مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ امرداد ۱۲۸۶ نشست ۱۴۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ امرداد ۱۲۸۶ نشست ۱۴۲ مذاکرات روز شنبه ۱۴ رجب دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۱۲ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
از اول مجلس شروع شد بقرائت نظامنامه وزارت داخله پس از قرائت چندین فصل صحبت از منشا اغتشاش رشت بمیان آمد.
مستشار الدوله-خاطر آقایان عظام فی الجمله مسبوق است که بواسطه ترتیب انتخابات فی الجمله اختلافی واقع شده جمعی از طلاب و غیره یا حاجی محمد رضا و شریعتمدار میگویند که از طبقات نباشد و نیز انجمن آنجا ایالتی باشد جمعی از اصناف و تجار و علماء و حاجی خمامی براین هستند که از روی طبقاتی باشد و انجمن هم ولایتی باشد در این بین هم مسئله سید احمد به میان آمد دیروز به حضور جناب رئیس در تلگرافخانه بودیم بواسطه اسکات فتنه گفتم انتخابات توقیف باشد تا در مجلس مذاکره شده قرار قطعی داده شود.
بحر العلوم- خوبست بفرمائید تلگرافاتی که از مامورین و غیره شده خوانده شود تا خاطر آقایان مسبوق شده مشغول مذاکره شوند.
وکیل التجار- نمیدانم ماموریتی که در آنجا رفتند بمضمون نظامنامه مسبوق بودند و از روی همان رفتار کرده‌اند یا نه از زمانی که رفته‌اند مشغول دادن ورقه‌ای بوده‌اند روز جمعه وقت استخراج بوده و بعضی از آراء هم استخراج شده بود بعد چون بعضی که انتخاب شده بودند داخل نشدند این اختلاف واقع شده و در نظامنامه هم قید نشده که انتخاب از طبقات باشد حال این مطلب اهمیت ندارد فرقی ندارد مقصود اینست که این نکته را ملتفت باشند.
آقا سید حسن نقی زاده- بنده اعتقاد ندارم بخواندن این تلگرافات زیرا که اغلب مطالب و مسئله خانواده ایست و آنچه که از بابت انتخابات است همان است که جناب مستشار الدوله فرمودند این مطلب هم باید در مجلس مذاکره شده قطع شود آنروز که نظامنامه ایالتی نوشته می‌شد باندازه قطع شد فقط یک کلمه تعریفی که جامع و مانع باشد نوشته نشده است و آنهم اینطور قرار داه شده است ایالت جائی است که مرکز حکومتی داشته باشد و چند ولایت حاکم نشین داشته پس در اینخصوص در باب رشت نمی‌توان شبهه کرد زیرا که رشت مثل لاهیجان حکومت نشین دارد و همچنین انزلی و از این گذشته باید ملاحظه عوارض را کرد و آنجا بنده است و ثروت آنجا
اهمیت دارد و مدتها در اینجا مذاکره شد که اگر یکنفر از طبقات معین شود بملاحظه انتساب آن طبقه اسباب رقابت طبقات دیگر م یشود و حال آنکه وکیل وکیل همه است اختصاصی نیست این است که بعد از گفتگوهای زیاد گفتیم که این نظامنامه انتخاب را بهم زده مثل سایر جاها معمول شود و بواسطه همین بود که قرار لزوم وجود هئیتی از علماء همه وقت در مجلس شد مقصود این بود که در این خصوص مذاکرات زیاد شده پس بعقیده من اینستکه هر دو از این دو مطلب قطع شده است.
آقا سید محمد تقی-هیچکدام قطع نشده.
مستشار الدوله- خوب است این دو شق از هم جدا شود بنده در قسمت اول فرمایشات جناب تقی زاده حرف دارم در اول نظامنامه نوشته شده بود که هر جا مرکز حاکم باشد آنجا ایالت است ولی بعدها بموجب تجربه دیدیم اسباب فتنه می‌شود و نمیشو ما مملکت را دو قسم فرض کنیم زایرا که خراسان را با رشت نمی‌توان مقایسه کرد پس خوبست سه قسم فرض شود یک ایالت و یکقسم ولایت نمره اول مثل رشت قسم دیگر ولایت نمره دوم.
حاج محتشم السلطنه- ایالت و ولایت راجع بجغرافیا است در ایران از قدیم انجاهایی را که فرمان فرما نشین بوده مثل آذربایجان و خراسان و کرمان یا بلوچستان ایالت می‌گفتند بجهت اینکه حکومت در تحت حکم فرمانفرما بوده ولی گیلان و بروجرد در عدد ولایات نمره اول بوده و هیچوقت دیده نشده که فرمانفرما داشته باشد. اگر بنا شد آنجا فرمانفرما فرستاده شود مازندران اهمیتش بیشتر است زیرا که آنجا مثل امل و بار فروش و اشرف و غیره شهردار و تاکنون هر چه در انزلی و لاهیجان و غیره از طرف حاکم بوده آنها را نایب الحکومه می‌گفتند.
آقا سید حسن تقی زاده- بنده عرض می‌کنم اشتباه کرده‌اند آنچه که گفته‌اند بر حسب جغرافیا اشتبه شده رشت را ایالت نوشته‌اند در هیچ جا معلوم نیست که نسبت بخاک قسمت کنند و او را ایالت بگویند بلکه اطلاق این اسم از روی اهمیت بریک محل از جهه ثروت و تجارت و غیر آن است.
وکیل التجار- اگر از حیث وسعت میگویند خیلی صحراهای لم یزرع داریم اگر از حیث تجارت میگوئید سالی پانزده کرور مال التجاره از آنجا خارج می‌شود و انزلی حاکمش سردار منصور است و نایب الحکومه از جانب سردار منصور در آنجاست.
دکتر ولی الله خان- این صحبتها که می‌شود تقریبا نباید بشود بفرمایش آقای تقی زاده مطلب گذشته است ولیکن اصل مسلب را باید گفت تقسیمات بر دو قسم است یکی طبیعی و یکی سیاسی تقسیم طبیعی از روی کوه و صحرا و آب و غیره است سابقا تقسیمات از روی طبیعی یود ولی حالا چون کارهای حکومت بسیار است پس باید روی هم ریخته یک تقسیم صحیح بکنند بدون تفاوت و تقسیم سیاسی هیشه نسبت بخاک است از روی تساوی.
رئیس- اینطور که شما گفتید آنزمان که بخواهیو گیلان را بطور تساوی قسمت کنیم باید بر چندین حکومت نشین قسمت کنیم.
حسام الاسلام- اینها تمام اختلاف لفظی است مطلب دیگر است حاجی آقا رضا در آنجا مشغول فتنه است سیصد نفر را ریخته است بجان مردم پیله را توقیف کرده‌اند ضرر این کار آخر بدولت وارد خواهد شد بنده عرض می‌کنم یک نفر مسلمان از اول یک خط را صحیح می‌رود ولی معلوم نیست معصوم باشد شاید در آخر بغلط برود حاجی میرزا محمد رضا اول خوب بود ولی حالا غرض دیگر دارد باید او را تبعید کرد مالیات زمین مانده فردا هزار فساد بر انی تاخیر مالیه مترتب خواهد شد کسی که تحریک کرده او را باید مجازات داد.
مخبر الملک- بعد از آنکه مجلس یک قانونی میکذارد باید مجری شود و اگر یک وقتی اختلافی پیدا شد اول باید آنچه نوشته دوباره
در کمیسیون ملاحظه شود اگر معنی با لفظ مطابق نباشد انوقت در مجلس مذاکره شود اگر وقتی در نظامنامه بشود که گیلان ولایت است نه ایالت دیگر محتاج باین گفتگوها نیست من ثابت می‌کنم که آنجا ولایت است آن وقتی که این نظامنامه را می‌نوشتیم نظرمان بوسعت خاک بود اگر گیلان ایالت بود تا کنون انزلی حق داشت انجمن ترتیب بدهد فقط حق یک انجمن بلدی دارد باید این مطلب را تعاقب کرد بعدها دچار فتنه و فسادی نشویم چیزی که هست بنده می‌گویم عجاله بواسطه تحریکات که شده جزئی تغییری داده شود باینطور که انتخاب بر دوائده نفر باشد شش نفر کم است.
حسام الاسلام-بنده هم رای شما را تصویب می‌کنم که دوازده نفر انتخاب شوند شش نفر از خود رشت و شش نفر از اطراف.
آقا سید تقی زاده- اینکه گفتید رای تمام بر این است اگر بظاهر است که هیچ والا رای تمام این طور نیست اما فرمایش حسام الاسلام تمام صحیح است در جای خود این که انجا دو دسته هستند من هیچ کدام را نمی‌شناسم ولی یکدسته حرفش صحیح باشد و مقصدش صحیح نباشد نمیدانم اما این که گفتید در نظامنامه تغییری داده شود انجا ولایت است چنین نیست هر مطلبی را که مجلس رای داده نمی‌شود تغییر بدهد بعدها هر مطلب بدیهی که وارد می‌شود ربطی ندارد باینکه در اینموقع یکی از دیگری می‌خواهد پیش بیفتد.
حسام الاسلام-بعد از آنکه قانون داشته باشید دیگر این حرف نیست که یکی پسش بیفتد یا پس بیفتد.
حاج میرزا ابراهیم آقا- قانون که نوشته شد مگر نباید مجری شود.
حسام الاسلام- گفتگوی من در رفع فساد است باید او را جلوگیری کرد کار بایالت و ولایت نداریم.
حاج محتشم السلطنه- باین ترتیبی که مگویند این ترتیب در نظامنامه داخله ملاحظه شود که یک وقتی شاید این مملکت بترتیب صحیح در بیاید و آن بود که نظر این نظامنامه گلیه بتقسیم ولایت باشد حالا اگر نظرتان باشد باید یک شهر را یک ولایت فرض کرد و آن وقت این نظامنامه داخله مفید فائده نخواهد شد.
حاج میرزا ابراهیم آقا- عرض بنده این است آنچه در نظامنامه ایالت نوشته شده باید مجری شود و اشخاص را نباید ملاحظه کرد.
حسام الاسلام- خمسه طوالش پنج قطعه است پس باید پنج انجمن باشد.
آقا سید حسن تقی زاده- اگر لاهیجان شهر است کیلان ایالت است.
مخبر الملک- اینطور نیست میخواهسد الان قانون را بخوانیم گذشته عرض بنده این است که مصلحت غیر از قانون است در انزلی نباید انجمن ولایتی باشد فقط باید یک انجمن بلدی باشد (بنظامنامه ایالتی رجوع کردند و قدری از آن را خواندد) از این قرار گیلان ولایت است نه ایالت.
وکیل التجار-آن تعریفی که در اول نظامنامه در باب ایالت و ولایات توشته شده آنرا بخوانید.
احتشام الاطبا- خوب است رای بگیرید.
آقا سید حسین- محتاج برای نیست.
حسام الاسلام- این قوانین بالاتر از قوانین انبیاء نیست قوانین آنها در موقع ناسخ و منسوخ دارد آنجا سرحد است خوف هزار خطر می‌رود تمام انجمنهای جزو باید بسته شود.
آقا میرزا سید محمد مجتهد- ماتماما جمع شدیم و جانهای خودمان را در ومعرض خطر گذاردیم که یک خدکتی بما بکنیم و نتیجه آن این شد که این مجلس فراهم شد ولی حالا این تعدد انجمنها و بعضی از وکلا که صحت اعتبار نامه آنها معلوم نیست طوری اسبا اختلال شده است که نزدیک است مملکت از دست برود در همین تهران هفتاد انجمن ترتیب داده شده این انجمنها نتیجه اش این است که باید اتفاق کنند و موجبات ترقی و آبادی مملکت را فراهم نمایند نه اینکه در امورات سیاسی مملکت دخالت کنند دیگر در خصوص وکلا مسامحه می‌کنید سابقا گفتیم که جمعی از وکلا هستند که بتقلب وکیل شده‌اند اینها را باید تحقیق نمود اعتبار نامهای آنها را رسیده از این جهه در مملکت می‌شود.
(جمعی گفتند خائن را معین فرمائید) آقا میرزا سید محمد مجتهد- تمام را خودتان می‌شناسید.
آقا سید حسین- در تلگرافی که دیشب از رشت رسیده و قرائت شد اشاره شده که این فتنه از طهران تحریک شده وکیل رشت سه نفر ند خودشان معین نما یند که این تحریک از کجا شده است کمیسیونی هم باید تشکیل شود که رسیدگی باعتبار نامها بشود.
رئیس- من بسایر مطالب کار ندارم اینها که میگویند انجمن باید زیاد باشد خیلی خوب ولی نه باین طور که حکم کنند سر مردم را ببرند.
مخبر الملک- در هیچ جای دنیا معمول نیست که انجمن در امورات سیاسی مداخله نماید بلکه باید در امور صناعت و تجارت و غیره گفتگو نماینده اگر اول در طهران یک دو سه انجمن صحیح دایر شده بود هیچ نسبت باین مشروطیت انجمن دایر نموده‌اند و اسباب مفسده شده‌اند.
آقا میرزا سید محمد مجتهد- باید رفع مفاسد این انجمنها را بکنید و الا موجب هر ج مرج مملکت خواهد شد شخص نانوا انجمن می‌کند که نانرا بهر قیمتی که می‌خواهد می‌فروشد این چه انجمن است.
آقا سید مهدی- فرمایشات حضرت حجه الاسلام تمام صحیح است ولی اینطور که از روی تعمیم فرمودند به تمام وکلا پر می‌خورند باید معین شود که خائن کیست این تلگرافی که از رشت آمد باید تحقیق شود که محرک کی بوده است.
وکیل التجار- باید استنطاق شود تا معلوم گردد.
حاج محمد اسمعیل آقا- تمام انقلابات رشت از شخص شما است.
آقا میرزا سید محمد مجتهد- چند نفر از وکلا هستند که اعتبار نامه آنها از روی تقلب شده باید رسیدگی شود چند نفر هم مستندکه مغرض هستند تا چاره آنها نشود و اصلاحی در امر این انجمنها نشود کار درست نمی‌شود.
آقا سید مهدی- گمان بنده این است ماموری که برست رشت رفته است از همه بی غرض تر باشد همان تلگراف مامور خوانده شود.
(تلگراف مامور رشت قرائت شد) مشعر بود بر اینکه:
- بعد از ورود شروع بکار کردیم تا اواسط کار هم خبری نبود بعد گویا از طهران نوشته شده است که غیرت کنید نگذارید رشت جزو ولایات محسوب شود این است که این اختلاف ظاهر شده است.
آقا سید محمد تقی- آنچه از این تلگراف معلوم می‌شود این تحریک از طهران بوده باید معلوم شود که مکتوبی بوده یا تلگرافی.
رئیس- در نظامنامه نوشته شده که شش نفر انتخاب شوند ولی معلوم نشده است که از روی طبقاتی باشد یا خیر حالا آنچه می‌بینیم نزدیک است فساد شود حالا نباید بگوئیم که حتما همین طور باشد اصل فساد بواسطه این شده ایت که هزار رای از اصناف داده شده است که هزار رای از اصناف داده شده است و از سایرین پانصد رای بدیهی است پانصد رای مقابلی با هزار زای نمی‌کند و بنابراین تمام وکلا از اصناف خواهند شد عجاله این مطلب اهمیت دارد یا نه؟
آقا میرزا فضلعلی آقا- آیا این مجلس بجهه مصلحت یا مفسده در قانونی هرگاه مجلس رای داد و تا بست و چهار ساعت مفسده آن معلوم شده آیا باید آن رای برگردد یا نه در این خصوص که با طبقات نباشد و با افراد باشد در هیچ جا انجمن مترتب نخواهد شد آنوقت وکلای تجار و علماء از میان می‌رود و هرج و مرج می‌شود امروزه که این مفسده معلوم شد باید انتخابات را در طبقات قرار داد تا رفع شود.
آقا میرزا محمود- ده ماه است که این مجلس زحمت کشیده و اتصالا گفته شده که تکلیف مجلس وضع قانون است این اول قانونی است که از مجلس در آمده است پس نباید بجهه چند نفر قانون را بهم زد دیگر چه نتیجه برای نوشتن قانون مترتب می‌شود.
حسام الاسلام- من می‌گویم حاج محمد رضا و غیره خوب ولی در اجرای این قانون مبلغی بخارجه ضرر وارد می‌آورد که پیله آنها را توقیف نموده‌اند اسباب خسارت دولت خواهد شد.
حاج امام جمعه- اگر در خصوص مسئله رشت که ایالت است یا ولایت مجلس رای داد نباید تغییر بکند ولی در خصوص نظامنامه انجمنهای ایالتی از بابت انتخاب از روی طبقات رای داده شد باید با طبقات باشد اگر نباشد اسباب فتنه خواهد شد باید امروز همانطور انتخاب طبقاتی باشد.
آقا سید محمد جعفر- ما باید بموجب قانون اسلام رفتار نمائیم باعتقاد تمام علما بعد از بعثت حضرت رسول (ص) تمام احکام حاضر بود ولی باقتضای وقت بتدریج در موقع اجرا گذارده شد حالا شما میخواید که با این مفاسد یکدفعه همه را مجری نمائید نمی‌شود.
آقا شیخ حسین- ما نباید در همه جا تقلید از خارجه بکنیم حالا تغییر طبقاتی مضر است به مملکت ما نباید تغییر بدهیم تا وقتیکه اقتضا کند.
رئیس- حضرات در رشت منتظر ند مذاکرات هم باندازه شد حالا باید رای گرفته ندارد.
حاج امام جمعه- حکمیکه از مجلس صادر شد ندارد.
آقا سید محمد تقی- تمام فرمایشات آقای حاج جمعه صحیح است تلگرافی هم الان از رشت رسیده قرائت می‌شود قرائت شد قریب به این مضمون:
- به توسط آقای تقی زاده و حاج میرزا ابراهیم و حاج میرزا آقا اینکه آنچه از مجلس صادره شد نباید برگردد معلوم است که ما جز خدمت به ملت غرضی نداریم رای مجلس نباید برگردد دیگر این که اموال تجار در معرض تلف است اگر از جان و مال ما گذشته‌اید که هیچ والا فکری کنید و خیلی مشکل است که مردم زیر باز بروند
- جمعی از تجار اذربایجان مقیم رشت
رئیس- چون در تلگراف خانه پرسیدند که این ماده مبهم است چه باید کرد من جواب دادم چون معلوم نیست طبقاتی باشد و غیر از این چاره نیست زیار که اصناف کلیه بیک ملاحظه اگر طبقاتی باشد اینها مایل نیستند.
حاج سید عبد الحسین شهشهانی- اول که مجلس می‌خواست تاسیس شود ترتیب انتخابات بچه طور بود مگر بطبقاتی نبود حالا هم همانطور باشد این اغتشاش اختصاص برشت ندارد در خراسان هم بجهت همین انتخاب افرادی اسباب فتنه خواهد شد عجاله چند سالی همین نظامنامه اول را معمول دارند تا بعد هر طور مقتضی شود رفتار شود.
مخبر الملک-می‌خواهم توضیحی بدهم بعد رای خود را بگویم.
جمعی از آقایان گفتند که رای مجلس بر نمی‌گردد این ترتیب عین استبداد است زیار که شاید قانون ناقض یا موجب فساد باشد آنوقت خود مجلس انرا نسخ می‌کند و در باب انتخابات هم باید طبقاتی باشد و عدد منتخبین هم ۱۲ نفر باشند.
حاج امام جمعه- اشتباه نکنید مقصود من این نیست که احکام مجلس منسوخ نمی‌شود بلکه مقصود من اینست که در یکماده که یک رای داده شد تکذیب نکنند.
آقا میرزا محمود- اگر طبقاتی بخواهید بکنید بی اعتدالی می‌شود زیرا که از اصناف با اینکه عده آنها زیاد است یکنفر معین می‌شود و از طلاب هم با کمی عده یکنفر معین می‌شود.
رئیس- این عین عدالت است زیرا که همه طبقات ذی حلقند.
آقا شیخ یوسف- در باب انتخاب انجمنها یک ترتیبی نطام السلطنه قرار داده بد نیست و تلگرافا اطلاع داده‌اند خوب است خوانده شود.
رئیس-دو رای باید گرفته شود یکی اینکه گیلان را با این اغتشاش ایا باید ایالت فرض کنیم یا ولایت و یکی هم در باب انتخابات چون در نظامنامه مبهم است به بینیم طبقاتی باشد یا بعموم افراد حق داده شود و نیز جمعی اینجا میگویند که اگر رای داده شود که رشت ولایت است عده منتخبین دوازده نفر خواهد بود.
مستشار الدوله- در انجمنهای ولایتیکه گفته شده که شش نفر منتخب باشد این شش نفر از خود ولایت است از اطراف هم شش نفر خواهند آمد و اینکه گفتند دوازده نفر باشد مقصود این است که از خود ولایت دوازده نفر باشد اشتباه نشود در خصوص ایالت بودن یا ولایت بودن رشت رای گرفته شد.
- رای برولایت بودن ۷۲
- رای بر خلاف آن ۶
- ورقه امتناع ۲
رئیس- این رای دوم از برای این استکه انتخابات وکلای انجمن از روی طبقات باشد یا از روی افراد.
آقا میرزا فضلعلی آقا- رای تماکم شد دیگر چرا ملاحظه می‌شود.
حسام الاسلام- این طبقات در شهر است ولی از محالات از هر محلی باید یک نفر بیاید.
مخبر الملک- نظر باین ترتیبات و بملاحظه اینکه در رشت طبقه شاهزادگان و قاجاریه کم است خوب است شاهزادگان و اعیان یک طبقه باشند و در عوض اصناف دو نفر انتخاب نمایند رای گرفته شد
- بجهه طبقاتی بودن ۷۵
- برخلاف ان ۶
مجلس تمام شد.