مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۰۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۳۰ خرداد ۱۲۸۹ نشست ۱۰۶
جلسه ۱۰۶
صورت مشروح روز سه شنبه ۱۳ جمادی الثانیه ۱۳۲۸
مجلس دو ساعت قبل از غروب آفتاب خصوصی و سه ربع به غروب به ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس تشکیل گردید.
صورت روز شنبه را آقای معاضد الملک قرائت نمود.
نایب رئیس ـ در باب صورت مجلس ملاحظه هست؟
محمد هاشم میرزا ـ آن روز در جلسه خصوصی از طرف نمایندگان دو تقاضا شد یکی از طرف آقای معاضد الملک و جمعی که برای بعد از تنفس بود و یکی از طرف بنده و جمعی از برای روز یکشنبه در اینجا فقط یک تقاضای آقای معاضد الملک را نوشته است.
حاجی سید ابراهیم ـ در باب اولاد مسیو بنتان بلژیکی این را معین نکرد اند که تا چه وقت داده خواهد شد و حال اینکه در آن روز مذاکره شده تا بیست سال یا بیست و یک سال حد بلوغ آنها قرار داده شد بدهند.
معاضد الملک ـ گفته شد تا حد بلوغ داده شود.
حاجی سید ابراهیم ـ همچو قراری نشد.
نایب رئیس ـ دو فقره سئوال از آقای وزیر عدلیه بود یکی را آقای فهیم الملک کرده بودند در خصوص عدلیه قزوین و رفتار مفتش عدلیه در اینجا بفرمائید.
فهیم الملک ـ مدتی بود از عدلیه قزوین بعضی شکایات از مردم میرسید و اصل مطلب را هم چون بنده قدری مسبوق بودم این است که دو قسمت بوده دو نفر که با هم گفتگو داشته باشند و راجع بشد به عدلیه لابد یکی را محکوم و یکی را حق میدهد اینکه دسته عنوان خارجی در خارج پیدا کرده بودند و به این واسطه بر ضد عدلیه آنجا رفتار میکردند و هر روزه اظهار شکایت به وزارت عدلیه از رفتار عدلیه آنجا میشد از طرف وزارت عدلیه آن طوری که لازم بود موافق ترتیب خودشان صلاح دیدند که مفتش برود و تفتیش صحیحی کرده بیان واقع را راپورت
بدهد مفتش هم رفته و تحقیقاتی را که باید بکند کرده راپورت داده وزارت عدلیه بر حسب تکلیفی که داشت لازم دانست رئیس عدلیه آنجا را احضار نموده که در اینجا رسیدگی نماید ولی از طرف دیگر شنیده شد که مفتش خیلی بی قاعده عمل کرده است و از آن ترتیبی که وظیفه او بود و وزارت عدلیه به او دستور داده بود خارج شده است زیرا که وظیفه او این بود که زودتر رسیدگی به دوسیه های انکار کند و بدون اینکه داخل مذاکره مطلبی بشود واقع مطلب را راپورت بدهد بالعکس ترتیباتی را در آنجا پیش گرفت و بعضی عنوانات به میان آورد به طوری که هیچ شخص بی غرضی نمیتواند بگوید این رفتار های او بی غرضانه بوده و بعد از اینکه وزارت عدلیه رئیس عدلیه آنجا را احضار کرد خود او را گفتند موقتا رئیس عدلیه آنجا باشد به محض اینکه آن رئیس را احضار نمودند و او را موقت رئیس عدلیه میشود جمعی از پلیس و ژاندارم را میفرستد در خانه یکی از اهالی آنجا یعنی رئیس انجمن ولایتی آنجا که با پسرهای او شخصی مدعی بوده و خیلی اسباب افتضاح او را فراهم می آورد و هر چه انجمن ولایتی خواست در این خصوص رسیدگی نماید به هیچ وجه انجمن را مداخله در کار نداده است با اینکه میدانسته است که انجمن ولایتی حق نظارت در ادارات دارد.
نایب رئیس ـ فرمایش شما سئوال بود این استیضاح است.
فهیم الملک ـ بلی بنده از آقای وزیر عدلیه میپرسم این اقداماتی را که مفتش در آنجا کرده است آیا به دستور وزیر عدلیه بوده است یا خیر و در صورتی که نبوده است چه اقدامی کرده اند و اگر اقدامی شده است نتیجه را اطلاع بدهند.
وزیر عدلیه ـ اگر چه این سئوالی را که فرمودید از طرف مجلس به بنده اخطار نشده بود فقط یک فقره برای عدلیه فارس اطلاع داده بودند برای اینکه در باب مفتش میفرمائید معلوم است شکایت از امین عدلیه آنجا به تمام ادارات حتی به مجلس شورای ملی هم رسیده است و پس از آنکه راپورت آنجا رسید مفتش که از اینجا فرستاده شده است و خیانات او را ثابت کرده و رفتارهای غیر قانونی او را معلوم کرده است و از آن جمله این بوده است که حاجی محمد علی و پسرهایش بدهکار به میرزا یعقوب قزوینی بوده است و از اداره اجرا حکم شده بود که آن پولها را بگیرند و به واسطه خصوصیتی که به حاجی محمد علی داشته نگذاشته است آن حکم را اجرا نمایند سایر کارها که فرستاده شده و صورت استنطاقات نمایند حاضر است و به همین جهت وقتی که رئیس عدلیه احضار شد به خود آن مفتش امر شده است که موقتا باشد تا تکلیف برای عدلیه آنجا معین شود.
نایب رئیس ـ این مطلب به وزارت خانه فرستاده شده باید تحقیق کرد که چه طور شده است به شما نرسیده.
فهیم الملک ـ بنده در باب شعبه عدلیه سئوالی نکردم سئوال بنده راجع بود به رفتار مفتشی که فرستاده شده است و اگر خودشان به دقت از کارهای او تحقیق نماید ملاحظه خواهند فرمود که این مفتش در این موضوع خیلی خطا کرده است و حالا استدعا میکنم بعد از آنکه امین عدلیه صحیح برای قزوین معین فرمودید در کارهای این مفتش هم رسیدگی بفرمایند.
وزیر مالیه ـ ممکن است بعد از آمدن مفتش رجوع شود به هیئت فوق العاده نمایندگان که در آنجا هستند که رسیدگی کنند و ببینند مفتش از حدود وظیفه خود تخطی کرده است یا خیر.
نایب رئیس ـ آقای حاجی سید ابراهیم سئوالی داشتید از آقای وزیر عدلیه راجع به شکایت از رفتار رئیس عدلیه فارس بفرمائید.
حاجی سید ابراهیم ـ قریب سه چهار ماده بود که شکایت از رئیس عدلیه فارس به مجلس رسیده بود و به وزارت عدلیه فرستاده اند به وزارت داخله هم اعلام کردند ظاهرا خود وزارت داخله اعلام کرده بود خلاف قانونهای رئیس عدلیه را بنویسند بفرستند آنها کتبا نوشته فرستادند و یک مطلب را که ننوشته اند بنده لازم میدانم عرض کنم آن این است که یک صد و پنجاه و چهار نفر برای عدلیه شیراز اجزا معین کرده و مواجب آنها را از سیصد تومان تا ده تومان قرار داده است و چون مخارج نمیرسید لابد است که یک یهودی را که چهار صد تومان مدعی بوده حبس کند و یک صد و هفتاد و پنج تومان از او بگیرد و بعضی از مقصرین هم که محکوم شده اند خوابانده و با سمبه از آنها پول گرفته است بنده مراتب را به وزارت داخله رسانیدم و آنها به وزارت عدلیه فرستادند قبل از اینکه حکومت وارد شود گفته ساکت باشید تا حکومت وارد شود قرار صحیحی داده میشود بنده هم قبول کردم و لیکن حالا بعد از رسیدن حکومت باز شکایت میرسد و مخصوصا از انجمن ایالتی آنجا کتابچه خلاف قانون های او را فرستاده اند که در باب رئیس عدلیه چه اقدامی کرده آید از این جهت استدعا میکنم اقداماتشان را در خصوص عدلیه فارس بفرمایند.
وزیر عدلیه ـ بلی از امین عدلیه فارس همین طور که فرمودید بعضی شکایات رسیده است و معلوم است که به مجرد رسیدن این شکایات وزارت عدلیه نمیتواند فورا او را بخواهد به جهت اینکه معلوم است از متداعیینی که به وزارت عدلیه میروند هر دو طرف که راضی نخواهند شد لابد است که این طور شکایات اظهار نماید و این را باید مفتش فرستاد که رسیدگی کرده ببیند در صورتی که خلاف قانون کرده است اطلاع بدهد تا وزارت عدلیه او را تغییر بدهد.
حاج سید ابراهیم ـ بنده نمیخواهم آن لوله اسنادی را که فرستاده اند اظهار بدارم برای اینکه تمام اینها را هیئت رئیسه دیده اند به علاوه بعضی تلگرافات شخصی هم در این خصوص شده است که به برخی از وکلای فارس و وکلای دیگر واضح است که او جزء اعمال غرض و اعراض از حق معلوم نیست کار دیگری داشته باشد و اینکه فرمودند که باید مفتش فرستاده شود تحقیق نماید ممکن بود به توسط وزارت داخله تلگراف شود که به خلاف قانونهای او در آنجا رسیدگی شود به علاوه بنده گمان میکنم انجمن ایالتی آن قدر رسمیت نداشته باشد که به اندازه یک مفتش بتواند تحقیق کند.
وزیر عدلیه ـ بنده گمان میکنم که این کار راجع به وزارت داخله نیست در صورتی که این کار راجع به وزارت داخله نیست در صورتی که انجمن ولایتی واقعا مواد شکایت او را بنویسد البته کافی است که وزارت عدلیه او را تغییر بدهد.
نایب رئیس ـ شرحی است از وزارت جنگ رسیده است و راجع به حقوق یک دسته از مجاهدین خوانده میشود:
(آقا مرتضی قلیخان لایحه وزارت جنگ را قرائت کردند که برای تسویه امور مجاهدین و تعیین تکلیف آنها که مکرر تایید شده است وزارت جنگ کمیسیونی با حضور دو نفر از نمایندگان تشکیل داده و پس از چند جلسه مذاکره خلاصه مذاکرات و قراری که داده شده به امضاء اعضاء کمیسیون تقدیم شد و چون مدتی است که آنها بی تکلیف مانده اند وزارت جنگ به آنها وعده صریحه داده که امروز حضرات را اسوده نماید لهذا مستدعی است که امروز جواب را فوری مرحمت شود خلاصه مذاکرات کمیسیون مجاهدین را که در وزارت جنگ تاسیس شده بود نیز آقای میرزا مرتضی قلیخان از قرار ذیل قرائت کردند:
۱) اکثریت آراء آقای سردار محتشم به ریاست کمیسیون برقرار شدند.
۲) حقوق مجاهدین مطابق رفورم به رعایت فوق العاده که در کمیسیون سابق تصویب شده تا این تاریخ داده شود همان عده سیصد و بیست و پنج نفر که کمیسیون سابق به وزارت جنگ راپورت داده و هر عده ای که از این سیصد و بیست و پنج نفر رفته باشند باید تعیین شده حقوق مابقی از تاریخ ۱۵ صفر تا این تاریخ به حضرات مجاهدین داده شود - دسته رجب خان که از تبریز آمده اند علاوه بر این عده هستند.
۳) در موقع پرداخت این حقوق صورت رفورم پیاده و سواره ارائه شده هر یک حاضر قبول خدمت نظامی هستند در ورقه ای که حقوق خود را میگیرند امضاء میکنند بنویسند که از این تاریخ مطابق رفورم داخلی خدمت نظامی خواهیم بود و هر یک حاضر نشوند بنویسند من حاضر خدمت نظامی نیستم از آن تاریخ حقوق از دولت نخواهند داشت.
۴) هر یک از مجاهدین که قبول خدمت نظامی ننمایند اسلحه خود را باید در کمیسیون تحویل کرده خرج مسافرت را مطابق تصویب کمیسیون سابق دریافت دارد و حرکت کند چنانچه در ادارات دیگر غیر از نظام بخواهد خدمت کند فقط حقوقی که طلب دارد داده میشود دیگر اضافه داده نمیشود اضافه خرج برای رفتن باوطان است.
۵) اشخاصی که سابقا برای معادت به اوطان خرج مسافرت گرفته و رفته اند حق حقوق ندارند فدائی وطن عزت الله - حاجی میر باقر - محمد حسن - غلامحسین بختیاری - نوبری - سردار معتضد - امیر - جعفر افشار - محمد لوا الملک - کریم - باقر الموسوی از عوض آقا بالا وکالتا امضاء نمودم.
وکیل التجار ـ بلی اگر خوب اقایان
توجه بفرمایند گویا این مسئله تقریبا حل شده باشد و عقیده بنده سابق وقتی که قرار شد عده مجاهدین را معین نمایند و در تحت نظام و ترتیبات جنگ بیاورند و یک حقوقی باقیمانده بود تصویب شد داده شود همان وقت گفته شد یک عده هستند که آنها اداره خواهند شد به طور رفورم جدید و آن وقت عده آنها از طرف وزارت جنگ مقدمه دویست نفر گفته شد ولی آنچه خوب به نظرم هست و آن وقت وزیر جنگ آقای سپهدار اعظم گفتند اینکه فرمودند ممکن است من بعد عده آنها زیادتر شود و آن عده که داخل نظام نمیشوند و نمیتوانند هر وقت خواستند بروند یک مخارجی به آنها داده میشود حتی آنکه میزات آن را هم معین کرد بودند به قزوین و گیلان چه قدر تبریز چه قدر و آن عده که باقی ماندند در تحت نظارت وزارت جنگ به آن ترتیب البته وزارت جنگ حق دارد که حقوق آنها را بپردازد و اگر باز تغیبر لازم میدانند و یک عده دیگری را میخواهند ترتیب بدهند یعنی آن باقی مانده را هم در تحت رفورم صحیح و یک نظام مرتبی بیاورند که در تحت ریاست معلمین صحیح بیایند و این مسئله ای است که سابق گفته شده و عقیده بنده این است که دیگر محتاج به رأی جدید نیست به جهت اینکه سابق گفته شده است که یک عده به قدر دویست نفر حاضرند و احتمال میرود زیادتر بشوند و حالا باز میخواهند تغییری بدهد البته اول باید حقوق آنها را بدهند و هر نوع تغییری هم در اداره مجاهدین و سایرین بدهند و تکلیف خودشان است دیگر محتاج به رأی جدید نیست.
وزیر جنگ ـ در باب مجاهدین دویست نفر مجلس قبول کردار گارد محبی سیصد نفر از گارد فاتح که مواجب داده شود آنها و امروز که ما داخل رفورم شده ایم اگر مواجب آنها را بخواهیم زیادتر از سایرین بدهیم اسباب درد سر خواهد شد مصلحت در این دیدیم که مخارج مجاهدی را همان مخارج رفورم بدهیم مجاهدین هم راضی شدند که مواجب رفورم بگیرند تفاوتی که در این بین پیش بود که مجلس قبول نکرده بود وزارت جنگ آقای سپهدار پیشنهادی کدره بود که لازم است این مقدار را هم قبول کنند که اسباب گفتگو نشود و تمام اسامی این اشخاص صد و هفتاد و پنج نفر است و اگر یک قدری از اینها رفته باشند البته کمتر خواهد شد و آنچه امروز خواهش کرده ام این است که مواجب این یک صد و هفتاد و پنج نفر که مجلس قبول کرده به آنها داده شود از آن طرف آن پانصد نفر اضافه مواجب مجاهدین را میخواهند همان مواجب رفورم و داخل نظام داده شود.
ارباب کیخسرو ـ چون در ضمن یک پیشنهادی کرده بودند یک فقره اش این بود که دسته رجب خان خارج از این موضوع هستند لازم بود که در این موضوع سئوال نمایم که دسته رجب خان چند نفرند و حقوق آنها جزء کدام دسته است مسئله دوم حق زحمت مجاهدین در جاهائی که لازم است منظور است و اسامی مجاهدین معلوم است که آزادی بخش این ملت شده است لکن امروز لازم است که یک نظامی داشته باشیم و در سابق هم که به توسط وزیر جنگ سابق صورت این مسئله به مجلس آمده قرار شد بعضی در تحت نظام و بعضی معاودت باوطان نمایند و برای هر دسته یک ترتیبی مقرر شد و امروز باز میبینیم به همان اسم یک صورتی آمده است میخواهیم بدانیم بعد از اینکه هم دیگر این مسئله به مجلس خواهد آمد یا آنکه این مرتبه آخر است.
وزیر جنگ ـ اما در باب دسته رجب خان آنها سوای گارد محبی هستند و همیشه مطالبه مواجب خود را میکردند و ما جواب صریح نمیدادیم همین قدر میگفتیم که مجلس بیشتر از دویست نفر قبول نکرده ولی امروز که دسته رجب خان و غیره را میخواهیم تسویه کنیم لازم دانستم که مواجب آنها را مجلس قبول کند مشروط بر اینکه دیگر این مجاهدین مطالبه اضافه مواجبی نکنند و مواجب آنها فقط مواجب رفورم باشد و مثل سایرین داخل در تحت ریاست نظام میشوند مثل اینکه همین طور هم قبول کرده اند که سر دسته نداشته باشند و مطیع نظام بودن مشغول بوده باشند.
حاجی شیخ علی ـ چنانچه اظهار شد در چندی قبل یک قراری در این باب داده شده و آقای وزیر جنگ میفرمایند آن روز قرار شد دویست نفر در تحت رفورم بیایند به عقیده بنده آن طور نبود صورت مجلس آن روز را بفرمائید قرائت نمایند.
معاضد السلطنه ـ کار مجاهدین بعد از این که وارد تهران شدند و کمیسیون جنگ برقرار شد یعنی کمیسیون اولی که بعد از فتح تهران تشکیل شد آمدند که کار مجاهدین را تسویه کنند بعد در آن ضمن قرار شد یک عده ای به اردبیل و یک عده ای با مسیو یفرم بروند تبریز و یک عده هم قریب دویست و سی نفر با سردار محبی رفتند به رشت که از راه استارا بروند به اردبیل اینها رفتند به ارومیه و وقتی که برمیگشتند یک عده هم از راه به آنها ملحق شده آمدند اینجا و مطالبه حقوق مینمودند بنده و آقای نواب مامور شدیم رفتیم و به حساب اینها رسیدیم حساب آنها یک طوری بود که حالا بنده تفصیل آن را نمیتوانم بیان کنم زیرا که به بعضیها برمیخورد مختصرا این بود که قرار شد مبلغ سی و هشت هزار تومان داده شود و کار مجاهدین تسویه شود و در آن مجلس که در این خصوص مذاکره شد قرار شد دویست نفر داخل در رفورم جدید شوند اینکه فرمودند بیش از دویست نفر این طور نبود مجلس فقط دویست نفر را قبول کرد و بعضی ها را هم قرار شد علیحده آنها را خرج راه بدهند و بروند بعد از اینکه این سی و هشت هزار تومان داده شد و دو هزار تومان به مجاهدین قفقازی داده شد که بروند و بعضی اشخاص بودند که در داخله بعضی پولهای خورده متفرقه هم به سایرین دادند که بروند باز این اشخاص تسویه نشدند و همین طور ماندند و گفتند ما همین طور هستیم و مشهدی رجب یک عریضه آورد به مجلس داده که دسته من همان پنجاه و یک نفر است و راضی اند به همان ترتیبی که مجلس قرار داده است و صورت اسامی آن پنجاه و یک نفر را هم نوشته و حاضر است و بعد قرار شد که همان دویست نفر را قبول کنند دیگر نمیدانم چه طور شد که دو مرتبه سیصد و بیست و پنج نفر معین شده است ولی حال با آن تفصیل باز میبینم که بعضی اشخاص میگویند که ما شش هفت هزار تومان پول داده ایم و وقتی که مجلس میخواهد پول به آنها بدهد باید پول ما را بدهد در صورتی که مجلس آن روز که این پول را داد قرار داد که وزارت جنگ یک ترتیبی برای آنها از حقوق صاحب منصب و مشاق بدهد و مخصوصا من و آقای نوبری را برای همین کار معین کرد و ما در کمیسیون نظام ترتیب اینها را دادیم که چند نفر صاحب منصب و مشاق داده باشد و تا به حال هیچ یک از آنها را نگذاشتند که به موقع اجرا گذاشته شود و روز به روز بدتر شده است ولی حالا یک طوری شده است که میبینیم اگر واقعا آن روز اختیار تام به وزارت داخله امروز که آن روز وزیر جنگ بودند داده میشد همان طور که متعهد شده بودند واقعا این امر تسویه میشد و حالا همین طور که آقای وزیر جنگ فرمودند از برای همین یک صد و هفتاد و پنج نفر که تمامشان از مجاهدین قدیمی هستند که در استارا و تبریز بوده اند مواجب ایشان بدهند یعنی به آنهائی که از بین آنها منتخب شده اند و واقعا مجاهد باشند و زحمت کشیده باشند نه اینکه اشخاصی باشند که نوکر بنده یا جامه دار فلان حمام بوده اند مخصوصا همان سر دسته ها تعهد کرده اند که نگذارند این قسم اشخاص داخل در مجاهدین بشوند بلکه قرار شد هر کس از بین این اشخاص پیدا شد که مجاهد نبود و خواست حقوق بگیرد همین اشخاص مانع شوند و نگذارند مواجب بگیرند و یک حسن دیگرش این صد و هفتاد و پنج نفر دارند این است که قراردادند داخل رفورم جدید شوند و حقوق رفورم جدید را بگیرند که سالی شصت تومان به سرباز این اشخاص بدهند و با این مقدار مواجب زندگانی و گذران کنند و در صورتی که این مجاهدین با این ترتیب حاضر شده اند گذران کنند و حقوق بگیرند معلوم است بهتر از این نیست البته اینها خدمت خواهند کرد و ما هم از اینها منتظر خدمت خواهیم بود به جهت اینه اینها محققا بهتر از بعضی ها داخل در نظام که شدند خدمت خواهند کرد و از اول امر تا حالا حاضر شده اند برای جان دادن و خیلی خوب است که اینها را در این صورت که حاضر شده اند قبول نمائیم و مواجب چهار ماهه آنها را بدهیم و بعد از این به طرز جدید داخل نظام شوند و به کلی قطع این مسئله بشود که بیش از در زحمت نباشیم که آنها که زحمت کشیده اند و هم هر روزه اسباب زحمت شده اند و مردم واقعا خیال میکنند که این مجاهدین که از برای مملکت زحمت کشیده اند خیال دارند اسباب بدبختی مملکت را فراهم کنند و حال آنکه خیلی از این اشخاص آدم خوبی هستند و واقعا حب وطن دارند بر عکس به مردم همچو فهمانیده اند که اینها جزء منافع شخصی چیزی را منظور نمیدارند این توهمات و خیالات اسباب بد نامی آنها شده است و همین طوری که فرمودند مثل اینکه آن اشخاص را داخل در نظام کردند که من بعد اسباب آسایش برای مملکت فراهم نیاید حقوق این ها را هم بدهند و داخل نظام نمایند که این مطلب زودتر ختم شود.
آقا میرزا ابراهیم خان ـ گویا تصور میفرمایند یک مخالفی از برای حقوق مجاهدین پیدا شود خیر این طور نیست و همه کس قدر اینها و زحمات اینها را میدانند ولی از انجائی که بنده خودم این سعادت را داشتم واین شرف را در رکاب این مجاهدین دارا بودم لازم میدانم چند کلمه عرض کنم و البته صدای من به گوش این آقایان مجاهدین خواهد رسید که اینکه این آقایان همان طوری که یک وقتی ضرورت را داعی دیدند که برای حفظ استقلال و بقا این آب و خاک و آزادی ساکنین آن حمل سلاح نمایند آیا االن همان ضرورت را داعی نمیبینند بر برک صلاح حالا همان داعی را مستلزم این نمیدانند که ترک کلمه مجاهدت بشود آیا نمیبینند که اینکه کلمه یک سو اثری که در خارج و داخل کرده است و به واسطه ترک اسلحه رفع خواهد شد ما البته نظام داریم البته ما شخص جنگی لازم داریم و خواهش داریم از اینکه آنها داخل نظام شوند همه آقایان البته به خاطر دارند که در همان مجلس که از مجاهدین صحبت شدو آن رأی را دادیم عموما تصدیق داشتیم که یک نوع رعایت حقوقی که به نوع سپاهی میدهند از اینها بشود که مثل سرباز و غیره نباشد و حالا باز در این موقع محترم اولاً از شخص محترم وزیر جنگ ثانیاً از کلیه آقایان مجاهدین جانباز وطن خواهد که تمام اهالی ایران رهین تمنای آنها هستند استدعا میکنم که یک اهمیتی به این کلمه مجاهدت بدهند و از این سو اثری که این کلمه در خارج کرده است جلوگیری نمایند که ما دیگر اسم مجاهد نشنویم و هیچ دیگر خارج از نظام نبینیم مگر این مجاهدین نبودند که از برای استقرار این اساس این قدر زحمات کشیده و این اندازه فداکاری ها کردند البته همین مجاهدین بودند و برای استقرار همین اساس بود پس در این صورت مگر نه این بود که قانون ترک اسلحه برای استقرار همین اساس از اینجا خارج شد مگر نه این بود که آقایان وزیر داخله و وزیر جنگ حضور داشتند در موقع گذاشتن آن قانون و قبول کردند اجرای آن را چرا اجرا نشد برای اینکه دیگران اطاعت نکردند و چه چیز را اطاعت نکردند امر مبارک مجلس مقدس شورای ملی را بنده خیلی بی اندازه متاسف و محزون و ملولم از اینکه یک قانونی از مجلس شورای ملی بگذرد و آنهائی که قانون خواه هستند به خصوص یک هیئتی در تحت لباس مجاهدت رفته باشند اطاعت نکنند استدعا میکنم از شخص محترم وزیر جنگ که با نهایت جدیت آن طوری که لازمه اصلاح میدانند ۱۷۵ تقریبا شد بیشتر باشد آن طوری که صلاح میدانند و لازمه رضایت و رعایت و آسایش آنها است رفتار نمایند و بدهند و بدانند که ما همه متفقا ممنون و متشکر هستیم از اینکه اسباب آسایش کلی فراهم بیاید.
کاشف ـ اگر دفعات گذشته که در مجلس مذاکره شد به این عنوان بود که به اسم مجاهدت جمعی در اینجا نباشند و قرار شد حقوق گذشته آنها داده شود بعد از آن هر کدام قبول خدمت نظام را مینمایند که در تحت رفورم بیایند که هر کدام قبول نمیکنند مخارج مسافرت آنها داده شود و آنچه هم که در مجلس تصویب شد به نظر بنده به همین اسم و به این عنوان بود و حالا هم که تجدید شده باز به همان عنوان است اگر چه در اینجا مکرر گفته شد لکن بنده هم لازم میدانم باز مکرر کنم عرض میکنم به آقای وزیر جنگ بعد از اینکه این فقره هم در مجلس تصویب شد و گذشت یک دسته دیگری باز به اسم مجاهدت در این مملکت خواهد بود و باز یک روزی خواهند فرمود که آن تصویبی که آن روز مجلس نمود درباره گارد محبی یا گارد فاتح بود یا خیر اگر این مسئله را تعهد میفرمایند که من بعد دیگر اسمی از این کلمه نباشد و عموما یا داخل رفورم شوند یا به اوطان خود معاودت کرده ترک اسلحه کنند البته باید تصویب کرد که دیگر اسمی در این مملکت نباشد جزء اسم نظام و رفورم جدید دولتی.
وزیر جنگ ـ یک مطلبی را که بنده میخواهم حالی کنم به مجلس مقدس این است که بنده یک چیزی زیاد نخواسته ام که با من همراهی کنند مواجب ۵۰۰ نفر را نفری چهار تومان کسر کرده ام حالا میگوئید مواجب این ۱۷۵ نفر را هم کسر کنیم و بدهیم به شرحی که دیگر اسمی از مجاهدین برده نشود و در صورتی که فردا ۲۰۰ نفر با یفرم خواهند آمد اگر بخواهم عمل آنها را هم تسویه کنیم و آنها را جزء رفورم قرار بدهیم آنها هم مواجب مجاهدی خود را میخواهند من از برای خدمت به ملت حاضرم و چیزی که راجع به نفس خودم باشد میتوانم اطمینان بدهم که تا جان دارم برای تسویه کار مجاهدین ایستادگی کنم.
نوبری ـ اما اینکه میگوئیم که موافق رفورم بشود باید توضیح بدهم اینکه آقایان میگویند باید اسم مجاهدی از این مملکت برداشته شود نه این است که میگویند به اینها حقوق داده شود البته میگودیم باید حقوق به اینها داده شود و این ها تا عمر دارند باید به این مملکت خدمت کنند و حقوق بگیرند و این که حضرت وزیر جنگ میفرمایند از وظیفه ایشان است و البته رفورم خواهند کرد و اینکه امروز در اینجا مذاکره میشود فقط یک تفاوت عمل است یعنی اضافه بر حقوق رفورم که حقوق مجاهدی است که باید بدهند چون باید به تصویب مجلس باشد از این جهت این را از مجلس میخواهند و بنده هیچ لازم نمیدانم که در جزئیات داخل مذاکره شویم و اینکه آقای میرزا ابراهیم خان فرمودند که مجاهدین تابع هر مجلس نیستند بنده تکذیب میکنم و عرض میکنم تمام ایرانی خواه مجاهد خواه غیر مجاهد تابع اوامر مجلس مقدس شورای ملی هستند و تا به حال احدی مخالفت نکرده است و یک مطلبی را که میخواهند اظهار بدارند خوب است اول مسبوق بشوند بعد فرمایشی اگر دارند بفرمایند این مجاهدینی را که بعضی از اوقات نمیبینید بعضی از اوقات با اسلحه میباشند چون بعضی اوقات از طرف وزارت جنگ اینها را میخواهند برای بازدید اسلحه اینها و برای سان این است که میبینید بعضی از اوقات با اسلحه میباشند والّا هیچ کس نیست که از اوامر مقدس مجلس شورای ملی تمرد یا مخالفت نماید.
حسن علی خان ـ بنده یقین دارم که اول مقصود آقای وزیر جنگ از روز اول این بوده است کاری که از طرف این ملت به او رجوع مبشود آن را به منتهی درجه صحت انجام بدهند و مخصوصا امروز میبینم که ترتیباتی را که در این اوقات آقای وزیر جنگ داده اند خیلی خیلی اشکار و هویدا است که آن به آن و ساعت و ساعت در پی این هستند که قشون ما را تسویه نموده و یک رفورم جدید مرتبی از مملکت ترتیب بدهند اینجا یک اشاره فرمودند از اینکه مجاهدین را میخواهند داخل رفورم جدید بکنند ولی فرمودند که روسای آنها را میخواهیم تغییر بدهیم بنده لازم میدانم که عرض کنم اگر میخواهند دسته های آنها را همان طور باقی بگذارند فقط روسا را تغییر بدهند بنده گمان میکنم آن طوری که مقصود ایشان است داخل رفورم جدید نشوند مگر اینکه آن دسته ها هر کدام خود را یک دسته علیحده و خود شما را به اسم مجاهد تصور نکنند و خود آنها داخل قشون مملکتی شده همان حقوقی که به سایرین داده میشود به آنها بدهند والّا اگر میخواهید فقط روسا را تغییر بدهید و دسته ها را به حال خود باقی بگذارید تصور میکنم که از وقت دیگر همین مذاکرات در مجلس بشود و باز مجبور شویم که یک پولهائی به یک اشخاص دیگری بدهیم.
وزیر جنگ ـ عرض کردم در باب روسای مجاهدین بالطبیعه اسباب چینی شده است که این مجاهدین از سردسته ها سوا شده اند و صلاح ما این است که اینها سردسته نداشته باشند و رئیس عالم داشته باشند یعنی سردسته شان یک نفر مشق کار دیده کار ازموده باشد نه اینکه کدخدا زاده یا فلان باشد باید عالم باشد و اما اینکه فرمودند دسته جات را متفرق کنیم صحیح است لکن عجالتا باید آنها را داخل نظام کنیم و هنوز داخل نکرده ایم به جهت این داخل نظام یعنی اطاعت کور کورانه وقتی که داخل نظام شدند آن وقت رئیس آنها هر قسم صلاح بداند و مقتضای وقت را ببیند به آنها حکم خواهد کرد و البته آنها هم اطاعت میکنند.
نایب رئیس ـ پیشنهاد وزارت جنگ معلوم است حال یک صورت رأی نوشته شده است خوانده میشود اگر آقایان صلاح دانستند به این مضمون رأی گرفته میشود.(آقا میرزا مرتضی قلیخان صورت رأی را از قرار ذیل قرائت کرد:
بر حسب تقاضای وزارت جلیله جنگ مواجب چهار ماهه ۱۷۵ نفر مجاهد را مجلس تصویب مینماید برسانند و جزو بودجه نظام محسوب شود به شرط اینکه از این به بعد تمام مجاهدین داخل اصلاح جدید شده همان مواجب نظام جدید را که بر قرار شده است در حق همه مقرر گردد مطابق صورت قرار داده کمیسیون مجاهدین.(گفتند صحیح است.)
نایب رئیس ـ به این ترتیب رأی میگیریم هر کس موافقت دارد ورقه سفید خواهد انداخت.(موزع اوراق رأی را اخذ و آقای حاج میرزا رضا خان احصا نمود.)
معاضد الملک ـ عده حضار ۵۰ ورقه سفید ۴۰ امتناع ۱۹.(کسانیکه تصویب کردند)
صدر العلما - کاشف - محمد هاشم میرزا - شیبانی - نوبری - معتمد التجار - اسدالله میرزا - ضیا الملک - میرزا ابراهیم خان - دکتر اسمعیل خان - آدینه محمد خان - آقا شیخ علی - مصدق الممالک - قشقائی - آقا شیخ ابراهیم زنجانی -
لسان الحکماء - وکیل الرعایا - فهیم الملک - ذکاءالملک - حکیم الملک - وکیل التجار - بهجت - منتصر السلطان - حاجی آقا - ادیب - آقا محمد - عبدالحسین - افتخار الواعظین - سید جلیل - عز الملک - متین السلطنه - مدرسی - آقا میرزا احمد - حسن علی خان - دهخدا - اسدالله خان - ممتاز الدوله - حاجی میرزا رضا خان - معاضد الملک - مرتضی قلیخان.
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد.
راپورت کمیسیون بودجه در باب فرستادن سه نفر مامور برای خرید ۳۰ هزار تفنگ به طرز جدید قرائت میشود:
راپورت کمیسیون نظام راجع به اینکه برای اصلاحاتی که وزارت جنگ در امور قشونی به نظر گرفته و به اندک زمانی به توجهات دولت موفقیت آن را امیدوار است گمان میکنم که یکی از مهمات در نیل به این مقصود ترتیب اسلحه صحیح و تهیه کسر لوازم توپخانه برای قشون باشد و در مجلس شورای ملی نظامی مخصوصی که جدیدا تشکیل شده است این مسئله مطرح بحث واقع شده و رأی داده شده که لامحاله سی هزارت تفنگ به سیستم جدید خریده شود و برای انتخاب سیستم تفنگ و ملاحظات صرفه جوئی دولت پیشنهاد کرده بودند دو نفر صاحب منصب زبان دان اهل قشون به اتفاق یک نفر امین از طرف وزارت جنگ به فرنگ اعزام شود به کارخانجات اسلحه سازی اروپا رفته چند فسم تفنگ نمونه انتخاب کرده یا به صورت قیمت آخری و ملاحظات صرفه جوئی به توسط یکی از صاحب منصبان به ایران بفرستند که پس از امتحان هر کدام که مقبول افتاد انتخاب و قرار تادیه قیمت آن داده شود و برای مخارج مسافرت مامورین فوق الذکر ذهابا و ایابا مبلغ یک هزار و بیست و پنج تومان از تاریخ ورود به مقصد تا زمان حرکت هر ماهه نفری یک صد و پنجاه تومان از بابت مخارج ایام توقف آنها را تقاضا کرده بودند کمیسیون عین تقاضای وزارت جنگ را تصویب کرده بودند چون از مجلس به کمیسیون بوجه نیز قرائت شد کمیسیون بودجه تصویب کرده بود که برای انتخاب اسلحه دو نفر روانه نمایند و برای مخارج ایاب و ذهاب ایشان هشتصد تومان و از روز ورود آنها به برلن ماهی یک صد و پنجاه به هر یک از آنها مقرری داده شود و سعی شود که مدت این مأموریت بیش از سه ماه طول نکشد.
محمد هاشم میرزا ـ عقیده بنده این است که به چندین کارخانه که در بعضی دول معروف است خوب است اطلاع داده شود که خودشان هر کدام یک تفنگی بفرستند که هر یک از آنها را در وزارت جنگ و شورای نظامی امتحان بکنند هر کدام را پسندیدند و انتخاب کردند بخرند گویا محتاج به فرستادن این اشخاص نباشند و اینجا هم به عقیده بنده بهتر میتوانیم امتحان کنیم با حضور عده زیادی از نظامی های عالم.
معزز الملک ـ چنانچه در روزنامه ایران نو درج شده است همان طورکه شاهزاده فرمودند در تمام جاها معمول است این ترتیب ولی به واسطه بعد مسافت و نبودند راه آهن در اینجا باید یک استثنائی بشود و برای همین بود که از طرف وزارت جنگ این طور پیشنهاد و کمیسیون نظام هم تقاضای ایشان را تصویب کرد که سه نفر بودند اینها فقط میروند و این چندین کارخانه معروف اروپ چند تفنگ انتخاب کرده میفرستند و وزارت جنگ در این جا آنها را انتخاب کرده یعنی امتحانات لازمه را علمای این فن میکنند و از بین آنها یک قسم تفنگ انتخاب خواهند کرد و از آن مقداری که لازم است میخرند.
حاجی وکیل الرعایا ـ بنده تصور میکنم صلاح همان است که وزیر جنگ پیشنهاد کرده است و لازم نمیدانم آن قدر در این موضوع مذاکره شود و به علاوه بنده تصور میکنم که سی هزار قبضه کم است اگر ممکن است زیادتر تهیه شود ولی اینجا دو چیز ذکر نشده یکی آنکه خریداری آنها به چه قسم خواهد بود دیگر آنکه تعیین نکرده اند که چه قدر فشنگ برای آنها خواهند خرید خوب بود این دو فقره را هم معین میکردند.
وزیر جنگ ـ وجوب تفنگ امروز به طوری از بدیهیات شده است که ابدا منکر ندارد ولی شکل خریداری آنها را به طوریکه شاهزاده محمد هاشم میرزا فرمودند خیلی اختلاف پیدا خواهد کرد و در رفتن دو نفر صاحب منصب و یک نفر امین وزارت جنگ فواید بسیاری است از قبیل اینکه کارخانه جات را به هم بیندازند که فلان کارخانه ازران تر میدهد و از هر کدام که ارزانتر میدهد نشانه بگیرند در این قبیل مطالب که اگر نروند این فوائد فوت میشود به این جهت رفتن اینها را بنده واجب میدانم و اینکه تفنگ بخواهیم خیلی مشکل است به جهت اینکه به محض اینکه نمونه خواستیم از کارخانه ها و فرستادند آن وقت هر چه بفرمایند باید قبول کنیم و در این باب خواهش میکنم آقایان فرمایشی نکنند و در یک چیز میتوانند فرمایشی بفرمایند و آن در باب قیمت است البته وزارت جنگ با کمال مداقه در این خصوص خواهد کرد که این اول خریدی است که دولت جدید از کارخانه جات خارجه میکند باید طوری باشد که موجب تحسین باشد وزارتجنگ میتواند اطمینان بدهد که کمال مواظبت را در این خصوص خواهد نمود که دیناری حیف و میل نشود حتی در هر جا هم که بر قیمت دلالی افزوده شود بر عده تفنگ افزوده خواهد شد در خصوص قیمت خیلی مداقه خواهد شد ولی برای شناسائی لازم است که یک نفری را که مثل خودم طرف اطمینان باشد بفرستم و به تصویب او این عمل انجام گیرد برای اینکه این یک کاری است که در خود فرنگستان محل تقلب است تا چه رسد به این که از ایران به فرنگسان برود.
وکیل التجار ـ بنده عرض کنم رفتن اشخاص برای این کار با خواستن از آنجا به قدری برای ما تفاوت دارد که میتوانم عرض کنم از صد و پنجاه هزار الی سیصد هزار تومان برای ما فرق دارد به این جهت بنده لازم میدانم که مجلس این ترتیب را تصویب نماید که این مطلب زودتر انجام بگیرد و سایر ترتیباتی را که فرمودند با خود آقای وزیر جنگ است که نهایت مداقه را از هر حیث خواهند فرمود.
نایب رئیس ـ این مطلب دو قسم است برای اینکه نتیجه گرفته شود علیحده مذاکره میکنیم و رأی میگیریم یکی اینکه اساساً این تفنگ خریده شود یا نه یکی اینکه این سه نفر را که وزارت جنگ تقاضا کرده اند که فرستاده شود مخارج مسافرت و حقوق آنها را تصویب کنیم اول مذاکره میکنیم در اینکه سی هزار تفنگ خریده شود یا خیر.(گفتند در این باب مخالفی نیست.)
نایب رئیس ـ خوب حالا که در اینخصوص مخالفی نیست در باب فرستادن این سه نفر ماموریتی که لازم میدانند بروند اقایانی که در این باب فرمایشی دارند بفرمایند.
معزز الملک ـ لازم است آقایان بدانند که اینها تفنگ نخواهند خرید همان طور که عرض شد نمونه خواهند آورد و بعد از امتحاناتی که وزارت جنگ میکنند آن وقت هر قدر لازم است وزارت جنگ خواهد خرید.
آقای تقی زاده ـ عرض بنده یک کلمه است و آن این است که در خرید سی هزار قبضه تفنگ هم که ما رأی میدهیم به مناسبت پول اوست که باید رأی بدهیم داوه شود دو لازم میدانم که قیمت این سی هزار قبضه تفنگ جزء بودجه سال آتیه نوشته شود یعنی جزء آن بودجه که اقلا دو ماه از سال گذشته به مجلس خواهد آمد برای اینکه این سه نفر تا بروند و این نمونه ها را تا بیاورند و در وزارت جنگ امتحانات بشود آن وقت هر کدام از آنها که پسند شد اطلاع بدهند و خریده شود خیلی طول خواهد شد ورود خریده خواهد شد و لازم میشود جزء بودجه امساله نمایند آن وقت هم بنده عرض میکنم جزء بودجه هذه السنه بشود در صورتی که من تصور نمیکنم به زودیها بگذرد اینکه در خرید تفنگ یک مقداری عجله شد برای این بود که امروز خیلی احتیاج داریم و به قدری که امروز تفنگ از برای تامین ولایات لازم است هیچ چیز لازم نیست به طوری که اگر وزارت جنگ میتوانست با بالون تفنگ بیاورد می آورد با هر چه ممکن بود زودتر حمل نمیاند به توسط آن حمل میکرد اما در خصوص قیمت آن که جزء بودجه سنه آتیه شود به ملاحظه اینکه مدت خرید این طول خواهد کشید بنده عرض میکنم ما خیلی عجله داریم در آوردن این تفنگها بلکه یک طوری شود که تا چهار ماه دیگر مقدمه آن را برسانیم.
مؤتمن الملک ـ در اینکه ما قشون تفنگ لازم داریم حرفی نیست اما بنده میبینم ما از مشروطه فقط یک چیز میفهمیم و آن این است که مخارج جدید را هر روز میاورند به مجلس و پیشنهاد میکنند که رأی بدهید این مبلغ از برای آن داده شود و میخواهند ما تصویب کنیم و حال اینکه ما نمیدانیم بودجه مملکت ما چه قدر است و این ترتیب بالاخره در آخر سال به یک کسر بودجه خواهد کشید که به چهار و پنج کرور میزنه آن وقت این کسر را باید دانست که از کجا خواهند داد بنده عرض میکنم هر خرجی را که به ما پیشنهاد میکنند باید در مقابل آن یک دخلی به مجلس نشان بدهند امروز به فرض شما اجازه دادید سی هزار قبضه تفنگ خریده شود این اقلا ششصد هزار تومان پول لازم خواهد داشت ششصد هزار تومان نباشد چهار صد هزار تومان مخارج خواهد داشت این چهار صدر هزار تومان را که خواهد داد دیگر اینکه میگویند لازم است تفنگ به طرز جدید
داشته باشیم بنده این عقیده را ندارم به جهت اینکه ما نمیخواهیم با دول خارجه طرف بشویم که تفنگ به طرز جدید لازم داشته باشیم در صورتی که لازم باشد یک مقداری تفنگ بخریم لازم نیست به طرز جدید باشد ممکن است بعضی تفنگهائی که امروز معمول بعضی دول نیست و باطله کرده اند از آنها خریده شود به یک قیمت خیلی ارزانی و بنده مخصوصا تا ندانم کلیه تفنگهای دولت چه قدر است و عده تفنگهای سه تیر چه قدر است رأی نخواهم داد به علاوه گمان نمیکنم سی هزار تفنگ یک مرتبه لازم داشته باشیم به جهت اینکه دولت جدید از اول تا به حال که هشت ماه است در نظر دارد سی هزار قشون بگیرد در این هشت ماه هنوز نتوانسته اند مقداری بگیرند لابد دو سه سال طول خواهد کشید در این صورت ممکن است سالی ده هزار قبضه تفنگ بخرند که این در سه سال خریده شود و بالاخره عرض میکنم لازم است عده تفنگهای دولت را کلیه بدانیم چه قدر است.
معزز الملک ـ در اینجا اشتباه شده است اولاً اینکه فعلا پول برای خرید این مقدار تفنگ داده نمیشود پول برای مخارج مسافرت به اینها داده میشود که بروند نمونه بیاورند و بعد از اینکه آمد اینجا و امتحان شد خریده میشود پس فقط تصویب تجدید اسلحه را خواهند کرد و امروزه وزارت جنگ میخواهد بداند که مجلس اجازه میدهد قشون تجدید اسلحه نماید و اسلحه جدیده داشته باشد یا خیر و برای مأموریت این سه نفر تقاضای این مبلغ را کرده است میخواهد بداند مجلس تصویب میکند یا خیر و این هم معلوم است که این کار طول خواهد کشید و قیمت آن حالا به هیچ وجه معلوم نیست بسته به اینکه تفنگها را وارد کنند از بین آنها هر کدام را نسیه بدهند قیمت آن را با کارخانه تمام میکنند آن وقت مجلس میتواند رأی بدهد در پول او والّا حالا به هیچ وجه معلوم نیست که پولش چه قدر است و اینکه آقای مؤتمن الملک اظهار کردند که ما با هیچ دولت خارجی طرف نیستیم که اسلحه جدید لازم داشته باشیم عرض میکنم اسلحه جدید نه فقط برای این است که با دولت دیگری طرف شویم بلکه برای این است که با دولت دیگری طرف شویم بلکه برای این است که قشون دولت باید اسلحه اش بهتر از اسلحه ای باشد که سایر مردم دارند مثلاً سوار امنیه همین که طرف شدند با یک دزدی یا دیگری باید اسلحه ای را استعمال کنند که او نداشته باشد تا غالب شود و امروزه اسلحه ما طوری است که تام یک قسم است مثلاً تفنگ نظامی ها و رندل است دیگران هم ورندل دارند اینها ماوزر دارند سایرین هم ماوزر دارند پس باید اینها یعنی قشون نظامی اسلحهشان بهتر از اسلحه سایرین باشد.
اسدالله خان ـ بنده عقیده ام این است که به عین مثل همان اعتباری است که پریروز به وزارت خارجه دادند و تصور میکنم این یگانه خرجی است که برای دوره جدید صحیحی پیشنهاد شده است و چون آقای معزز الملک فرمایشات شده است و چون آقای معزز الملک فرمایشات لازمه را فرمودند بنده دیگر عرضی ندارم خوب است رأی بگیرید.
میرزا ابراهیم خان ـ تکلیفی که بر ما وارد است فقط تصویب مخارج است از برای فرستادن آن چند نفر و پس از آنکه راپورت آنها به کمیسیون جنگ و نظام آمد که فلان سیستم مثلاً بهترین سیستمها است و قیمتش فلان است وزارت جنگ هم انتخاب نمود و آن وقت در باب قیمت آن باید حرف زد بالفعل اگر مجلس با تصویب کمیسیون درباره دادن این هشتصد تومان موافقت دارد رأی خود را اظهار دارد مطلب ختم شود.
محمد هاشم میرزا ـ اینکه آقای معزز الملک در جواب آقای مؤتمن الملک فرمودند بنده درست ملتفت نشدم فرمودند که اینجا تجدید اسلحه است در این اسلحه که در دست آنها است خواهند به مردم فروخت اگر این طور باشد این تجدید اسلحه فرقی با سابق نکرد بنده ملتفت نشدم.
معزز الملک ـ این یک اصطلاحی است که میگویند فلان دولت تجدید اسلحه کرد مقصود این است که دولت یک اسلحه برای قشون خود ترتیب میدهد که دیگران نداشته باشد و آنکه آقای آقا میرزا ابراهیم خان فرمودند که فعلا مجلس باید در مخارج این مامورین رأی بدهد و رأی در خرید اسلحه وقتی داده خواهد شد که راپورت این مامورین برسد بنده آن را صحیح میدانم ولی میگویم مجلس باید امروز تجدید اسلحه را بنماید و این یک رأی نیست که مجلس امروز باید بدهد و اگر ندهد تصور نمیکنم وزارت جنگ بتواند اقدامی نماید یا مامور روانه نماید به جهت اینکه ممکن است مامور خودش را بفرستد و بعد از همه زحمات مجلس تجدید اسلحه را تصویب نکند پس اول مجلس شورای ملی رأی در تجدید اسلحه بدهد و بعد مخارج این مامورین را تصویب نماید بعد اینها آن سیستمی را که فرستاده و اینجا انتخاب کردند در خصوص قیمت آن به مجلس میاورند و رأی داده میشود.
تقی زاده ـ بنده نقطه نظر آقا میرزا ابراهیم خان را تصدیق میکنم که فقط یک رأی در مخارج مامورین باید داده شود و باز تکرار میکنم که در خصوص تفنگ حالا نمیشود رأی داد گاهی که در خارج مجلس هستم فکر میکنم که بودجه یکی از چیزهای لازم است و خیال میکنم که چه طور این را باید داخل مذاکره کرد به طور طرح قانونی به طور سئوال به طور استیضاح به چه شکل باید داخل مذاکره آن شد به جهت اینکه هر مطلبی که راجع به بودجه است و در اینجا می آید به محض اینکه اسم بودجه اوردیم از هر طرف صدا بلند میشود که حالا آن را بگذارید فی حد ذاته یک مطلبی علیحده است در صورتی که بنده میبینم چهار ماه تمام است داخل مطالبی هستیم که تمام جزء بودجه است همین طور مطالب بزرگ مثلاً در سنه ۱۲۲۹ اصلاحاتی که در نظر دارند حالا به مجلس میاورند همین تجدید اسلحه که آقای معزز الملک فرمودند چیزی نیست که رأی در آن گرفته شود برای اینکه این یک خرجی است که باید در جزو بودجه پیشنهاد شود و البته باید امیدوار باشیم که بودجه ما تا سه ماه دیگر به مجلس خواهد آمد و خودمان اقرار داریم که تا سه ماه دیگر راپورت اینها می آید و فعلا معطل این هستند که مخارج اینها را تصویب کنیم که آنها را به راه بیندازند پس تا بودجه تصویب شود قطعا تفنگ ها خریده نخواهد شد بماند جزو بودجه تصویب شود بنده عرض میکنم همین رأی که میخواهید برای این یک فقره بگیرید که هم تجدید اسلحه را تصویب کرده باشیم هم از این اول دفعه است که اطلاحات اساسی میشود کسی هم مخالف نیست ولی خواهش میکنم اصل همین مسئله را که مسئله اساسی است جزء بودجه بگذارید نه اینکه قلم به قلم بیاورند و آخر ندانیم بودجه ما چه خواهد شد.
مؤتمن الملک ـ اینکه گفته شد رأی بگیریم برای اینکه مخارج مسافرت به اینها داده شود با اظهار آقای وزیر جنگ مخالف است به جهت این که ایشان فرمودند این سه نفر را میفرستم که بروند آنجا کارخانجان مشغول مذاکره شوند و در ارزانی با آنها صحبت کنند و بنده چنین تصور میکنم که رفتن اینها به این ترتیب اسباب این میشود که به کلی دست و پای ما را میبندد برای اینکه اینها میروند بعضی وعده به کارخانه ها میدهند که ما مجبور میشویم این سی هزار قبضه تفنگ را از آنها بخریم و بنده صلاح نمیدانم و عرض میکنم ممکن است این مقدار تفنگ را ما در سه سال به تدریج بخریم برای اینکه تمام این سی هزار قبضه تفنگ را که میخواهید هشت ماه است مذاکره میشود در بحران وزراء هم مذاکره بود و هنوز اقدام نشده است اینها یعنی وزراء در نظر دارند که سی هزار قشون به طور جدید بگیرند و از برای آنها سی هزار قبضه تفنگ سیستم جدید لازم دارند از روزی که کابینه به مجلس آمد و پروگرام خودشان را آوردند در پروگرام آنها همین سی هزار قشون بود الان هشت ماه است میگذرد و اقدامی نشده است بدیهی است در یک سال و دو سال هم این سی هزار قشون را نخواهند گرفت در این خصوص لازم نیست که یک مرتبه سی هزار تفنگ بخریم ممکن است در عرض سه سال سالی ده هزار تای آن را بخریم و یادآوری کنم که در دو ماه پیش از این بعضی از خرجها آمدند از ما خواستند که سابق نبود و گفتند چون سابقا این طور نبوده است و حال مشروطه است حکام باید مواجب بگیرند نظمیه لازم است همین طور سایر چیزها تقریبا دو کرور و دویست هزار تومان میشد این تفاوت بودجه و از آن روز تا به حال هم همین طور متفرقه میاورند تا به حال گمان میکنم به سه کرور رسیده است این سی هزار تفنگ هم اقلا ششصد هزار تومان خواهد شد این چهار کرور یک کرور هم قطعا همین قسم آخر سال خواهند آورد این میشود پنج کرور یک کرور هم کسر بودجه سابق است این شش کرور بنده نمیدانم محل آن را از کجا تصور کرده اند نمیدانم محل این را وزیر جنگ در نظر دارند که این طور دفاع میکنند خوب است هیئت وزراء خرجهائی که در نظر میگیرند محلش را هم به ما نشان بدهند آن وقت تصویب ما را بخواهند و یک صورتی که اسمش بودجه است به ما نشان بدهند بگویند این صورت جمع و خرج مملکت است مثلاً این صورت دخل مملکت است پانزده کرور این صورت خرج مملکت است هیجده کرور حالا شما
الاهم و فیلاهم آن مخارجی را که لازم است به مجلس بیاورید و آن مخارج که خیلی لزوم ندارد امسال نکنیم ما الان پنج ماه است فریاد میزنیم برای ما بودجه بیاورید و هنوز نیاورده اند و یک روز میایند یک لایحه میاورند با کمال عجله میگویند ما سی هزار تفنگ لازم داریم و اغلب میگویند ما با اساس این مسئله همراه هستیم و اگر کسی اظهار مخالفت بکند او را تفبیح میکنید من نمیدانم این عجله از کجاست.
وزیر جنگ ـ فرمایشات آقای مؤتمن الملک تماما صحیح است چیزی که هست این است الان چندین جلسه است که در هیئت وزراء صحبت در خصوص بودجه است که ببینیم این کسرها را از کجا بیاوریم لکن این تفنگها به قدری امروز برای ما لازم و واجب است که از غذای یومیه هم میخواهم عرض کنم واجب تر است چرا برای این که این مملکت باید امن شود آن وقت بپردازیم به مالیه و سایر اصلاحات بدیهی است تا ما اسلحه نداشته باشیم مملکت را نمیتوانیم امن کنیم و تا مملکت امن نشود امور مالیه تصفیه نمیشود و بنده عرض کردم به قدری این اسلحه را امروز واجب میدانم که از همه چیز واجب تر میدانم ورودش را از خریدش واجب تر لکن پس از آنکه مجلس تصویب کرد آن وقت شورای نظامی ملاحظه میکند به هر ترتیبی که منفعت ملت در آن است اقدام خواهند کرد و در صورتی که امسال بیش از ده هزار لازم نداشته باشیم بیشتر نمیخریم و اگر زیاد تر لازم داشته باشیم زیادتر میخریم حالا بسته است برای مجلس هر طوری که تصویب میکند مختار است.
نایب رئیس ـ در خصوص فرستادن سه نفر و مخارج آنها گویا مخالفی نباشد لکن در خصوص عده تفنگها که سی هزار یا کمتر باشد لازم میدانید به کمیسیون برود یا خیر؟
وزیر جنگ ـ مقصود از عرض بنده این بود که کمیسیون و شورای نظام ملاحظه خواهند کرد که آیا در امسال ده هزار تفنگ لازم است یا لازم نیست چون تفنگهای دولتی باید یکی باشد و مختلف نباشد به ملاحظاتی مثلاً اگر دست هر کس ببینند بگیرند اگر چه تفنگهای دولتی در ایران به طوری پراکنده است که دست همه کس دیده میشود لکن بعد از آنکه قرار شد تفنگ های دولتی یک سیستم باشد مامورین حق دارند دست هر کس میبینند بگیرند پس امروز لازم است که اجازه خرید این تفنگها را بدهید ولی از برای خریداری به اقتضای وقت و البته تمام ماها ملاحظه مالیه مملکت را به اندازه ای که میتوانیم خواهیم کرد که هر طور باشد و مالیه مملکت مقتضی شد به اندازه خریداری کنیم.
معزز الملک ـ از عرایض بنده چنین فهمیده شده که بنده مخالفم با آمدند بودجه به مجلس به جهت اینکه آنها اصرار دارند در آمدن بودجه به مجلس قبل از اینکه بیاید میگویند این موضوع را تصویب نمیکنیم و حال اینکه آنچه را بنده عرض کردم فقط مقصودم این بود که وزارت جنگ و کمیسیون نظام میخواهد در این خصوص رأی مجلس را اتخاذ کند که مجلس امروزه تجدید اسلحه را تصویب میکند یا خیر که بعد از رفتن این مامورین و آوردند نمونه و تحمل زحمات یک دفعه مجلس نگوید تجدید اسلحه صلاح نیست و آنکه گفته میشود این مقدار در سه سال سالی ده هزار خریده شود که در سه سال پول آن را بدهیم این ممکن است که ماموریتی که با آن کارخانه که از آن خریداری میکند قرار میدهند که در سه سال پول آن داده شود.
فهیم الملک ـ راپورت کمیسیون نظام که به کمیسیون بودجه آمد لازم است از مذاکرات آنجا هم خاطر آقایان را مستحضر دارم از مذاکراتی که در آنجا میشود تمام آنجا با حضور معاون وزارت جنگ به عمل آمد در خصوص قیمت هیچ نمیشود مذاکره کرد و حتی در اینکه این داخل بودجه یک ساله است یا دو سال زیرا این اشخاصی که میروند یکی از تکالیفشان این است که ترتیب میزان قیمت و تادیه وجه را بدهند و اینکه این در جزو بودجه هذه السنه خواهد بود یا بودجه سنه آتیه به این جهت فعلا این مسئله را معوق گذاشتیم تا راپورت این مامورین تا آنکه مراجعت میکنند برسد فقط چیزی که اختلاف پیدا کرد این است که پیشنهاد کرده بودند سه نفر برود و کمیسیون نظام هم تصویب کرده بود ولی در کمیسیون بودجه با حضور معاون وزارت جنگ مذاکره شد رفتن دو نفر را کافی دانستند غرض این است که در خصوص قیمت حالا به هیچ وجه نمیشود مذاکره کرد.
وزیر جنگ ـ در باب اینکه دو نفر بروند یا سه نفر گویا سه نفر باشد بهتر است به جهت اینکه این ملاحظه که به جهت مصارف این یک نفر کرده اند خیلی بیش از این رفتن او منفعت دارد بنده لازم میدانم که یک نفر غیر از صاحب منصب همراه آنها برود و استدعا میکنم که در سه نفر رأی گرفته شود.
نایب رئیس ـ حالا راپورت کمیسیون نظام که سه نفر را تصویب کرده اند و راپورت کمیسیون بودجه که دو نفر را تصویب کرده اند خوانده میشود.
(مرتضی قلیخان راپورتها را قرائت کرد.)
نایب رئیس ـ رأی میگیریم به راپورت کمیسیون بودجه وزارت جنگ تقاضای مخارج سه نفر را کرده است کمیسیون بودجه دو نفر را تصویب کرده است پس اول رأی به راپورت کمیسیون بودجه میگیریم.
(گفتند اول در عده مامورین به قیام و قعود رأی گرفته شود.)
نایب رئیس ـ پیشنهادی از طرف آقای معزز الملک در این باب شده است قرائت میشود.
(مرتضی قلی خان پیشنهاد را قرائت کردند به این مضمون:
این بنده پیشنهاد میکنم که سه نفر تصویب شود و خرج آنها هزار تومان و حقوق آنها پس از ورود به برلن از قرار ماهی یک صد و پنجاه تومان.)
مرتضی قلیخان ـ تقریبا همان تصویب کمیسیون نظام است جزء این که ۲۵ تومان تفاوت دارد.
وحید الملک ـ این مسئله خوب روشن نیست که اینها برای چه کار میروند در راپورت نوشته شده که میروند برای خرید تفنگ.
نایب رئیس ـ مذاکره شد که اینها برای تعیین سیستم و آوردن نمونه میروند و تا از اینجا اجازه داده نشود خریداری نخواهد شد.
وحید الملک ـ پس خوب است این را تصریح کنید.
(مرتضی قلیخان راپورت کمیسیون نظام را قرائت کرد مشعر بر اینکه برای آوردند نمونه و تعیین سیستم و قیمت آخری میروند نه برای خرید تفنگ.)
حاج میرزا آقا ـ بنده عرض میکنم خوب است فعلا این رجوع شود به کمیسیون بودجه که در باب خرید این مقدار تفنگ مذاکره نمایند وقتی که مسلم شد که سی هزار تفنگ خریده شود آن وقت این سه نفر بروند و خریده شود.
نایب رئیس ـ عرض کردم اینها برای مذاکره قیمت و تعیین سیستم و آوردند نمونه میروند والّا خرید این تفنگ موقوف به اجازه ثانوی است.
حاج میرزا آقا ـ پس اگر به این پیشنهاد رأی میگیرید بعد از این تصویب شد باید برود به کمیسیون.
نایب رئیس ـ دلیلش را بیان بفرمائید.
حاج میرزا آقا ـ برای اینکه این راپورت مخالف است با راپورت کمیسیون بودجه کمیسیون بودجه دو نفر را تصویب کرده است با هشتصد تومان مخارج و ماهی یک صد و پنجاه تومان پس از ورود به برلن حقوق.
نایب رئیس ـ ولی این موافق است با راپورت کمیسیون نظام به علاوه آقای وزیر جنگ هم گفتند که سه نفر باشد.(گفته شد صحیح است و با این پیشنهاد رأی گرفته شود.)
نایب رئیس ـ پس رأی میگیریم به راپورت کمیسیون نظام به جهت اینکه این میزان تفاوتی با پیشنهاد آقای معزز الملک ندارد در اینجا که مخالفی نیست.(اظهاری نشد.)
نایب رئیس ـ رأی گرفته میشود به راپورت کمیسیون نظام کسانی که تصویب میکنند و با راپورت کمیسیون نظام موافقت دارند ورقه سفید خواهند انداخت.(رأی گرفته شد حاجی میرزا رضا خان احصا نمودند و معاضد الملک نتیجه را به این طور اعلام نمودند:
عده حضار ۵۸ ورقه سفید ۴۲ آبی ۶ امتناع ۱۰.
اسامی تصویب کنندگان:
صدر العلما - کاشف - نوبری - شیبانی - حاجی میرزا رضا خان - ضیا الممالک - حاجی شیخ علی - آدینه محمد خان - مصدق الممالک - دکتر اسمعیل خان - شیخ رضا - معاضد السلطنه - تقی زاده - وکیل الرعایا - شیخ علی شیرازی - ابو القاسم میرزا - میرزا داوود خان - سلیمان میرزا - وکیل التجار - افتخار الواعظین - ارباب کیخسرو - فهیم الملک - میرزا احمد - شیخ ابراهیم - مرتضی قلیخان - حاجی آقا شیرازی - لسان الحکماء - محمد کریمخان - ذکاءالملک - آقا محمد - عبدالحسین - ادیب - تربیت - حسن علی خان - میرزا علی اکبر خان دهخدا - معزز الملک - اسدالله خان - ممتاز الدوله - حکیم الملک - منتصر السلطان - ادیب التجار - یک ورقه سفید.
اسامی رد کنندگان: عزالممالک - مؤتمن الملک - حاجی میرزا آقا - معتمد التجار - محمد هاشم میرزا - مساوات.
نایب رئیس ـ با اکثریت تصویب شد حال در باب اینکه عده تفنگها سی هزار باشد یا کمتر رجوع میشود به کمیسیون که تجدید نظری کرده نتیجه را اطلاع بدهند از آقایان خواهش میشود که در سر وقت مجلس حاضر شوند چون امروز خیلی در ابتدا از برای کافی شدند عده وقت تلف شد و به واسطه اینکه در اول مجلس خصوصی داشتیم نتوانستیم تمام دستور امروز را از مجلس بگذرانیم دستور جلسه آتیه بقیه دستور امروز است فقط در باب خالصجات چون وزیر مالیه نوشته است مشغول انجام بعضی کارها هستم چند روز دیگر مطرح شود که خودم بتوانم حاضر شوم گویا مشغول نوشتند بودجه هستند.
حاجی شیخ علی ـ اصلا این نباید جزء دستور بشود به جهت اینکه ما رأی دادیم این محل پرداخت وجه استقراضی داخلی باشد دیگر نمیدانم در چه باید مذاکره شود.
نایب رئیس ـ ما کی رأی دادیم که دولت خودش اداره کند یا اجاره یا قرارداد نماید.
(رئیس حرکت کرد مجلس یک ساعت و ربع از شب گذشته ختم شد.)