به حقوق فراش بدبخت اضافه شود بهتر است و بنده با مخارج تجملاتی مخالفم.
مخبر - گمان می‌کنم که این طور که آقای آقا سید یعقوب می‌فرمایند نباشد زیرا وقتی اداره کابینه تصویب شد البته بدیهی است لوازماتی از قبیل کاغذ و مرکب و مخارج آبدارخانه و غیره لازم دارد اما مخارج ییلاق که می‌فرمایند مخارج تجملی است این طور نیست زیرا اداره کابینه مجبور است با خود اعلیحضرت حرکت کند و به ییلاق برود و البته رفتن به ییلاق هم مخارجی لازم دارد و نمی‌شود خرج ییلاق را بر اشخاصی که حقوق جزئی دارند تحمیل کرد به علاوه این مبلغ فقط برای رفتن منظور شده است.
رئیس - آقای دستغیب (اجازه)
آقا سید محمدباقر دستغیب - باز ناچارم یک کلمه مقدمه عرض کنم و عرایضی که راجع به این دو سه ماده عرض کردم عرضم این می‌شود کسی را از کار بیکار کنند یا حقوق چند نفر فقیر بیچاره را قطع کرده دستشان را از اعاشه و زندگانی کوتاه نمایند بلکه بیشتر نظرم متوجه به کسر بودجه مملکتی و کاستن از مخارج زائد بوده آقای مخبر می‌فرمایند کابینه سلطنتی در تابستان با اعلیحضرت به ییلاق برود بلی برود تمام اجزاء و اعضاء هم به ییلاق باید بروند البته بروند باز هم عرض می‌کنم با آن علاقه و الفت زیادی که بنده و تمام آقایان نمایندگان مجلس شورای ملی به شئونات مقام سلطنت داریم ممکن است اعلیحضرت وقتی که به ییلاق تشریف می‌برند نظر کنند به بیچاره‌هایی که اصلاً ییلاق نمی‌توانند بروند و نظر فرمایند به بیچاره‌هایی که در اطراف محله سرچشمه و خانه‌های بی‌آب زندگانی می‌کنند و با نهایت سختی به سر می‌برند آن وقت خوب است مخارج ییلاق کابینه را از همان بودجه خودشان مرحمت فرمایند و این مخارج را از کیسه فتوت خودشان خرج کنند البته اگر آقایان در مقام انصاف برآیند ملاحظه خواهند فرمود عرایض من صحیح است.
رئیس - آقای تدین موافقند.
تدین - بلی بنده موافقم.
رئیس - آقای سلیمان میرزا گویا مخالفند؟
سلیمان میرزا - بلی مخالفم.
رئیس - آقای تدین (اجازه)
تدین - بنده تعجب می‌کنم که مکرر در اینجا صحبت می‌شود که باید بودجه را کسر و به عبارت اخری تقلیل بودجه را باید قائل شد ولی یک اصل کلی دیگر را در نظر نمی‌گیرند.
مقصود از تقلیل بودجه چیست؟ مقصود از تقلیل بودجه تکافوی عایدات است نسبت به مخارج و آقایان ازدیاد ثروت و عایدات را به هیچ وجه در نظر ندارند به علاوه مقصود حذف مخارج زائده است ولی در مقابل این را هم باید در نظر گرفت که اگر از حقوق یک شاهی یک قران یا یک تومان به عنوان تقلیل بودجه کسر شود و در عوض ضرر بزرگتری به جامعه بشود حذف آن یک تومان جایز نیست.
تشکیل دادن یک اردو بیکار در این مملکت خیلی سهل و ساده است و هیچ قوه و قدرتی هم برای انجام این مقصود لازم نیست فقط یک ابلاغ کافی است ولی در عین حال حفظ جامعه و امنیت مملکت را هم در نظر باید گرفت و نیز باید در نظر داشت که اشخاص بدون سبب و جهت از کار منفصل شوند و الا به طوری که عرض کردم تشکیل اردو و خرج بیکار دادن در این مملکت کار آسانی است در موقعی که بودجه می‌گذشت بنده یکی از مخالفین بودم ولی بالاخره دیدم از این که یک عده بیکار درست بشود کار بودجه اصلاح نخواهد شد ما از عهده همین عده بیکاری که امروز درست کرده‌ایم نمی‌توانیم برآییم چه رسد به این که یک عده دیگر را خارج کنیم ما باید برای اعاشه و گذران مردم تهیه کار کنیم زیرا آنها هم در این مملکت حق حیات دارند می‌فرمایند اعلیحضرت همایونی خوب است به مقتضای انصاف این مخارج را از کسبه مبارک خودشان تأدیه فرمایند.
بسیار خوب اگر نخواستند این مخارج را بدهند آن وقت تکلیف آن بیچاره اعضاء و اجزاء چیست؟ به علاوه مادام که ما معتقد به بقای سلطنت و معتقد به قسمی که در حفط قانون اساسی خورده‌ایم هستیم و تا وقتی که مقام سلطنت بر اثر و قوه خود باقی است آن مقام محترم است و وقتی محترم شد البته باید به لوازماتی که لازم دارد معتقد شد مثلاً خرج آبدارخانه آیا می‌شود به ثبات یا ضباط گفت تو بیا از صبح تا عصر اینجا بنشین ولی یک فنجان چایی بخور؟ یا به منشی گفت چون اعلیحضرت به شمیران تشریف برده‌اند تو هم پای پیاده به شمیران برو یا با سی تومان شهریه که داری خودت متحمل کرایه درشکه یا الاغ شو؟ اینها علت است باید قدری وضعیت مملکت را هم در نظر گرفت هیچ در نظر دارید از بیرون کردن این اجزاء از ادارات چه وضعیتی ایجاد شده.
فکر کنند
رئیس - دیگر مخالفی نیست؟ آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا - با این که بنده یقین دارم اکثریت مجلس این مسئله را تصویب خواهد کرد ولی معذلک عقیده خود را اظهار می‌کنیم و در مخالفت خودم باقی هستم و ورقه آبی خود را هم در دست گرفته‌ام اگر چه در اقلیت خواهم ماند و این که فرمودند نباید ما یک دسته بیکار درست کنم خیر این طور نیست بنده با آنهایی که پول بی‌جهت می‌گیرند و زیادی می‌گیرند مخالفم و الا نمی‌خواهم بیکار درست شود می‌خواهم آن اشخاصی که صاحب لقب هستند و از کابینه سلطنتی چهارصد تومان پانصد تومان می‌گیرند شهریه هم می‌گیرند یک چیز دیگر هم از خیرانه عمومی بگیرند می‌خواهم این پول را از متمولین کسر کنند و به فقرا و بیکارها بدهند خوب است اسامی را در ماده اول ملاحظه بفرمایید ببینید همه صاحب لقب هستند همه صاحب درشکه همه صاحب پارک اینها هستند که به اسم این که به کار در مملکت نباید زیاد شود ماهی چهارصد تومان پانصد تومان حقوق می‌گیرند بنده مخالفم که از اهالی بدبخت بگیریم و به اینها بدهم باید به آنهایی که به واسطه کسر بودجه یا این که یک حقوق جزیی و باید گذران کنند و بیکار شده‌اند بدهیم نه به این اشخاص دولتمند بنده مخالفم داشته و هیچ منایب نمی‌دانم در صورتی که هیچ یک از وزارتخانه‌ها ندارند کابینه سلطنتی نهار داشته باشد آن پول نهار را کسر کنند و به اشخاصی که از عدلیه و سایر ادارات بی‌جهت خارج شده‌اند بدهند برای توسعه معارف بدهند در صورتی که تصور می‌رود اعلیحضرت همایونی تابستان در ایران تشریف نداشته باشند رفتن کابینه و رئیس کابینه به ییلاق از برای چیست؟
پس بنده مخالفم و باز تکرار می‌کنم هیچ کدام از اینها که بنده مخالفت می‌کنم موجب بیکاری نمی‌شود زیرا اگر از اشخاصی که صاحبان القاب و دارایی و همه چیز هستند حقوقشان از پانصد تومان یا چهار صد تومان یک صد و هشتاد تومان کسر شود و به معارف مملکت داده شود چطور می‌شود اگر به فقرای مملکت و به آن اشخاصی که با جزیی حقوق گذران می‌کنند بدهند چه می‌شود؟ پس این که سبب نمی‌شود کسی بیکار شود و برای دفعه آخر هم مخالفت خودم را عرض کردم حالا اکثریت مجلس (اشتباه نشود مرادم از اکثریت اکثریت آقایان نمایندگان است نه دسته اکثریت) ورقه‌های سفید خودشان را بدهند.
رئیس - آقای مدرس (اجازه)
مدرس - اگر آقایان درست دقت می‌فرمایند الحق و الانصاف در کمیسیون بودجه به هیچ‌وجه بودجه برای شخص منظور نمی‌شود بنده که یکی از اعضای کمیسیون هستم نمی‌دانم ابداً کی در کجاست و فلان شخص کیست در این دوره مجلس اقلاً باید ده هزار قلم بودجه بگذراند ولی متأسفانه این طور بودجه نمی‌گذرد من نمی‌دانم اگر به این ترتیب باشد ده هزار قلم بودجه چطور خواهد گذشت؟ خوب است آقایان به کمیسیون بودجه که از صبح تا شام دایر است تشریف بیاورند ملاحظه بفرمایند که کمال مداقه در اطراف مسئله می‌شود بنابراین بنده موافق هستم و مخالفت را در این مجلس تحت دو لفظ می‌دانم یکی می‌گوید فقرا یکی می‌گوید بیکارها و دائماً اجازه می‌خواهند و همین دو لفظ را تکرار می‌کنند البته نظر همه نسبت به فقرا یکی است و البته باید آنها را رعایت کرده کار را هم مهما امکن باید به اشخاص ایرانی داد و فرق نمی‌کند یکی نباشد دیگری و دقت هم به قدری که ممکن است شده و همین بودجه دو دفعه به هیأت دولت رفته و مطالعه شده و برگشته است حالا می‌فرمایید (القاب) بنده نمی‌دانم کدام لقبی است که جای نان را بگیرد؟ اگر من هزار لقب هم داشته باشم ممکن است امشب بی‌شام باشم بنده امیدوارم که اقلاً این مجلس انشاءالله الرحمن به توفیق خداوند این صد هزار قلم بودجه را اصلاح کند و بگذراند ولی به این ترتیب مشکل است هر شبی به گذراندن دو قلم هم موفقیت حاصل نمی‌کنیم و هی دائماً می‌گوییم فقرا بیکار هم - فقرا بیکارها و الا همه‌مان می‌دانیم همه دلمان می‌سوزد و حاضر نیستیم یک نفر بیکار باشد یا یک نفر بی‌چیز باشد ولی باید فکری کرد لهذا خواهش می‌کنم آقایان تشریف بیاورند به کمیسیون بودجه و ملاحظه بفرمایید که کمیسیون بودجه اسامی را حذف کرد و گفت ما نظرمان مرتبه و مقام است و حتی در بعضی موارد خود بنده که یکی از اعضاء کمیسیون هستم آن قدر در رأی دادن تردید می‌کنم و می‌خواهم بر طبق زندگی خودم رأی بدهم (این هم که مشکل است) و بعضی اوقات واگذار می‌کنم به رأی آقایان لهذا بهتر این است که تصمیم بفرمایید انشاءالله الرحمن بودجه‌ها را زودتر از تصویب مجلس بگذرانید خصوصاً فردا که بودجه راجع به مستمریات و شهریه‌ها را باید بگذرانیم دیگر نمی‌شود هی فریاد زد - فقرا - بیکارها - یا صاحب لقب‌ها - البته کسی میل ندارد کسی فقیر یا بیکار باشد ولی چاره چیست؟ بنابراین استدعا می‌کنم من‌بعد لقب و اشراف را کنار بگذارید زیرا چه غنی و چه فقیر باید به قدر مقدور از این مملکت بهره ببرند و زندگی کنند القاب که جای نان را نمی‌گیرد و همان طور که شاهزاده سلیمان میرزا فرمودند ورقه آبی خواهم داد بنده هم ورقه سفید خواهم داد چون دقت‌های خودم را کرده‌ام و موافقم.
رئیس - آقای تدین (اجازه)
آقای سید محمد تدین - بنده در این مجلس یک نفرم نه جزء اقلیت نه جزء اکثریت نه جزء بی‌طرف هستم یک نفرم و عقاید خودم را بدون هیچ وحشت و پروایی از این تاریخ به بعد خواهم گفت و هر وقت هر مطلبی مطرح شود اعم از این که اکثریت یا اقلیت موافق باشد یا همه و بنده مخالف باشم عرض می‌کنم اما بنده که با این بودجه موافقم برای چیست؟ برای این که بنده هم عضو کمیسیون بودجه هستم و رأی هم داده‌ام و رأی من هم از آن اطاق به این اطاق فرق نکرده هر رأیی که در مجلس علنی می‌دهم با رأی اطاق کمیسیون ابداً فرقی ندارد حضرت والا می‌فرمایند یک عده اشخاصی هستند که هم شهریه دارند و هم مستمری می‌گیرند و هم این حقوق کابینه سلطنتی را خود کمیسیون هم قبلاً این مسئله را در نظر گرفت و تعجب می‌کنم که دو نفر از رفقای خودشان در کمیسیون هستند از آنها نپرسیده‌اند که نظریه کمیسیون چه بوده است و اما این که آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند در راپورت اولی که کمیسیون داده بود اسامی هم بود ولی حالا ندارد بلی صحیح است به این جهت کمیسیون اسامی را حذف کرد و گفت که ما نظرمان به رتبه و مقام و شغل است و حتی در نظر گرفتند و تصریح کردند که فلان زید که در سابق در کابینه یک سمتی داشته باید از موقع اجرای این بودجه در نظر بگیرند که یک شخصی لایق به جای او گذاشته شود و مونوپول یعنی انحصار در بین نباشد به علاوه آقا دو سه نفر را در نظر گرفته‌اند و می‌گویند غنی هستند آقا ثبات با ماهی سی تومان چطور غنی است و این کار را می‌کند؟ این که معقول نیست چون لقب دارد متمول است به قول آقای مدرس لقب که نان نمی‌شود و یک شاهی هم ارزش ندارد.
پس باید اصل لیاقت و کفایت را در نظر گرفت و باید عملی بود و بنده خیلی ممنون می‌شدم در موقعی که حضرت والا به اینجا می‌رسیدند پیشنهاد می‌کردند که رئیس کابینه باید صد و بیست تومان بگیرد می‌توانستند و حق هم داشتند اما به طور مطلق گفتن من مخالفم این طور نمی‌شود و عملی نیست و بنده عقیده دارم باید حرف کمتر زد و عمل بیشتر نمود زیرا وضعیت اجازه نمی‌دهد حرف زیادتر بزنیم و عمل کمتر کنیم به این جهت بنده موافق هستم و آن نظریه که ایشان اظهار کردند فلان کس غنی است یا فلان کس صاحب لقب است یا شهریه و مستمری می‌گیرد.
تمام این نظریات قبلاً‌در کمیسیون تأمین شده و نسبت به سرایدار و مستخدمین و اجزاء جزء هم که محل بحث نیست.
وزیر عدلیه - بنده به نوبه خودم می‌خواهم چند کلمه عرض کنم ولی این عرض من راجع به اصل مطلب نیست شاهزاده سلیمان میرزا در ضمن بیاناتشان راجع به بودجه کابینه سلطنتی عبارتی فرمودند که من یقین دارم به عنوان مثل.
فرمودند اشخاصی که بی‌جهت از عدلیه خارج شده‌اند چون ممکن بود در اطراف این مطلب سوءتفاهم شود و در حضور خود بنده این حرف زده شد لازم است چند کلمه توضیح عرض کنم.
در وزارت عدلیه تا به امروز یک نفر بی‌خود خارج نشده است مدارکی که برای خارج کردن اشخاص بوده است دو چیز بوده یکی قانون یکی اعتبار مصوبه مجلس شورای ملی اما قانون مثلاً قانون معین می‌کند که فرضاً معاونین مدعی‌العموم‌ها و وکلای عمومی به عده اطاق‌ها باشد.
پس بنابراین هر چه زیادی بوده برخلاف قانون بوده لهذا من برحسب وظیفه که دارم مجبور بودم بگویم هر چه خارج از قانون است حذف شود و اما اعتبار مصوبه اگر نمایندگان محترم در نظر داشته باشند مقدمه وقتی که بودجه وزارت عدلیه را تقدیم کردم اول کسی که اظهار تأسف کرد خود من بودم و عرض کردم باید در مملکت دو مؤسسه که مؤسسه قضایی و معارفی است در سر تا سر مملکت برقرار باشد و هیچ فلسفه ندارد که ما بگوییم در تبریز محکمه و مدرسه باشد اما در ملایر نباشد؟
خیر تبریز هم جزء ایران است ملایر هم جزء ایران است و هر دو باالسویه باید از حقوق و نعماتی که عموم ملت ایران استفاده می‌کنند بهره‌مند شوند.
با این اشتیاقی که من و همکاران من دارند که می‌توانند تأسیسات عام‌المنفعه را در سرتاسر مملکت ایران برقرار کنند چون تأسیس این مؤسسات مستلزم داشتن پول است ندا من در حدود چهار صد هزار تومان پولی که کمیسیون بودجه و مجلس شورای ملی تصویب کردند بر طبق آن بودجه تشکیلات را اجرا کرده‌ام و اگر بر طبق این قانون یک عده بیکار شده‌اند بحثی بر من وارد نیست و من کسی را بی‌خود از عدلیه خارج نکرده‌ام علی‌الخصوص یک اصل مهم را نباید فراموش کرد که مملکت ما و قانون ما برای قاضی حدودی معین کرده یعنی کسی که قاضی شد و قضاوت را عهده‌دار گردید.
او را بدون محاکمه نمی‌توان تغییر داد شرایطی برای او معین شده که بدون آن شرطی کسی قاضی نیست و آن فقره چهار از ماده ۱۴۷ قانون تشکیلات عدلیه است که شرط می‌کند و می‌گوید قاضی باید امتحان بدهد و کسانی که امتحان نداده‌اند قاضی نیستند.
بنده هم اول کاری که کردم لایحه امتحان را به مجلس پیشنهاد کردم که الان هم در کمیسیون هست و باید هر چه زودتر کمیسیون جلسات عدیده خود را تشکیل بدهد و استدعای من هم شفاها و کتباً این بوده است که جلسات خود را مرتباً مداومت بدهند و لوایحی که راجع به عدلیه است زودتر تصویب کنند که به موقع اجراء گذاشته شود.
بنابراین بنده به قدری که لازم بود و توانسته‌ام انجام وظیفه کرده‌ام.
رئیس - مذاکرات کافی است؟
(بعضی گفتند - کافی است)
رئیس - رأی می‌گیریم در این لایحه که مشتمل بر سه ماده است آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید و آقایانی که رد می‌کنند ورقه کبود خواهند داد.
(در این موقع اخذ استخراج آراء به عمل آمد این طور نتیجه حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۴۷
ورقه کبود علامت رد ۱۱
ورقه سفید بودن امضاء ۲
امتناع ۲
رئیس - به اکثریت چهل و هفت رأی تصویب شد.
(اسامی قبول کنندگان)
آقای سدیدالملک. آقای وکیل‌الملک. آقای عمادالسطنه طباطبایی. آقای منتصرالملک. آقای حاج میرزا تقی خان نایینی. آقای صمصام‌السلطنه. آقای حاج میرزا اسدالله خان. آقای جلیل‌الملک. آقای قوام‌الدوله. آقای سید محمد تدین. آقای فهیم‌الملک. آقای سردار مفخم. آقای عمیدالممالک. آقای صدرالاسلام ابهری. آقای صدرایی. آقای محمدهاشم میرزا. آقای حاج میرزا مرتضی. آقای سهام‌السلطان. آقای مخبرالسلطنه. آقای رکن‌الملک. آقای اقبال‌السلطان. آقای مدرس. آقای میرزا سید حسن کاشانی. آقای شیخ‌الاسلام ملایری. آقای بیان‌الملک. آقای آصف‌الممالک. آقای امین‌الشریعه. آقای سردار جنگ. آقای بیان‌الدوله. آقای امیر ناصر. آقای معتمدالسلطنه. آقای عمادالسلطنه خراسانی. آقای عدل‌السلطنه. آقای حاج شیخ اسدالله. آقای آقا سید فاضل کاشانی. آقای سردار معظم کردستانی. آقای رفعت‌الدوله. آقای آقا میرزا ابراهیم قمی. آقای سالار معظم. آقای مستشارالسلطنه. آقا سید محمدتقی طباطبایی. آقای فتح‌الدوله. آقای ناظم دفتر. آقای آقا میرزا محمدنجات. آقای نظام‌الدوله. آقای ملک‌الشعرا. آقای آقامیرزا ابراهیم خان ملک‌آرایی.
اسامی ردکنندگان:
آقای میرزا هاشم آشتیانی. آقای حاج شیخ محمدحسن گروسی. آقای دستغیب. آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی. آقای سلیمان میرزا. آقای کازرانی. آقای حاج میرزاعبدالوهاب. آقای ناظم‌العلما ملایری. آقای بهاء‌الملک همدانی. آقای میرزا طاهر تنکابنی. آقای حائری‌زاده.
رئیس - راپورت کمیسیون تجدیدنظر در قانون انتخابات مطرح مذاکرات است آقای مدرسی (اجازه)
مدرس - چون کمیسیون‌ها انتخاب نشده اگر اجازه بفرمایید مجلس را ختم کنم و مشغول انتخاب بشویم.
رئیس - مشغول مذاکره می‌شویم و آقایان یکی یکی تشریف می‌برند بیرون و انتخاب می‌کنند.
مدرس - نمی‌شود.
رئیس - خوب پس چند دقیقه تنفس می‌شود به شرط این که کمیسیون را انتخاب بفرمایند.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت تشکیل گردید)
رئیس - بقیه مذاکرات می‌ماند برای جلسه دیگر عجالتاً یک رقعه از طرف وزارت فوائد عامه رسیده است قرائت می‌شود بعد دستور معین می‌شود و جلسه را ختم می‌کنیم (رقعه فوق به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم مجلس مقدس شورای ملی
در باب قالی ایران که در جلسه قبل در مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه مذاکراتی جریان داشت نظر به کمال اهمیتی که این مسئله حائز است مستدعی است مقرر فرمایید کمیسیون پارلمانی فوائد عامه هر چه زودتر منعقد شد و به این وزارتخانه توسط تلفن اطلاع دهند که آقای فطن‌السلطنه مدیر دایره تجارت و مسیو داهر کفالت شیمیست دولتی و عضو فنی این وزارتخانه در کمیسیون مزبور حضور به هم رساند اطلاعات خود را در باب قالی اظهار دارند و نیز مستدعی است قبل از آن که در کمیسیون پارلمانی فوائد عامه مطلب کاملاً تحت مداقه و مطالعه گذارده شود در مجلس مقدس در باب قالی‌های جوهری تصمیمی اتخاذ نگردد (وزارت فلاحت و تجارت و فوائد عامه)
رئیس - آقای مدرس (اجازه)
مدرس - این مسئله قالی جوهری ده دوازده سال است مطرح مذاکره است و خیلی از آقایان هم می‌دانند و بنده عقیده دارم حالا که مذاکره شد و آقایان در اطراف آن اطلاع پیدا کردند اگر در مذاکره آن تأخیر شود اسباب تعویق کار خواهد شد و بنده مناسب نمی‌دانم امروز که مملکت ما محتاج است ملاحظه امور اقتصادی بشود با این که مبانی این کار را هم همه می‌دانیم که محتاج است صادراتش زیاد شود بهتر این است تکلیفی برایش معین کنم چون دو سه فقره صادرات داریم که اشکالات زیادی چه در اینجا و چه در سرحدات برای آنها تراشیده می‌شود بنابراین گمان من این است باید همان طور که در پارلمان مذاکره شد مذاکره ادامه پیدا کند و ترتیبی داده شود و به عقیده بنده از این دو سه فقره صادراتمان که قالی و انقوزه و کتیرا باشد نباید گمرک گرفته شود تا صادرات مملکت ما زیاد شود چون مردم فقیر هستند محتاج هستند (اگر چه بنده این الفاظ را دوست ندارم تکرار کنم) و لکن خلاصه عرض می‌کنم که نباید صادرات گمرک بسته شود علی‌الخصوص قالی و کتیرا و انقوزه که در واقع این سه فقره صادرات مهم مملکت ما است بلکه شاید انشاءالله صادرات ما زیاد شود و ۴ تا پول در این مملکت پیدا شود.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - موضوع پیشنهاد وزارت فوائد عامه با موضوعی که اینجا مطرح است دو تا است و فرق دارد ما اینجا در موضوع مالیات قالی صحبت می‌کردیم نه در باب تشخیص رنگ وزارت فوائد عامه اگر می‌خواهد تشخیص رنگ بدهد بعد بدهد ما در موضوع یک مالیات غیرمشروعی که گرفته می‌شود صحبت می‌کردیم که نباید گرفته شود و اینها همه طفره است و بنده عقیده‌ام این است و پیشنهاد می‌کنم که جزء دستور جلسه آتیه باشد که شاید به زودی یک نتیجه گرفته شود.
(گفته شد - صحیح است)
رئیس - خوب حالا این ترتیباتی که فرمودید با پیشنهاد منافاتی ندارد و چون جلسه آتیه روز پنجشنبه خواهد بود و روز سه‌شنبه جلسه نداریم موافق صورتی که راجع به تعیین اوقات داده شده است کمیسیون فوائد عامه روز یکشنبه عصر و روز چهارشنبه صبح منعقد می‌شود و آقایان اعضاء کمیسیون فوائد عامه باید فردا بیایند کمیسیون را تشکیل بدهند و به وزارت فوائد عامه هم اطلاع داده می‌شود که آن اشخاص را بفرستند و در جلسه فردا و چهارشنبه در کمیسیون مطالعات لازمه را بنمایند اگر مطلب قابل توجه بود به عرض مجلس می‌رسانند و اگر نبود روز پنجشنبه جزء دستور خواهد بود.
جلسه آتیه روز پنجشنبه هفتم برج ثور سه ساعت و نیم به غروب مانده دستور اولاً بقیه مذاکرات راجع به قانون انتخابات
ثانیاً - شور ثانی در لایحه راجع به مستمریات.
ثالثاً راجع به امر قالی
رفعت‌الدوله - قالی را مقدم بدارید بهتر است.
رئیس - بسیار خوب بود، اولاً راجع به امر قالی.
ثانیاً بقیه مذاکرات راجع به قانون انتخابات.
ثالثاً شور ثانی در لایحه راجع به مستمریات.
حاج میرزا مرتضی - سه ساعت و نیم به غروب مانده زود است خوب است سه به غروب مقرر فرمایند.
رئیس - سه ساعت و نیم به غروب سه ساعت بعد از ظهر خواهد بود.
(گفته شد - صحیح است)
(مجلس دو ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)