مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ تیر ۱۳۳۷ نشست ۲۲۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۷
سال چهاردهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۲۲۰
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۳۱ تیر ماه ۱۳۳۷
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- بیانات قبل از دستور - آقایان: استخر، دشتی، بهبهانی.
۳- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر دادگستری به قید یک فوریت
۴- طرح و تصویب یک فوریت لایحه آزادی مشروط زندانیان
۵- قرائت اسامی مستشاران دیوان محاسبات
۶- شور اول گزارش کمیسیون گمرکات راجع به اجازه الحاق به قرارداد طبقه‌بندی تعرفه گمرکی بروکسل
۷- شور اول گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری چین
۸- شور دوم گزارش کمیسیون کشور راجع به تمدید مدت احداث جاده سوم بین طهران و شمیران
۹- اعلام تعطیل دو دهه مجلس
۱۰- تقدیم لایحه تفریغ بودجه ۱۳۳۴ مجلس شورای ملی به وسیله آقای افخمی
۱۱- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه.
مجلس دو ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت‌مجلس
رئیس- صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین با اجازه- آقایان: بوربور. جلیلی. پناهی. اعظم‌زنگنه. بزرگ‌نیا. قراگزلو. دکتر حسن افشار. دکتر آهی. دکتر عمید. غضنفری. عامری. مشایخی. سعیدی. حشمتی. اسکندری. دکتر امین. دکتر شاهکار. هدی. دهقان. مهندس اردبیلی. اکبر. بزرگ ابراهیمی. صفاری. عرب‌شیبانی. بهادری. سراج. حجازی. دکتر بینا. دکتر جهانشاهی. دکتر سیدامامی. دکتر رضایی. پروفسور اعلم. دیهیم. قنات‌آبادی. مهدوی. اسفندیاری. کیکاوسی. عباسی. اخوان. مهندس جفرودی. شادمان. سنندجی. اورنگ. دکتر فریدون افشار. کورس. سلطان‌مراد بختیار. دادگر. مهندس فیروز. امیربختیار. مهندس سلطانی. امامی خویی. رامبد. دکتر اصلان افشار.
غائبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری. قرشی.
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه- آقایان: عمیدی‌نوری. مهندس فروغی. اریه. ارباب. مهندس هدایت. محمودی. ثقه‌الاسلامی. مهندس ظفر. ساگینیان. خلعتبری. صراف‌زاده.
رئیس- نسبت به صورت‌جلسه نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس تصویب می‌شود.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: استخر- دشتی- بهبهانی
رئیس- نطق قبل از دستور شروع می‌شود،، آقای استخر.
استخر- رعایت پاره‌ای نکات و جهات قضیه در این نطق امروز بنده این طور ایجاب کرد که بر خلاف معمول و عادت بنده از رو بخوانم نه از خارج این است که بنده آنچه را که یادداشت کرده‌ام به عرض نمایندگان محترم می‌رسانم.
در این موقع که مجلس شورای ملی در شرف تعطیل تابستانی است و هر یک از آقایان نمایندگان از این دایره جمع به جایی خواهند رفت و تا دو ماه دیگر شاید موفق نشویم که یکدیگر ملاقات کنیم خواستم از این فرصت استفاده کرده مطالبی را به عرض آقایان محترم برسانم.
دنیا در کار تحول و تغییرات عجیبی است و کانون این تحول حساس‌ترین مناطق دنیا است و آن خاورمیانه و شرق وسطی است.
خاورمیانه رشته اتصال بین شرق و غرب است در نقطه مرکزی آسیا و اروپا واقع شده هر تکانی به خود بدهد و هر حادثه در آنجا اتفاق بیفتد تأثیر آن حادثه در شرق و غرب نمودار می‌شود.
این جنبش که در خاورمیانه آغاز شده از ناسیونالیسم عربی سر چشمه گرفته ملت مصر اولین ملتی بود که آن جنبش را استقبال کرد، با یک کودتای سربازی چند روزه پادشاه را از مقام سلطنت راندند و بیرون کردند و جمهوری را اعلام نمودند.
در دنباله اعلام جمهوریت مصر قضیه ملی کردن کانال سوئز عرض‌اندام کرد سیاست مؤثر دنیای غرب مصلحت چنان دید که انگلستان ملی شدن کانال سوئز را تصدیق نماید.
خطا و اشتباه افراد عادی ضرر و زیانش برای خطاکار است ولی خطا و اشتباهات سیاسی ممکن است دنیایی را دچار زحمت و دردسر بنماید.
در این که در این صحنه‌های بازیگری سیاسی خاورمیانه اشتباه و لغزشی شده است تردیدی نیست و اگر اشتباه و خطائی نشده بود کار فتنه و فساد این طور بالا نمی‌گرفت از لبنان و سوریه و اردن تجاوز نمی‌کرد و این قتل‌عام فجیع خاندان سلطنت را فراهم نمی‌آورد.
این طرز جنایتی که نسبت به این پادشاه جوان بی‌گناه و افراد خاندان او شده در تاریخ جنایات بشر بی‌سابقه است.
مثل این که مقدور بود یک‌بار دیگر واقعه جنایت‌آمیز تاریخی کربلا در همان سرزمین در کنار همان دجله و فرات به دست اخلاف همان جنایت‌کاران نسبت به فرزندان پیغمبر اسلام تکرار شود گمان نمی‌کنم در طهران و در بین مسلمان خانواده باشد که از این واقعه سوگوار و داغدار نباشد.
گویا افسران مرتکب این فجایع فراموش کرده‌اند که آزادی ملت عرب و ناسیونالیسم عربی از مرحوم ملک‌حسین جد اعلای همین ملک فیصل مظلوم آغاز شد که در جنگ بین‌الملل اول عربستان را از مظالم خلفای عثمانی نجات داد.
این آزادی و استقلال عراق نتیجه فداکاری‌ها و جانفشانی‌های ملک‌فیصل اول جد همین ملک‌فیصل دوم است نه در اثر تبلیغات فتنه‌انگیز دیگران من انصاف و تصدیق را از دنیای آزاد می‌خواهم که آیا معنی انقلاب و کودتا همین است یعنی قتل عام زن و مرد صغیر و کبیر خاندان سلطنت.
انقلاب کبیر فرانسه هم که صورت اروپا را تغییر داد و اعلام حقوق بشر نمود لویی چهاردهم را گرفتند زندانی کردند در کنسواسیون محاکمه کردند بعد تسلیم تیغه گیوتین نمودند.
دوست داشتن شاه و احترام به مقام سلطنت سرشت و طینت ما مردم ایران است این ارث سه هزار ساله ما ملت است ما نمی‌توانیم احساسات شاه‌دوستی خود را مخفی بداریم آن هم نسبت به پادشاهی مظلوم جوان بی‌گناه هم‌عهد و هم‌پیمان ما از ذریه پیغمبر ما.
من به نام یک نماینده ملت از زبان ملت و از قلب ملت حرف می‌زنم کاری ندارم که دولت در واقعه عراق چه نظر و تصمیمی دارد من از این مکان مقدس قانونگذاری از طرف نمایندگان مجلس و عموم ملت ایران که همه داغدار این مصیبت هستند به ملت عراق که هم‌کیش و هم‌دین و همسایه ما هستند صمیمانه تعزیت و تسلیت می‌گویم و روزی را انتظار داریم که ملت نجیب و شرافتمند عراق مرتکبین این جنایت را به کیفر اعمال خود برسانند و این لکه بدنامی را از دامن ملت عراق شستشو کنند.
نشان دادن عکس‌العمل ملت شریف و شاه‌دوست ایران در مقابل این جنایتی که در بغداد واقع شد عکس‌العملی نشان و از بازگشت موکب مبارک شاهنشاه محبوب و سرپرست بزرگوار خود جنبشی برای استقبالی نمود که در تهران چنین استقبالی نظیر و مانند نداشت.
دنیا از استقبالی که روز پنجشنبه ۲۶ تیر ماه که مردم تهران به نمایندگی ملت ایران اقدام نمود آماده شد چشم‌های داخلی و خارجی را خیره نمود و دنیا آگاه شد که بین ملت و شاه چه درجه از صمیمیت و دلبستگی و علاقمندی است.
این صمیمیت و پیوستگی چون حلقه‌های زره و زنجیر است که هیچ قدرتی نمی‌تواند آن را از هم جدا نماید.
این نیروی صمیمیت را با این آتشی که در پشت دیوارخانه ما روشن شده باید روزبروز قویتر و نیرومندتر نمود تا احدی جرئت ابراز نداشته باشد که حتی خواب خلیج‌العربیه را به جای خلیج فارس به بیند تا چه رسد به این که روزی صورت وقوع پیدا کند شاخص ملیت و واحد استقلال ما.
وجود مقدس شاهنشاه دمکرات آزاد منش واقع بین ما است ملت ایران به خصوص طبقه جوان باید چون تن واحد در پیرامون این شخصیت عظیم یعنی شاهنشاه جوان دنیاپسند حلقه بزند و حلقه خود را محکمتر و فشرده‌تر کند چه غم دیوار امت را که دارد چون تو پشتیبان- چه باک از موج بحرا ترا - که باشد نوح کشتیبان در این صورت برای ما بی‌تفاوت است که رژیم عراق سلطنتی باشد یا جمهوری رئیس‌جمهور عراق عبدالناصر بشود یا عبدالکریم قاسم یا سنان‌ابن انس (احسنت) خیلی معذرت می‌خواهم اگر مزاحم شدم لازم بود ابراز همدردی از طرف ملت ایران شده باشد ضمناً می‌خواستم از موقع استفاده کنم با اجازه آقایان یک اظهار قدردانی و تشکری از آقای رئیس شهرداری بکنم این مرد این آقای مهام در زمان استانداری مرحوم دبیر اعظم در فارس فرماندار شهر شیراز و شهردار بود بنده او را خوب می‌شناسم امیدوارم در خدمات خود موفق شود.
رئیس- آقای دشتی.
دشتی- بنده قصد صحبت داشتم و معمول اهل منبر و فن و خطابه این است که اول مقدمه‌چین‌ها می‌آیند و بعداً اساتید ولی چون رأی مجلس مافوق اراده عمومی و بنده است ما فارسیان هم رویه و اصطلاح مخصوصی داریم می‌گوییم
اول پدر پیر کشد رطل گران را تا مدعیان خرده نگیرند جوان را
استاد بنده آمدند و آنچه لازم بود فرمودند مثل این که قافیه برایم تنگ می‌شود لیکن امیدوارم مطلب به من همراهی کند. دیرزمانی است که قصد شرفیابی پشت تریبون داشته که خدمت آقایان برسم و عرایضی بکنم مخصوصاً اخیراً که اعلیحضرت همایونی تشریف‌فرمای نقاط دوردست و اطراف دنیا برای خیر و صلاح این مملکت تشریف‌فرما شدند و وقتی که به ایران نزدیک بودند برای کنفرانس اسلامبول لازم بود که بنده افکار خاصی را عرض کنم شاید این نکات برای مملکت مفید باشد و آن هم یک مقدار عمده‌اش مربوط به دنیای اسلام و دنیای عرب بود که بالمال مربوط به ما است زیرا که ما برادر آنها هستیم. چند روز پیش به نظرم هفته پیش بود که چندین نفر از آقایان در سفارت فرانسه دعوت داشتند خوشبختانه بنده و خیلی از آقایان دیگر دعوت نداشتیم در آنجا جشنی بود به نام شکستن قصر باستیل نمی‌دانم یا زندان باستیل که آقایان بهتر می‌دانند یک عده‌ای جشن می‌گیرند که باستیل را در چنین روزی آزادی‌خواهان از بین بردند و آن روزگویی و قلدری را از بین برداند و چه عجب که همان‌هایی که جشن می‌گیرند و همان‌هایی که باستیل را از بین برده‌اند یک اعمال عجیبی در الجزایر و غیره دارند که مایه تعجب است آقایان این وضع برای مردم دنیا پسندیده نیست که یک ملت متمدن و آزادی‌خواه یک ملتی که می‌گوید من مشعل آزادی را در دست دارم یا بشود برود هر روز عده‌ای را از بین ببرد و بعد اعلامیه بدهد که امروز ۱۴۷ نفر دیروز ۵۷۰ نفر و پریروز چقدر کشتم امیدوارم بودم تغییر وضعی داده بشود یک نفر بیاید بهتر کار کند وضع بهتر شود ولی فعلاً که دارند آنها را می‌گویند و گول می‌زنند که مثلاً از شما نماینده می‌بریم در مجلس ملی فرانسه یا شما را حق عضویت می‌دهیم یا شما را مانند یک فرانسوی نگاه می‌کنیم آقایان منشور ملل متحد کجا رفت؟ آن منشوری که آوردند اینجا ما هم تصویب کردیم یعنی دوره سابق یا اسبق و ما هم تابع آن افکار شدیم. منشور ملل متحد چه می‌گوید؟ آیا همین است که می‌گویند که چون الجزایر انگور دارد و انگورش هم برای شراب ما لازم است ما شما را بایستی از بین ببریم تا ملیت و قدرت ما محفوظ بماند از دیرزمانی قریب یک سال است که بنده می‌خواستم در مجلس صحبت کنم ولی حتی در لوایح دولت چون در کمیسیون‌ها بحث می‌کردیم مزاحم نشدم مطالب بنده یک مقدار راجع به اوضاع و احوال زمان بود که مسائلی در همان ایام ایجاب می‌کرده است که صحبت بشود ولی وضع طوری است که هر روز موضوع صحبت تغییر می‌کند بنده این نیت را داشتم که دنباله همین مطلب به عرض شخص شاهنشاه برسد عقیده بنده و جامعه ایرانی و نمایندگان ملت این است که شاهنشاه ما رئیس مملکت ما شخصی است که امروز در دنیا محترم است و فکرش فکری است که می‌تواند در دنیا مؤثر باشد بنده قصد داشتم که در کنفرانس اسلامبول استدعا بکنم که به این قضیه رسیدگی کنند متأسفانه روزبروز یک وضع بد و ناگواری پیش می‌آید گذشته را فراموش می‌کنیم و وضع الجزایر را فراموش می‌کنیم ما وقتی به روضه می‌رفتیم و خواهیم رفت منبری‌ها چیزهایی می‌گویند،، می‌گویند یک عده‌ای آمدند امام و پسر پیغمبر را دورش را گرفتند و این طورش کردند کشتندش یک شمری هم بود رفته و آب را بسته و پس یک ساله و ۶ ماهه را گرفته‌اند و سرش را بریده و زن‌ها را اسیر کرده مردم در آن مجالس می‌گفتند چطور می‌شود یک عده‌ای بیایند بنشینند و یک عده مظلوم را چند روز آب به رویشان ببندند و معصورشان بکنند و آنها را بکشند و جسدشان را پایمال کنند اینها تعجب‌آور بود اما الحمدالله تاریخ تکرار می‌شود (چند نفر از نمایندگان- الحمدالله ندارد) ۱۴ قرن پیش یک مشت وحشی آمده‌اند و این کار را کردند امروز پیش‌آمدهایی می‌کند که اگر تعزیه دربیاورند خیلی تأسف‌آورتر از آن کارهایی است که آنها را در آنجا کردند آن روزها یزید جنگ داشت یزیدی بود شمری بود جنگ داشتند و داعیه داشتند و می‌خواستند طرف خودشان را از بین ببرند آمدند مرد و مردانه گفتند یا با ما بیعت کن یا جنگ کن و کشته شو (فضایلی- این مقایسه صحیح نیست آقا) (عمیدی‌نوری- قیاس مع‌الفارق است) ببخشید می‌خواستم قیاس مطلب را بگویم البته خیلی فرق می‌کند آنها امام بودند اینها امام نیستند ولی فرق نمی‌کند اینها هم امام‌زاده بودند اینها اولاد مستقیم پیغمبرند اینها نواده مستقیم امام حسن علیه‌السلام بودند که اجدادشان قبل از اسلام و بعد از اسلام کلیددار کعبه بودند منظور من بحث تاریخی نیست منظورم ذکر این مطلب است که رادیوی بغداد می‌گفت جسد بی‌سر و دست این خائن وارونه در جلوی وزارت جنگ عراق آویزان است این را بنده نمی‌گویم رادیوی بغداد گفت آقایان کجا این کار می‌کنند؟ اولاً یک مسئله فطری است شما در قانون خلقت دیده‌اید که هیچ دو حیوان جنس مشابه جنگ بکنند و دعوا بکنند حیوان هیچ وقت ممکن نیست حیوان دیگر را بکشد اما ما می‌کشیم آن وقت این جور هم نقل می‌کنیم برای چه؟ چه چیزی ایجاب می‌کند بنده این صحبت را در عالم دین و مذهب می‌کنم ما مسلمانیم هم‌عهدیم آنها با ما هم‌عهد هستند در عالم بشردوستی ملاحظه بفرمایید با ملک‌فیصل پادشاه جوان معصوم تازه‌کار تازه‌آمده چه کرده بود بنده سه سال پیش مشرف شده بودم به اعتاب مقدسه در بغداد سفارت ایران رفتم در آنجا سفیر ایران توضیح می‌داد که این مرد به قدری محبوب است که حد ندارد و یک مرد دیگری هم هست نوری سعید که خدا بیامرزدش آن هم شبانه‌روز زحمت می‌کشید و اتومبیل شخصی هم ندارد و منزل شخصی هم ندارد و شب و روز کار می‌کند اینها چندین پل زدند چندین جسر زدند همین جسر سامره را که سال پیش افتتاح کردند چه آبادی‌ها کردند این آقایانی که بعد آمده‌اند چه داعیه‌ای داشتند داعیه داشتند اینها نباشند خیلی خوب کاری ندارد می‌رفتند می‌گرفتند و مطابق قانون محاکمه می‌کردند مجازات می‌کردند و به اشد مجازات می‌رسانیدند لکن نصف شب بریزند دور قصر و شاه مظلوم را بگیرند و به بدترین وضعی اولاد پیغمبر را بکشند اینجا چیزهایی است که باورکردنی نیست کدام قوم وحشی این کاری را که اینها کردند می‌کند؟ مادر عبدالله قرآن روی سرش گذاشته بود و آمده بود جلو آن را هم زدند و کشتند دیگر چه کرده‌اند ما نمی‌دانیم و
هنوز یک مخبر رسمی نیامده است تا مطلب را بگوید بنده می‌گویم نه تنها باید اظهار تأسف بکنیم بلکه باید با نهایت شدت به اینها حمله کنیم این چه وضعی است؟ ما می‌گوییم قبایل مائومائو وحشی است آقایان قبایل مائومائو وحشی است آقایان قبایل مائومائو کی این کار را کردند که بروند همه مردم را ببرند دشمنانشان مخالفینشان در آنجا هستند درست مثل آدم فهمیده مقتدر با هم جنگ می‌کنند تا یک روز که درست به هم برسند حالا ببینید در عراق این کارها را کی کرده؟ آن هم چه قومی قوم متدین و متمدن قوم عالم و فهمیده قومی که سال‌ها است بنیان‌گزار دین و احکام علمی هستند اینها مشعل‌دار علم هستند اما این دسته کاری کردند که روی وحشی‌ها را سفید کردند اینها آنهایی هستند که مسلم‌بن عقیل را در مسجد کوفه تکه‌تکه کردند اینها همان‌هایی هستند که سر امام حسین را و جسد امام‌زاده‌ها و ائمه را زیر سم ستور له کردند در هر صورت به نظر بنده فجایعی که پیش آمده در تاریخ نظیر ندارد ولی اصل مطلبی که می‌خواستم عرض کنم و از دنیای اسلام و دنیای متمدن این استدعا را بکنم و بالمال از شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی استمداد بکنم برای این که این قضایا حل شود اول باید موضوع الجزایر حل شود تمام این فتنه‌ها از آنجا سرچشمه می‌گیرد اگر چنانچه دنیای متمدن و عالم این‌گونه ناراحتی برای یک قوم فراهم نکند این پیش‌آمدهای لبنان و بیروت و عراق رخ نمی‌دهد برای این که می‌گویند آقا وقتی آنجا مشغول است و می‌کشد ما هم جای دیگر می‌کشیم قضیه لبنان برای ما وحشت‌آور بود ناراحت‌کننده بود متأسفانه مسئله عراق پیش آمد هر طور هست باید این مسئله الجزایر را حل کرد و ناگفته نماند که هر قدر این پیش‌آمدها در دنیای نزدیک و دوردست ما رخ می‌دهد بیشتر متوجه می‌شویم که به‌به چه اوضاعی ما داریم و چه تسلطی بر اوضاع از هر حیثی ملت ایران دارد که فعلاً همه عالم، همه جا از دور و نزدیک ناراحت هستند و ما در نهایت راحتی و آرامش هستیم و هر چه این پیش‌آمدها بیشتر رخ بدهد وحدت ما در پیشگاه شخص اول مملکت بیشتر می‌شود (صحیح است) آقا فرمودند استقبال این استقبال که چیزی نیست کسی که محبوب‌القلوب مردم است استقبال از ترشحات آن است از ظواهر آن است و مسلماً همه ما به تمام معنی فکر عظمت و پیشرفت مملکت هستیم بنده در اینجا عرض می‌کنم با نهایت تأسف قومی که نمی‌دانیم هدف و منظوشان چه بود آمدند و نشستند بدون کوچکترین رحم و ترحمی سر اولاد پیغمبر را بریدند و ملک‌فیصل را نمی‌دانم چه بر سرش آوردند این کارها واقعاً ناراحت‌کننده است که آدم بیاید پادشاه مملکتش را بکشد اینها خیانت کردند شما اگر هدف عالی‌تری داشتید چرا به دولت وقت لقبا نکردید؟ کدام دولت قصد مخالفت با شما را داشت چندی پیش آمدند و گفتند عراق وضعش بهتر از ما است البته یک وقتی بهتر بود و آن وقتی بود که ما اشتباه کردیم در پذیرفتن وضع خودمان آنها رفتند جلوتر آقا نوری سعید چه خیانتی کرد؟ او رئیس دولت بود او را گرفتند و کشتند شما خیال می‌کنید دیگر مثل نوری سعید ۶۰- ۷۰ ساله در عراق پیدا می‌شود؟ همین چیزها است که دیگران می‌گویند اینها رشد ندارند و ما باید برشان حکومت کنیم و باید آنها را تحت سیطره و استعمار قرار دهیم اگر شما این کارها را بکنید هیچ وقت چند نفر از خارج از آنهایی که نه هم‌کیش ما و نه هم‌مذهب ما هستند می‌آیند بر شما حکومت کنند و مسلط شوند.
رئیس- شما الان دو دقیقه است از وقت آقای دکتر امیر حکمت استفاده می‌کنید.
دشتی- متشکرم آقابان در هر صورت این رویه رویه خوبی نیستد که در دنیا پیش کشیده‌اند ناراضی ایجاد می‌کنند، این رویه‌ها در ممالک اسلامی معنی ندارد تو اگر راست می‌گویی آقای افریقایی، آقای آن طرفی، آقای هم‌کیش ما پا را یک قدم بگذار آن طرف. هزار کار پیش ببر جز این که اینجا برادرت را توی سرش بزنند و معدومش کنند هیچ کاری نمی‌کنند چرا می‌گذاری این برادرانت را توی سرش بزنند. اینها همه نتیجه این است که این بساط را به سرش درمی‌آورند باز خدا پدر آنها را بیامرزد که سر یکدیگر را نبریدند اگر این آقایان اخلاق را پیشوای خودشان قرار می‌دادند و نسبت به هدف اصلی پیش می‌رفتند این طور نمی‌شدند این عیناً مثل مردی می‌ماند که بیاید یک باغچه و بستان مشجر و پر از گلی را زیر و رو بکند و بگوید که من یک گل بهتری را بعداً می‌کارم، اینها چه کاری داشتند؟ که نشده بود؟ سد بوده زده آنجا را آبیاری کرده، کشاورزی کرده، دانشگاه برای شما درست کرده هزار کار دیگر برای آبادانی کرده مرحوم ملک‌فیصل اول موجد همه چیز عراق بود اول فرد نظامی بود این همه خدمات به مملکت عراق کرد پسرش هم داشت می‌کرد آمدند او را از بین بردند پسرش را هم سر بریدند به قول جناب آقای علامه مثله کردند تکه‌تکه کردند حالا چند نفر زن و چند نفر بچه و غیر کشته شده‌اند نمی‌دانم اگر آنها واقعاً هدف مقدسی داشتند کشتن صد نفر هزار نفر پانصد نفر برای پیشرفت مقصد حقیقی، برای پیشرفت دین، پیشرفت سیاست چیزی نیست اما این آقایان معلوم نیست هدفشان چیست؟ برای چه این کار را کردند؟ و این عمل را نسبت به پادشاه معصوم نسبت به اولاد پیغمبر چرا کردند؟ والله ما نمی‌دانیم چه بگوییم همین بساطی که الان در شهر ما هست، که پرچم سبز و بیرق سیاه و چه و چه برافراشته‌اند اینها را برگردانید برای این کربلای امروز نه برای ۱۴۰۰ سال پیش (دکتر عدل- پس از اعراب طرفداری نفرمایید) اینها هم عیناً نظایر همان مردم کوفه هستند، همان اتباع شمر و یزید هستند هیچ فرق نمی‌کند. تاریخ همان است زیاد زحمت ندهم عرایض دیگری داشتم از لحاظ احساساتی که دارم نسبت به این عمل پست و رذل دیگر بیشتر از این مزاحمتان نمی‌شوم و عرایضم را خاتم‌ه می‌دهم امیدوارم که خداوند روحش را غریق رحمت کند.
رئیس- آقای بهبهانی.
بهبهانی- با این که من یک نماینده مخالف دولت هستم و در مواقع عدیده تذکراتی را لازم دانسته‌ام در اداره مملکت و طرز سلوک با مردم و امور اجتماعی و اقتصادی مملکت در اینجا اظهار کرده‌ام و هیچ پروایی و وحشتی از اظهار عقاید خودم و آنچه به نظرم صائب می‌رسیده نداشته‌ام و در آتیه هم نخواهم داشت ولی همیشه سعی کرده‌ام این اظهارات مستند به دلیل و حقیقت باشد. گو این که ممکن است اشتباه کرده باشم ولی مسلماً اشتباه من از روی غرض و عمد نبوده بلکه صرفاً به منظور خیرخواهی ملت و دولت ایران و راهنمایی دولت و مسئولین اداره مملکت بوده است ولی آنچه که خیال می‌کنم بین من و سایر مردم، از اعلی و ادنی، شاه و گدا، وزیر و امیر و خلاصه تمام افراد ایران اشتراک داشته و هیچ اختلافی در آن نیست اصل استقلال مملکت و حفظ و حدود و ثغور و تمامیت ارضی ایران عزیز است (صحیح است) که هر کس هر چه در قدرت دارد باید برای حفظ آن به کار بندد. (صحیح است) این دیگر ربطی به اختلاف سلیقه در طرز اداره مملکت ندارد.
چندی است که در جراید و بعضی از رادیوهای خارجی مطالبی اظهار می‌شود که متأسفانه بر علیه این اصل کلی است و خیال می‌کنم اظهار این مطالب منافی با استقلال خود آن ممالکی است که این مطالب را اظهار می‌کنند زیرا به طور کلی این اظهارات مخالف با طرد استثمار و استعمار است.
من ناگزیرم برای استدلال این مطلب که ایرانی همان طور که به استقلال خود علاقه‌مند است و آزادی سایرین نیز احترام گذاشته به پیش‌آمد کانال سوئز اشاره کنم.
در این موقع که مصر برای ملی کردن کانال سوئز مورد هجوم دولت‌های انگلستان و فرانسه و اسراییل قرار گرفت ملت مسلمان ایران از هیچ گونه اظهار همدردی نسبت به ملت مصر فروگزار نکرد و با این که ما با انگلستان پیمان تدافعی داشتیم اعلیحضرت شاه ایران رسماً و عملاً از ملت مصر دفاع کردند و سران کشورهای هم‌پیمان خود را به طهران دعوت و از اعمالی که انگلستان نسبت به مصر می‌کرد اظهار نفرت و انزجار نمودند.
به نظر من این نهایت حسن‌نیت و خیرخواهی است که از طرف شاه و دولت و ملت ایران ابراز شد زیرا در تاریخ دپیلماتی کمتر سابقه داشته است که یک دولت، علناً و با این شدت دولت هم‌پیمان خود را به علت تجاوز به دولت ثالثی مورد عتاب قرار دهد.
در همان روزها، من نیز از پشت این تریبون آنچه را که در وظیفه و مقدور یک نماینده می‌باشد اظهار آن را لازم می‌دانستم بیان داشتم.
بنابراین حق این بود که دولت مصر هم متقابلاً نسبت به این اقدامات که از روی کمال حسن‌نیت از طرف دولت و ملت ما ابراز شد عملاً قدردانی کرده و رویه‌ای اتخاذ کند که منافی با این دوستی و سابقه نباشد ولی متأسفانه بر عکس در این روزها نغمه‌های ناموزنی از طرف دستگاه‌های تبلیغاتی آنها ساز گردیده که به کلی برخلاف انتظارات ملت و از هر حیث مغایر با حسن تشکر و تقدیری است که قاعدتاً بایستی در آنها نسبت به ما باشد و من می‌خواهم این موضوع را به صراحت اعلام کنم که همان اندازه که یک فرد به جان خود علاقه‌مند است ما به حفظ حدود و ثقور و تمامیت کشور خود علاقه‌مندیم. (صحیح است - احسنت).
مطلب دیگر که تذکر آن در اینجا لازم به نظر می‌رسد این است که امروز متأسفانه دنیا در حال انقلاب و مواجه با بحران عظیمی است و چه بسا کوچکترین اشتباه بزرگ‌ترین مخاطرات را که به قیمت انهدام نابودی بشریت تمام می‌شود ایجاد کند. در چنین موقعی هر هر ملت و دولتی موظف است برای رفع بحران بین‌المللی تا سرحد امکان مجاهدت و کوشش نماید تا از اصطکاک بین دولت‌ها و تعارضات آنها با یکدیگر کاسته گردد و بالطبع ما هم که در یک گوشه دنیا نشسته و خواه نخواه عضو این جامعه می‌باشیم باید به قدر امکان در این راه کوشش کنیم.
من در این چند روزه از رادیوها و روزنامه‌ها و مجلات که مطالعه کرده و گوش داده‌ام مشاهده نمودم که دولت‌ها برای رفع بحران و اتخاذ تدابیر و تصمیمات متناسب با نمایندگان ملت در تماس بوده و حتی رهبران بعضی از احزاب، احزاب دیگر را برای
مطالعه اوضاع و راهنمایی دولت دعوت کرده‌اند ولی متأسفانه بالعکس در اینجا ملاحظه می‌شود که دولت حتی با نمایندگان موافق خود هم در مقام مشاوره نیست و مثل این که خود را مافوق عقل و ادراک تمام مردم ایران تصور نموده و بی‌نیاز از هر نوع مشاوره و تبادل نظر می‌داند در صورتی که این کار نه با عقل منطبق است و نه با منطق حکومت مشروطه سازگار است اگر ما نمایندگان قدرت تفکر در این مسائل نداریم و مشاوره ما ارزشی ندارد چطور دولتی که مخلوق همین مجلس است و در حکومت قانونی مشروطه موظف به اجرای نظریات نمایندگان است می‌تواند و یا باید تدابیر و تصمیماتی اتخاذ کند که دور از نظر مردم و مجلس شورای ملی است.
بنده خود را موظف می‌دانم که توجه ملت ایران را به قسمت اول مطالبم و نکات حساسی که ذکر شد جلب کنم و در قسمت دوم دولت را متذکر شوم که رویه‌ای را که تا به حال پیش گرفتند به صلاح دولت و ملت ایران نبوده و نیست و همان طور که مکرر در مکرر همین جا عرض شده دیگر ادامه حکومت به مسئولیت یک یا چند نفر نه به صلاح است و نه موافق عقل و منطق.
نکته دیگری هم باید عرض کنم و آن این است که در چنین موقع حساس و بحرانی که همه سیاستمداران جهان تمام فکر و دقت خود را مصروف اتخاذ تدابیر و یافتن طرقی برای رفع خطر جنگ می‌کنند بهتر است که مجلس شورای ملی ایران نیز موقت از تعطیلات تابستانی صرف‌نظر کرده نمایندگان محترم عملاً آمادگی خود را برای مشاوره و راهنمائی دولت اثبات فرمایند.
۳- تقدیم یک فقره لایحه به قید یک فوریت به وسیله آقای وزیر دادگستری
رئیس- وارد دستور می‌شویم. آقای وزیر دادگستری بفرمایید.
وزیر دادگستری (دکتر هدایتی)- در این روزهایی که مجلس شورای ملی در آستانه تعطیلات تابستانی خود قرار دارد و نمایندگان محترم به کارهای معوقه مجلس رسیدگی می‌فرمایند اینجانب از پیشگاه محترم آقایان اجازه می‌خواهم که توجه‌تان را به حال نزار و رقت‌بار یک دسته از هموطنان خودتان جلب نموده و برای تغییر سرنوشت آنان و به خاطر مصالح مملکت از احساسات و عواطف بشری آقایان به نفع آنان استمداد کنم نظر من از این مطلب به کسانی است که در نتیجه فقر و تنگدستی و یا جهل و نادانی برای یک مرتبه در مدت عمر مرتکب لغزش شده‌اند و در نتیجه آن لغزش زندگی فردی و اجتماعی خودشان را تباه کرده و باقی عمر را در ضلالت و بدبختی بوده‌اند اینها کسانی هستند که به موجب آراء محاکم در اثر ارتکاب جنحه و یا جنایت محکوم به زندان شده‌اند و در این ساعات در مرکز پایتخت کشور و اقصی نقاط مملکت در سلول‌های زندان به سر می‌برند، دین ما، آیین ما و مصالح کشور عزیز ما ایجاب می‌کند که به فکر امروز آنها و نگران فردای آنها باشیم تجربه ثابت کرده است که صرف مجازات و نگاهداری اشخاص در امکنه‌ای به نام زندان فقط و فقط موجب اصلاح آنها نمی‌شود (صحیح است) بلکه بر عکس زندان غالباً سلامتی جسمی و فکری آنها را به خطر می‌اندازد و زندانی کسی است که روزی که درهای زندان به روی او باز می‌شود و خارج می‌شود از زندان دارای یک مزاج علیل و فکری مشوش و نگران به آتیه و بدبین به همه چیز است این دسته از هموطنان اگر فقط و فقط به ترتیبی که امروز متأسفانه در بعضی از کشورها و تا حدی در مملکت خودمان رواج دارد در زندان باشند نه فقط در زندان اصلاح نشده‌اند بلکه پس از خروج از زندان آن نتیجه‌ای که از زندان منظور بوده است به دست نمی‌آورند و اشخاص فاسدی برای جامعه خواهند شد امروز دیگر زندان برای اذیت و آزار افراد نیست این فکر دمده شده است، زندان برای ارعاب سایرین و اصلاح شخصی مجرم است در گذشته جوامع بشری با به کار بردن مجازات‌های شدید و می‌توانم عرض کنم وحشیانه تا حدی به جنگ مجرمین رفتهاند در تاریخ آقایان مطالعه فرموده‌اید انواع و اقسام مجازات‌ها داغ و درفش و کند و زنجیر و تخماق به سر زدن و جلوی توپ قرار دادن و انواع و اقسام مجازات معمول بوده است ولی متأسفانه فقط و فقط با اجرای مجازات شدید مجرمین اصلاح نشده‌اند و روزبروز بر تعداد آنها و مخصوصاً بر تعداد کسانی که یک مرتبه مرتکب جرم شده‌اند و زندان دیده‌اند بعداً مرتکب تکرار جرم شده‌اند افزوده شده است (صحیح است) امروزه در ممالکی که آمار وجود دارد این نتیجه از روی عدد به دست آمده است آنچه که باید ملحوظ نظر مسئولین جامعه قرار بگیرد این است که به هر ترتیبی که ممکن است در زندان یک شخص سالم بار بیاورند به طوری که دیگر مرتکب جرم نشود در غالب کشورها علاوه بر آموختن شغل و حرفه در موقعی که در زندان است تدابیری به کار می‌برند که زندانی بعد از خروج از زندان یک فرد سالم و آماده به کار و خدمتگزار به جامعه باشد و دیگر مرتکب جرم نشود (صحیح است) یکی از این تدابیر و اقدامات آزادی مشروط زندانیان است که لایحه آن را الان با قید فوریت تقدیم مجلس محترم می‌کنم به طوری که عرض کردم باعث و انگیزه ما در تقدیم این لایحه عبارت است از جلوگیری از تکرار جرم به موجب این قانون اگر کسی به موجب حکم قطعی محکمه محکومیت حبس پیدا کرده است و نصف یا دو ثلث مدت زندان را متحمل شده است نسبت به این که درجه جرم جنحه باشد یا جنایت به شرط این که در مدت زندان رفتار خوب مستمراً از خودش بروز داده باشد و به شرط این که این امید برود که این شخص اصلاح شده و در آتیه مرتکب جرم نخواهد شد و باز هم به شرط این که تا آنجا که مقدورش بوده است در رفع ضرر مدعی خصوصی و شخص زیان‌دیده از جرم اقدام کرده نسبت به این شخص به موجب حکم محکمه صلاحیت‌دار به طور مشروط آزادی اعطاء خواهد شد که در ظرف مدتی که محکمه قرار خواهد داد این شخص تحت نظر باشد و تضییقاتی که محکمه برای او معین می‌کند در نظر بگیرد در ظرف این مدتی که از طرف محکمه معین خواهد شد اگر باز هم رفتار خوب از خودش بروز داد معلوم می‌شود که این شخص اصلاح شده است و این آزادی مشروط جزء مدت زندان او در واقع محسوب خواهد شد و اگر خدای نکرده باز مرتکب لغزش گردید این مرتبه بقیه مجازات درباره‌اش اجرا خواهد شد به علاوه مجازات جرم ثانوی برای این که در مورد تکرارکنندگان جرم مجازات تشدید خواهد شد با این تدبیر ما فکر می‌کنیم که قدم مؤثری به حال زندانیان خودمان برداشته‌ایم اینها هموطنان ما هستند و این راهی است که اولاً اولیا زندان را راحت می‌کند برای اینکه کسی که زندانی است سعی خواهد کرد که کاری یاد بگیرد که بعد از این که از آنجا خارج شد کاری برای خودش فراهم نماید و به هر حال مرتکب تکرار جرم نشود ضمناً این ترتیب و تدبیر زندان‌های ما را هم تا حد زیادی از سکنه خود خالی می‌کند (صحیح است) این اقدام ملاحظه خواهید فرمود در متن لایحه شامل حال کسانی که محکوم به حبس ابد هم هستند خواهد شد و این دسته اشخاص از مجرمین به شرط این که یک مرتبه مرتکب جرم شده‌اند و محکوم به حبس ابد گردیده‌اند دیگر در زندگی خودشان عبارت معروف دانته نویسنده معروف ایتالیایی را که بر سر در جهنم خیالی خودش نقش کرده بود در دل خودشان نخواهند داشت عبارتی که دانته نوشته بود در سر در جهنمش این است تو که از این در وارد می‌شوی از هر امید بگذر (احسنت، احسنت).
۴- طرح و تصویب یک فوریت لایحه آزادی مشروط زندانیان
رئیس- آقای وزیر دادگستری نسبت به لایحه تقدیمی تقاضای یک فوریت کرده‌اند لایحه قرائت می‌شود و فوریت آن مطرح خواهد شد
(به شرح ذیل خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
به طوری که خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است منظور از مجازات حبس اصلاح اخلاق و رفتار مجرم است که بعد از پایان مجازات یک فرد سالم و مفیدی برای جامعه بوده و دیگر پیرامون جرم نرود وظیفه زندان این است که در مدت حبس علاوه بر اصلاح اخلاق حرفه و کاری به زندانی بیاموزد تا زندانی موقع خروج از زندان مثل یک فرد قابل استفاده وارد جامعه گردد و مجبور نباشد برای اعاشه از طریق غیرمشروع استفاده نماید.
بدیهی است اگر مجرم پیش از پایان مدت محکومیت نشان داد که می‌تواند به صورت یک فرد مفید خادم اجتماع باشد باید به او فرصت داده شود که از صورت طفلی خارج شده و عضو اصلی جامعه گردد و ضمناً لازم است مدتی تحت نظر باشد تا معلوم شود خوی تبهکاری را رها ساخته و اصلاح گردیده است یا خیر.
برای تأمین نظریات فوق قانون «آزادی مشروط محکومین به حبس» مشتمل بر یک ماده واحده و هشت تبصره برای تصویب تقدیم می‌گردد و یقین دارد که وعده آزادی قبل از پایان مدت حبس کمک شایانی به متصدیان زندان برای تربیت زندانیان و تصفیه اخلاق آنان خواهد نمود.
نخست‌وزیر- وزیر دادگستری
ماده واحده- هر کس که برای مرتبه اول به علت ارتکاب جنحه نصف (لااقل سه ماه حبس) و در مورد جنایت دو ثلث از مدت مجازات را متحمل شده ممکن است به حکم دادگاه صادرکننده دادنامه قطعی محکومیت در صورت وجود شرایط زیر از آزادی مشروط استفاده نماید.
۱- هر گاه در مدت اجرا مجازات مستمراً حسن اخلاق نشان داده باشد.
۲- هر گاه پیش‌بینی شود که پس از آزادی دیگر مرتکب جرمی نخواهد شد.
۳- هر گاه تا آنجا که می‌توان از او انتظار داشت زیانی که مورد حکم دادگاه یا مورد موافقت زیان‌دیده واقع شده پرداخته باشد.
تبصره ۱- محکومین به حبس دایم پس از تحمل پانزده سال حبس ممکن است از آزادی مشروط استفاده نمایند.
تبصره ۲- صدور حکم آزادی مشروط منوط است به پیشنهاد دادیار ناظر اجرای حکم و موافقت دادستان شهرستان مربوط در پیشنهاد مزبور باید وجود شرایط بالا پس از رسیدگی مورد گواهی قرار گیرد.
تبصره ۳- مدت آزادی مشروط اصولاً مساوی ببقیه مدت مجازات خواهد بود ولی دادگاه می‌تواند مدت آن را تغییر دهد و
در هر حال کمتر از یک سال و زیادتر از پنج سال نخواهد بود.
تبصره ۴- دادگاه صادرکننده حکم آزادی مشروط می‌تواند برای مدت آزادی مشروط در ضمن حکم خود پاره‌ای تضییقات از قبیل اقامت در محل معین و خدمت در مؤسسات صنعتی یا فلاحتی یا نزد کارفرمای معینی را مقرر بدارد.
تبصره ۵- چنانچه در مدت آزادی مشروط آزاد شده مرتکب جنحه یا جنایت عمدی شود یا با وجود اخطار رسمی دادگاه صادرکننده حکم آزادی مشروط اصرار در نقض تضییقاتی که طبق تبصره ۴ مقرر گردیده بنماید و با به هر طریق دیگری شایسته نبودن خود را برای اعتمادی که به او شده است ثابت نماید دادگاه به تقاضای دادستان مربوطه حکم به بازگشت او به زندان برای اجرای بقیه مدت مجازات خواهد داد- مدتی که در آزادی مشروط گذشته جزو مدت محکومیت محسوب نخواهد شد.
تبصره ۶- هر گاه آزادشده در تمام مدت مستمراً از خود حسن اخلاق نشان دهد آزادی او قطعی خواهد شد.
تبصره ۷- کسی که مجازات او از طریق عفو تخفیف پیدا کرده دیگر نمی‌تواند از آزادی مشروط استفاده نماید و شرط استفاده از عفو این است که محبوس از مقررات این قانون استفاده نکرده باشد.
تبصره ۸- در مواردی که مجازات حبس توأم با غرامت باشد دادگاه وقتی حکم آزادی مشروط را می‌دهد که محکوم‌علیه غرامت را پرداخته یا قراردادی برای پرداخت آن به دادستان داده باشد.
رئیس- فوریت مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‌شود به فوریت آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب قیام نمودند) تصویب شد به کمیسیون فرستاده می‌شود و بعد گزارش مطرح می‌شود.
۵- قرائت اسامی مستشاران دیوان محاسبات
رئیس- صورت اسامی اعضای دیوان محاسبات انتخاب شده‌اند به اطلاع مجلس می‌رسد.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست معظم مجلس شورای ملی
نتیجه استخراج آرای مربوط به انتخاب ده نفر اعضای دیوان محاسبات به شرحی است که ذیلاً به عرض می‌رسد.
عده آراء مأخوذه ۵۶ حایزین اکثریت
آقایان: طباطبایی. محمدرضا مشکین تبریزی ۴۶- حیدرقلی ارفع آهی ۴۲- کاظم سجادی ۴۲- محسن روشن ۴۱- حسین ریاحی ۴۰- احمد صدیق ۳۹- احمد مصلحی ۳۳- جواد سعیدی گرگانی ۲۹- نورالله همایون ۲۰
۶- شور اول گزارش کمیسیون گمرکات راجع به اجازه الحاق به قرارداد طبقه‌بندی تعرفه گمرکی بروکسل
رئیس- گزارش کمیسیون گمرکات و انحصارات مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
گزارش از کمیسیون گمرکات و انحصارات به مجلس شورای ملی
کمیسیون گمرکات و انحصارات لایحه شماره ۱۲۲۸۷ دولت راجع به الحاق دولت ایران به قرارداد و پروتکل طبقه‌بندی کالا در تعرفه گمرک بلژیک را با حضور آقای معاون وزارت گمرکات و انحصارات مورد رسیدگی قرار داده پس از مذاکرات لازم ماده واحده پیشنهادی دولت را عیناً تصویب نمود اینک گزارش آن را تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود الحاق رسمی دولت ایران را به قرارداد ۱۹۵۰ و پروتکل سال ۱۹۵۵ بروکسل مربوط به طبقه‌بندی کالا در تعرفه گمرکی به دولت اعلام و تشریفات لازم را طبق مندرجات همان قرارداد انجام دهد.
از طرف مخبر کمیسیون گمرکات و انحصارات- باقر بوشهری
گزارش ازکمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی
کمیسیون دارایی لایحه دولت راجع به الحاق دولت ایران به قرارداد و پروتکل مربوط به طبقه‌بندی کالا در تعرفه گمرکی بلژیک را با حضور آقایان معاونین وزارت دارایی و وزارت گمرکات و انحصارات مورد رسیدگی قرار داده ماده واحده پیشنهادی دولت را عیناً تصویب نمود اینک گزارش آن را در تأیید خبر کمیسیون گمرکات و انحصارات تقدیم می‌دارد.
به جای مخبر کمیسیون دارایی- دادگر
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه لایحه الحاق دولت ایران به قرارداد و پروتکل طبقه‌بندی کالا در تعرفه گمرکی بلژیک را با حضور آقای معاون وزارت امور خارجه مورد رسیدگی قرار داده خبر کمیسیون گمرکات و انحصارات را تأیید و تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
از طرف مخبر کمیسیون امور خارجه- خزیمه‌علم
رئیس- کلیات لایحه مطرح است کسی اجازه صحبت نخواسته بنابراین رأی گرفته می‌شود به ورود در ماده واحده آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود الحاق رسمی دولت ایران را به قرارداد ۱۹۵۰ و پروتکل سال ۱۹۵۵ بروکسل مربوط به طبقه‌بندی کالا در تعرفه گمرکی به دولت اعلام و تشریفات لازم را طبق مندرجات همان قرارداد انجام دهد.
رئیس- پیشنهادی ندارد و کسی هم اجازه صحبت نخواسته بنابراین به کمیسیون برای شور فرستاده می‌شود.
۷- شور اول گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری چین
رئیس- گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و چین مطرح است قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
کمیسیون فرهنگ در جلسه مورخه ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۳۷ لایحه شماره ۳۵۰۸/ ۴۳۴۹۸ ارسالی از مجلس سنا راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری چین مشتمل بر ماده واحده و متن موافقت‌نامه را با حضور آقای وزیر فرهنگ مطرح و تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری چین مشتمل بر یک مقدمه و ۹ ماده که در تاریخ بیستم آبان ماه یک‌هزار و سی‌صد و سی و شش مطابق با یازدهم یازدهمین ماه و چهل و ششمین سال جمهوری چین و یازدهم ماه نوامبر ۱۹۵۷ در تهران به امضاء رسیده تصویب می‌شود.
مخبر کمیسیون فرهنگ- دیهیم
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۲ تیر ماه ۱۳۳۷ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری چین را با حضور آقای وزیر امور خارجه مطرح و گزارش کمیسیون فرهنگ را تأیید و تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
از طرف مخبر کمیسیون امور خارجه - خزیمه‌علم
رئیس- این لایحه از طرف دولت به مجلس سنا داده شده و از طرف مجلس سنا بعد از تصویب به مجلس شورای ملی فرستاده شده است شور اول است کلیات مطرح است کسی اجازه صحبت نخواسته است رأی گرفته می‌شود به ورود در ماده واحده آقایان موافقین قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده- موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری چین مشتمل بر یک مقدمه و ۹ ماده که در تاریخ بیستم آبان ماه یک‌هزار و سی‌صد و سی و شش مطابق با یازدهم یازدهمین ماه و چهل و ششمین سال جمهوری چین و یازدهم ماه نوامبر ۱۹۵۷ در تهران به امضاء رسیده تصویب می‌شود.
رئیس- در ماده واحده مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) با ضمایم آن برای شور دوم به کمیسیون فرستاده می‌شود.
۸- شور دوم گزارش کمیسیون راجع به تمدید مدت احداث جاده سوم بین تهران و شمیران
رئیس- گزارش کمیسیون کشور راجع به جاده سوم مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
گزارش از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی
کمیسیون کشور برای رسیدگی به لایحه شماره ۴۹۳۴۹- ۱۶- ۷- ۳۶ دولت در موضوع تقاضای تمدید مدت احداث جاده سوم تهران و شمیران که برای شور دوم به کمیسیون کشور ارجاع شده بود چند جلسه با شرکت آقایان معاون وزارت کشور و شهردار تهران تشکیل داده مطابق نظریاتی که در ضمن شور اول در مجلس شورای ملی از طرف آقایان نمایندگان محترم ابراز شده بود و همچنین رسیدگی به پیشنهادهایی که عده‌ای از آقایان نمایندگان محترم داده بودند لایحه را مطابق اصول ذیل اصلاح نمود.
یکی از نظریاتی که در ضمن شور اول در مجلس شورای ملی ابراز شد این بود که مجلس شورای ملی ابراز شد این بود که کمیسیون کشور رویه‌ای اتخاذ کند تا از تغییرات بعدی و احتمالی نقشه جاده سوم جلوگیری شود برای تأمین این منظور آخرین نقشه جاده سوم به نام نقشه قطعی از شهرداری تهران خواسته شد و نقشه مزبور که امضای مهندس مسئول و شهردار تهران و وزارت کشور به قائم‌مقامی انجمن شهر رسیده است در جلسه ۱۴/ ۴/ ۳۷ به کمیسیون کشور تسلیم شد در این نقشه فواصل جاده سوم نسبت به جاده قدیم شمیران و جاده پهلوی در نقاط مختلف تعیین شده است و سایر اصول لازمه در نقشه مزبور رعایت شده است و به این ترتیب کمیسیون کشور نسبت به تثبیت نقشه جاده سوم اقدام کرد و نقشه مزبور اکنون در بایگانی کمیسیون است.
راجع به پیشنهادهای آقایان نمایندگان در باب نرخ خرید و چگونگی احداث خیابان
از میدان الهیه و تجریش و محل میدان الهیه نیز با حضور آقایان پیشنهاددهندگان بررسی‌های مفصل به عمل آمد و در نتیجه گزارش شور اول در جلسه ۱۴- ۴- ۳۷ با اصلاحاتی به تصویب رسید که اینک خبر آن را برای شور دوم به شرح ذیل تقدیم مجلس شورای ملی می‌نماید.
ماده واحده- مهلت قانونی احداث جاده سوم تهران و شمیران مصوب فروردین ماه ۱۳۳۵ از تاریخ تصویب این قانون هیجده ماه تمدید شود.
تبصره ۱- قیمت ساختمان‌های موجود و باغات مستحدثه قبل از فروردین ۳۵ که برای احداث جاده سوم مورد احتیاج قرار گیرد به بهای عادله بر طبق تبصره یک ماده چهارم قانون توسعه معابر تیر ماه ۱۲۲۰ و قیمت اراضی به بهای اول مهر ماه ۱۳۳۵ باید پرداخت شود امتداد جاده سوم از شمال میدان الهیه تا تجریش مشمول قانون توسعه معابر خواهد بود.
تبصره ۲- ملاک معافیت اراضی با ساختمان‌های کمتر از پانصد مترمربع مصرحه در تبصره ۲ ماده واحده قانون مصوب ۱۶ فروردین ۳۵ اسناد رسمی و اسناد مالکیتی است که قبل از تاریخ تصویب آن قانون صادر شده باشد و اسناد تفکیکی بعدی مشمول معافیت نخواهد بود.
تبصره ۳- جنگل ساعی به منظور احداث جاده سوم به طور رایگان به شهرداری واگذار می‌شود.
تبصره ۴- از میدان امجدیه که مبدأ جاده سوم محسوب می‌شود تا میدان بزرگ و از میدان الهیه به طرف شمال تا تجریش عرض جاده ۴۵ متر خواهد بود شهرداری باید به جای دویست متر هفتاد و پنج متر خریداری کند و حق مرغوبیت را از طرفین جاده تا فاصله ۵۵ متر منظور نماید.
تبصره ۵- اشخاصی که تمام یا قسمتی از اراضی آنان در نتیجه احداث جاده سوم به تصرف شهرداری درمی‌آید با شرایط مساوی حق تقدم در خرید زمین معادل چهل درصد زمین تصرف شده آنان تا میزان ۶۰۰ متر خواهند داشت و مشمولین تبصره ۵ ماده واحده قانون احداث جاده سوم بین تهران و شمیران مصوب ۱۶/۱/۳۵ از این حق نمی‌توانند استفاده کنند.
از طرف مخبر کمیسیون کشور- اسدالله موسوی
رئیس- شور دوم است،، ماده واحده مطرح است. آقای خلعتبری
ارسلان خلعتبری- نظر آقایان شاید باشد که بنده اولین دفعه‌ای که این قانون در مجلس شورای ملی مطرح شد مخالف بودم حالا هم مخالف هستم برای این که هر قانونی که وضع می‌شود باید اولاً اصولی باشد و بعد هم رافع احتیاج باشد، بنده می‌بینم قوانینی که در کشور ما پیشنهاد می‌شود بیشتر اوقات بدون مطالعه است یعنی ما در خیلی از مسائل اساسی که استفاده‌اش مربوط به تمام مملکت می‌شود دستگاه‌های تهیه‌کننده قانون از لحاظ آینده فکر نمی‌کنند و این مطلب را بنده مکرر در مسائل اقتصادی تذکر داده‌ام. اما در مواردی قوانین پیشنهاد می‌کنند به عنوان تأمین منافع آینده، در صورتی که منافع و احتیاجات فعلی پیش پا افتاده‌ای که مردم دارند توجه به آن احتیاجات مقدم بر یک امر تفریحی است، بنده حساب می‌کنم که جمعیت تهران را اگر ۲ میلیون حساب بفرمایید یک میلیون و هفت‌صد هزار نفر از این راه استفاده نخواهند کرد (صحیح است) از این راه فقط اشخاصی استفاده می‌کنند که شاید در درجه اول اتومبیل شخصی داشته باشند، اما پانصد هزار نفر مردم جنوب شهر تهران و ۵۰۰ هزار مردم شرق تهران و ۵۰۰ هزار نفر مردم غرب تهران از این جاده چه استفاده‌ای می‌کنند؟ جز این که گاه‌گاهی می‌روند به شمیران ۲ میلیون نفر کجای شمیران می‌روند؟ مگر شمیران چنین وسعتی دارد که ۲ میلیون نفر را قبول کند برای عبور و مرور و آمد و شد و منزل؟ شمیران یک وقتی ییلاق بود اما حالا که ییلاق نیست پس این جاده احداثش چه خاصیت دارد؟ ما از یک طرف مخالفیم با بورس‌بازی زمین، موافقیم با تمرکز درآمد و سرمایه مردم برای کارهای ولایات آن وقت از این طرف از ۳ سال پیش یک لایحه‌ای تهیه کردیم که این لایحه از زمانی که وضع شد زمین‌های تهران را ده برابر ترقی داد (چند نفر از نمایندگان- صد برابر) و حالا در این زمین‌هایی که ترقی کرده بفرمایید ببینیم کدام یک نفر از یک میلیون و هفت‌صد هزار نفر جمعیت شرق و غرب و جنوب تهران رفتند یا می‌توانند بروند متری ۲۰۰ تومان بدهند زمین بخرند و در آنجا خانه بسازند (صحیح است) اگر برای احتیاج مردم است به عرض ده متر یک تراموای بکشید که هر دفعه، هزار نفر را بتواند بیاورد و ببرد (صحیح است) اما میدان در الهیه درست کردن، میدان برای کسانی خوب است که بروند گردش کنند کجا مردم جنوب تهران می‌توانند بروند در میدان الهیه گردش کنند؟ دو جاده موجود را هر کدام را ده متر عرضش را زیاد کنید مطابق قانون توسعه معابر که مردم بتوانند عبور و مرور کنند این لایحه از روز اول یک لایحه‌ای نبود که مورد پسند باشد چون به یاد دارم دولتی که این لایحه در زمان او تهیه شد وقتی رفت دولت بعدی آمد در پشت همین تریبون وزیر مربوطه گفت ما آن دولتی هستیم که این جاده سوم را نخواهیم ساخت، صورت مجلسش اینجا هست چون در ایران هر دولتی می‌رود دولت بعد می‌آید ایراداتی می‌گیرد این از ایرادات دولت بعد بود، بعد نمی‌دانم چطور شد، چه موجباتی اقتضا کرد که دو مرتبه به فکر احداث این جاده افتادند بنده این لایحه را یک چیز تفننی می‌دانم و لازم هم نمی‌دانم، مطالعه هم نشده برای این که الان معلوم نیست که شهرها در دنیا لازم است این قدر بزرگ بشوند یا این که کوچک بشوند؟ این فکری است الان در خود امریکا و در تمام دنیا که شهرهای بزرگ را از بزرگی می‌اندازند و شهرهای کوچک با اسلوب بهتری درست می‌کنند حالا اینجا می‌خواهند یک طهران بزرگ تا شمیران و اطراف آن درست کنند بنده فلسفه این قانون را نفهمیدم. آقایان اینجا مرکز قانونگذاری است، باید قانون منصفانه و عادلانه باشد بنده می‌خواهم از آقایان تقاضا بکنم به دو، سه تذکری که می‌دهم توجه بفرمایند، ما یک اصلی داریم در قانون اساسی که می‌گوید اموال مردم را نمی‌شود گرفت مگر با تأدیه قیمت عادله و پس از تأدیه قیمت عادله می‌شود ملک را گرفت. آقایان این قانون اساسی را بخوانید. (حمید بختیار- خوب اینها هم همین طور می‌کنند) نخیر، این قانون هنوز تصویب نشده، اگر بخواهند باید همه جا را مطابق قانون بگیرند رسیدگی کنند، قانون توسعه معابری که داریم که یک منطق و فلسفه‌ای دارد منطق و فلسفه‌اش این است که می‌گوید اگر مالی از کسی برای معابر و مصالح عمومی مورد احتیاج واقع شد مثل خیابان، معبر، گذر و این قبیل چیزها در ازای پرداخت قیمت عادله آن مال از مالک گرفته می‌شود پس سلب مالکیت از شخصی برای رفع احتیاج عمومی است نه برای تهیه پول پس این قانون چیست، بنای این قانون اگر روی قانون توسعه معابر بود من حرفی نداشتم و مخالفتی نمی‌کردم می‌گفتم قانون توسعه معابر است ولی این قانون چه می‌گوید؟ این قانون می‌گوید برای جاده اصلی ۱۲۰ متر لازم است خیلی خوب قبول کردم جاده‌ای لازم است برای ۵۰ سال دیگر تهران خیلی خوب آن ۱۲۰ متری که برای جاده لازم است بگیرید از مردم اما شهرداری می‌گوید چون من می‌خواهم این جاده را بسازم و چون پول ندارم اجازه بدهید هشتاد متر دو طرف را هم تملک کنم، یعنی این جاده در ملک هر کس که واقع شد آن ملک را گرفت و دیگر احتیاجی به جاده نیست، شهرداری دست راست این خیابان و دست چپ این خیابان ملک مردم را بگیرد نه برای احتیاج خیابان، برای این که بفروشد و پولش را خرج جاده کند آقایان اینجا مجلس شورای ملی است ما قانون اساسی داریم در حقوق سایر ممالک هم چنین چیزی بنده ندیدم، هیچ چنین اصلی که شهرداری بخواهد جاده بسازد و خارج از احتیاج خودش ملک مردم را تملک کند وجود ندارد. حالا نتیجه چه می‌شود نتیجه این می‌شود که چهارصد پانصد نفر افسر این بالای عباس‌آباد بعد از ده پانزده سال که وعده به آنها داده‌اند وعده زمین داده‌اند رفتهاند آنجا زمین گرفته‌اند و خانه ساخته‌اند آقایان می‌گویند بسم‌الله تشریف بیاورید در یک جای دیگر به شما زمین می‌دهیم و یا مطابق ماده ۳۵ به شما پولش را می‌دهیم حالا اگر شما جای این افسرها بودید ناراحت نمی‌شدید؟ برای این که خانه شما را شهرداری می‌خواهد تملک کند کجای اروپا و کجای امریکا، و کجای دنیا چنین چیزی است پریروز جلو مجلس کسی جلو مرا گرفت گفت آقا من یک خانه‌ای دارم در مسیر جاده هست در توی قسمت چهل متری واقع شده است، آخر شما مردمی هستید مسلمان و حقوق‌دان کدام انصاف اجازه می‌دهد من خانه‌ای که به خون دل ساخته‌ام خانه من را بگیرند و بدهند شهرداری خانه‌ای را که ساخته شده می‌گیرند از مردم بعد می‌گوید پس از دویست متر صد متر این طرف حق مرغوبیت دارد، صد متر آن طرف حق مرغوبیت دارد، یعنی در طول چهارصد متر می‌گوید خیابان کشیده شده زمین قیمتش بالا رفته این یک تئوری است عرض کنم از صد سال پیش به این طرف گفته شده اگر جاهایی در اثر عمران و آبادی ترقی کرده بایستی تفاوت این بهبودی را به اجتماع بدهند، این تئوری‌های صد سال پیش به این طرف است ولی این را توجه بفرمایید اگر این خیابان کشیده شد مگر استفاده مردم و صاحبان اراضی از این خیابان فقط همین دویست متر است دو کیلومتر این طرف‌تر هم زمینش قیمت پیدا کرده و دو کیلومتر هم آن طرف‌تر قیمت پیدا کرده چرا فقط صد متر مرغوبیت بدهد؟ این خیابان گمان می‌کنم در شرق و شاید در اروپا و امریکا بی‌نظیر است. یک خیابانی به این عظمت گمان نمی‌کنم در هیچ کجا باشد شاید در جزءنقشه‌ها باشد بنده نمی‌دانم اگر آقایان مهندسین می‌دانند خیابان دویست متری الان برای شهری است بگویند آیا مملکتی که تازه دارد کارهای اقتصادی را شروع می‌کند و هزار جور احتیاج داریم در خیابان مستراح نداریم، وسایل دیگر نداریم باغ نداریم وسیله تفریح نداریم درمانگاه نداریم اگر یک ناخوشی بیاید مثل برگ درخت مردم روی هم می‌ریزند. در یک همچو جایی ما می‌خواهیم جاده‌ای این طور بکشیم مخارج این کار معلوم است این چیزهایی که بنده عرض می‌کنم با احتیاجات مردم واقعاً برای ما تعجب‌آور است که ما رأی بدهیم به یک چیزی که برای ده سال بیست سال دیگر باید از آن استفاده شود آن وقت مردم بیچاره
مفلوکی در این شهر هستند که احتیاج به عمران و آبادی و برق و آب و بهداشت دارند. آن وقت ما احتیاجات فعلی را می‌گذاریم کنار می‌رویم سراغ جاده سوم- در شرایط فعلی شهردار خیلی خوب می‌تواند کار کند چند نفر از آقایان هم گفته‌اند بنده هم این آقای شهردار را چند مورد کارش را دیده‌ام واقعاً دارد ثابت می‌کند که با دست خالی اگر علاقه و ذوق داشته باشد می‌تواند کار کند (صحیح است) حالا که این شخص باذوق پیدا شده به او کمک کنید که همین شهر فعلی ما را از این صورت دربیاورد و وضع شهر را بهتر از این بکند. این به نظر بنده بهتر از آن است که ما برویم و یک خیابان طولانی درست کنیم به مردم بگویید که ما به فکر احتیاجات شما هستیم من نمی‌دانم آقایان نمایندگان تهران چرا ساکتند در این موضوع؟ شما این احتیاجات را رفع کنید بعد این خیابان را درست کنید. اما آن دویست متر مرغوبیت را عرض کردم که هیچ منطقی ندارد. اگر مرغوبیت باید گرفته شود باید از وسط خیابان تا کله آن خیابان دست راست گرفته شود از دست چپ تا خیابان پهلوی گرفته شود. از همه باید تفاوت گرفته شود شما چرا محدود می‌کنید به صد متر؟ اگر تفاوت مرغوبیت است باید از همه گرفته شود از دویست متر فاصله چرا می‌خواهید حق مرغوبیت بگیرید؟ این دویست متر را از کجا پیدا کردید؟ صد را از کجا آوردید؟ چهل را از کجا پیدا کردید؟ این یک قسمت از ایرادات اساسی بنده بود این قانون از حدود انصاف و عدالت و آن مقصودی که در قانون هست و در قانون توسعه معابر هست خارج شده یعنی این قانون تنها مساحت مورد احتیاج را به شهرداری نمی‌دهد بلکه خارج خیابان را هم می‌دهد به شهرداری شما امروز این حق را دادید پس‌فردا همین شهرداری و در همین شهر تهران می‌گوید تمام خانه‌هایی که اطراف فلان خیابان واقع شده‌اند باید به من بدهید و این معنی ندارد که ما بخواهیم این اصل را در تمام مملکت رواج بدهیم که هر شهرداری باید یک خیابانی بکشد و بگوید صد متر این طرف‌تر و صد متر آن طرف‌تر مال من. شما چگونه می‌توانید در آینده شهرداری‌ها را محدود کنید که این کار را نکنند؟ اگر همین لایحه را آوردند برای اصفهان و شیراز و ساری و رشت شما چه جوابی می‌دهید؟ مگر دو ماه پیش نبود که آن آلمانی آمده بود می‌گفت خیابان سعدی را باید ۵۰ مترش کنید و همین طور تمام خیابان‌ها را یعنی شهری که ۳ هزار میلیون تومان در آن ساختمان شده همه را بکوبند و از بین ببرند دو مرتبه بیایند چند تا خیابان وسیع در آن بسازند هیچ سفیهی در دنیا چنین اظهار نظری می‌کند؟ والله به خدا مگر در لندن این کار را کردند؟ مگر وقتی لندن را درست کردند تمام لندن را خاک کردند مگر در پاریس این کار را کردند؟ آخر این مهندسین خارجی که می‌آیند اینجا بنده عرض کرده‌ام که آشنا به اوضاع و احوال ما نیستند جهتش این است که این یارو خیال می‌کند ما اینجا یک بانکی داریم که ده هزار میلیون مارک دارد که تا گفتی این قدر مارک بده در ظرف دو ساعت می‌دهد و شما در ظرف ۳ ماه یک عمارت بیست طبقه‌ای می‌سازید. دیگر خبر ندارد که همین خانه‌هایی که ساخته شده در تهران بیش‌ترش با قرض است. یا گرو بانک است یا با فروش چیز دیگری است یا نسیه است. عرض کنم بی‌اطلاعی هم حدی دارد مردمی هستند و حقی دارند. بنده گر چه در ماده دیگری صحبت می‌کنم این را به طور کلی می‌گویم از آقایان اعضای کمیسیون کشور حقیقتاً خیلی تشکر دارم که به آن پیشنهاد بنده توجه کردند. بنده مکرر عرض کرده‌ام که اگر یک جایی یک چیزی داشته باشم سخت از آن دفاع می‌کنم برای این که کسی از مال حلال خودش دفاع نکند از هیچ کس نمی‌تواند دفاع کند. متأسفانه بنده در این نقشه و جاده چیزی ندارم اگر آنجا زمین داشتم می‌گفتم که آقایان این رأی را ندهید اما ۲۰ سال پیش یک باغچه‌ای، یک زمینی خریده‌ام دو هزار تومان و یک عمارت کهنه‌سازی دارد، این جاده را سرش را بزنید تهش را بزنید چیزی به من نمی‌رسد چون تا پانصد متر جاده من خانه ندارم اما در شمیران بنده خدا شاهد است به چشم خودم دیدم چون بنده با تجریشی‌ها رفت و آمد دارم به شمیران علاقه دارم از کمیسیون کشور متشکر هستم که عرض این خیابان را از الهیه به بعد کم کردند ولی معنی ندارد بین این اراضی تفاوت بدهند. این مرغوبیت را اگر رأی دادید و تصویب فرمودید اینجا یک بیابانی است که آباد شده، یک عده‌ای باید تفاوتش را بدهند. اما وقتی این جاده رسید به الهیه در الهیه مقداری زمین مرحومه خانم فخرالدوله داشتند که با پیش‌بینی کامل به اشخاص فروختند که حالا یک مشت کارمند دولت و عضو شرکت نفت اینها آنجا نشسته‌اند از آنجا رد می‌شود به جان عزیز خودتان اینها که عرض می‌کنم هستند مشهدی حاج آقا. ورثه مشهدی اصغر. مشهدی نادعلی. ورثه مشهدی حسین. کربلایی علی، ورثه مشهدی عباس. ورثه مشهدی ابوالقاسم. کربلایی حیدر. ورثه کربلایی تقی. اینها حداکثر دو هزار متر سه هزار متر باغ دارند و دو سه تا اطاق حلبیساز هم دارند که اجاره می‌دهند دو هزار تومان سه هزار تومان می‌گیرند زندگی می‌کنند، زندگی‌شان از این راه می‌گذرد حالا ما آمده‌ایم می‌گوییم چه؟ می‌گوییم این جاده که به اینجا می‌رسد مشهدی نادعلی و مشهدی حاجی آقا این باغش سه هزار متر است شهرداری می‌گوید این باغ تو سه هزار متر است متری ۱۵۰ تومان باغ تو قیمت پیدا کرده سه هزار ۱۵۰ تومان چهار صد و پنجاه هزار تومان باید بدهی، آقا بنده زمینی داشته‌ام و جدم این را در زمان شاه شهید ساخته باغ آباد بوده و ملک ساخته بوده، من که توی خانه‌ام نشسته‌ام شما می‌خواهید چه پولی بگیرید؟ حق اشراف می‌گیرید بگیرید اما اگر از ملکم باقی ماند آنرا چرا شهرداری باید تصرف کند؟ بدبخت ورثه مشهدی حسین از کجا بیاورند و دویست هزار تومان تفاوت حق مرغوبیت یک زمینی را بدهند که دو هزار سال است جد و آبائش در آنجا نشسته بودند و حالا سالی ۲۵۰۰ تومان از آنجا مال‌الاجاره می‌گیرد و زمینش را روی یادگار آبا و اجدادی و علاقه به کشاورزی نفروخته و با یک گاو و دو تا بز دارد زندگی می‌کند بیاید تفاوت حق مرغوبیت بدهد، برای این باغش دویست هزار تومان باید بدهد مردی که دویست هزار تومان نمی‌تواند بدهد و اگر دو هزار تومان داشته باشد از ذوقش ناراحت می‌شود چطور می‌تواند این پول را بدهد این قانون برای این مملکت باید باشد. این قانون برای کجاست؟ در کجای سویس در کجای سوئد و یا در کجای انگلستان یک جاده‌ای می‌آید از ییلاق رد بشود آن وقت به دهاتی می‌گویند برای مرغوبیت متری دویست تومان بده بنده خیال می‌کردم در کمیسیون این از الهیه به بالا که آباد است باغ است برای جاهایی که برق دارد والله به خدا حق مرغوبیت نمی‌گیرند تفاوت نمی‌گیرند ملک را تصرف نمی‌کنند بنده می‌خواهم تقاضا بکنم اگر این قانون را رأی دادید اولاً می‌خواهم تقاضا کنم این قانون اجازه بفرمایید برگردد به کمیسیون، تعطیلات تمام بشود بنشینیم بحث کنیم مردم را بخواهید، مهندسین را بخواهید آنهایی که نظر داده‌اند بخواهید بحث کنید ما را بخواهید بحث کنیم آقایان در یک همچو وضع دنیای پرآشوبی همین طور ننشینیم بگوییم خانه پسر فلان را بگیرید زمین فلان را بگیرید برای این که یک مشت زمین ترقی بکند و یک مشت زمین‌باز صاحب زمین بشوند والله خلاف مصلحت است والله این قانون از لحاظ خود بنده خیلی منفعت دارد برای این که بنده آنجا یک ملکی دارم متری پنجاه شصت تومان اضافه می‌شود اما به جان عزیز خودتان بنده بیش از هزار نفر اهالی شمیران را می‌شناسم در مسیر این جاده واقع شده‌اند برای آنها ظلم فاحش است اقلاً ملکشان را ندهید شهرداری بعد هم حق مرغوبیت بدهند حق مرغوبیت دیگر برای چه بدهند، وقتی که شهرداری می‌گیرد، این مالی که در آنجا هست به مالک عقبی راه نمی‌دهد، روزنه به خیابان نمی‌دهد، کسی که توی خانه‌اش نشسته و این خانه به خیابان راه ندارد کوچه ندارد روزنه ندارد جلویش هم چند تا آپارتمان چندطبقه خواهند ساخت. آخر این چرا حق مرغوبیت بدهد؟ این چرا تفاوت بدهد به شهرداری صرف احداث خیابان که نیست الان صد تا خیابان در دروس ساخته‌اند ملاحظه بفرمایید متری از صد تومان تا صد و پنجاه تومان فقط عریض و طویل و کوتاه کردن جاده نیست در طهران چقدر خیابان سی متری داریم که زمینش متری صد تومان است و چقدر کوچه شش متری داریم که متری هزار تومان است حالا این البته یک مقداری اراضی بیاض را ترقی می‌دهد ولی وقتی افتاد توی خانه‌های مسکونی پس‌فردا مأمورین شهرداری می‌افتند به جان مردم و می‌گویند اینجا فلان قدر قیمت داشته و حالا این قدر است و باید سی‌صد هزار تومان تفاوت بدهی کی می‌تواند در این اوضاع و در این بحبوحه در این بی‌پولی در این شروع کارها سی‌صد هزار تومان بدهد به شهرداری برای ای نکه فقط توی باغش نشسته؟ مگر توی باغ نشستن جرم است؟ مگر باید مردم را از زندگی و خانه‌شان بیرون کرد بنده نمی‌دانم چرا بعضی لوایح لوایح خوبی نیست من قطع دارم موقعی که این لوایح را تهیه می‌کنند افکاری پیدا می‌شود یک دسته می‌گویند خوب است یک دسته می‌گویند بد است اشخاص خوب بعضی اوقات اغفال اشخاص بد می‌شوند بنده شاید صد هزار متر کنار این جاده زمین داشته باشم آخر این وضع وهم ایجاد می‌کند آخر یک لایحه‌ای می‌آید که این جاده بشود دویست متر این وهم وقتی آمد طبیعتاً من فکر می‌کنم من چرا آلت شوم که قیمت زمین دیگری ترقی کند بیایم رأی بدهم برای این که افسر را بی‌خانه کنم مردم را بی خانه کنم بنده معتقدم که شأن مجلس این است که این برود کمیسیون، دولت هم بیاید وزارت کشور هم بیاید که این مسئله را بحث کنیم و یک چیز منقحی بیاید البته یا یک رأی آقایان برمی‌گردانند بنده پیشنهاد می‌کنم که آقایان اجازه بفرمایید این لایحه برگردد به کمیسیون (احسنت) و رفت به کمیسیون استدعا می‌کنم تعصب دولت و اکثریت و اقلیت و حزب را نداشته باشیم این مسائل مربوط به همه‌مان است کار خوب را همه می‌گویند خوب است و کار بد را می‌گویند بد است و بنده پیشنهاد می‌کنم که این لایحه برگردد به کمیسیون و با مطالعه بیشتری بیاید (صحیح است (احسنت).
رئیس- آقای مهندس هدایت مخالفید؟ (مهندس هدایت- بلی) آقای حمید بختیار. حمید بختیار- مخالفم) آقای اردلان (اردلان- بنده هم مخالفم) آقای مهران (مهران- موافقم) بفرمایید.
مهران- جناب آقای ارسلان خلعتبری انتقاد شدیدی از این لایحه کردند (بیات‌ماکو- حق هم داشتند) بنابراین قیافه مجلس شورای ملی و همکاران محترم را بنده
طوری می‌بینم مثل این که موافقت کردن یک قدری مشکل شده است (صحیح است) ولی اولاً بنده در کلیات این لایحه صحبت می‌کنم ثانیاً به عنوان موافق صحبت می‌کنم و ثالثاً با بیانات جناب آقای خلعتبری در آن قسمت که دلسوزی نسبت به مردم بود موافقم (احسنت) ولی علی‌الرسم گفتگو در ایجاد جاده سوم است و کلیات این مطلب مطرح است بنده یادآوری می‌کنم جاده‌ای وجود داشت بین تهران و تجریش که از کوچه‌باغ‌های رعیتی با عرض ۴ متر و ۵ متر و ۶ متر می‌گذشت و روزگاری بود که مردم در همین سرچشمه با الاغ اجاره‌ای به تجریش می‌رفتند برای ییلاق شاید در حدود بیست و پنج سی سال قبل آمدند این جاده را به صورت مستقیم‌تری درآوردند، عرضش را زیاد کردند اطرافش هم اشجاری کاشتند و حالا آن جاده مورد استفاده مردم است بعد وقتی این جاده به وجود آمد دیدند برای عبور و مرور کافی نیست جاده پهلوی را اعلیحضرت فقید ایجاد کردند و از نقاطی عبور دادند که خوش آب و هواتر و قشنگ‌تر و دل‌بازتر بود حالا هم به این نتیجه رسیده‌ایم که جاده سومی برای عبور مرور شمیران لازم است اولاً وقتی الان این لایحه را تصویب کنیم و موقعی که این جاده قانونش بگذرد، شب که بخوابیم و صبح که برخیزیم این جاده ایجاد نشده، یعنی امروز که این لایحه تصویب شود آن جاده‌ای که الان جناب آقای خلعتبری در عالم خیال تجسم می‌کنند بیست تا سی سال آینده صورت صحیح و مرتبی پیدا می‌کند، بنده در کلیات عرض دارم (تیمورتاش- آزادش بکنند) عرضم را برسید آنها را هم جناب آقای تیمورتاش تجزیه و تحلیل می‌کنم، استدعا می‌کنم چون از هر فکری یک چیزی برمی‌آید به عرایض بنده لطفاً توجه بفرمایید گفتگو در مسائل اقتصادی و مسائل عمرانی است، اغلب اتفاق می‌افتد که ما این دو موضوع را با هم مخلوط می‌کنیم بنده هم مثل همکار محترم معتقدم که جاده سوم اثر اقتصادی مهمی در امور مملکت ندارد ولی اثر عمرانی مهمی دارد و به همین جهت این بحث لازم می‌آید چون ایشان سؤالی فرمودند و فرمودند نمی‌دانم شهرها باید گسترش پیدا کنند و بزرگ شوند و یا باید کوچک شود بنده عقیده‌ام را در جواب این سؤال عرض می‌کنم شهرها نه به میل ایشان و نه به میل بنده و نه به میل همکاران محترم بلکه قهراً و اجباراً رو به گسترش می‌رود، بزرگ شدن شهرها چندین دلیل مهم دارد.
اولاً در دنیا اساس بزرگ شدن شهرها وحشت و ترس از جنگ است یعنی مردم نمی‌توانند فشرده و به طور متمرکزی در یک منطقه کوچکی زندگی کنند شهرها به دلیل بمباران‌های متوالی که خدا نکند پیش بیاید به دلیل مشکلاتی که هر نوع به‌هم‌ریختگی ایجاد می‌کند نمی‌شود که یک ستون‌های بلند و عمارت‌های چندین طبقه ساخت و مردم را در آنجا متمرکز کرد زیرا بیم آن می‌رود که اهالی آن شهرها یک دفعه از بین بروند شهرها بایستی که ولو بشوند از روی اصول اوربانیسم و مسکن‌سازی و یک طبقه‌سازی و هواخوری و سلامت و بهداشت باشد و مجموعاً ایجاب می‌کند که شهرها رو به گسترش بروند از این زمین خدا و هوای خدا باید استفاده بیشتری بشود. (احمد طباطبایی- حالا دیگر مال خدا نیست مال معنوی است) مقصودم این است که نعمتی است که خدا داده اجازه بفرمایید الان عرض کردم مسئله بزرگ شدن شهرها یک امری است قهری یک امری است مسلم و به میل من هم نیست چنانچه در این سی سال اخیر ملاحظه فرمودید شهر تهران به خودی خود بدون این که بنده بخواهم یا نخواهم رو به بزرگی رفت برای چه؟ برای این که مردم تلاش کردند مسکن بسازند مردم از اراضی موجود خودشان و از اراضی ارزانتر توانستند استفاده بکنند و شهر بزرگ شد اما عامل دوم که موجب بزرگ شدن شهرها است وسایل نقلیه است امروز برای افراد به طور کلی آسان است که در بیست کیلومتری محل کارشان مسکن بگیرند امروز دیگر برای افراد مشکل نیست که در سی کیلومتری محل کارشان زندگی کنند چون وسیله نقلیه هست و مردم می‌توانند به کارشان برسند این است که این گسترش تسهیل شده و این امکان پیدا شده و بزرگ شدن شهرها به طور کلی هیچ مانعی ندارد حتی بنده می‌خواهم عرض کنم در همین سفر اخیری که در بروجرد بودم دیدم محله بسیار زیبا و قشنگی محله بسیار خوش‌منظر و خوش آب و هوایی به شهر بروجرد علاوه شده و اکثر کارکنان و مستخدمین دولت در آن منطقه زندگی می‌کنند و بعضی که اهل آنجا هستند خانه ساخته‌اند و بعضی که اهل آنجا نیستند خانه اجاره کرده‌اند و نشسته‌اند بنابراین ملاحظه می‌فرمایید که گسترش شهر نگرانی ندارد سهل است بلکه موجب می‌شود کسانی که می‌توانند خانه‌ای و آشیانه‌ای برای خودشان تهیه کنند زمین را به قیمت ارزانتر بخرند و خانه بسازند چنانچه الان ملاحظه می‌کنید مردم در یک شعاع بزرگی مناطق و محله‌هایی به وجود آورده‌اند و در آنجا خانه‌های زیادی ساخته‌اند حالا اگر دولت کنترل زمین را نمی‌تواند به دست بگیرد و قیمت زمین به طور عجیبی بالا رفته آن یک موضوعی است که به نظر بنده با این موضوع به‌هیچ‌وجه ارتباط ندارد (احمد طباطبایی- چرا ندارد؟) ندارد اما این مطلبی نیست که بنده این جا عنوان کردم خوب بود که این را در مقدمه می‌گفتم که بنده هم مثل همکار محترم در اطراف جاده سوم زمین ندارم نه داشتن آن را افتخار می‌دانم نه نداشتن را کسر و خفت و نه بالعکس هیچکدام. بنده دارم یک مطلبی را به نام یک نفر ساکن این شهر صحبت می‌کنم بنده فکر می‌کنم جاده‌ای اگر ساخته شد به فرمایش شما مردمان پولدار و ثروتمند می‌روند آنجا زندگی می‌کنند بگذارید مردم از جنوب شهر یک خورده بیایند بالاتر اصولاً نفرمایید بهتر است همه مردم از آنجا استفاده نمی‌کنند ولی اگر ما بخواهیم این طور فکر کنیم هیچ وقت هیچ کاری نباید بکنیم ما باید رو به ترقی که یک ضرورت مسلم حیاتی است برویم زیباترین تپه‌ها و زیباترین مراکز که به اختیار ماست یک جاده از وسط این بکشیم اطراف این جاده را مردم بسازند شهر ما یک جوری بشود که پس‌فردا اگر چهار نفر ویزیتور پیدا کرد اسباب افتخار ما باشد چه ضرری دارد؟ بنده یادآوری می‌کنم خدمت آقایان سی سال پیش این خندق‌ها را از بین بردند پیش از آن شهر طهران را محدود کرده بودند به یک حدودی و ۱۲ تا دروازه بدترکیب یا خوش‌ترکیب هم ساخته بودند و گفته بودند این حدود شهر ولی از بین بردن خندق یک امری بود قهری چون نمی‌شد خندق را نگه داشت و این طرف خندق زندگی کرد به امید این که مبادا روزی از کوه‌های شمال و دامنه البرز سیل بیاید و شهر را خراب کند و از آن وقت که خندق‌ها را برداشته‌اند تا این دقیقه که بنده دارم این عرایض را می‌کنم سیلی نیامده (مهندس سلطانی- این دلیل نمی‌شود) جناب آقای سلطانی اگر آمد خودش مسیلش را پیدا می‌کند و می‌رود (خنده نمایندگان) و چه جنابعالی بخواهید و چه نخواهید باز هم مسیلش را پیدا می‌کند زیاد نمی‌خواهم مصدع بشوم بنده همان قدر که به امور اقتصادی و تولیدی علاقه‌مندم معتقدم به موازات امور اقتصادی و تولیدی ما باید به امور عمرانی دست بزنیم در این حادثه زمین‌های زیادی مرغوب می‌شود، بشود، پولش را می‌گیرند می‌روند یک جای دیگر خانه می‌سازند پس اگر این فکر جناب آقای خلعتبری را که به این شدت به این لایحه حمله کردند بپذیریم سی سال قبل هم، ۲۵ سال قبل هم نسبت به توسعه معابر و خیابان‌های تهران کوچکترین قدمی نباید برمی‌داشتند. اتفاقاً بنده مطلبی در فرمایش ایشان به دستم آمد و آن این است که فرمودند مهندس آلمانی گفته عرض خیابان سعدی را باید ۵۰ متر و یا ۶۰ متر بکنند و حرف ناصوابی زده بنده هم عقیده‌ام این است که حرف ناصوابی زده و بنده عرض می‌کنم برای این که عرض خیابان سعدی را نمی‌شود ۵۰ متر کرد چه ضرر دارد یک جاده و یک خیابان جدیدی به شهر افزوده شود و اگر حالا این جاده را تنگ درست کنند باز پس‌فردا مجبور می‌شویم به موجب قانون توسعه معابر آن را وسیع کنیم و مراجعه کنیم به صاحبانش بگوییم می‌خواهیم جاده را عریض کنیم و حالا تا این جاده ساخته نشده هیچ مانعی ندارد هیچ عیب ندارد که یک بولوار به عرض ۱۲۰ متر درست بکنیم بیست سال بعد مردم تهران همان مردم جنوب شهر می‌روند در اینجا گردش می‌کنند حالا این مردم کجا می‌روند همان مردم جنوب شهر می‌روند به هفت حوض می‌روند به دربند، می‌روند کنار رودخانه‌ها عرض کنم زندگی خودشان زن و بچه شان را پهن می‌کنند و روز تعطیلیشان را در آنجا می‌گذرانند این جا هم اگر ساخته بشود یک گردشگاهی برای مردم می‌شود این چه ضرر دارد به نظر بنده این اقدام عمرانی را باید ستوده تلقی بکنیم و فکر بکنیم که به‌هیچ‌وجه مانعی ندارد بیایند قبل از این که در آنجا ساختمان‌های بیشتری به وجود بیاورند اقدام بکنیم ولی در تمام فرمایشاتی که جناب آقای ارسلان خلعتبری نسبت به دلسوزی به حال مردم، نسبت به توجه به این که حتی چه موقع مالک مایل است تخلیه کند، نسبت به تمام این مطلب که از الهیه به بالا فرمودند مشهدی اصغر و مشهدی عباس و اوروج‌علی و کربلایی حسین همه اینها باید حقوقشان صد در صد محفوظ بماند ولی همان مشهدی اصغر و مشهدی اسدالله یک حقیقتی را باید بدانند که بایستی برای زیبایی شهر و برای گسترش شهر که عرض کردم قهری است، بایستی برای بهبود حال عمومی و اجتماعی بیایند پول ملکشان را به قیمت عادلانه بگیرند و بروند در یک محل دیگری آنجا خانه بسازند و زندگی کنند. نسبت به افسران فرمودند به افسران یک زمین‌هایی داده‌اند، به قیمت ارزان داده‌اند حالا به قیمت چند برابر می‌خرند برای افسر مشکل نیست برود در یک نقطه بهتری خانه تهیه کند عرض کردم برای بهبود حال دو میلیون جمعیت اگر هر آینه ایجاب کرد که ۱۵ نفر افسر که خانه‌شان را هنوز نساخته‌اند و یا ساخته‌اند تغییر محل بدهند. هیچ اشکالی به نظر نمی‌رسد و اما فرمودند که چهل متر این طرف و چهل متر آن طرف را چرا می‌خرند بنده کاملاً با ایشان هم‌عقیده‌ام بنده فکر می‌کنم که فقط باید به اندازه جاده بخرند (صحیحست) نبایستی اگر شانس بنده فی‌المثل که آنجا زمینی ندارم و فی‌المثل جناب آقای خرازی شما اگر در آنجا هزار متر زمین دارید زمین شما کنار جاده قرار گرفت این شانس مربوط به شما است (خرازی- آقای مهران بنده هم زمین ندارم) یک مسئله‌ای در کشور ما هست و آن این است که شانسی که بنده می‌آورم مثلاً فلان شهردار می‌خواهد از آن استفاده کند و این صحیح نیست عرض می‌کنم ما نمی‌توانیم نسبت به شانسی که کسی آورده حسود باشیم یعنی اگر زمین زید لب جاده ۱۲۰ متری افتاد تشرف و امتیازات این کار مال
خودش است و کسی نباید از او بگیرد زیرا دزست مثل این می‌ماند که جایزه بلیط بخت‌آزمایی به بنده اصابت بکند آن وقت بیایند و از این سی هزار تومانی که به بنده افتاده بگویند این را بده به شهرداری به تو دو هزار تومان خواهد داد این صحیح نیست در این مورد بنده با ایشان کاملاً هم عقیده‌ام و بنده هم عرضم پایان می‌پذیرد ولی عرض می‌کنم که عمل عمرانی ولو استفاده‌اش نصیب خود ما نشود و نصیب فرزندان ما بشود به‌هیچ‌وجه مانعی ندارد و کار را باید از روزی آغاز کرد و به تدریجی که وضع اجتماعی ثروت عمومی و خصوصیات فعالیت مردم اجازه می‌دهد پیشرفت داد و به آن درجه هم که ایشان با این مطلب مخالفند بنده فکر می‌کنم که احتیاج به جملات به این شدیدی ندارد منتهی باید آقای معاون وزارت کشاورزی که خدمت‌شان ارادت دارم (نمایندگان- وزارت کشور) خیلی معذرت می‌خواهم آقای معاون وزارت کشور بیایند اینجا و بگویند که با یک مسیر بسیار عادی و منطبق با وضع عمومی مردم این کار را انجام خواهیم داد.
رئیس- آقای معاون وزارت کشور.
فرهودی (معاون وزارت کشور)- بنده از جناب آقای مهران نماینده محترم تشکر می‌کنم که در جواب بیانات جناب آقای خلعتبری به بنده کمک فرمودند و قسمتی از مطالب را با کمال مطالعه‌ای که در مسائل اجتماعی و عمرانی دارند جواب فرمودند اما بنده خودم هم که از این افتخار محروم باشم و یک قدری به طور غیرمستقیم با جناب آقای خلعتبری صحبت می‌کنم اولاً عمده مسائلی که ایشان فرمودند در باب این جاده بود یعنی در حقیقت وارد ماهیت جاده شدند کل این مسائل در سال ۱۳۳۵ در این مجلس محترم مورد بحث و مطالعه قرار گرفته و به همین جهت هم برای تعیین همین منظورها با این که اصل قانون یک ماده بیشتر نیست ۹ تبصره بر یک ماده اضافه شده که هر یک از این تبصره‌ها اگر آقایان دقت بفرمایند رافع یکی از اشکالاتی است که فرمودند و بنده در آن موقع خواننده مذاکرات مجلس بودم افتخار حضور در مذاکرات مجلس را نداشتم جمله‌ای درباره این قانون در موقعی که مطرح بود گفته شد و به قدری مؤثر بود که هنوز در ذاکره بنده هست، یکی از مهندسین این مجلس گویا آقای مهندس جفرودی که تشریف ندارند وقتی این قانون مطرح بود و یک مخالفت‌های شدیدی شبیه به آنچه امروز جناب آقای خلعتبری فرمودند در آن موقع می‌شد ایشان در جواب فرمودند که این قانون یک قانون مترقی است و این عمل مترقی است که در این مملکت می‌شود آقایان مترقی کردن که با لفظ نیست، یا مقاله روزنامه نیست، عمل می‌خواهد یکی از چیزهایی که همین مجلس محترم برای تأمین ترقی پایتخت مملکت لااقل در نظر گرفته احداث این جاده است و رأی هم داده است آنچه ما می‌خواهیم ماهیت موضوع نیست آنچه ما می‌خواهیم یعنی لایحه‌ای که مورد بحث است و این دولت پیشنهاد کرده حالا هم بنده به نام دولت دفاع می‌کنم تمدید مدت است و الّا در اصل موضوع مجلس محترم رأی خودش را داده و همین مجلس رأی داده است مجلس دیگری نداده است که بگوییم مجلس بعدی نظرش را تغییر داده است مثلاً راجع به افسران فرمودند که تکلیف زمین‌ها چه می‌شود؟ در ضمن این لایحه و در تبصره ۵ این قانون رفع این اشکال را کرده‌اند که می‌خوانم:
تبصره ۵- دولت مکلف است در مقابل زمین‌هایی که از طرف دولت به افسران و کارمندان دولت واگذار نموده و فعلاً هم در تصرف آنها می‌باشد چنانچه در مسیر خیابان جدیدالتأسیس واقع بشود از زمین‌های مجاور یا در محل دیگری که مالک باشد جبران نماید یعنی پایه عدالت در قانونگذاری را به حدی گذاشته که حتی گفته است پول زمین را به آنها ندهند و امر کرده است در قانون که عین زمین را به آنها بدهند یا در مجاورت یا در جای دیگر همین طور تبصره‌های دیگر که در هر یک از این تبصره‌ها که ملاحظه بفرمایید هر کدام یکی از این اشکالاتی را که جناب آقای خلعتبری فرمودند رفع کرده است اما برای ایشان مثل اینکه یک سوءتفاهمی هم حاصل شده و آن این است که شرحی فرمودند که تهران و مردم احتیاجات زیادی دارند برای امور بهداشت و امور فرهنگ و برای امور دیگر برای چه و چه و تا موقعی که احتیاج به آن کارها هست ما چرا اعتبارات خود را صرف این کارها بکنیم مثل این که تصور فرمودند که این جاده از اعتبارات عمومی دولت یا شهرداری‌ها ساخته می‌شود این جاده با این پیش‌بینی که قانونش تصویب شده مطلقاً مزاحم خرج اعتبارات موجود برای مصارف خودشان نیست یعنی از آن اعتبارات نمی‌آورند خرج این کار بکنند این جاده مطابق اصولی که در شهرداری‌های ممالک مترقی بوده که قسمتی از شهر خودشان را به این صورت بزرگ کرده‌اند به اصطلاح خرج سرخود است یعنی خرجش را باید از اطرافش دربیاورند و خرج تنش بکنند بنابر این مطلقاً از این که از اعتبارات شهرداری یا از اعتبارات بودجه مملکت که برای مصارف عمومی شهرداری و چه و چه پیش‌بینی شده به این مصرف نمی‌رسد و مطلقاً از آنها نیست این جاده باید خرجش را از خودش دربیاورد این هم یک اشکال ایشان بود اشکال سومی که فرمودند و به نظر بنده یک سوءتفاهی بیش نیست و جای دقت کافی است این جاده را به معنی حقیقی جاده تلقی کردند که یک راهی هست بین شهر و شمیران، خوب این اشکال را هم دارد که بگوییم فرض ما دو تا راه داریم چرا جاده سوم را بکشیم این راه کجا می‌رود از این راه کی می‌رود این صورت ظاهر موضوع است، اما حقیقت مطلب را بخواهید این جاده نیست این محور شهر آینده تهران است الان ما یک مقدار زیاد از این مشکلاتی که در شهر داریم این مشکلات برای این است که در موقعش پیش‌بینی‌های لازم را نکرده‌ایم الان ما داریم رنج پیش‌بینی‌های لازم را که در یک موقعی می‌بایستی کرده باشند و نکرده‌اند می‌کشیم و دیگر ما نبایستی تکرار آن خطاها را بکنیم یعنی ما در وضعی قرار داریم که باید پیش‌بینی بکنیم که اولاً جمعیت این شهر به طور طبیعی و با تمایل مردم شهر دارد رو به شمال می‌رود دوم این که جمعیت این شهر به سرعت رو به ترقی است و گمان می‌کنم مطابق پیش‌بینی که شده تا چند سال دیگر تهران چهار میلیون جمعیت داشته باشد بنابر این این جاده سوم جاده اصلی آینده پایتخت مملکت خواهد بود نه یک جاده‌ای که آقا به صورت یک راه عادی بین شهر و شمیران نگاه می‌کند و می‌فرمایید که یک ستونی که در عرض ده متر کشیده می‌شود این برای رفع احتیاج کافی است و احتیاج ما را تأمین می‌کند و رفتهاند و کرده‌اند خود آقا تشریف برده‌اید همین طور سر هر تپه‌ای دو تا سه تا خانه ساخته شده و پخش شده‌اند حالا که این طور است این مسیر طبیعی هست و ما هم پیش‌بینی می‌کنیم که جمعیت تهران در آینده به چهار میلیون خواهد رسید از حالا می‌بایستی نقشه آن قسمتی که شهر گسترش پیدا خواهد کرد فکرش را بکنیم این نقشه در این محور است که البته اطرافش باید خیابان‌های شرقی و غربی کشید و از حالا باید پیش‌بینی کرد که آنجا با یک اسلوب صحیحی ساخته بشود اما آنچه را راجع به خیابان سعدی و عریض کردن آن خیابان و غیر ذالک فرمودند البته یک شخصی صحبتی کرده و نظری داده اما کسی که دنبال آن صحبت نرفته حضرتعالی تصور فرمودید که تصمیمی گرفته شده و بنده هم الان کلنگ دست گرفته‌ام و می‌روم مثلاً خیابان سعدی را می‌خواهم بلایی سرش بیاورم و یک دفعه چندین هزار میلیون خرج کنم یکی حرفی زده کسی هم گوش نداده و بحثی هم نیست و دولت به‌هیچ‌وجه من‌الوجوه در باب خیابان‌های اصلی فعلی تهران که مبالغ زیادی برای ساختمان‌های آن خرج شده مطلقاً به فکر توسعه آنها نیست مگر این که خیابان‌های جدیدی در سمت‌های دیگر شهر کشیده شود که تراکم رفت و آمد از این خیابان‌های فعلی به تدریج کم بشود (دکتر عدل- لازم است) راجع به اهالی شمیران فرمودند که بین میدان الهیه و تجریش هنوز عده زیادی از سکنه شمیران منزل دارند و همان زندگی سابق خودشان را دارند حق نیست که اگر جاده‌ای کشیده می‌شود و از کنار آنها رد می‌شود از آنها حق تشرف بخواهند این مسئله با بعضی از آقایان هم صحبت شده بنده اشکالی نمی‌بینم که در آن قسمت از گرفتن حق تشرف از اهالی شمیران صرف‌نظر کنیم و به صرف کشیدن جاده اکتفا کنیم و جناب آقای اردلان هم پیشنهادی داده‌اند که بنده در موقع خودش عرض خواهم کرد، به طور خلاصه عرض کنم که کلیه این مطالعات هم یک مرتبه در موقعی که اصل قانون در مجلس مطرح بود شده و هم دو مرتبه شور در کمیسیون شده و هم این که یک موضوع دیگر هم هست و ان این است که اگر صحبتی در این قانون نشده بود، قانونی تصویب نشده بود الان هیچ محظوری در بین نبود اما چون صحبت شده است، قانونی هم تصویب شده نقشه‌هایی هم کشیده شده و یک علایمی هم دولت وقت بر حسب وظیفه‌ای که داشته در کنار این جاده ایجاد کرده لذا این کار در داد و ستد و خرید و فروش ایجاد تحول کرده و یک معاملاتی در آنجا شده که هنوز هم ادامه دارد و عده‌ای را بلاتکلیف نگاهداشته و عده‌ای را هم به طمع انداخته است که بروند قسمت‌هایی از آن اراضی را خریداری کنند و عده‌ای را مغبون کرده که چیزهایی را ارزان بفروشند و اگر تکلیف این کارها هر چه زودتر معین نشود و این خط کشیده نشود این داستان ادامه خواهد داشت جناب آقای خلعتبری و سایر آقایان نمایندگان محترم که طرفدار حفظ حقوق مردم هستند از این تموجاتی که به عنوان فروش پیدا می‌شود به نظر بنده اگر تسهیل در کار بشود که این کار هر چه زودتر قطعی بشود این به مصلحت واقعی مردم است برای این که این چند سالی که این صحبت‌ها شده جمیع این معایبی که فرمودند وجود دارد و تا موقعی که تکلیف قطعی معین نشود ادامه خواهد داشت این است که بنده خواستم استدعا کنم که آقایان با سوابق ممتد و با توجه عمیق و با مذاکراتی که کرده‌اند و با رأیی که نسبت به این قانون داده‌اند، تمام این جهات را با اصل قانون سنجیده‌اند دو سه اشکال هم داشتند که در این گزارش فعلی رفع شده نسبت به این قانون توسعه معابر که قیمت بهمن سال ۱۳۳۴ بوده حالا مهر سال ۱۳۳۵ را گذاشتیم در آن جاهایی که عنوان خیابان را دارد قانون توسعه معابر را گرفته‌ایم همه این کارها را کردیم برای این است که علاوه بر آن ۹ تبصره‌ای که در قانون هست و هر یک از تبصره‌ها یکی از اشکالات را رفع کرده و فقط یک اشکال باقی
مانده است و آن موضوع حق تشرف بین میدان الهیه تا تجریش است که آن هم با پیشنهاد آقا رفع می‌شود (احسنت).
رئیس- پیشنهادی رسیده است که این لایحه مسکوت بماند این پیشنهاد قرائت می‌شود.
عمیدی‌نوری- بنده اخطار آیین‌نامه‌ای دارم.
رئیس- بر طبق چه ماده‌ای؟
عمیدی‌نوری- بر طبق صراحت آیین‌نامه می‌بایستی کلیه لوایحی که جنبه حقوقی دارد به کمیسیون دادگستری ارجاع بشود و در آن کمیسیون هم رسیدگی بشود در صورتی که این لایحه به کمیسیون دادگستری نیامده در حالی که این لایحه‌ای که ملاحظه می‌فرمایید در اساسش جنبه قضایی و حقوقی دارد اگر اجازه بفرمایید به کمیسیون دادگستری ارجاع بشود چنانچه اصلاحاتی لازم بود در آنجا به عمل بیاید.
رئیس- البته آقایان اطلاع دارند که این لایحه برای تمدید مدت اجرای قانون است اگر قانون اولیه به کمیسیون دادگستری نرفته باشد البته اگر در آن موقع هم نرفته باشد باید به کمیسیون دادگستری برود. (عمیدی‌نوری- در این جا هم یک مسائل جدید حقوقی به آن اضافه شده است) اگر آن قانون قبلی به کمیسیون دادگستری نرفته باید برود و الّا تمدید هیچ لزومی ندارد.
عمیدی‌نوری- تمدید هم کرده‌اند آن ماده ۵ که آقای معاون وزارت کشور گفتند اصلاً در این جا برداشته شده حتی این طور نوشته شده تبصره پنج را بخوانید.
رئیس- خوب این هم دلیل نمی‌شود اگر استفاده نمی‌کنند حقوقشان از بین برود.
عمیدی‌نوری- تبصره ۵ این لایحه و قانون سابق را بخوانید و تغییر آن را ملاحظه بفرمایید.
رئیس- تبصره ۵ این گزارش و قانون قبلی قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
تبصره ۵- اشخاصی که تمام یا قسمتی از اراضی آنان در نتیجه احداث جاده سوم به تصرف شهرداری درمی‌آید با شرایط مساوی حق تقدم در خرید زمین معادل چهل درصد زمین تصرف‌شده آنان تا میزان ۶۰۰ متر خواهند داشت و مشمولین تبصره ۵ ماده واحده قانون احداث جاده سوم بین تهران و شمیران مصوب ۱۶/۱/۳۵ از این حق نمی‌توانند استفاده کنند.
تبصره ۵- دولت مکلف است در مقابل زمین‌هایی که از طرف دولت به افسران و کارمندان دولت واگذار نموده و فعلاً هم در تصرف آنها می‌باشد چنانچه در مسیر خیابان جدیدالتأسیس واقع شود از زمین‌های مجاور یا محل دیگری که مالک می‌باشد جبران نماید و در این صورت شهرداری بابت تاوان اراضی فقط مابه‌التفاوت قیمت واقعی زمین سابق و زمین جدید هر کارمند دولت یا افسر را در بهمن ماه ۱۳۳۴ به او خواهد پرداخت.
رئیس- این تبصره ۵ قانون سابق بود حالا که تمدید می‌کند تبصره ۵ را تغییر داده‌اند شامل اینها هم نمی‌شود،، پیشنهاد سکوت قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی
پیشنهاد می‌کنم لایحه مطروحه مسکوت بماند. احمد طباطبایی
رئیس- آقای طباطبایی بفرمایید.
طباطبایی- عرض کنم حضورتان که این لایحه شور دوم است آنچه بنده استنباط می‌کنم وضع مجلس نسبت به این قانون که الان مطرح است اکثریت آقایان نظر موافقی ندارند (دکتر عدل- چرا؟) اجازه بفرمایید بنده خودم به آقایان اطمینان می‌دهم شاید آقایان بدانند در هیچ کجا نه در جاده سوم و اگر جاده هشتادم را هم بکشند در جاده هشتادم هم زمین ندارم، در هیچ کجا ندارم و بنابر این اگر تصور بشود که بنده عرضی که می‌کنم از لحاظ این است که این جاده به زمین بنده برمی‌خورد به حقوق بنده برمی‌خورد آقایان بدانید که هیچ حقی از من تضییع نمی‌کند ولی این جریان یک صورتی پیدا کرده است و آنچه من استنباط می‌کنم از جریان و جناب آقای فرهودی هم اینجا فرمودند گفتگو از ساختن یک شهر جدیدی است و از این جهت این جاده کشیده شد فردا در اطراف این جاده‌ها خیابان‌ها و کوچه‌هایی است که باید کشیده شود شهرداری که نمی‌تواند پول بدهد و شاید با همین قانون توسعه معابر این اعمال را بکنند حالا آقایان آمده‌اید می‌گویید یک کسی که در سال ۳۵ قیمت زمینش هر چه بوده است اگر آمده است امروز قیمت آن ۵ برابر سال ۳۵ شده است مثلاً یک زمین خریده ۵۰۰ متر و چهار تا اطاق در آن ساخته تویش نشسته و حالا این خیابان می‌آید این خانه را می‌برد ما به او می‌گوییم که تو بیا این خانه‌ات را که ۵ برابر قیمت سال ۳۵ را دارد مطابق سال ۳۵ پولش را بگیر بنده قبول دارم که وضع احداث خیابان جدید جاده سوم موجب ترقی مملکت است هیچ کس منکر این نیست ولی البته ما کارهایی مهم‌تر از این داریم و ما نمی‌توانیم این شهر را رها کنیم این جاده‌ها و کوچه‌های خراب را ندیده بگیریم و برویم یک شهر جدید بسازیم بنده یقین دارم که این ساخته نمی‌شود و این شهر هم به صورت خراب باقی می‌ماند خود آقایان این جا ناظر بودید این دفعه چندم است که این لایحه آمده است که این جا، این دفعه چندم است که این نقشه آمده این جا، این نقشه هر ساعتی به نفع یک کسی آمده آخر آقایان مجلس شورای ملی که نباید آلت دست چند نفر باشد امروز یک کسی می‌گوید که این نقشه را این جور درست کنید فردا می‌گوید این جور نقشه بدهید هی نقشه هی نقشه امروز این جور آمده فردا جور دیگر این نقشه هم که تصویب بشود صحبت ۱۸ ماده تمدید است بنده از نقطه نظر این که دیدم با منظور کردن ۴۰ متر از دو طرف این مصادره است خواه برای این کار قانون باشد یا غیرقانون با این قسمت مخالفم و خود دولت هم می‌گوید به این که بگذارید ۱۸ ماه دیگر شروع کنیم. (معاون نخست‌وزیر- دولت هیچ همچو حرفی نزده است) بنده تقاضا می‌کنم برای این که دولت به یک صورت صحیحی به یک صورت عادلانه‌ای به یک وضعی که البته مجلس آلت دست این زمین‌دار و آن زمین‌دار نشود آن نقشه را عوض نکنند این نقشه را عوض نکنند رأی سکوت بدهید و مدت برای سکوت ۶ ماه و در ظرف این شش ماه یا دولت لایحه‌اش را تجدید می‌کند یا دو مرتبه همین را به جریان می‌اندازد که ما هم به صورت صحیحی این لایحه را تصویب بکنیم ولی به شرط این که آلت دست زمین‌داران نشویم.
یک نفر از نمایندگان- ولی خواهید شد.
رئیس- آقای فرهودی بفرمایید.
معاون وزیر کشور (فرهودی)- فرمایشاتی که جناب آقای طباطبایی فرمودند در واقع هیچکدام دلیل سکوت لایحه نبود این سکوت معنی و علتش این است که موضوعی را به اصطلاح تصمیمی می‌خواهند درش بگیرند و در حال بلاتکلیفی هم می‌ماند در صورتی که بنده عرض کردم الان در این موقع که این صحبت به میان آمده است و این قانون به مجلس آمده است یک معاملات خرید و فروش و یک گفتگوهایی در بین آنهایی است که در آنجا زمین دارند و تا موقعی که تکلیف قطعی پیدا نشود هم ادامه خواهد داشت و این جریانات باقی می‌ماند. بنابر این اگر آقایان تصور بفرمایند که این قانون را لازم نمی‌دانند البته بهتر از سکوت است آن را بفرمایند و الّا عرض کردم اشکالات عمده رفع شده است بنده اینجا نبودم بیرون بودم شنیدم که در اینجا گفته شده است که در این لایحه تبصره ۵ هم از بین رفته در صورتی که این طور نیست تبصره ۵ به قوت خود باقی است در این گزارش مطلقاً راجع به تبصره ۵ صحبتی نشده و تبصره ۵ کاملاً به قوت خود باقی است و نسبت به زمین‌های افسران و کارمندان دولت همان رفتاری خواهد شد که در تبصره ۵ بوده بنابر این بنده (صدرزاده- این تبصره ۵ که اینجا هست مربوط به کی خواهد بود؟) اینجا تبصره نداریم سه تبصره است اصل قانون ۹ تبصره است که یکیش تبصره ۵ است که باقی است بنابر این بنده می‌خواستم خواهش کنم جناب آقای طباطبایی از پیشنهادشان صرف‌نظر کنند و مجلس شورای ملی تکلیف قطعی این لایحه را به هر ترتیبی که مقتضی می‌دانند امروز معلوم کنند و مسکوت یعنی بلاتکلیف گزاردن این لایحه و دادن بورس به دست این اشخاص صلاح نیست تمنا می‌کنم امروز مجلس شورای ملی رأی خودش را بدهد و تمام کند این مطلب را یا قبول می‌کند یا نمی‌کند.
رئیس- آقای حمید بختیار با پیشنهاد سکوت مخالفید بفرمایید.
حمید بختیار- عرض کنم کاش ما عوض این همه که وقت‌مان را تلف می‌کردیم راجع به لایحه مربوط به جاده سوم راجع به شهرستان‌ها صحبت می‌کردیم بنده عقیده دارم که تهران شهر بسیار بسیار خوش‌شانس است چون بنده بارها گفته‌ام در اهواز ۵ سال پیش یک مریضخانه ۵۰ تختخوابی ساخته‌اند که تا به حال همین طور مانده است و در تمام خوزستان مطابق تصدیق خود وزارت بهداری صدی ۳۰ مردم آنجا مسلولند و این وضع همان طور باقی است و حالا برای ساختن جاده سوم تهران و صد میلیون تومانی تهران صحبت می‌کنیم آقا راجع به این جاده بنده می‌خواستم صحبت کنم همین طوری که آقای خلعتبری فرمودند آقایان مهندسین وزارت کشور حساب کنید ببینید یک تراموای از تهران به شمیران بکشید بهتر است یا این جاده؟ آنچه بنده تشخیص داده‌ام مخصوصاً راجع به جاده‌سازی و وضع و اراضی همیشه باید از سایرین چیز یاد بگیریم آقایان نمایندگان محترم غالب شما به شهرهای خارج تشریف برده‌اید بنده اطلاع دقیق دارم شاید آقایان مهندسین که در اینجا تشریف دارند می‌دانند خارج شهر لندن متری ۵ تومان است در صورتی که خارج شهر تهران متری ۵۰۰ تومان است، این اشتباه بزرگی است همین طوری که آقا فرمودند با این عملی که شما می‌کنید فردا مردم را ولو می‌کنید توی این بیابان‌ها بدون برق بدون آب بدون اسفالت بدون دکتر هیچ چیز بهشان نمی‌رسد بنده اطلاع دقیقی دارم که همین تهران‌نو و تهران‌پارس چی، و تهران چی، خالی از سکنه شده است برای این که یک زمینی روز اول خریده‌اند آنجا و گیر افتاده‌اند و بعد هم یک خانه‌ای ساخته‌اند و یا خریده‌اند و دارای خانه شده‌اند بعد دیدند که نمی‌توانند در آن خانه زندگی کنند دیدند آب می‌خواهند ندارند قرص می‌خواهند برای سردرد ندارند بچه‌اش را می‌خواهد بفرستد به مدرسه دسترسی به ترانسپورت ندارد شما یک چیز را توجه بفرمایید شما این جاده را که می‌کشید به شهر برای عبور و مرور در آن ترانسپورت ندارید شما ۴۰ تا جاده
بکشید وقتی ترانسپورت ندارید چه فایده‌ای دارد شما بیایید یک کاری بکنید که به نفع مردم و مملکت باشد و صلاح در این است که ما بین تهران و شمیران یک تراموای بکشید البته برای آنهایی که اتومبیل ندارند آنهایی که وسیله ایاب و ذهاب ندارند بهتر است و این جاده هم لازم نیست.
دکتر عدل- این بحث علیحده‌ای است.
رئیس- آقای بختیار شما فقط ۵ دقیقه در قسمت پیشنهاد سکوت می‌توانید صحبت کنید.
بختیار- بنده در مخالفت با این گزارش اسم نوشته بودم و فرصت نشد.
رئیس- بعد هم می‌توانید به نوبت صحبت کنید در پیشنهاد فقط یک دقیقه دیگر می‌توانید صحبت کنید.
حمید بختیار- برای این که عرایض خودم را مختصر عرض کنم به عنوان مخالفت با پیشنهاد سکوت آمدم اینجا ولی بنده موافق با پیشنهاد سکوت هستم و رأی می‌دهم.
یک نفر از نمایندگان- ایشان موافق پیشنهاد سکوت صحبت کردند مخالف صحبت نکرده.
رئیس- ایشان به عنوان یک مخالف اجازه خواستند بعد که آمدند اینجا موافق صحبت کردند. رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد سکوت آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (عده کمتری برخاستند) تصویب نشد بنابر این صحبت ادامه داده می‌شود. آقای مهندس هدایت بفرمایید.
مهندس هدایت- بنده باید اینجا صریحاً به عنوان یک مهندس به عرض آقایان محترم برسانم که صد در صد موافق کشیدن این جاده سوم هستم (احسنت) و این موضوع به نظر بنده قابل بحث در اینجا نیست برای این که رأی آقایان محترم نسبت به ایجاد و احداث جاده سوم داده شده است منتهی بنده به عنوان مخالف بعضی اشتباهاتی را که در این لایحه دیدم تقاضا دارم جناب آقای فرهودی معاون محترم وزارت کشور بنده را روشن بفرمایند و این موضوع تبصره ۴ است این تبصره به صورتی نوشته شده که به نظر بنده فارسی نیست و یا لااقل بنده نمی‌فهمم و یا یک توضیحات و یک جملات بیشتری لازم بوده است.
تبصره ۴- قانونی که امروز مطرح است جناب آقای فرهودی توجه بفرمایید.
تبصره ۴ می‌گوید: «از میدان امجدیه که مبدأ جاده سوم محسوب می‌شود تا میدان بزرگ و از میدان الهیه به طرف شمال تا تجریش عرض جاده ۴۵ متر خواهد بود».
«شهرداری باید به جای دویست متر هفتاد و پنج متر خریداری کند و حق مرغوبیت را از طرفین جاده تا فاصله ۵۵ متر منظور نماید»
و این جمله از میدان غلط است (مهندس فروهر- میدان بزرگ الهیه) اولاً این میدان بزرگ الهیه باید باشد باید این طور نوشته شود از میدان الهیه به طرف شمال تا تجریش (عمیدی‌نوری- درست نوشته) ممکن است درست باشد ممکن است آقایان تشریف بیاورند توضیح بفرمایند جمله دوم را ملاحظه بفرمایید شهرداری باید به جای دویست متر ۷۵ متر خریداری کند ملاحظه بفرمایید این جمله در این لایحه گنگ است به جای ۲۰۰ متر ۷۵ متر خریداری کند یعنی چه؟ از یک طرف یا دو طرف این مطلب گنگ است و همچنین این عبارت حق مرغوبیت را از طرفین جاده تا فاصله ۵۵ متر منظور نماید همین طور این جمله تا فاصله ۵۵ متر هم گنگ است باید نوشته شود از لبه جاده تا آن قسمت مورد احتیاج که می‌خواهد بگیرد تمام این مطلب گنگ است عرض جاده نوشته شده ۴۵ متر بعد نوشته شده است شهرداری به جای ۲۰۰ متر که معلوم نیست ۲۰۰ متر یعنی چه؟ ۷۵ متر خریداری کند از کجا؟ پس باید بنویسد ۲۰۰ متر قانون سابق به جای آن ۲۰۰ متر ۷۵ متر خریداری کند آن را هم معلوم کند از یک طرف یا دو طرف اگر از دو طرف است نصف آن ۵/۳۷ متر است از یک طرف یا همین طور ۷۵ متر است از هر طرف قانون که می‌گذرد با ابهام و گنگی نمی‌شود بگذرد پس‌فردا اسباب زحمت مردم می‌شود بعد گفته شده است و حق مرغوبیت را از طرفین جاده تا فاصله ۵۵ متر منظور نمایند این ۵۵ متر قسمتی است که داخل آن ۷۵ متر می‌شود یا خیر این را باید روشن کرد این ۵۵ متر بعد از ۷۵ متر است یا قبل از آن ۷۵ متر این مطلبی است که به نظر بنده خیلی مهم است و باید روشن شود در حالی که گنگ است و ابهام دارد و بنده که به عنوان مخالف صحبت می‌کنم برای روشن شدن این مطلب است مطلب دیگری این است که اگر این جملات را قبول کنیم این طور می‌نماید که جاده سوم از میدان الهیه یا تجریش هم به همان عرض از طهران تا الهیه خواهد بود و حال آن که بنده خیال می‌کنم نظر وزارت کشور این است که از میدان الهیه تا تجریش فقط عرض جاده ۴۵ متر باشد اگر این جملات تبصره ۴ را ملاحظه بفرمایید این طور تصور خواهید فرمود که همان وضعی که نسبت به جاده تا میدان الهیه باشد همان وضع هم شامل از الهیه تا تجریش خواهد بود و این بر خلاف نظر خود وزارت کشور است بنده استدعا می‌کنم جناب آقای فرهودی تشریف بیاورند این تبصره را توضیح بفرمایند و اصلاح کنند و الّا این طور نمی‌شود تصویب کرد و اگر الان در جلسه عمومی راهی نیست اقلاً مهلتی داده بشود تا جلسه آینده و این مطلب را اصلاح بفرمایند تا درست مطالب روشن بشود همین طور عرض جاده و این که میزان مرغوبیت از کجا باید گرفته شود عرض جاده اضافی که شهرداری برای تأمین ساختن جاده خواهد گرفت اینها باید تمام روشن بشود که این لایحه گنگ نباشد.
رئیس- خیلی از آقایان اجازه صحبت خواسته‌اند نوبت‌شان محفوظ است برای بعد.
۹- اعلام تعطیل دوماهه مجلس
رئیس- اعلام تعطیل مجلس را می‌کنم از فردا که اول مرداد باشد تا آخر شهریور ماه اگر آقایان موافقت دارند (صحیح است) ولی ممکن است دولت کارهایی داشته باشد که تقاضای جلسه فوق‌العاده کند البته آن وقت جلسه فوق‌العاده خواهیم داشت.
۱۰- تقدیم لایحه تفریغ بودجه ۱۳۳۴ مجلس شورای ملی به وسیله آقای افخمی
رئیس- آقای افخمی.
افخمی (کارپرداز)- لایحه تفریغ بودجه سال ۱۳۳۴ مجلس شورای ملی را تقدیم می‌کنم و استدعای تصویب آن را دارم و ضمناً از آقایان اعضای کمیسیون محترم محاسبات تمنی دارم که به لوایح تفریغ بودجه سال‌های ۳۱ و ۳۲ و ۳۳ مجلس شورای ملی زودتر رسیدگی بفرمایند.
۱۱- تعیین موقع و دستور جلسه فوق‌العاده
رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم جلسه فوق‌العاده روز پنجشنبه خواهد بود دستور هم دنباله مذاکرات این لایحه اجازه‌ها هم محفوظ است.
(مجلس چهل دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت
سؤالات نمایندگان
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی.
در یکی از نشریه‌های تهران چنین خواندم:
«شهرداری تهران روغن‌های خریداری خود را از امریکا با هشت میلیون و سی‌صد هزار تومان ضرر و دو سال معطلی هفته قبل به فروش رسانید این روغن‌ها دو سال پیش برا ی مبارزه با گرانی روغن از امریکا به مبلغ ۲۰ میلیون تومان خریداری شد ولی شهرداری هر چه کوشید آن را به فروش برساند ممکن نگردید تا این که قسمت عمده آن فاسد شد و چندی قبل اداره معاملات خارجی آن را خریداری کرد تا به صاحبان کارخانجات صابون‌پزی و شمع‌سازی به فروش برساند.»
تقاضا دارم جناب آقای وزیر محترم کشور با مراجعه به پرونده امر برای توضیح از ابتدا تا انتهای این معامله به مجلس شورای ملی حاضر شده جریان را پاسخ دهند که اولاً حقیقت این معامله از چه قرار بوده و ثانیاً روشن کنند که آیا ضرری به شهرداری تهران وارد شده یا نه و ثالثاً اگر هم شده مسئول آن کیست و تکلیف مردم شهر با این ترتیب کارها چه می‌باشد؟ عمیدی نوری
ریاست محترم مجلس شورای ملی
متمنی است دستور فرمایید به دولت ابلاغ شود آقای وزیر کشور برای جواب به سؤال زیر در مجلس حاضر شوند.
۱- شهردار تهران راجع به وجوهی که شرکت‌های اختصاصی برق به عناوین مختلف از مشترکین دریافت کرده و می‌کنند و از رد آن استنکاف می‌کنند چه اقدامی کرده و این موضوع به کجا منتهی شده است.
۲- در مورد قیمت برق این شرکت‌ها چه فکری شده است.
۳- راجع به کنترل ظرفیت برق این مؤسسات چه اقدامی معمول است. دکتر جهانشاهی
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
متمنی است اجازه فرمایند سؤال زیر برای اطلاع وزارت کشاورزی ارسال شود تا برای دادن پاسخ در مجلس حضور به هم رسانند.
مسئول معالجه امراض حیوانی چه دستگاهی می‌باشد- آیا بنگاه رازی در این باره مسئولیتی جهت سرم ضدبیماری‌های علفی- زردی- سیاه‌زخم شاربن و غیره دارد یا خیر و آیا وزارتخانه با داشتن ادارات دامپزشکی که جزو ادارات کشاورزی است دواهای لازم را در اقصی نقاط در دسترس دامداران می‌گذارد یا خیر و یا انجام امور مربوطه را از وظایف خود می‌داند یا خیر. کدیور
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
مستدعی است امر فرمایند جناب وزیر کشاورزی برای پاسخ به سؤال زیر حاضر شوند.
کشاورزان سیستان بلاقید و شرط و در تمام سال در اختیار آبیاری می‌باشند که هر طور اراده کند کار بیگاری بگیرد و ازاین عمل سوءاستفاده شده و می‌شود که خودش یک عامل مؤثر دیگری برای متواری شدن کشاورزان می‌باشد آیا جناب وزیر چه اقدام عملی و مؤثری برای جلوگیری از این وضع مقرر فرموده‌اند.
با تقدیم احترام- ابراهیم پردلی
شورای مقام ریاست معظم مجلس ملی
مستدعی است امر فرمایند جناب وزیر کشاورزی در موعد مقرر برای پاسخ به سؤال زیر در مجلس شورای ملی حاضر شود.
چرا تاکنون اراضی خالصه سیستان در اختیار کشاورزان بدون زمین گذاشته نشده که مردم به آتیه امیدوار شده و از شدت یأس برای تأمین نان مجبور به جلای وطن نشوند و چرا اداره خالصه به‌هیچ‌وجه اجازه نمی‌دهد اراضی خالصه از دست اشخاص مورد نظر او خارج شود.
با تقدیم احترام - ابراهیم پردلی
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
مستدعی است امر فرمایند وزیر کشاورزی برای پاسخ به سؤال زیر حاضر شود.
چرا خالصه به عنوان جریمه قیمت اراضی فروخته شده به کشاورزان را چند برابر مطالبه بنماید که این عمل موجب ناامیدی و کمک مؤثری به متواری شدن کشاورزان بکند.
با تقدیم احترام- ابراهیم پردلی
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
متمنی است سؤال ذیل را به وزارت کشور ابلاغ فرمایند که برای جواب در مجلس شورای ملی جناب آقای وزیر کشور حاضر شوند.
۱- مسئول شهرسازی شهر طهران کدام مؤسسه می‌باشد.
۲- وزارت کشور چه نظارتی در اصلاحات شهرسازی طهران می‌نماید.
۳- این که یک خیابان اسفالت می‌شود و بلافاصله کابل‌کشی‌های مختلف از قبیل برق آب وتلفن خراب می‌شود با اجازه کدام مسئول است.
۴- خسارت‌هایی که در نتیجه این خرابی‌ها در شهر می‌شود چه مقامی پرداخت و جبران می‌نماید.
۵- آیا ممکن می‌باشد در وزارت کشور تمرکزی به این کارها داده شود که برای چند سال تکلیف اصلاحات شهری و کابل‌کشی و خرابی و آبادی خیابان‌ها معلوم و مصرح باشد.
اردلان
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
مستدعی است امر فرمایند جناب وزیر کشور برای پاسخ سؤال زیر در موعد مقرر حاضر شود.
هنوز عوارض از اهالی قرا و قصباتی که چندین کیلومتر با شهر زابل مسافت دارند حتی نزدیک حومه شهر هم نیستند گرفته می‌شود این عمل خلاف قانون تا کی باید ادامه داشته باشد و هیچ مرجعی به مستدعیات حقه و حق قانونی مردم کوچکترین اعتنایی نکند.
با تقدیم احترامات- ابراهیم پردلی
ریاست محترم مجلس شورای ملی
به طوری که شنیده می‌شود و حتی در بعضی مجلات تصویب‌نامه آن دیده شده دولت درصدد خرید فرش خارجی برآمده است و با وجود فرش‌های معروف و عالی ایران عملاً درصدد تضعیف این صنعت معروف و مهم برآمده است و با این که عده زیادی از این کار ارتزاق می‌کنند دولت معروف (به کار) عالماً و عامداً مخالف شئون و حیثت ایران برآمده است استدعا دارم دستور فرمایند دولت و یا وزیر مربوطه برای ادای توضیح در مجلس حاضر شود. بهبهانی
ریاست محترم مجلس شورای ملی
خواهشمندم مقرر فرمایید جناب آقای وزیر کشور در مجلس حضور به هم رسانیده و به سؤالات زیر پاسخ دهند.
به قرار اطلاع شهرداری تهران در نظر دارد تهیه کلیه نقشه‌های مربوط به شهر تهران و حومه و نظارت در اجرای آنها را به مؤسسه کوکس که یک دستگاه خارجی است برگزار نماید.
۱- در صورت صحت موضوع فایده وجود اداره کل ساختمان شهرداری با تعداد زیاد مهندسین قدیمی آن چیست؟
۲- آیا وزارت کشور وشهرداری تهران مهندسین ایرانی اداره کل ساختمان خود را برای تهیه نقشه‌ها و مخصوصاً نظارت در اجرای آنها ناصالح می‌داند که می‌خواهد انجام این امور را به مؤسسه خارجی برگزار نماید.
۳- آیا وزارت کشور و شهرداری تهران اطلاع دارند که مؤسسه خارجی کوکس در انجام مأموریتی که از طرف سازمان برنامه بر عهده دارد تا به حال مرتکب خبط‌ها و تخلفاتی شده است و عملیاتی کرده است که از لحاظ فنی و مالی قابل ایراد و تعقیب است.
۴- آیا در ایران از مؤسسات مهندسین ایرانی دستگاه ذی‌صلاحیتی وجود ندارد که بتواند نظر شهرداری تهران را در تهیه نقشه‌ها و مخصوصاً نظارت در اجرای آنها تأمین نماید.
۵- چه ضرورتی دارد که حتی شهرداری تهران نیز امور مربوط به شهر تهران را به مؤسسات بیگانه برگزار نماید.
با تقدیم احترامات فائقه- مهندس کاظم جفرودی
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
مستدعی است امر فرمایند جناب وزیر کشاورزی برای پاسخ سؤال ذیل حاضر شوند.
در صورتی که تمام کارها را به طور بیگاری کشاورزان سیستان انجام می‌دهند مطالبه آب‌بها برای سنوات گذشته از کشاورزان که آبیاری آب را در اختیار نداشته برخلاف قانون نیست و برخلاف مقتضیات که مردم از شدت یأس برای تأمین نان متواری می‌شوند نمی‌باشد و امروز روی چه اصل هشت تومان الی ۱۲ و بیشتر از سهم آب‌بها گرفته می‌شود و آبیاری هر موقع اراده کند به عنوان جریمه دو برابر وصول می‌نماید.
با تقدیم احترام- ابراهیم پردلی
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
مستدعی است امر فرمایند جناب وزیر کشاورزی برای پاسخ سؤال زیر حاضر شوند.
هزارها هکتار خالصه زمین در سیستان دارد این اراضی را به کشاورزان فاقد زمین تقسیم نکرده اراضی خریداری شده مردم را بیش از بیست سال می‌باشد در تصرف دارند مشغول مساحت و مزاحمت به عنوان مازاد شده روی چه مصلحتی است روشن فرمایند.
با تقدیم احترام- ابراهیم پردلی
مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی
مستدعی است امر فرمایند جناب وزیر کشاورزی برای پاسخ سؤال ذیل حاضر شوند.
در دستگاه‌های کشاورزی خالصه. آبیاری. دام‌پروری. جنگلبانی گرفتن پول سرگله و غیره خرج کردن پول‌های سازمان برنامه سیتلان آیا یک نفر سوءاستفاده‌چی وجود نداشت که برای تسکین خاطر مردم و تألمات آنها و امیدواری‌شان به آتیه که از نزدیک ملاحظه فرمودید حداقل مجازات را اعمال فرمایید.
با تقدیم احترام- ابراهیم پردلی