مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۶ نشست ۸۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۶ نشست ۸۹
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۸۹
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه‌شنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۶
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر راه
۳- سؤال آقای مهران راجع به دیوان محاسبات و جواب آقای معاون وزارت دارائی
۴- سؤال آقا خلعتبری راجع به چای داخلی و جواب آقای وزیر بازرگانی
۵- مذاکره در گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به مقررات محصلین ایرانی در خارجه
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز سه شنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۳۳۶
مجلس یک ساعت چهل دقیقه پیش از ظهر بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱ـ تصویب صورت مجلس
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان: صفاری. دکتر آهی. اقبال. دکتر نفیسی. قرشی. کدیور. مرتضی حکمت. محمدودی. اکبر. ذوالفقاری. صارمی. دکتر سید امامی. ثقه الاسلامی. دکتر بینا. مشار. سعیدی. دکتر عمید اریه. سنندجی. بور بور. فرود. اورنگ. دکتر وکیل. دکتر سعید حکمت. اعظم زنگنه. عمیدی نوری. امامی خوئی. قراگزلو. صراف زاده.
غائبین بی اجازه ـ آقایان: دکتر عدل. اخوان.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه ـ آقایان: پرفسور اعلم. قنات آبادی. دکتر جهانشاهی. بزرگ نیا. کیکاوسی. عبدالحمید بختیار. دکتر پیر نیا. مسعودی. مهندس ظفر.
رئیس ـ آقای دکتر مشیر فاطمی بفرمائید.
دکتر مشیر فاطمی ـ خواستم از حضور مبارکتان استدعا کنم ر آراء هیأت نظارت یک رأی دو رأی اشتباه شده است بنده تذکر می‌دهم که اصلاح بشود.
رئیس ـ اصلاح می‌شود آقای دکتر جهانشاهی بفرمائید.
دکتر جهانشاهی ـ اصلاحات عبارتی هست در صورت جلسه در صورت جلسه که اصلاح می‌کنم و تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ اصلاح کنید دیگر نظری نیست ؟(اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب می‌شود.
۲ـ تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر راه
رئیس ـ امروز سوالات مطرح است آقای خلعتبری بفرمائید.
خلعتبری ـ وزیر مربوطه نیستند. رئیس ـ آقای وزیر راه فرمایشی دارید بفرمائید.
وزیر راه (سرلشگر انصاری)ـ بطوری که خاطر آقایان محترم مستحضر است دو سال قبل از لحاظ توسعه خطوط راه آهن وزارت راه با موافقت کمیسیون برنامه مجلس محترم شورای ملی از آلمان غربی دوازده نفر کارشناس استخدام کرد و در سال گذشته قرار داد این عده بپایان رسید چون احتیاج بتجدید قرار داد هفت نفر از آنها نبود و کارکنان ایرانی وزارت راه می‌توانند همان وظائف را عهده دار شوند قرار داد هفت نفر از آنها تجدید نشد ولی در سال جاری از جهت احتیاج بتجدید خدمت ۵ نفر بقیه لایحه‌ای برای پرداخت حقوق آنها تهیه شده که تقدیم ریاست محترم مجلس شورای ملی می‌شود.
۳- سوال آقای مهران راجع بدیوان محاسبات و جواب آقای معاون وزارت دارائی
رئیس ـ آقای مهران بفرمائید.
احمد مهران ـ بنده در دولت گذشته سوالی کرده بودم راجع بدیوان محاسبات ولی چون موضوع مربوط است بمصالح مملکت این است که این سوال را استرداد نکردم و استدعا کردم تعقیب شود و امروز این سوال مطرح است و اصولا این سوال را کرده ـ ام که شاید دو سه موضوع در پشت این تریبون مجلس محترم شورای ملی روشن بشود اصل ۱۰۲ متمم قانون اساسی میگوید ‹‹ دیوان محاسبات مأمور بمعاینه و تفکیک محاسبات اداره مالیه و تفریغ حساب کلیه محاسبین خزانه است و مخصوصاُ مواظب است که هیچیک از فقرات مخارج معاینه در بودجه از میزان مقرره تجاوز ننموده تغییر و تبدیل نپذیرد و هر وجهی در محل خود بمصرف برسد و همچنین معاینه و تفکیک محاسبه مختلفه کلیه ادارات دولتی را نموده اوراق سند خرج محاسبات را جمع آوری خواهد کرد و صورت کلیه محاسبات مملکتی را باید بانضمام ملاحظات خود تسلیم مجلس شورای ملی نماید ›› بنده فکر می‌کنم بر همکاران ما پوشیده نیست که دولتهای ایران بطور کلی تا چه حد نسبت بقوانین متعصبند ولی بنده شخصاُ نسبت باجرای قوانین که منبعث از قوانین اساسی است شخصاُ متعصبم و معتقدم که این قوانین در اصول اساسی این مملکت مؤثر است و باید صحیحاُ اجرا شود یکی از این قوانین که منبعث از قانون اساسی است همین قانون دیوان محاسبات است که مسلماُ از نظر آقایان گذشته است (مهندس اردبیلی ـ سالها است اجرا نشده) نمایندگان قبل از ما این قانون را تصویب کرده‌اند و مشتمل است بر ۴۱ ماده پس از ذکر این مقدمه با ارادتی که خدمت آقای انواری دارم میل دارم که ایشان بعرایضم توجه کنند یک قانونی در ۲۳ صفر ۱۳۲۹راجع بدیوان محاسبات وضع شده است که اساساُ اجرا نشده است و طبق ماده ۴۱ همین قانون آن قانون نسخ شده است تا اینکه دردی ۱۳۱۲ بعد این قانون تا سال ۱۳۱۸ معمول بوده است و مجری هم شده ولی
دولت وقت در سال ۱۳۱۸ بعضی از مواد این قانون را هم ملغی کرده ولی عجب این است که در این نسخه قانون مادةنوشته شده ولی توی پرانتز اولیای محترم وزارت دارائی نوشته‌اند این ماده نسخ شده است این یکی از چیزهائی است که در این قانون اسباب تعجب بنده را فراهم کرده است، آقایان میدانید دیوان محاسبات شعبی دارد مدتی است سه شعبه داشته حالا باید پنج شعبه داشته باشد که اینها تسجیل و تطبیق اسناد را انجام می‌دهند و اصولا امور مالی بنظر بنده از سه قسمت تشکیل می‌شود یکی وصول است، یکی خرج کردن یکی هم رسیدگی کردن (استدعا می‌کنم توجه بفرمائید) وصول کردن وارد این بحث نمی‌شوم خرج کردن هم وارد بحث آن نمی‌شوم بحثم در رسیدگی کردن است با کمال تأسف بعد از این که اخیراُ عده‌ای را بمجلس پیشنهاد کردند برای مستشار دیوان محاسبات و آقایان عده‌ای را انتخاب فرمودید اینکار هفت سال تأخیر شده و این تأخیر نشان می‌دهد که اولیای وزارت دارائی ایران بطور کلی باجرای قانون دیوان محاسبات و آقایان عده‌ای را انتخاب فرمودید اینکار هفت سال تأخیر شده و این تأخیر نشان می‌دهد که اولیای وزارت دارائی ایران بطور کلی باجرای قانون دیوان محاسبات و رسیدگی بکلی بی اعتنا هستند ولی اولیای فعلی وزارت دارائی بی اعتنا ترند بدلیل اینکه پس از انتخاب مستشاراتی که آقایان انتخاب فرمودید این آقایان خواسته‌اند آقای وزیر دارائی را ملاقات کنند فرموده‌اند جناب آقای انواری معاون وزارت دارائی را ملاقات کنید از خدمت آقای انواری وقت خواسته‌اند ایشان هم فرموده‌اند که اگر مطلبی دارید بنویسید (مهندس اردبیلی ـ آقای مدیر کل را ملاقات کنید) مستشاراتی که آقایان انتخاب فرموده‌اید یعنی کسانی که باید اصل ۱۰۲ قانون اساسی را اجرا کنند و حساب بدولت بدهند توجه بفرمائید تا این درجه مورد بی اعتنائی واقع شده‌اند و اینها رسیدگی بحساب را چه جور می‌کنند حالا بنده می‌خواهم از این مقدمه نتایجی بگیرم تا سال ۱۳۱۸ که خودم هر بعضی اوقات متصدی امور مالی بوده‌ام نظرم هست در خواستها می‌رفت دیوان محاسبات تسجیل می‌شد، رسیدگی می‌شد و اینها را میدیدند و هیچوقت یک سند خرجی را دو دفعه پرداخت نمی‌کردند و یکنفر دو دفعه حقوق نمی‌گرفت ولی با کمال تأسف باید بعرض آقایان برسانم که حالا دیده شده است سند خرجی دو دفعه بحساب ریخته می‌شود و اشخاصی هم هستند که دو دفعه حقوق می‌گیرند یعنی برای فلان ماه یکدفعه خودشان حقوق می‌گیرند و یکدفعه هم یکی از قوم و خویشهایشان که وکالت داشته است حقوق او را گرفته است بنده می‌خواهم عرض کنم (چون نمی‌خواهم زیاد وقت آقایان را بگیرم و یادداشتی بمن نوشته شده که بیشتر از ۵ دقیقه صحبت نکنم) می‌خواهم آقای انواری بدو سئوال من جواب بدهند. اولا این است که دیوان محاسبات الان چه می‌کند دوم اینکه حساب دولت را چرا دیوان محاسبات رسیدگی نمی‌کند که بیاورند بمجلس گزارش بدهند که اجمالا باتکای آن لایحه تفریغ بودجه را به مجلس بیاورند بنده این اندازه از عرایضم نتیجه می‌گیرم خدمت آقایان عرض کنم هر چقدر این آقایان رسیدگی را تضعیف کنند اسباب گستاخی دزدان را در این مملکت فراهم کرده‌اند (صحیح است) بنابراین بقیه عرایضم را به بعد از فرمایشات جناب آقای انواری موکول می‌کنم.
رئیس ـ آقای انواری بفرمائید.
انواری (معاون وزارت دارائی)ـ فرمایشات جناب آقای مهران صحیح است دیوان محاسبات وظایفی دارد که بر طبق مقررات موجود عمل می‌کند عرض کنم وضع فعلی و قانونی که بتصویب رسیده است عمل تسجیل را مطابق آن قانون اولیه دیوان محاسبات انجام میداده ولی در قانون فعلی بعهده اداره‌ای گذاشته بعنوان اداره تطبیق اسناد. تسجیل و رسیدگی روی حوالجات و خواستها بوسیلة آن اداره انجام می‌شود و بجریان میآفتد و قابل رسیدگی می‌شود پرداخت می‌شود و بعد در خواست‌های مربوط تنظیم شده و صورت حسابها در آخر هر ماه تنظیم می‌شود و بدیوان محاسبات تسلیم می‌گردد. با عرض این مقدمه این گزارش که اداره مربوطه داده است اینجا می‌خوانم و بعد مطالبی بعرض آقایان میرسانم اداره رسیدگی بحساب‌ها روی مقررات قوانین فعلی میگوید: حسابهای ماهانه تمام وزارتخانه‌ها و ادارات مستقل و بنگاههای دولتی طبق ماده هفت اصلاحی قانون دیوان محاسبات بوسیله ادراه کل رسیدگی و مرکز حسابها جمع آوری یعنی تقریباُ حسابها بوسیله مأمورین و ذی حسابها رسیدگی می‌شود و تسلیم دیوان محاسبات می‌گردد و بر طبق مقررات موجود ممیزی و برای رسیدگی نهائی بدیوان محاسبات ارسال می‌شود و در دیوان مذکور طبق قانون دیوان محاسبات مورد اقدام قانونی قرار گرفته و قرار لازم نسبت بآنها صادر می‌گردد و باین ترتیب در حال حاضر کار رسیدگی بحساب‌های دولتی جریان عادی دارد اما در مورد لایحه تفریغ بودجه که اشاره فرموده‌اند باستحضار میرساند تهیه لایحة مذکور مستلزم جمع آوری کلیه حسابهای دولتی مربوط بعمل کرد بودجه یکسال می‌باشد اگر حساب یک شهرستان و یا یکی از وزارت خانه‌ها باقی بماند انجام کار میسر نخواهد بود و چون حساب متمم نهائی بعضی از سازمانهای مرکزی و دارائی شهرستانها تحویل نگردیده لهذا تهیه و تقدیم لایحة تفریغ بودجه میسر نشده است و موضوع مرود توجه کامل می‌باشد اقدام لازم بعمل آمده با اعزام مأمورین مخصوص شهرستانها حسابهای باقی مانده در دست جمع آوری می‌باشد و با پیشرفتی که در انجام کار مشهود است امید می‌رود بزودی اولین لایحة تفریغ بودجه تهیه و تقدمی شود بطوری که استحضار دارید سنوات قبل ما بودجه سالیانه نداشتیم دارید سنوات قبل ما بودجه سالیانه نداشتیم و بصورت یک دوازدهم بود حسابهای مرتب نبود در دولت گذشته و دولت فعلی با وضعیت حاضر برای اینکه قانون حقیقتاُ بموقع اجرا گذاشته بشود تا بتوانیم تفریغ بودجه تهیه کنیم و بمجلس تقدیم نمائیم از هر راهی که ممکن بود اقدام کردیم تا اینکه مجبور شدیم برای تصفیه حساب هر قسمتی که در این مملکت هست مأمورین مخصوص اعزام کردیم و این مأمورین عملیاتشان خیلی خوب بوده، کمیسیون مخصوص در مرکز تشکیل دادیم که اگر نواقص در حسابها باشد و یک عده‌ای نتوانستند رفع نواقص بکنند آن قسمت‌ها را انجام بدهند و مأمورین اعزامی در هم تقریباُ در اغلب شهرستانها کار خودشان را انجام داده‌اند و الان در وضعیت فعلی لایحه تفریغ بودجه سال ۳۲ و ۳۳ در دست تهیه است و بنده امیدوارم که بزودی بتوانیم هر کدام که کامل باشد لایحه تفریغ بودجه اش بمجلس تقدیم کنیم.
رئیس ـ آقای مهران بفرمائید.
مهران ـ بنده می‌دانستم که این شیوة تعقیب می‌شود آقایان اولیای دولت وقتی که سوالی می‌شود مراجعه می‌کنند باداره مربوطه و کار جنبه اداری پیدا کرده و آن اداره مربوطه جوابی تهیه می‌کند و آقایان آن جواب را می‌آیند اینجا می‌خوانند بدون اینکه در سیاست قضیه وارد بشوند جناب آقای انواری تا اینجا مطلبی را صحبت می‌کنم که از حدود جوابی که یک عضو وزارت دارائی برای جنابعالی تهیه کرده باشد بالاتر است و مهمتر است و الا بنده بهیچوجه تصدیع نمی‌دهم اولا سلیقه این شده است که وزراء وزارت دارائی را تا جائی که می‌توانند تضعیف کنند و حداکثر بودجه‌ای که ممکن است بگیرند شما هم برای اینکه ضعیف هستید یعنی مجبورید ضعیف بشوید، دیوان محسبات را تضعیف کردید آمدید تمرکز و تطبیق اسناد را بموجب قانون و بر خلاف قانون از دیوان محاسبات منتزع کردید قدرت مستشاری را بکلی کم کردید بنده آقای انواری می‌خواهم وارد این بحث بشوم که چرا مقنن گفته است دیوان محاسبات و نگفته است اداره محاسبات باین دلیل که این محکمه است خواسته است شما را تقویت کند خواسته است شما وقتی بیک وزیری گفتید نه بتوانید بگوئید نه، رأی دیوان محاسبات دلیل باشد برای گفتن این نه و اتکاء بکنید باین رأی شما آمدید دیوان محاسبات را تضعیف کرید برای اینکه خودتان می‌خواهید منظورتان را انجام بدهید این صحیح نیست آقا قدرت مستشاری را کم نکنید در قانون دیوان محاسبات هست که شهرداریها هم باید بآن جا جواب بدهند و حساب بدهند نتیجه این سیاست مالی که اندازه کرده‌اید چه شده است؟ این شده است که هر کس در صدد تضعیف شما بر آمده است نتیجه این شده است که شهرداریها حساب نمی‌دهند حیف و میل می‌شود (مهندس اردبیلی ـ دزدها جری می‌شوند) یک نتیجه بزرگتر از همه پیدا شده است و آن این است که اصولا انواع حسابهائی که باید رسیدگی بکنند دیوان محاسبات یکی نیست حساب صاحب جمع‌ها است حساب نقدی است حساب جنس است حساب مالی است بنده این موضوع را تحقیق کردم نه اینکه کسی بیاید بمن بگوید اشتباه نشود من رفته‌ام تحقیق کرده‌ام و باین نتیجه رسیده‌ام که عده خیلی زیادی پرونده در دیوان محاسبات انباشته شده کسی هم باینها رسیدگی نمی‌کند بعد هم شخصی که این وضع را پیدا کرده می‌گذارید سر یک اموال بزرگتر سر یک صندوق بزرگتر آخر ملاحظه بفرمائید وقتی که متصدیان میدانند که شما بکارشان نمی‌رسید بهیچ حسابی رسیدگی نمی‌کنید چرا کارشان را ادامه ندهند بنده اطلاع درام یکی از شعب دیوان محاسبات ۳۰۰ حکم صادر کرده ۳۰۰ حکم از دادسرا صادر شده و آقایان حکم‌ها را اجرا نمی‌کنند یعنی متصدیان مربوط سر مشاغلی که بوده‌اند هستند اگر سر شغل بالاتر آنها را نگذاشته باشند آقایان این صحیح نیست بگذارید در این کشور رسیدگی بحساب بشود این یک امری است بسیار عادی بگذارید رسیدگی بحساب بر قرار باشد اتکاء کنید بدیوان محاسبات دیوتان محاسبات در حکم دیوان عالی تمیز است در عرض آنست برای اینکه مستشاران آن را مجلس شورای ملی انتخاب می‌کند، چرا این دستگاه را تضعیف می‌کنید؟ حالا برای این که رفع کسالت آقایان بشود عرض می‌کنم یک عده پیرمرد را آورده‌اند در طبقه ششم وزارت دارائی نشانده‌اند (مهندس اردبیلی ـ آسانسور می‌خواهند) و این آقایان وقتی که می‌رسند بآن طبقه ششم دیگر قدرت نفس کشیدن و تکلم کردن بکلی ندارند مثل اینکه واقعاً ما تعهد داریم در بی اعتنائی باصول و حاضر هم نیستند که احوال آنها را بپرسند و تا حدی که بنده اطلاع درم وسائل عادی اداری مثلا تلفن هم در اختیارشان نیت من نمی‌خواهم وارد این جزئیات بشوم من بحث کلی راجع بقانون اساسی می‌کنم بنده عرض می‌کنم این وضعی که پیش گرفته‌اید و رسیدگی را بکلی از بین برده‌اید بنگاه سازی مولود همین است الان در قانونی که جناب آقای مهندس شریف امامی مرحمت کرده‌اند که بنده با دقت آن را خواندم بایشان هم کمال ارادت را دارم باز می‌بینم ایشان هم در این قانون مرقوم فرموده‌اند که این دستگاه از حیث امور مالی
و فلان و بهمان مستقل است بنده میخواه تکلیف این قصبه را آقایان واقعاُ روشن کنید که ما این بنگاههای این جوری رأی بدهیم یا نه بنده می‌خواهم این مطلب را عنان کنم که واقعاُ باید باینجور مواد رأی داد یا نداد؟ ماده ۱۳ اینطور میگوید و سازمان نقشه برداری کشور در آنجام وظائف خود از نظر مالی (تازگی استخدامی را هم اضافه کرده‌اند) استخدامی و اداری طبق مقررات و آئین نامه خاصی که وزارت صنایع و معادن بتصویب هیئت وزیران خواهد رسانید تحت نظر وزیر صنایع و معادن اقدام می‌نماید ›› کوشش عجیب است برای اینکه دستگاه مالی مملکت را تضعیف کنند بنده اگر بخواهم یک گریزی بزنم و عرض کنم وضع سازمان برنامه و کیفیت امور مالی آن را هم دیدم رسیدگی نمیشود و مرتب نیست ۵۰ میلیون ۵۰ میلیون بعمرو زید بخشیده می‌شود برای اینکه بروند ببینند در خوزستان چه کاری می‌شود و فکر هم می‌کنم بر گردند و بفرمایند که کاری نمیشود کرد و پس باید تمام حسابها رسیدگی شود و رسیدگی لازمست بنده خیلی معذرت می‌خواهم چون آقای ناصر واقعاُ مردی است که از بانک ملی باینجا آمده و آنجا هم یک موسسه منظمی است جناب آقای انواری هم با سوابق ممتدی که در وزارت دارائی دارند انتظار دارم یک ترتیبی فراهم بیاورند که امور مملکت و دستگاه مالی مملکت بودجه اش هر چه می‌خواهد باشد رسیدگی بشود و اگر این رسیدگی را بخواهید موقوف و تضعیف بکنید خواه این دولت خواه دولتهای دیگر دچار بلاهائی می‌شوید که نتیجه اش را دیدم و در نتیجه هیچوقت حساب تنظیم نمیشود یک عده اسناد دولت را بنام ذیحساب‌ها می‌برند آنجا رسیدگی نمیشود و رسیدگیش هم جناب آقا انواری جنابعالی میدانید جنبه حل معما دارد عرض کنم باصطلاح تجاوز بحقوق دولت یک امر هنری و عرض کنم یک نوع زرنگی محسوب می‌شود خیلی معذرت می‌خواهم از این تذکر (یکی از نمایندگان ـ نتیجه چه شد ؟) نتیجه این شد که جناب آقای انواری آمدند اینجا و یک کاغذی آوردند خواندند ولی امیدوارم یکی ترتیبی فراهم کنند که اینقدر تجاوز بحقوق دولت جزء امور عادی نباشد (احسنت)
رئیس ـ اینها بسته بنظر مجلس است که اینطور لوایح مالی که می‌آورند که استقبال مالی قائل شوند که با قانون محاسبات عمومی تطبیق نمی‌کند خود مجلس موافقت نکند (صحیح است) دو سه بار اینکار شده است و فعلا هم مورد نداشته است. آقای انواری معاون وزارت دارائی بفرمائید.
معاون وزارت دارائی ـ جناب آقای مهران عرض کنم بنده نمی‌خواهم ادعاکنم ولی عقیده‌ام این است که اداره یک وزارتخانه‌ای اصلا پیشرفت عمل روشن بودن عمل بحساب است این اصل کلی است این عقیده بنده است ضمناُ می‌خواهم بعرض برسانم که اینطور هم نیست که تصور فرمودند که کورکورانه ما رسیدگی باین کار می‌کنیم و اینکه بنده اینجا خواندم بنده عرض می‌کنم یک قسمت عمده این زیر نظر خود بنده است و آخر هر ماه رسیدگی می‌شود اینها مربوط است به بودجه وزارت دارائی که باید گزارش بدهد که این چند ماه چند حساب از ذیحساب‌ها گرفته و در آخر ماه کدام حسابها خاتمه پیدا کرده است و رسیدگی شده است و کدام حسابها جور شده است که بدیوان محاسبات مراجعه کند دیوان محاسبات در تمام این مدتی که بوده کار خودش را مرتب انجام میداده و روی ابو ابجمعی‌ها نظر میداده و شاید ماهی نیست که رسیدگی چند نفر تمام نشده و برای اجراء بمراجع مربوطه فرستاده نشده باشد (مهندس اردبیلی ـ راجع به مجلسین که احکام صادر شد چه شده ؟) احکام صادر می‌شود یک وقت از نظر وصول مبلغ اختلاس شده است که وزارت دارائی مشغول اقدام می‌شود و وصول می‌کند و یک قسمت آن می‌رود بدیوان کیفر که جریان خاصی دارد و طبق مقررات عمل می‌شد (یکی از نمایندگان ـ می‌رود بچاه و پل) عرض کنم پرونده هائی که در دیوان محاسبات هست در مدتی که اعضاء‌دیوان محاسبات بیکار نبوده و تمام اسناد را رسیدگی کرده و آنچه رسیدگیش قطعی بوده بدیوان محاسبات تحویل می‌دادند و آنچه دیوان محاسبات جا نداشته بمن مراجعه کردند گفتم بسیار خوب آنجا نگاهدارید تا جائی معین بشود عرض کردم وزارت دارائی با یک جدیتی و با اینکه حقیقتاُ این عمل را که دارای اهمیت زیادی است اقدام کنیم و بجریان بیندازیم ناچار بودیم گذشته‌ها را فعلا بگذاریم از سال ۳۲ و۳۳ لایحه تهیه کنیم و تهیه شده و شب و روز هم مشغول هستند و مأمورین به شهرستانها رفتهاند برای اینکه این کار را انجام بدهند نه اینکه بنده بیایم اینجا و پنج کلمه توضیح و جواب عرض کنم اطمینان می‌دهم در حال حاضر وزارت دارائی و قسمت‌های مربوطه با کمال جدیت مشغول کار هستند که بتوانیم لایحه تفریغ بودجه ۳۲ و ۳۳ را تقدیم مجلس کنیم
۴- سوال آقا خلعتبری راجع بچای داخلی و جواب آقای وزیر بازرگانی
رئیس ـ آقا خلعتبری.
ارسلان خلعتبری ـ سوال بنده مربوط است بمساله چای و بهیچوجه من بابت تعصب که نماینده شمال هستم مطلبی را عرض نمی‌کنم بلکه قصد دارم حقیقتاُ این مطلب را مورد علاقه تمام نمایندگان محترم کشور است وضعش روشن بوشد و بدانیم در آینده چه خواهد شد! بنده منظورم از این سوال این است برا استحضار نمایندگان محترم سه چهار مطلب را من باب تذکر عرض می‌کنم یکی این که ۱۴ هزار هکتار زمین در زیر کشت چای در ایالت گیلان و مازندران است، سالی چندین هزار در حدود پنجهزار تن چای تولید می‌شود چند صد میلیون تومان در از خارج چای وارد می‌شود متجاوز از ۹۰ کارخانه بپول و خرج خود مردم و بدون کمک دولت در این هفت هشت ساله اخیر در گیلان و مازندران ایجاد شده بنابراین ثروت ملی را باید حفظ کرد در آخر سال ۳۳ تصویب نامه‌ای صادر شد و در ظرف چند ماه اجازه ورود چای خارجی آقای وزیر بازرگانی سابق همین جا پشت تریبون اظهار کردند که در نتیجه آزادی ورود چای در عرض سه ماه آنقدر بازار اشباع شده است که بتجار وارد کننده چای نمی‌توانیم پروانه ورود سهمیه بدهیم این یک نمونه ایست از اینکه اگر بازار از محصولات خارجی اشباع شد آنوقت چقدر باید رعایت محصولات داخلی را کرد در سال ۱۳۳۵ اجازه ورود چای را نصف کردند و بتولید کنندگان داخلی گفتند اگر یک کیلو چای تولید کردید حق وارد کردن دنیم کیلو چای دارید تولید کنندگان شروع کردند بتولید چای ولی موقعی که بایستی باینها پروانه ورود چای خارجی بدهند فقط پروانه را بسازمان برنامه دادند و شرکت چای سازمان برنامه پروانه خودشرا کیلوئی ۸۰ ریال در بازار آزادی فروخت و مردم ۹۰ کارخانه که بعشق ورود چای خارجی چای دخلی را از کشاورزان خریده بودند بآنها پروانه ندادند و این اشخاص چون از آنها سلب اعتماد شد دیگر اعتماد نکردند که برای امسال چای داخلی را از کشاورز بخرند اینها را عوض می‌کنم که آقای وزیر بازرگانی جواب روشنی بدهند ولی دولت در سال گذشته و در امسال کمک کرد کمک می‌کند قصد کمک دارد سازمان برنامه کمک کرد من از آقای ابتهاج تشکر می‌کنم، آقای نخست وزیر فعلی کمک کردند آقای وزیر بازرگانی هم کمک کردند ولی در این است که شرکت چای سازمان برنامه بمقدار محصول کارخانه اجاره نکرده است ندارد که محصول داخلی را بفروشد بنازلترین قیمت از کشاورز می‌خرد بنابراین کشاورز در این وسط صدمه می‌بیند آقای تجدد وزیر بازرگانی برای نمونه خدمتتان عرض می‌کنم در این موضوع یک کاری کرده که تا کنون سابقه نداشته یعنی برای رسیدگی باین وضع و اینکه کمک دولت بمردم می‌رسد یا نه یک بازرس خصوصی مخفی محرمانه فرستاده‌اند که اگر آقایان وزراء دیگر هم اینکار را بکنند بنظر من می‌توانند اطلاعات از وضع مردم بدست بیاورند از ایشان تشکر کنم امیدوارم که این نمونه را سایر آقایان وزراء هم عمل بکنند از آنطرف در دولت سابق آزادی مطلق ورود چای خارجی داده شده سیاست فعلی دولت هم این است که از مقابل سود بازرگانی اجازه مطلق ورود ای خارجی داده بشود حالا بنده از جناب آقای وزیر بازرگانی خواهش می‌کنم این مسأله را روشن کنند با حمایتی که از آن می‌کنند واقعاُ این منظور که چای داخلی را حمایت کنند این را چگونه می‌توانند و چه کار خواهند کرد؟ که خیال ما هم راحت بشود در این مملکت وقتی مردم بچای احتیاج دارند نمی‌توان گفت که چای از خارجه نیاید بنده چنین فکری ندارم چای چون کم است باید هم از خارجه بایدی اما تصمیمی که در این مورد می‌گیرید که فکر ما را تأمین کند این را بنده استدعا می‌کنم روشن بفرمائید و طریق حمایت را تعیین کنید.
رئیس ـآقای وزیر بازرگانی.
وزیر بازرگانی ـ بنده قبلا از اظهار لطفی که جناب آقای خلعتبری نسبت بعملیات من فرمودند تشکر می‌کنم.
اخیراُ همکاران محترم سابق و دوستان ارجمندم جنابان آقایان ارسلان خلعتبری و پرفسور جمشید اعلم سوالاتی از دولت بترتیب زیر فرموده‌اند:
جناب آقای خلعتبری سوال فرموده‌اند با توجه باینکه در دولت سابق طبق تصویب نامه ورود چای خارجی آزادی شده آیا وزارت بازرگانی که پیشنهاد کننده این تصویب نامه بوده بتصمیم خود باقی است؟ و در صورت آزادی ورود چای برای حمایت از محصولات داخلی چه فکری شده و چه بعمل آمده است؟
این سوال جناب آقای خلعتبری است.
و جناب آقا پرفسور جمشید اعلم سوال فرموده‌اند آیا دولت ورود اجناسی از قبیل صابون و چرم و اودکلن را که مشابه آن در ایران تهیه می‌شود آزاد ساخته؟ و در این صورت برای صاحبان کارخانه و کارگران و تجاری که در این قبیل امور سرمایه خود را بکار انداخته‌اند چه فکری کرده‌اند.
چون موضوع سوال‌ها آزادی است آزادی تجارت است هر دو سوال تقریباُ اگر متنش فرق دارد ولی معنایش یکی است پاسخ ایست.
با دلائلی که ذیلا باستحضار نمایندگان محترم می‌رسد دولت ورود این قبیل اجناس را آزاد کرده است و حتی قانون آزادی
تجارت هم در مجلس سنا بتصویب رسیده و فعلا در مجلس شورای ملی تحت رسیدگی است و امیدواریم بتصویب مجلس شورای ملی هم برسد.
در قسمت دوم که دولت چه فکری برای صاحبان کارخانه و تجاری که سرمایه خود را در این راه بکار انداخته‌اند نموده است.
آقای خلعتبری فرمودند نود کارخانه چای در شمال تأسیس شده است بنده عرض می‌کنم صد و سه کارخانه تاکنون ساخته شده است.
بدینوسیله بعرض همکاران محترم سابق خود میرساند که با وضع عوارض گمرکی و اخذ سود بازرگانی از کالاهای مشابه خارجی (که میزان آن در بعضی موارد از صد در صد زیادتر است) دولت مصمم است از صنایع و محصولات داخلی حمایت نماید و با ایجاد وزارت گمرکات جداُ در اخذ این عوارض اقدام شدیداُ متخلفین از آن تحت تعقیب قرار خواهند گرفت (احسنت)
این است تصمیم دولت و اما منظور از اتخاذ این تصمیم:
از بین بردن معاملات پروانه ورود و جواز بازی یکی از بهترین قدمهائی است که دولت فعلی برداشته (احسنت) و یقین دارم که مورد تأیید نمایندگان محترم می‌باشد. (صحیح است)
تمرکز کلیه امور در طهران باعث خرابی و از بین رفتن کلیه شهرستانهای این مملکت است (صحیح است) آقایان نمایندگان محترم هجوم مردم شهرستانها بتهران. خالی شدن شهرها فقط برای آن است که هر کاری باید در طهران انجام گیرد (صحیح است)
آزادی تجارت است که می‌تواند باین وضع اسفناک شهرستانها خاتمه دهد اگر با لغو سهمیه و مقررات سهمیه بازی و بر قراری آزادی تجارت موافقت کردم همانا منافع مردم مخصوصاُ مصرف کنندگان را در نظر داشته‌ام .(احسنت)
محدودیت تجارت فعالیت تجارتی را در شهرستانها از بین برده است
(دکتر بینا ـ آقای تجدد شما وزیر هستید حالا نماینده نیستید) بنده امیدوارم که صدای نماینده از دهان یک وزیر بلند شود و صدای وزیر از دهان یک نماینده تا روح همکاری و وحدت در بین آقایان بیشتر آشکار شود (احسنت)(دکتر بینا ـ بام دولت صحبت کنید)
همچنین هدف دولت علاوه بر تکثیر تولید و تشویق صادرات کم کردن هزینه زندگی است که اکثر مصرف کنندگان کالاهای داخلی و خارجی دچار گرانی آن هستند و بعد تشویق و وادار کردن صاحبان محصولات داخلی بفعالیت‌های زیادتر ‹‹ بکار بردن ابتکار ›› بکار گماردن اشخاص ماهر و کاردان و طرح ریزی صحیح برای تحصیل کالا با قیمت ارزان و جنس مرغوب و بالاخره ایجاد رقابت مشروع در تهیه محصولات است. اصل محدودیت تجارت اصل کهنه ایست زیرا با آنکه بصورت ظاهر از صنایع داخلی حمایت می‌کند ولی علما ثابت شده است که با وجود محدودیت تجارت صاحبان صنایع داخلی توجهی به بهبود محصولات خود نکرده (صحیح است) و تا توانسته‌اند از ماشین آلات و کارخانه‌ها و دستگاهها تولید خود حداکثر بهره برداری را نموده و محصولات آنرا بقیمتهای گزاف باکثر مردم فقیر این کشور تحمیل کرده‌اند و با وجوه حاصله دهات باغات و اراضی تهیه کرده و یک بصورت نقد سرمایه را از کارخانه و شرکت تولیدی خارج کرده‌اند و ماشین آلات و لوازم و آلات و ادوات یدکی برا دستگاههای تولدی آماده نکرده با حال فرسودگی باز هم می‌خواهند از این کارخانجات همان استفاده را بنماید و همان محصولی را تهیه کنند که با کارخانجات مدرن و جدید می‌توان بهره برداری نمود و تحت عنوان صنایع و محصولات داخلی همیشه از دولت متوقع کمک بوده و این کمکها گاهی از اوقات و در بعضی موارد به صاحبان صنایع داخلی باندازه‌ای غیر منصفانه بوده است که می‌توان اسم آنرا باج گرفتن از دولت نامبرد (صحیح است) و تأسف آورتر آنکه با وجود این کمکها نه جنس مرغوب تر شده و نه قیمت آن ارزانتر باید دانست که در مورد نساجی ـ چرمسازی ـ صابون سازی و خمیر‌های مختلفی که از آن تهیه می‌شود و کبریت سازی و روغن کشی و مایعات معطر و امثال آن دولت حتماُ حمایت خواهد کرد (احسنت) ولی آن حمایتی که رقابت مشروع و ابتکار و مهارت را از دست تولید کنندگان نگیرد و صاحبان صنایع داخلی مجبور باشند که با نقشه و طرح ریزی صحیح و کسب اطلاعات لازم و استفاده از وجود متخصصین فن و بکار بردن ماشین آلات سالم و محصولات خوبتر و ارزانتری تهیه کنند و حس ابتکار داشته باشند و فعالیت زیادتری بخرج دهند تا کالای آنان با کالای مشابه خارجی رقابت کند (صحیح است) دولت هم با وضع حقوق گمرکی سنگین و بر قراری سود بازرگانی روی کالاهای خارجی از آنان حمایت خواهد کرد اگر با وضع این عوارض و در نظر گرفتن مخارج حمل کالا از نقاط دولت افتاده دنیا باین کشور باز هم صنایع داخلی صرف نکند آیا این تقصیر بعهده دولت است یا تهیه کنندگان کالا ؟(صحیح است)(یکی از نمایندگان (قاچاق) خدمت قاچاق هم می‌رسیم همانطور که دولت موظف است از مصنوعات داخلی حمایت کند وظیفه حتمی خود میداند که از مصرف کنندگان محصولات داخلی هم که اکثریت قریب باتفاق مردم این شکور را تشکیل می‌دهند حمایت نماید (احسنت).
در اینجا از بیانات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی که در یکی از سلام‌های رسمی هنگام شرفیابی نمایندگان اطاق بازرگانی و موسسات اقتصادی باین موضوع اشاره فرمودند استفاده و خاطر نشان می‌کنند اعلیحضرت همایونی چنین فرمودند.
تا وقتی که صاحبان صنایع داخلی حاضر نیستند در بهبود محصولات خویش اقدام کنند و ابتکار و مهارت لازم بکار ببرند و وسائل کار و دستگاهها و ماشین‌های تولیدی را بحال فرسودگی نگاهداشته و فقط انتظار داشته باشند باپشتیبانی دولت محصولات خود را آنهم نا ـ مرغوب و گرانتر بمصرف کننده فقیر تحمیل کنند چطور می‌توان امیدوار بود که دولت موفق بتنزل هزینه زندگی بشود ؟(صحیح است) خیال می‌کنم یک عده از آقایان که جزء هیأت اقتصادی آن روز بودن هنوز در خاطر دارند.
باید اطمینان داشت که با اتخاذ سیاست آزادی تجارت و برقراری حقوق گرمکی و سود بازرگانی متناسب علاوه بر آنکه صنایع داخلی حمایت شده و به فعالیت تهیه کنندگان افزوده می‌شد هموطنان عزیز هم از ارزانی کالا و فراوانی آن بهره مند گردیده و بطور کلی هزینه زندگی تنزل خواهد کرد و با تنزل هزینه زندگی قطعی است که هزینه تهیه کالاهای داخلی هم کمتر خواهد شد و پس از مدتی تعادل و توازنی در عرضه و تقاضا و نرخ کالاهای داخلی و خارجی حاصل خواهد گردید (انشاء الله)
زیرا خریداران اشیاء لوکس طبقه متمول و متمکن کشور هستند که این طبقه چه تجارت انحصاری باشد چه آزاد و چه مقرراتی راجع بسهمیه وجود داشته باشد و چه نداشته باشد در هر صورت اشیاء لوکس خارجی بحد وفور در اختیار آنان می‌باشد و قاچاقچیان هم از این وضعیت حداکثر استفاده را می‌نمایند.
کسی نیست که نداند چقدر کالای ممنوع الورود در اکثر مغازه‌های معتبر تهران موجود است و تعجب در این است که کسی هم نسبت بفروش آن هیچگونه ایراد و اعتراضی نکرده است (مهندس اردبیلی ـ چرا گفته‌ایم و در مجلس هم اعلام کرده‌ایم) صاحبان صنایع و محصولات داخلی نیز راجع بورود قاچاق سکوت نموده‌اند و نتیجه تعیین سهمیه محدودیت تجارت و ممنوع الورود بودن کالا فقط این بوده است که از راه قاچاق بدون پرداخت عوارض گمرک وارد این کشور شود.
در قطعنامه‌ای که اخیراُ از طرف صاحبان کارخانجات چرمسازی صادر و در جراید منتشر گردیده است ضمن بیان مطالبی اظهار شده
‹‹ در حال حاضر ورود جرم اصولا ممنوع است و در همه شهر‌های مهم ایران چرم خارجی بطور قاچاق عرضه می‌شود و دولت نتوانسته است جلوی آن را بگیرد این قبیل اظهارات میرساند که مردم در گذشته امیدوار نبوده‌اند که دولتهای وقت بتوانند با قاچاق مبارزه کنند ولی اینک من اطمینان می‌دهم که دولت از هر حیث برای مبارزه با قاچاق مهیاست و از ورود هر گونه کالا قبل از دریافت عوارض گمرکی و سود بازرگانی جلوگیری خواهد کرد ضمناُ باید خود افراد هم در این مبارزه دولت را تأیید و با همکاری صمیمانه خود مشکلات را بر طرف نمایند اکنون ما از این قبیل اشیاء حقوق گمرکی و سود بازرگانی دریافت کنیم و از حقوق گمرکی خزانه ملت بهره مند می‌شود از سود بازرگانی محصولات و مصنوعات داخلی را که مصرف آن بیشتر برای طبقه فقیر و غیر متمکن کشور است حمایت و تشویق می‌کنیم و جای کمال خوشوقتی است چنانچه عده محدودی از این تصمیم دولت ناراضی هستند در عوض اکثریت مردم غیر متمکن کشور راضی و خوشنود می‌باشند.
در قسمت دیگری از قطعنامه مذکور که عیناُ نقل می‌شود اظهار داشته‌اند مقداری از چرمهای ساخته شده فروش نرفته در انبارها موجود است و علت فروش نرفتن آن و محدود بودن مصرف چرم عدم استطاعت توده مردم در خرید کفش و اجناس جرمی است ›› همین بیان پاسخ اعتراض آنان است زیرا ما می‌خواهیم مصرف کننده را طوری حمایت کنیم که قدرت خرید داشته باشد. بدیهی است با ایجاد قدرت کالای صاحبان صنایع مصرف زیادتری پیدا کرده برای آنان سود خواهد داشت این است آن حمایتی که ما در نظر داریم.
بنده از جناب آقای رئیس تمنی می‌کنم. چون یک امر حیاتی برای اقتصاد کشور است و بنده استفاده کردم از سؤال آقای خلعتبری که توانم افکار عمومی را روشن کنم چون بنده از دو موقع استفاده می‌کنم هم جواب آقای خلعتبری و هم جواب دوست عزیزم که غایب هستند.
رئیس ـ آقا یک دفعه دیگر هم تشریف بیاورید، ایشان لابد سوال می‌کنند و باید دو مرتبه هم جواب بدهید پس این بقیه را بگذارید برای ایشان که آئین نامه هم رعایت شده باشد.
وزیر بازرگانی ـ اطاعت می‌کنم پس بقیه را می‌گذارم برای دفعه دوم (مهندس اردبیلی ـ علامت بگذارید) هست علامتش توی دلم هست.
رئیس ـ آقای ارسلان خلعتبری.
ارسلان خلعتبری ـ آقای وزیر بازرگانی باید از بنده متشکر باشند چون ایشان عقب فرصت می‌کشند که بیایند این
مطالب را بگویند و حالا از این فرصت استفاده کردند بنده هم خواستم در جواب ایشان عرض بکنم حالا که بیاناتشان را فرمودند جبران بفرمایند و چند روز دیگر هم خودشان تشریف ببرند بمازندران و گیلان راجع بقضیه چای چون بازرسی خودشان تأثیر دارد (عمیدی نوری ـ دیگر وکیل مازندران نیستند) چرا هستند عرض کنم مسئله دوم که بعضی از نمایندگان محترم می‌فرمایند مسئله چای داخلی با چای خارجی است چون بنده نمیدانم که آقایان چای داخلی با چای خراجی مصرف می‌فرمایند نظر آقایان باشد که این چای که بعنوان چای خیلی مرغوب خارجی نوش جان میفرمائید و قیمتش ده برابر چای داخلی است ۴۰ درصدش مخلوط چای داخلی است پس خواستم عرض کنم که چای ما چای بدی نیست ممکن است اشخاص متقلبی پیدا شوند چای بد بعمل بیاورند مثل اینکه پارسال دولت و سازمان برنامه ۱۵ میلیون تومان برای اینکار مصرف کردند مأمورین آنجا تقلب کردند که بمردم دادند و چای خوب درست کردند این مسئله‌ای بود که برای اطلاع آقایان عرض کردم و چای ما ۵۰ سال است که در ایران کاشته شده است تا باین روز رسیده است، چای هندوستان و چین ۴۰۰ سال است بنابراین یک جنس ۵۰ ساله در مقابل یک جنس ۴۰۰ ساله آن هم با سرمایه‌های عظیمی که هندیها و ژاپونی‌ها بکار بردند در شرائط امروز نمی‌تواند رقابت کند بنابراین واقعاُ استحقاق حمایت از طرف دولت و از طرف مردم را دارد اما بیانی که بنده امروز می‌خواهم روشن شوم این است که آقای وزیر بازرگانی و دولت بنده قطع دارم که بهیچوجه از اینکه فعلا اجازه ورود چای می‌دهند قصدشان این نیست که از چای داخلی حمایت نکنند ولی بنده عرض می‌کنم که منظور شما در عمل با نتیجه‌ای که در نظر دارید اگر یک برنامه صحیح نداشته باشید تطبیق نخواهد کرد یعنی به نتیجه نخواهید رسید و علت آنکه تاکنون بنتیجه نرسیده‌اند نه این است که دولتهای دیگر خدای نکرده سوء نیت داشته‌اند همه قصد داشته‌اند کمک کنند ولی مطالعه حسابی نکرده‌اند در گیلان و مازندران چای فصل بهره برداریش از اول اردیبهشت شروع می‌شود و هر سال دولتها اقدام نمی‌کردند شروع اقدام را از سیزدهم فروردین ببعد می‌کردند یعنی درست دو هفته قبل از رسیدن محصول نه تشکیلاتشان حسابی بود نه فرصت مطالعه داشتند نه وسائلشان برای اینکار آماده بوده، امسال هم که عمل کردند این عمل را دولت سابق چون در شورای اقتصاد مطرح کردند فقط سه روز به عید مانده تصمیم گرفتند بآزادی ورود چای خارجی ولی مقدمات حمایت و این کمکی که می‌خواستند بکنند این کار را نه فکرش را کردند و نه عملش را کردند آقایان مصادف شدند با یک عمل انجام شده بلافاصله دولت سعی کردند. اعلیحضرت همایونی تأیید کردند آقای نخست وزیر آقای وزیر بازرگانی آقای ابتهاج که من از ایشان تشکر می‌کنم موافقت کردند باینکه کمک کنند اما مأمورین حاضر نبودند ایشان تأکید فوق العاده کردند یک وقتی مأمورین رسیدند برای خرید که ثلث محصول از بین رفته بود چون برک سبز باید آناُ فروخته بشود ولی آگر اناُ فروخته نشود بعد از دو ساعت می‌پلاسد و آن وقت دلالهای خصوصی این برگ را به قیمت ارزان می‌خرند بقسمت کیلوئی ۴ و ۵ ریال و با مأمورین کارخانه تبانی می‌کنند بآنها به ۲۲ ریال می‌فروشند و این بازرس آقای تجدد که رفته این مطلب را کشف کرده و بایشان گزارش داده و این بازرس دولت نیست مستخدم دولت نیست کسی نیست که اگر شکایتی از او بشود بخود آن شخص رجوع بشود این سیستم غلطی که هر وقت شکایت می‌شود بخود شخص مأمور طرف ارجاع می‌کنند این سیستم را ایشان بکار نبرده‌اند چون اشخاصی که کمتر کار بر دولتی دارند بهتر باحتیاجات مردم واقف هستند و من معتقدم که هر قد وزیر کاربر دولتی اش کمتر باشد بیشتر بحال مردم مفید خواهد بود اما موضع بحال مردم مفید خواهد بود اما وضع فعلی یک وضعی است که البته آقایان دارند مراقبت می‌کنند ولی نصف احتیاجات کشاورزان هم تأمین نمی‌تواند بکند چون برای پنج ششهزار تن چای کارخانه لازم است و آقایان برای بیش از یک ثلث نتوانسته‌اند کارخانه اجاره کنند برای این که پول نداشتند اعتبار نداشتند و قبلا آماده اینکار نبودند این اطلاعاتی است که بنده دارم ولی حالا چه باید کرد چون همه آقایان باین محصول مملکت علاقمند هستند آقای وزیر بازرگانی من دو سه تذکر بشما می‌دهم برای اینکه از این برنامه نتیجه بگیرید اگر آزادی ورود چای یا اجناس خارجی توأم با حمایت محصولات داخلی باشد نتیجه دارد و کیست که مخالفت کند؟ هم مصرف کننده وضعش تأمین می‌شود و هم تولید کننده در انگلستان صادرات را بمصرف کننده گرانتر می‌فروختند و همان جنس را برای صدور بخارج ارزان می‌فروختند و بخود اتباع انگلیس گرانتر می‌دادند برای اینکه اگر مصرف کننده تا پنج سال محروم از ارزانی شد اما در کشور خودش چای و قند شکر و پارچه و صابون و چیزهای دیگر تولید می‌شد آنوقت اساساُ احتیاج مملکت باجناس خارجی مرتفع است و این بنفع کشور است حالا شما اگر در انی برنامه این منظور را مراعات بفرمائید و عمل بکنید خیلی مورد علاقه ما است و ما از شما تشکر می‌کنیم بنده اینجا مخالف برنامه و عمل شما نیستم می‌خواهم بشما تذکر بدهم حالا که این راه را می‌خواهید بروید ما می‌خواهیم دولتی که طرف اعتماد مان هست موفق شود این مطلب را در نظر بگیرید بنده شنیده‌ام که شرکت چای سازمان برنامه را می‌خواهند بوزارت کشاورزی واگذار کنند اگر چنین چیزی است اجازه بفرمائید یک مجلس فاتحه‌ای برای چای در مسجد مجد بگذاریم برای اینکه با اجرای همین موضوع جای اصلا از بین خواهد رفت ولی اگر می‌خواهید محصول چای ترقی کند چون میدانم که می‌خواهید مسلما هم می‌خواهید این است که خواهش می‌کنم آنطوری که مطالعه شده مثل هندوستان و کشورهای دیگر که برای چای یک سازمان مستقلی از اشخاص مطلع و بصیر تشکیل دادند شما هر تشکیل بدهید بطوری که تیمسار صفاری که اینجا حضور ندارند در دوره گذشته پیشنهاد کردند یک قانونی برای این کار بیاورند و یکسال هم اینکار مطالعه شد و بنتیجه رسید یک قانونی بیاورند سازمان مستقلی درست کنند و اشخاص مطلع و بصیر امر چای کشور را عهده دار بشوند و برنامه‌های صحیح و اصلاحی شما را آن عده‌ای که تابع موسسات دولتی نباشند انجام بدهند والا اگر بوزارت کشاورزی بخواهید این مسئله را احاله بدهید بنده قطع دارم که این چند بوته چای هم از بین می‌رود برای اینکه خدمتتان عرض می‌کنم امسال یک متر زمین کسی چائی نکاشته و اگر وضع بهمین قرار باقی بماند سال دیگر مردم نصف چائی خودشان را ترک خواهند کرد ولی اگر یک برنامه صحیح باشد بعد از دهسال پانزده هزار تن محصول مورد احتیاج کشور راممکن است کشاورزان گیلان و مازندران تولید کنند منتهی فقط حمایت می‌خواهد از شما تقاضا می‌کنم که این حمایت را بوجود بیاورید و با یک سیستم صحیحی که کشاورز چای و تولید کننده و باغدار بداند که جنس خریدار دارد ولااقل داخل و خرج می‌کند و یک کمی هم نفع می‌کند چون اگر نفع نکرد ناچار است زراعت چائی را رها کند و آنوقت بعد از چهار پنج سال بد خواهد بود که بگویند یک محصولی را که مردم عمل کردند و بجائی تأمین کردند ولی بمناسبت اینکه دولت مطالعه صحیح نکرد این محصول از بین رفت باز آقای تجدد نظر شما را جلب می‌کنم اطلاعات اقتصادی ایران را از صد دفعه ترجیح دارد بصد مستشار امریکائی و مستشار فرانسوی واله این آقای خرازی یکی از مردم مطلع هستند و بکشورشان هم علاقه دارند از افکار مردم استفاده بکنید علت بدبختی شهرستانها را میدانید چیست؟ برای این است که مسائل کشاورزی و اقتصادی و تجارتی مردم شهرستان را پشت میز نشین‌های طهران رسیدگی می‌کنند (صحیح است) اینهائی که در طهران هستند از وضع مردم شهرستانها بی اطلاعند در گزارش یک خارجی خواندم میگوید در مازندران و گیلان باید مرکبات نکاشت و درخت سرو کاشت اگر بنده شاخ در نیاورم واقعاُ خودم تعجب می‌کنم میگوید چای نباید کاشت این چه فکری است؟ در هندوستان هزارها هکتار زمین هائی که درخت داشت درختهای بی خاصیت داشت آمدند زدند و جایش چائی کاشتند و امروز هندوستان کشوری است که سیصد میلیون تومان چائی می‌فروشد بنابراین آقایان محترم هیأت محترم دولت ما با شما همکاری داریم در این کار‌های اقتصادی مملکت اگر مطالعه صحیح بکنید و با اهل محل مشورت کنید و الله ضرر نمی‌کنید هر تصمیمی که می‌خواهید بگیرید از آذربایجان از خراسان و فارس و کرمان از گیلان و مازندران شهرستانهای مختلف هر کدام از اینها نمایندگانشان اطلاعاتی دارند این اطلاعات را سر هم بگذارید از این اطلاعات استفاده کنید در مورد چائی هم تقاضا می‌کنم تشریف ببرید مردم گیلان و مازندران را جمع کنید با آنها مشورت کنید مردم با شما همکاری می‌کنند شما هم با مردم همکاری کنید با دست مردم و با اطلاعات مردم بخدا می‌توانید به نتیجه برسید (صحیح است) این نمایندگان کشور ترکیه که اینجا آمدند پرسیدم شما در ترکیه مالیات املاک مزروعی چقدر می‌دهید گفتند هیچ …
رئیس ـ آقای خلعتبری وقت شما هم تمام شد.
خلعتبری ـ الساعه تمام می‌شود گفتم از کشاورزی چقدر مالیات گرفته می‌شود گفتند هیچ ولی برای ما اینجا یک کسی آمده است میگوید که از املاک مزروعی باید ده برابر گرفت از اصل مملکت باید گرفت تا این مختصر مالک و قنائی هم که هست از بین برود تقاضا می‌کنم این عرایض بنده گوش کنید ما هر طرفدار شما هستیم. (احسنت)
رئیس ـ آقای وزیر بازرگانی.
وزیر بازرگانی ـ بنده اگر تمام آنچه را که نوشته بودم اجازه می‌دادید یکجا می‌خواندم بیانات دوم جناب آقای خلعتبری و تمام آنچه که فرمودند ملاحظه می‌فرمودید مورد توجه و نظر است (خلعتبری ـ خیلی متشکرم) و امیدوارم موفق بشوم. بنده اگر این چند کلمه جواب را می‌دهم علتش این است که دبیر کل شورای اقتصاد هستم نه بعنوان وزیر اقتصاد نسبت بمستشاران خارجی اشاره فرمودند آقایان شاید بنده یک سوابق متعددی با این مستشاران خارجی که در اثر رابطه مستقیم بامعاملات مخصوصی که بانک بازرگانی
باشد داشته باشم بنده هم همان نظر جنابعالی را دارم وقتی که ما سر و کارمان و زندگی افراد مان زیر کرسی و آبگوشت است و او غیر از ساندویج چیزی نمی‌فهمند نمیشود این چیزها را از آنها سوال کرد و توصیه‌های آنها را در اینجا عمل کرد اینها مورد توجه دولت هست بنده سعی دارم که در این موضوع دقت کافی بشود برای همین است که تشکیلات شورای عالی اقتصاد امیدوارم در آینده نزدیکی باستحضار آقایان برسد و ملاحظه بفرمائید که با اشخاص مطلع بوضع زندگی مردم این مملکت مشاوره و مذاکره خواهد شد (احسنت) بنده راجع به همین مقال که جنابعالی از تابلو و امثال اینها فرمودید خواندم این را بدانید که اینها قابل احترام هستند ولی اینها یک مشت تئوریسین هستند اینها می‌آیند یک تئوری دارند و ما هم این را قبول داریم ولی باید تطبیق بکنیم و ادابته (Adabte) بکنیم بزندگانی خودمان (صحیح است، احسنت) بنابراین از این لحاظ آقایان اطمینان داشته باشید اما راجع به حمایت چای داخلی عقیده بنده این است که اگر ممکن باشد نمایندگان محترم ما را راهنمائی کنند در تمام امور فرقی بین زارع برنج و یا چای و با کنف یا آن کسیکه روغن نباتی درست می‌کند و با نساجی دارد یا چرم سازی دارد نیست هیچ فرقی بین اینها نیست باید به همه شان مطابق یک اصول صحیحی کمک بشود برای همین است که عده‌ای استدلال می‌کنند که آزادی تجارت سبب می‌شود که تجار کالاهای زیادی وارد کنند این کالاها را انبارها بانتظار مشتری می‌ماند و بقول شما بازار اشباع می‌شود و لذا سطح عرضه از تقاضا زیادتر می‌شود و نتیجتاُ باعث ورشکستگی تجار می‌گردد در این فرض لازمست گفته شود که تجار باید خود متوجه این معنی باشند و آنوقت در کار بازرگانی بصیرت داشته باشند که پیش بینی‌های لازم را بنمایند تا چنین مواردی پیش آمد نکند منظور دولت و وزارت بازرگانی هم آن است که تجار بصری در کشور بوجود بیاورد و بعلاوه اگر یک بار چنین وضعی پیش آمد و کالا بمقدار زیاد در کشور عرضه شد خود بخود از ورود کالاهای بی مورد و اضافی جلوگیری می‌شود که در این صورت قانون عرضه تقاضا کار خود را کرده کالای خارجی نیز جای خود را به کالاها داخلی می‌دهد.
ناگفته نماند که محدودیت و انحصار تجارت تنها حمایت از صنایع داخلی محسوب نمیشود بلکه دولت سعی دارد از راه کمک‌های مالی از طریق بانکها راهنمائی‌ها و آموزشهای لازم و تثبیت اوضاع اقتصادی کشور وسائل دیگری محصولات داخلی را حمایت نماید زیرا محدودیت تجارت منظور حمایت صنایع کافی نبوده بلکه بجای حمایت از پیشرفت صنایع داخلی و ترقی و مرغوبیت آن جلوگیری می‌کند زیرا وقتی تهیه کنندگان کالاهای داخلی رقبائی در مقابل کالای خود ندیدند و با محدودیت تجارت و حمایت دولت خود را بی نیاز از تلاش بیشتری برای مرغوبیت کالا و ارزان تمام شدن آن دیدند از این حمایت سوء استفاده کرده بنفع خود گام بر می‌دارند و هیچگاه سود حاصله را در طریق توسعه فعالیت تولیدی و تهیه وسائل فنی کار و مهارت و اینکار و نقشه‌های صحیح بکار نمی‌برند بلکه بطوری که خاطر هموطنان عزیز مستحضر است سود حاصله را بمصرف خرید املاک و اموال غیر منقول و زمین و یا بورس بازی بکار می‌اندازند و کارخانه خود را فرسوده نموده از مرمت‌های لازم و تهیه وسائل یدکی آن خودداری می‌کنند و روزی می‌رسد که می‌گویند کارخانه نفع نمی‌کند و محصول خود را خراب و نامرغوب با قیمت گران بخورد مردم فقیر می‌دهند و بالاخره بامید و انتظار حمایت دولت کار خود را تعطیل کرده فریاد و فغان می‌کنند که دولت باید از ما حمایت و بما کمک کند دولت فعلی با این سیستم حمایت مخالف است و باین صورت بکسی پولی نخواهد پرداخت زیرا علاقه دارد تولید کنندگان واقعی را حمایت نماید و همچنین ملزمست که بحمایت مصرف کنندگان و خریداران کالا در مقابل تولید کنندگان نیز اقدام نماید.
حالا بنده یک نمونه خدمت آقایان عرض می‌کنم از اینجا که تشریف بردید یک تاکسی صدا کنید بفرمائید من را ببرید منزل وزیر بازرگانی میگوید آقا آدرس بدهید ولی اگر بگوئید مرا ببر پهلوی صمد میوه فروش بلافاصله راه می‌افتد و شما را بدکان او میرساند چرا؟ برای اینکه صمد میوه فروش در اثر معروفیتی که خودش پیدا کرده او را می‌شناسد او جنسی خودش را مرغوبتر کرده معروف شده فایده اش را هم کرده شما هم میدانید که جنس او خوب هست قابل کنکوران هم نیست والا پرتقال هم از لبنان می‌آید چطور می‌شود که آن پرتقال فروش استفاده می‌کند ولی آن کارخانه نساجی و چرم سازی میگوید من ضرر می‌کنم؟ بر اثر همین تصمیم دولت اخیراُ بعضی از کارخانجات داخلی در بهای محصولات خود تخفیفاتی قائل شده‌اند من جمله یک آگهی از طرف شرکت سهامی صنایع شیشه ایران در شماره مورخ ۲۴ اردیبهشت روزنامه اطلاعات درج شده است که بموجب آن شرکت مزبور تحت عنوان اینکه دستگاههای تولیدی شرکت تکمیل گردیده و محصول کارخانه بحداکثر ظرفیت و مرغوبیت رسیده نرخ شیشه را تا حدود صدی سی برای مصرف کنندگان تخفیف داده است و این امر خود متضمن دو معنی است یکی اینکه در گذشته این صنایع نفع داشته است و اکنون هم نفع دارد دیگر آنکه سابقاُ فقط بنفع تولید کننده و بضرر مصرف کننده بود و اکنون هم به نفع تولید کننده است و هم بسود مصرف کننده و این همان نتیجه ایست که دولت در نظر دارد و می‌خواهد والا در ظرف ۴ روز چطور می‌شود شیشه‌ای که مورد احتیاج تمام مملکت است یکمرتبه آنهم سی در صد تخفیف بدهد آقایان اگر حساب تجارتی کنند نفع را در آنجا پیدا خواهند کرد (مهندس اردبیلی ـ انشاء الله اگر پائیز هم به همین قیمت بماند)
در مورد صنعت چرمسازی که جناب آقای پرفسور جمشید اعلم مخصوصاُ بآن اشاره فرمودند باید عرض کنم علاوه بر مراتبی که فوقاُ بعرض رسید و با توجه بصنعت شیشه سازی که نسبت بآن بحث مختصری بمیان آمد چند نکته را که در قطعنامه صاحبان کارخانجات چرمسازی بآن اشاره شده است برای روشن شدن مطلب عرض کنم:
بطوری که قبلا هم اشاره شد در این قطعنامه آقایان مذکور یک قسمت از عدم موفقیت خود را در اثر عدم قدرت خرید مصرف کننده دانسته‌اند که مورد کمال توجه دولت است بهمین جهت سعی می‌شود بر قدرت خرید مصرف کننده افزوده شود.
قسمت دیگر مربوط به قاچاق بود که راجع بآن هم توضیحات کافی داده شد. قضاوت سایر مطالب آن را که احتمالا موجب سوال نماینده محترم شده بعهده آقایان واگذار می‌کنم زیرا در خلال این قطعنامه مطالب دیگری ذکر شده که بقرار زیر است:
۱- اگر ورود چرم آزاد شود قیمت پوست ارزان می‌شود در نتیجه دام داران کشتار نخواهند کرد و گوشت گران خواهد شد.
۲- راندمان کار گران ایرانی کمتر از کار گران خارجی است و بعکس مزد آنان بیشتر.
۳- پوستهای خامیکه از خارج وارد می‌شوند در کشورهای غیر اسلامی ذبح شده‌اند با مقررات شرع مبین اسلام مغایرت دارند
و از این قبیل ایرادات.
بنده چون شخص خوش بین هستم نمی‌خواهم بگویم خدای نخواسته کمیابی چند روزه گوشت بر اثر صدور این قبیل قطعنامه‌ها بوده است ولی می‌توانم عرض کنم که این موضوعات هیچ ارتباطی با حمایت با عدم حمایت صنایع داخلی ندارد و بخصوص که اعلامیه مزبور را عده‌ای از آقایان مانند شاهرخ ـ هاراطونیان ـ آدرپک و سنهی که بترتیب زرتشتی ـ مسیحی و کلیمی هستند امضاء و مغایرت تصمیم دولت را با شرع مقدس اسلام عنوان کرده‌اند (خنده نمایندگان)
جناب آقای پرفسور اعلم ارگ تاکنون بقول آقایان صاحبان کارخانجات چرمسازی چرم از راه قاچاق بکشور وارد میشده من بعد با پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی وارد خواهد گردید
پس بیش از سابق بنفع آنان خواهد بد و مطالبی از قبیل اینکه آقایان مزبور در آخر خرداد ۳۶ تولید کارخانه را بنصف تقلیل خواهند داد و بهمان نسبت از کارگران خود خواهند کاست و هم چنین مزایای سایر کار گران را قطع خواهند کرد و متعاقب آن در اول مهر ماه ۳۶ کلیه کارخانجات خود را تعطیل خواهند نمود در این موقع که هنوز چرمی بکشور وارد نشده است این بیانات نمی‌تواند ناشی از حسن نیت تولید کنندگان محصول چرم باشد اگر این آقایان قصد همکاری با دولت را نداشته باشند مایه کمال تأسف ملت ایران است زیرا دولت که عرضی را این اشخاص و صنایع داخلی ندارد و بدون همکاری مردم هم نمی‌تواند کاری از پیش ببرد این مردم هستند که بایستی میل و رغبت بتوسعه اقتصادی داشته باشند تا اقتصادیات عقب افتاده ما توسعه یابد
و اگر این طبقه حاضر نباشند بخاطر مردمی که بتصدیق خود ایشان قادر به پوشیدن کفش نیستند از قسمتی از منافع خود صرفنظر کنند چگونه می‌توان امید اصلاحات را داشت؟
من حاضرم با کمال امتنان دلائل منطقی آقایان را بشنوم هر کجا دچار اشتباه با خطائی شده باشم تذکر دهند بدیهی است کسیکه هدفش خدمتگذاری است نظریات اصلاح طلبانه آنان را قبول خواهد کرد (صحیح است)
توضیحاُ اضافه می‌نماید: اگر سر حدات را بروی کالای خارجی بنفع محصولات داخلی ببندیم ولی تولید کننده داخلی در کیفیت تولید و قیمت و عرضه آن آزاد باشد این عمل خدمت بتولید و حمایت از صنایع داخلی محسوب نمیشود (صحیح است) بلکه خدمت بچند نفر صاحب سرمایه و کارخانه بوده است و بضرر مصرف کننده است (صحیح است) و عملی هم برای پیشرفت صنعت انجام نگرفته است زیرا علاوه بر تجارت مسائل دیگری نیز در اقتصاد برای حمایت از صنایع داخلی وجود دارد از قبیل طرز تهیه مواد اولیه مسئله و مزد کار گر طرز پایه گذاری یک سیستم تولیدی صحیح و تقویت مبانی اقتصادی کشور که تجارت جزئی از آنست.
اینجا بنده یک تاریخچه کوچکی است که اگر جناب آقای رئیس اجازه بفرمایند
عرض می‌کنم.
رئیس ـ بفرمائید.
وزیر بازرگانی ـ همه آقایان تیمسار سپهبد یزدان پناه را می‌شناسند در چند ی پیش رئیس تیپ بود یک حکایتی می‌گفت میگفتند در سال ۱۳۰۶ رفته بود اصفهان یکی از کارخانجات وقت گفته بود که بیائید بما کمک کنید یک کاری کنید که قشونی از ما جنس بخرد والا این کارخانه ما بسته می‌شود تلگرافی باعلیحضرت فقید مخابره می‌شود بلافاصله هنوز نرسیده بشیراز دستور داده می‌شد که این را بدهید بعد وقتی که وارد اصفهان می‌شود دوباره این شخص می‌رود نزد ایشان و میگوید مرا زنده کردی وقتی که ایام جنگ پیش می‌آید سپهبد می‌شود رئیس ستاد ارتش می‌بیند نظامیهای ما پتو ندارند تلگرافی می‌کنند باین کارخانه چی که یک مقدار پتو بما بدهید میگوید که ما پتو نداریم ما پتوهایمان را هر دانه‌ای ۲۷ تومان بمتفقین فروخته‌ایم اگر شما حاضر هستید بهمین قیمت بیائید بخرید ملاحظه بفرمائید باید این طرز فکر عوض بشود این طرز فکر که صاحبت سرمایه فقط نفع شخصی خو درا بخواهد در نظر بگیرد باید بیندازد دور اگر منافع عمومی را در نظر گرفت مورد تقویت دولت است و اگر تنها نفع خصوصی بود با کمال قوا جلوگیری خواهد شد (صحیح است)
آقایان باید در آمد ملی کشور افزایش یابد و سرمایه‌های پراکنده و کوچک که در اثر عدم کاردانی و مهارت بدون استفاده مانده است مورد استفاده قرار گیرد بانکها در این زمینه می‌تواند نقش مهمی داشته باشد آقای خلعتبری بیانات جنابعالی است که بنده بنامه یک وزیر تکرار می‌کنم باید زمینهای زراعتی بهره برداری کافی بشود و زمینهای بایر قابل کشت گردد (مهندس فروهر ـ وزیر کشاورزی نمی‌تواند) و در تقویت قدرت تلاش و اینکار صاحبان صنایع داخلی کوشش بعمل آید و سطح دانش و فرهنگ کار فرمایان و کارگران و متصدیان امور فنی بالا رود تا بتوان بهره برداری زیادتر و بهتری نمود نه آنکه با محدودیت تجارت قدرت ابتکار را گرفت و صاحبان صنایع داخلی را بتنبلی عادت داد.
اینها مسائلی است که در توسعه اقتصادی کشورها مخصوصاُ کشورهای عقب افتاده بایستی مورد نظر قرار گیرد و از جمله باید در نظر داشت کمکی که از طرق مزبور به صنایع خصوصی می‌شود بایستی پیش از مالیاتی باشد که از آن دریافت می‌گردد و همچنین برای توسعه اقتصادی و افزایش تولید لازم است یک طبقه متوسط در کشور بوجود آید که هم قادر باشد مطلب را فهمیده از متخصص فن بگیرد و هم بتواند آنرا بکار گر ساده تفهیم نماید و همچنین از منافع بسیار زیاد عده معدودی جلوگیری شود و بالاخره زندگی مرفهی برای تمام مردم کشور ایجاد گردد تا هر کس بتواند صاحب زندگی خود باشد:
نمی‌تواند منکر شد که بهداشت و سلامتی و طرز اداره امور عمومی از نظر سازمانهای دولتی در توسعه اقتصاد کشور تأثیر بسزائی دارد.
طرح ریزی صحیح، آمار صحیح، سیستم اعتباری صحیح از لوازم توسعه اقتصاد است علاوه بر تمام این عوامل عامل تمایل و رغبت مردم بکار توسعه اقتصادی و آماده بودن برای کار شرط حتمی انست ما همه عوامل را باید تشویق کنیم
بدیهی است که با این ترتیب قدرت خرید مردم زیاد شده مصنوعات و محصولات بدون مصرف نخواهند ماند برای حمایت از صنایع داخلی اقدامات زیاد ضروری است:
۱- تقویت بانک‌های مربوطه برای دادن اعتبار بمؤسسات صنعتی و صادراتی.
۲- تجارت آزاد بوسیله افراد.
۳- تعیین نرخ بهره عادلانه برا دادن اعتبارات صنعتی طویل المدت دولت تجارت را آزاد کرده تا حس اینکار تولید کنندگان را افزوده فعالیت آنانرا زیادتر گرداند و بعلاوه دولت نمی‌خواهد و نباید در جزئیات امور مردم مداخله نماید عملیات دولت بایستی محدود باشد یامور عمومی که از عهده فرد ارج است از قبیل مخابرات و ارتباطات پست و تلگراف و تلفن ساختمان راهها و راه آهن‌ها و امثال آن سایر کارها با هدایت و حمایت دولت بایستی بدست خود مردم انجام گیرد چون تجارت در ایران محدود و انحصاری بوده سبب شده است که ما در گذشته بازرگانی و مدیران تجارتی و کارمندان آزموده و ماهر و مبتکر و طراح کم داشته باشیم.
اینک سعی می‌کنیم که با ین وسائل رفع این نواقص و نقائص را بنمائیم.
بنده در کاری که وارد نیستم دخالت نمی ـ کنم و برای همین منظور بود که آن بازرس را فرستادم و گزارش او دیروز بدست من رسیده و این گزارش چند صفحه است رسیدگی باین، توجه بتمام نکات آن چون گزارش دهنده بی نظر بوده باید اسناد و مدارک مربوطه جمع آوری شود و بنده امیدوار هستم که بلافاصله بعد از این کار بنقاط شمالی، نه تنها شمال، بله علاقه دارم بهمه شهرستانها و مراکز استانها رفته و وضعیت مردم را از نزدیک ببینم (احسنت) بلکه موفق شوم که خدمتی بشهرستانها بکنم (احسنت).
۵- مذاکره در گزارش کمیسیون فرهنگ راجع بمقررات محصلین ایرانی در خارجه
رئیس ـ لایحه اعزام محصل بخارج مطرح است پیشنهاد‌های ماده ۶ لایحه فرائت می‌شود
(بشرح زیر قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۶ عبارت ‹‹ وزارت فرهنگ می‌تواند ›› به ‹‹ وزارت فرهنگ باید ›› تبدیل شود امید سالار.
رئیس ـ آقای امید سالار.
امید سالار ـ چون ممکن است آقای وزیر فرهنگ در اثر طولانی شدن مذاکرات مربوط باین ماده لایحه قدری احساس خستگی کرده باشند بنده باید عرض کنم که این جریان نتیجه علاقه مفرط آقایان نمایندگان بامور فرهنگی کشور است و توجه خاصی که نسبت بآینده جوانها دارند بنده روز اولی که این پیشنهاد را دادم روی اطلاعات و تجربیات خودم بود که در خارج با نمایندگیهای سیاسی و سرپرستی‌ها تماس گرفته بودم و برای اینکه اطلاعاتم کاملتر بشود در اینجا باداره مربوطه یعنی باداره اعزام دانشجویان وزرات فرهنگ تماس گرفتم آقای دکتر بدیعی رئیس اداره که در کار خودشان بسیار وارد هستند موارد متعددی را برای بنده ذکر کردند از اینکه دانشجویانی که در خارج داریم مرتکب اعمالی شدند که مخالف حیثیت یکنفر ایرانی شرافتمند است و نمایندگی سیاسی ما در سرپرست دانشجویان در آنجا روادید بآنها نداده است و گفته است بایستی برگردید ایران برای اینکه موجب آزردگی ایرانیها در خارجه نشوید. شاگرد خودش اظهار داشته است که من وسائل مراجعت ندارم اینجا بپدرش مراجعه کردند حتی یک پدری را گفتند که من الان اسمش را نمی‌خواهم اینجا ببرم، فرستاده‌اند آمده است گفته‌اند پسر تو مرتکب کلاهبرداری و یا مرتکب یک عمل ناشایست دیگر که حتی بنده بنام یک ایرانی نمی‌خواهم ذکر کنم شده است و باید این برگردد بایران گفته است که پسر من کبیر است و بمن مربوط نیست حالا اگر چنانچه وقتی می‌خواستند بفرستند این تضمین را بنده نمی‌گویم تضمین بانکی باشد. خیال می‌کنم جناب آقای اردلان فرمودند اشکال دارد بهر حال یک تضمین معتبری گرفته شود حالا که وزارت فرهنگ و نمایندگیهای سیاسی ما در آنجا دچار اشکال می‌باشند و چون شخص آقای وزیر فرهنگ هم کمال علاقه را دارند و بهر حال اطلاعات بیشتری از بنده دارند خیال می‌کنم که موافق هم باشند و احتیاج بتوضیح زیادتری نباشد همین قدر چون یکی از آقایان فرمودند برای اولیای محصلین مشکل است بنده اینجا عرض می‌کنم شاگردانی که ما می‌فرستیم سه دسته هستند یکدسته آنهائی هستند که تمام خرجشان با وزارت فرهنگ است یعنی شاگرد اولها اینها چون خرج فرستادن و برگشتن و هزینه تحصیلشان با دولت است بنابراین کار آسانی است و دولت خودش خرج می‌کند و بر می‌گردند یک دسته این هستند که تمام مخارجشان با اولیایشان هست این دسته در حدود ماهی هزار تومان در آمریکا شاید یک مقداری کمتر دارد و یا خرج می‌کنند کسی که در ماه هزار تومان برای خرج تحصیل پسرش می‌دهد مانعی ندارد معادل خرج دو ماه تضمین بدهد یعنی حتماُ توانائی پرداخت دو ماه هزینه را دارد پس مشکل نخواهد بود آنهائی هم که نصف خرج را دولت و نصفش را اولیای دانشجویان می‌دهند آنها در حدود ماهی چهار صد تا ششصد تومان اولیای دانش آموزان پول می‌دهند پس بنابراین آنها هم بآسانی می‌توانند تضمین بدهند بنابراین یک کسی که می‌خواهد پسرش را بفرستد معادل ۱۸۰۰ تومان یا دو هزار تومان وسیله مراجعتش را قبلا یک تضمین کافی بسپارد و بنظر بنده قبول این پیشنهاد (صحیح است) برای حفظ حیثیت ایرانیها در خارج اشکالی ندارد.
رئیس ـ آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ بنده موافقم با این پیشنهاد.
رئیس ـ آقای تیمور تاش مخالفید؟ (تیمور تاش ـ بلی) بفرمائید.
تیمور تاش ـ آقایان محترم بنده یک استدعای کوچکی دارم و آن اینست که واقعاُ بیائیم چند دقیقه در ماهیت و کنه این لایحه دقت کنیم چون این پیشنهاد‌ها خیلی زیاد است و اغلبشان هم نقطه متضاد هم هستند بنابراین اگر ما یکدفعه روح مطلب را بشکافیم بنده خیال می‌کنم بسیاری از مشکلاتمان حل شود منظور از این لایحه این بوده است که بمحصلینی که دولت می‌تواند تمام مخارجشان را بدهد کمک کند و بقیه کسانی هم که می‌روند در خارجه تحصیل کنند در حدود امکان مساعدتی بکند و لاغیر آنها را که دولت صد در صد خرجشان را می‌دهد هر نوع مقرراتی بایشان وضع کنند محترم است میگوید این شرط و لاغیر، من بتو پول می‌دهم بروی درس بخوانی نمی‌خواهی نرو اما این ناظر بر مقداری از محصلین است که بخرج خودشان آقایان بخرج خودشان می‌روند در خارجه تحصیل می‌کنند (امید سالار ـ پول خودشان هم مال مملکت است .) (دکتر رضائی ـ حیثیت کشور هم شرط است) حیثیت مملکت شرط است حیثیت هم برای محصل شرط است و هم برای غیر محصل شرط است پای حیثیت مملکت در بین باشد فرق نمی‌کند که یک محصل باشد یا یک فرد عادی باشد آن فردی که پای بند حیثیت کشورش نیست آدمیت ندارد فرق نمی‌کند از این که محصل باشد یا تاجر باشد یا ولگرد باشد، ایران باشد یا اروپا باشد بنابراین، این تز
را من قبول ندارم حیثیت کشور شامل دو قسمت است، یکی حیثیت مورال یعنی حیثیت روحی و اخلاقی و یکی حیثیتی که می‌شود تحت تأثیر قانون در آورد اگر این کم حیثیتی بمرحله‌ای برسد که تحت تأثیر قانون در بیاید یعنی بدانید که هیچکدام از کشورهای دنیا حاضر نیستند برای خاطر من و شما از قوانین خودشان صرفنظر کنند. اگر حیثیتی است که صرفاُ حیثیت اخلاقی است آن یک واجب عینی است برای هر فردی که خودش را بشر میداند فرق نمی‌کند که محصل با غیر محصل پس بنابراین این شوخی را که حیثیت را محصل پایمال می‌کند و من وقتی می‌روم خارجه پایمال نمی‌کنم این شوخی را بیندازیم دور شما اجازه داده‌اید اینجا که اشخاصی بروند با پول خودشان درس بخوانند این حق بشری یکی از حقوق مسلمه افراد است و نمیشود از فردی سلب کرد حق ندارید این کار را بکنید یک کار فقط می‌توانید بکنید آنهم بگوئید گذرنامه تحصیلی بتو می‌دهم که این کار را بکنی تا زمانی که گذرنامه تحصیلی در دست داری باید این حیثیت مورال و اخلاقی را رعایت کنی اگر رعایت نکردی گذرنامه تحصیلیت را می‌گیرم تا اینجا شما حق دارید و بنده این را هم پیشنهاد کرده‌ام ولی یک آقائی که کبیر هست و بپول خودش هم می‌رود خارجه شما حق ندارید که تضمین از پدرش بگیرید که این را برگرداند این بر خلاف اصل است خلاف مبنای اصول بشری است شما این حق را ندارید یگانه حقی که دارید این است که بگوئید من این گذرنامه تحصیلی را می‌دهم بتو بروی تحصیل کنی روزی که نخواستی گذرنامه تحصیلی را از تو می‌گیرم و بقیه اش این تضمین بانکی را این مقررات همه اش غلط است.
رئیس ـ آقای تیمور تاش رعایت وقتتان را هم بکنید.
تیمور تاش ـ اجازه بفرمائید یک دقیقه دیگر عرایض بنده تمام می‌شود خلاصه می‌کنم بنده پیشنهادی در همین زمینه کرده‌ام که شما فقط حق داشته باشید گذرنامه تحصیلی را بگیرید و غیر از اینهم حق ندارید.
رئیس ـ آقا وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ ـ ناب آقای تیمور تاش فرمودند که هدف در این قانون اینست که یکعده محصل را دولت بخرج خودش بفرستد و یک تسهیلاتی هم فراهم کند برا آنهائی که می‌روند تحصیل کنند، همینطور است ولی یک هدف بالاتری هم هست آنرا فراموش نباید کرد و آن اینست که یکعده از جوانهای این کشور باید در کشورهای خارج درس بخوانند و خوب درس بخوانند و اخلاق و رفتارشان مطابق شئون مملکت ما باشد و بعد هم بر گردند بمملکتشان و خدمت کنند خواه بخرج دولت رفته باشند و خواه بخرج خودشان (صحیح است) البته ما علاقه داریم که همه دانشجویان خوب تحصیل کنند همه دانشجویان حیثیت و شئون مملکت خودشان را در خارج حفظ کنند همینطور هم هست بنده خدمت آقایان عرض می‌کنم که بسیار از دانشجویان این دو اصل را رعایت می‌کنند ولی این قاعده کلی است بین همه طبقات یک افراد نابابی ممکن است پیدا شود بین محصلین هم ممکن است که یکعده‌ای پیدا شوند که یک انحرافات اخلاقی پیدا کنند یا اینکه درس نخوانند البته ما آن اثر روحی که از این ماده انتظار داریم بیش از آن اثر ظاهری است که می‌فرمایند ما فکر می‌کنیم که اگر یک محصلی بخارج رفته و این دانست که سرپرست و وزارت فرهنگ این مقررات را دارد که اگر بر خلاف شئون یک محصل و شئون یک ایرانی رفتاری در خارج بکند و یا وقتش ببطالت و تعلل بگذراند امکان این هست که باین جوان بگویند که آقا شما که درس نمی‌خوانید شما که اخلاقتان خوب نیست سزاوار نیست که بیش از این اینجا بمانید و پول مملکت را تلف کنید (صحیح است) این بلیط شما و تشریف بیاورید سوار طیاره بشوید البته اجبار و الزامی نیست و ما یک قدرتی نمی‌خواهیم در این باب اعمال کنیم و بآنها نشان بدهیم ولی به آقا عرض کنم اتفاق افتاده است که جوانهائی که در خارج درسی نخوانده‌اند خودشان واقعاُ اذعان می‌کنند که توانائی درس خواندن ندارند و یا اخلاق و رفتارشان طرزیست که شایستگی ندارد آنجا بمانند و خود محصلین از آنها بیزارند بنده در سال گذشته در مجلسی که در دانشگاه تشکیل داده بودیم با حضور محصلین به بنده اظهاری کردند که بنده واقعاً باید در این مکان مقدس این اظهار را بکنم چون خودشان گفته‌اند که بمقامات رسمی این مطلب را برسانید که ما یکعده جوانهای ایرانی هستیم که در اینجا زحمت می‌کشیم خودمان را مجهز می‌کنیم که در آینده بیائیم بمملکت خدمت کنیم توی ما چهار تا جوان پیدا می‌شود که یک حرکات ناشایستی می‌کنند توی روزنامه‌ها می‌نویسند که آقا محصلین مقیم آلمان فاسد هستند درس نمی‌خوانند و چنین چنان می‌کنند در صورتی که محصلینی که در آلمان هستند هزار و هشتصد نفرند و این محصلینی که رفتارشان بد است افکارشان بد است و کار ناشایست کرده‌اند چهار نفرند بنابراین نمیشود بخاطر اینکه چهار نفر ناباب توی عده کثیری پیدا شده‌اند ما همه این جوانها را بد نام بکنیم و درس نخوان و فاسد الاخلاق معرفی کنیم ما انتظار نداریم اگر یک محصلی یک حرکت ناشایستی می‌کند این را بحساب همه محصلین بگذارید البته ما نظرمان این است که برای سرپرست محصلین این امکان بادش که چهار تا محصل از اینجور اشخاص که پیدا می‌شوند اینها را با نصیحت و ارشاد اگر نتوانست اصلاح کند وسایلی بتواند فراهم کند که اینها بایران برگردند و بنظر بنده دادن یک همچو اختیار بسرپرست محصلین اثر روحیش خیلی زیاد است یعنی محصلین و جوانهای ما بیشتر رعایت نزاکت و ادب و حسن اخلاق و سعی و کوشش در تحصیل را خواهند کرد باینجهت است که بنده با پیشنهاد آقای امید سالار با تبدیل می‌تواند به باید موافقت کرد البته تضمین بانکی که اینجا ذکر شده بیشتر باین نظر بوده است که این اعتبار آناُ در دسترس وزارت فرهنگ باشد اگر یک محصلی هست که خودش حاضر است برگردد آقا خودشان دانسته‌اند که تحصیل نمی‌تواند بکنند خودشان هم پیش سایر رفقایشان سرافکنده هستند و اینها همانطور که آقای امید سالار فرمودند پدرشان میگوید که بمن چه مربوط است (تیمور تاش ـ گذرنامه اش را بگریید) کافی نیست این محصل خودش می‌خواهد بیاید ایران، ما نمی‌خواهیم مکلف کنیم بیاید ایران خودش نمی‌خواهد بیاید ایران، پدر و مادرش سهل انگاری می‌کنند و وسیله مراجعت او را فراهم نمی‌کنند، چون اعتقاد دارد که پسرش خوب است، اعتقاد ندارد که پسرش خوب نیست این است ه این ماده باینجهت در قانون گذاشته شده و من انتظار دارم که آقایان موافقت بفرمائید و اطمینان داشته باشید غیر از موارد خیلی استثنائی، از این ماده استفاده نخواهیم کرد بلکه از اثر روحی که این ماده در جوانان ما دارد از این اثر استفاده خواهیم کرد و خیلی مفید خواهد بود (اردلان ـ شما برای چهار نفر هزار و هشتصد نفر را ناراحت می‌کنید .)
رئیس ـ آقا دکتر دادفر.
دکتر دادفر ـ خواستم عرض کم که بنده هم با پیشنهاد ایشان مخالف هستم.
رئیس ـ با پیشنهاد‌ها فقط یک نفر مخالف می‌تواند صحبت کندکه آنهم آقای تیمور تاش بودند حالا اعلام رأی می‌کنیم می‌ماند برای جلسه دیگر.
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه خواهد بود دستور هم بقیة این لایحه.
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ رضا حکمت