مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ آذر ۱۳۲۰ نشست ۱۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم
قانون اجازه مبادله پیمان اتحاد منعقده بین دولت شاهنشاهی ایران و دول اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مجلس یک ساعت پیش از ظهر بریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس یکشنیه بیست و سوم آذرماه را آقای طوسی (منشی)خواندند
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- درصورت مجلس نظری نیست؟
دکتر جوان- اجازه میفرمائید؟راجع به صورت مجلس بنده تذکری دارم.
رئیس- بفرمائید.
دکتر جوان- بنده یک تذکری در صورت مجلس دارم که خواهش می‌کنم نوشته شود. در جلسه گذشته جناب آقای نخست وزیر که تقاضای رأی اعتماد بکابینه نشان نمودند این تقاضایشان را مشروط کردند باینکه درموضوع برنامه درجلسات آینده صحبت شود چون این قسمت قید نشده بنده تقاضا می‌کنم درصورت مجلس تصریح شود.
طوسی(منشی)- اتفاقاً این قسمت درصورت مجلس نوشته شده‌است.
دکتر جوان – بسیار خوب. پس عرضی ندارم.
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟(گفته شد-خیر) صورت مجلس تصویب شد.
- بیانات آقای دکتر جوان راجع به برنامه دولت
۲- بیانات آقای دکتر جوان راجع به برنامه دولت
رئیس- آقای دکتر جوان.
دکتر جوان- عرایض بنده گرچه راجع سیاست کشور است همانطورکه جناب نخست وزیر فرمودند بایستی دراین جلسه حضور داشته باشندولی چون آقای وزیر امور خارجه تشریف دارند بعلاوه این عرایض بنده ممکن است منتشر شود وآقای نخست وزیر قرائت خواهند کرد این است که بنده عرض می‌کنم. برنامه دولت راجع بسیاست خارجی کشور شامل عبارتی بود کلی وقابل تعبیروتفسیر ولی جناب نخست وزیر در جلسه گذشته دراینخصوص توضیحاتی دادند که تا اندازه‌ای منظور دولت ومطلب را روشن کرد واین روشن شدن مطلب برای بنده یک وظیفه وتکلیفی ایجاد نمود که دراینخصوص آنچه عقیده دارم عرض کنم ولی برای اینکه بتوانم مطلبم را توضیح دهم لازم میدانم بطور مقدمه یک موضوعی را تذکر بدهم وسپس مختصراً راجع بسیاست خارجی کشور ویک قسمتی هم راجع بسیاست داخلی میهن عزیزمان تذکراتی بدهم. آقایان تصدیق دارند که مفهوم سیاست و معنای این کلمه درعصر حاضر باآنچه که درپانزده یا بیست سال قبل بوده مختصر تفاوتی پیدا کرده‌است. در زمان سابق وقتیکه گفته میشد فلان امر سیاسی است بنظر چنین نیست علت این مطلب هم استتاری بنظر می‌رسید ولی امروز چنین نیست علت این مطلب هم این است که درزمان سابق افکار بدرجه امروز بیدار نگشته بود وتوده هم درتمام کشورها بقدرامروز درسیاست کشور ذیدخل وذینفع نشده بودند ودر آن روز متصدیانامر سیاست درهر کشورچون علاقه داشتند توده را از دخالت درامر سیاست جلوگیری می‌کردند وچنین وانمود می‌کردند که سیاست یک امری است بس مشکل وفهم آن محتاج بمعلومات مخصوصی است وبلکه محتاج می‌دانستند بداشتن یک قریحه و استعداد مخصوص جسمانی ولی امروز افکار بیدار شده و مخصوصاً دراین عصر که می‌توان گفت عصر رادیو است دراین عصر که انسان توانسته‌است متصل کردن چند ماده بیجان بهتر از مرغ درآسمان بپرد و بهتر از ماهی در آب شنا کند دراین عصر که بعقیده بنده کسب اطلاعات درهر موضوع محتاج باین نیست که از راه چشم تحصیل کنند یعنی عوام بروند درمکتب‌ها در مدرسه‌ها از راه خواندن یادبگیرند وفکر سیاسی پیدا کنند امروز عموم می‌توانند از راه گوش با شنیدن توسط رادیو ازراه صحبت از راه همبستگی که بین افراد جماعت می‌بینیم پیدا شده آن فکر سیاسی را پیدا کنند دلیلش هم همین است که امروز درکشور ما اگر وارد شوید باین کسبه عوام وباین طبقه سوم , چهارم خواهید دید که قضایا را بقدری خوب حل وفصل می‌کنند که اگر یک موضوعاتی را بخواهند پنهان کنند غیر ممکن است خیلی خوب می‌فهمند قضایا را مقصود بنده ازاین تذکر این نیست که خدا نکرده بگویم دولت ما سیاستش سیاست مخفی وپوشیده‌است. خیر دولت ما سیاستش روشن است وهمین توضیحاتی که در جلسه گذشته جناب نخست وزیر دادند ثابت کرد که مقصود دولت وآنچه می‌گوید روشن است بنده مقصودم ازاین تذکر این است که آقایان بدانند امروز عموم طبقات کشور ما وافراد در کشور ما علاقه مند بامر سیاست کشور هستند برای اینکه این عموم است که درنظام وظیفه اولاد خودشان را می‌فرستند وخون اینها ممکن است ریخته شودبهر وسیله‌ای اینها ممکن است از سیاست اطلاع پیدا کنند. منتهی همینقدر که دولت بیاید توضیحاتی بدهد کافی نیست بنده عقیده مندم اگر نمایندگان محترم درموضوعات مربوط بسیاست کشور تذکراتی دارند درموقع مقتضی خود بگویند وخیلی متاًسف هستم که درآن جلسه که اینهمه صحبت شد راجع باین قسمت ازطرف آقایان تذکراتی داده نشدواگر بنده درصددیر آمدم عرایضی بکنم که قول هم می‌دهم مختصر بکنم عرایضم رابرای این بود که بگویم نمایندگان حق دارند درموضوعات مربوط بسیاست کشور هر عقیده‌ای دارند بگویند. اما عقیده بنده راجع بسیاست خارجی کشوراین است که در هر دولتی در زمان جنگ مانند زمان امروز ناچاراست که یکی از دوررژیم یکی از دو راه را پیش بگیرد یا خود را متخاصم معرفی کند و لباس سخ جنگی بپوشد ودرصف میدان جنگ وارد شود در اینصورت تکلیف چنین دولتی معلوم است محتاج بتوضیح نیست. یا اینکه خود را بیطرف معرفی کند و لباس سبز بیطرفی بپوشد (بعضی از نمایندگان- لباس سفید) چون آقایان اختلاف دارند که لباس سبز است یا سفید بنده منتظر هستم آقایان تصمیمشان را بگیرند تا عرایضم کنم.(عده از نمایندگان –بفرمائید)چنین دولتی که خود رابعنوان بیطرف معرفی کرد زیر شعله آن مشعل بیطرفی که آن راازبین طوفانها وابرهای تیره نجات خواهد داد بالاخره کشتی خود رااز اینهمه مهالک ومخاطر بساحل نجات میرساند دولت ماهم خوشبختانه همین کابینه فروغی از وقتیکه بعد ازحوادث شهریور ماه برسرکار آمدند دولت مارا دولت بیطرفی معرفی کردند که دولت بیطرفی هستیم (جمعی از نمایندگان – صحیح است)و بنده خواستم این راعرض کنم که دیگر بین بین ندارد هردولت درزمان جنگ یا خود را باید متخاصم معرفی کند یا بیطرف اگر یک دولتی پیدا شود وبخواهد بین بین را بگیرد وبخواهد وضعیتی بگیرد که تا اندازه‌ای مخالف شرایط این یا آن باشد دیگران اورا باین چشم نخواهند دید. آقایان ملاحظه بفرمائید چه چیز ما را در جنگ بین المللی گذشته از اینهمه مخاطرات نجات داد؟ همان وضعیت بیطرفی بود دولت وقت و متصدیان سیاسی امروز (همهمه بین بعضی از نمایندگان) آقای فریدونی بنده شما را یکی از صلحاء میدانم و بشما عقیده دارم اجازه بفرمائید عرایضم را بکنم. درجنگ بین المللی آیا میدانند نتیجه اینکه دولت خودش را بیطرف معرفی کرده چه شد؟ فقط همان عمل بود که ما را نجات داد و استقلال کشور دوباره بدست ما آمد اگر خدا نکرده آنروز متصدیان کشور ماکه از طرف دول متخاصم از طرف آلمانها وانگلستان و روسیه وقت و عثمانی وقت اشغال شده و میدان جنگ شده بود اگر خدای نکرده آنروز متصدیان سیاست ما که مردمان مدبری بودند (آنهائی که مرده‌اند خداوند روانشان را شاد کند و آنهائی که باقی هستند خدا عمرشان را زیاد کند)آنروز اگر تصمیم گرفته بودند بر نقض بیطرفی امروز وضعیت ما اینطور میشد؟ اگر آنروز دولت ما فرضاً با دولت آلمان متحد شده بود آیا بعد از جنگ و بعد از شکست آلمان آیا متفقین می‌گفتند این ملت ایران با اینکه شما آمدید با دشمن ما متحد شدید ولی چون سیاست و وضع جغرافیائی شما اقتضا می‌کند بیائید مستقل باشید؟ خیراینطور نبود یا بالعکس اگر ما انروز با دولت انگلستان متحد شده بودیم خیال می‌کردند بعد از جنگ وضعیت ما بهتر ازآن میشد که استقلال ما محفوظ شده و ما موفق شدیم کشتی مملکت را از مخاطره نجات دهیم و بعداز جنگ آن اصولی را که دارا هستیم و جبران خسارات را هم تا درجه نمودند برای ما وضعیت بهتری می‌دادند؟ نه خیر. ما اگر موفق شدیم باینکه خودمان کشتی مملکت را از آن همه ماطرات ومهالک نجات بدهیم برای این بود که خودمان را بیطرف نگاهداشتیم حال هم تذکری که بنده داشتم گرچه میدانم خوشبختانه دولت ما تاکنون هیچ اقدامی نکرده که بر ضرر استقلال ما وبر ضرر بیطرفی دولت ایران باشد و البته این قسمت قابل ستایش است و امیدوارم دولت من بعد هم عملی ولو بقدر سر سوزنی هم که خلاف این منظور باشد ننماید و یک چنین قدمی برندارد (صحیح است) یک موضوع مختصری هم بنده در این قسمت توضیح می‌دهم که بیطرفی که گفته می‌شود مقصود این نیست که وضعیت دول بیطرف نسبت بدول دیگری بطور تساوی باشد. معنای لغوی این نیست. بی طرف عبارت از یک وضعیتی است دارای یک مزایا و حقوقی است که در حقوق بین الملل مقرراست خود دولت بیطرف باید عملی انجام ندهد که برخلاف بیطرفی باشد والا نگاهداری وضعیت خودش بطور تساوی با دیگران دردست خود دولت بی طرف نیست وضعیت جغرافیائی ونزدیکی و دوری او از میدان‌های جنگ و بالاخره عمل دیگران ممکن است تولید نگرانی برای دولت بیطرفی بکند لکن اینها هیچ مانعی از بیطرفی او نخواهد بود امثله زیادی دارم, امروز اگر ملاحظه فرمائید دولت سوئد در اروپا بیطرف است در صورتی که از سه طرف محدود است بآبهای دولت آلمان و به دولت فنلاند و به دولت نروژی که از طرف آلمان اشغال شده با وجود این بیطرف است همه جا اعلام شده و با همه روابط هم دارد و همه هم بچشم بیطرفی او را می‌بینند. امروز هم که متأسفانه برای کشور ما یک حوادثی پیش آمد و این وضعیت ناگوار امروز رخ داد که می‌بینید که کشور ما از طرف دو نیروی قوی بیگانه اشغال شده این برخلاف بیطرفی نیست؟ یا اگر اقتصادیات ما منحصر شده باین دو دولت این بر خلاف بیطرفی نیست؟ برای این که تقصیر از ما نیست تکلیف شاق امری است که هیچ کس به هیچکس نمی‌کند فقط وقتی ما صدمه خواهیم دید وقتی ما متضرر خواهیم شد که خود ما. دولت ما و مجلس ما فهمیده و دانسته خدا نکرده اقدامی کنند که سر سوزنی برای بیطرفی ما ضرر داشته باشد فقط تذکرم در سیاست خارجی همین بود و امیدوارم دولت مراقبت کافی داشته باشد در این امر و امری انجام ندهند که ما را از آن مشعل بیطرفی که فقط و فقط او ما را حفظ خواهد کرد و کشتی ما را او از خطر خارج خواهد ساخت خارج نشود. ولی راجع بسیاست داخلی تذکرات زیاد دارم ولی در قسمت را این جا تذکر می‌دهم آقای وزیر خارجه این جا تشریف دارند ولی مخاطب من آقای فروغی نخست وزیر است. می‌گویم جناب آقای نخست وزیر مراقبت کنید که زیاد امور لشکری ما با امور کشوری ما اختلاط پیدا نکند ما از گذشته تجربه‌های تلخی داریم خدای نکرده طوری نشود که در آینده مقدمه آن عملیات تهیه شود. ما اگر از اصلاحات آرتش هیچ نتیجه نگرفته باشیم لااقل این نتیجه را گرفتیم که یکعده افسران کاردان و عالی رتبه از قبیل سرلشکر جهانبانی سپهبد احمدی سر لشکر نخجوان پیدا کردیم ولی چه عیب دارد که آقایان می‌خواهند از آنها استفاده کنند استفاده را در حدود تخصص و در حدود کارهای مربوطه بامور ارتش بکنند دیگر در این قسمت تذکر بیشتری نمی‌دهم اما تذکر آخری که بنده به نظر بنده مهتر از عرایض سابق است ولی یک فرق دارد اگر عرایض گذشته‌ام قابل اعتراض زیاد نبود ولی راجع باین عرضم قبلاُ پیش بینی می‌کنم که ممکن است یک عده از آقایان معترض باشند و موافق نباشند با این فکر بنده ولی چون کشور ما یک کشور دموکراسی معرفی شده‌است این قسمت را هم تذکر می‌دهم ولی استدعا می‌کنم این قسمت را توجه بفرمایند. آقایان کشور ما از اجرای قانون نظام وظیفه از دوره گذشته گرفته نتایجی درست است که یک قسمتی اسباب زحمت برای مردم تولید کرد ولی اولاُ روح سلحشوری را در کشور ما بیداد کرد و بالاخره یکعده جوانان و افسران جان باز برای ما یادگار گذاشت و ممکن بود اگراین پیش آمد‌های شهریور ماه نشده بود و آن کشور همسایه ما وارد جنگ نگشته بود ما از آن نظام وظیفه صد در صد استفاده کنیم ولی متأسفانه این پیش آمد شد و ما نتوانستیم از آن قانون استفاده کنیم حال بنده معتقد هستم در حالی که کشورما از طرف دو نیروی بیگانه اشغال شده اجرای نظام وظیفه برای کشور ما جز ضرر و جز صدمه نتیجه‌ای ندارد (صحیح است) امروز اجرای نظام وظیفه در کشور ما روح سلحشوری را بیدار نخواهد کرد و عقب خواهد برد چرا برای اینکه اگر پیش برود سرباز‌های ما در محل خدمت خودشان افسران لایق ما در اداراتشان حتی دانشجویان نظامی ما در دانشکده‌ها وقتی که در حال خدمت چشمشان را بلند می‌کنند بالای سر خود نیروی بیگانه قوی تر از خود می‌بینند اینها حال رعب بهشان دست می‌دهد و روح سلحشوریشان بالا نمی‌رود (همهمه نمایندگان) (روحی - اینطور نیست) بنده قبلاُ اعتراض آقایان را پیش بینی می‌کردم (آقای روحی بنده شما را می‌شناسم اجازه بدهید راجع بشما عرضی بکنم خواهش می‌کنم اجازه بدهید بنده دو سه دقیقه صحبت کنم) اجرای نظام وظیفه در کشور ما امروز جز اینکه با این فقر وفاقه عمومی و با این کسر بودجه ما یک بودجه هنگفتی را برگردن این ملت بدبخت بارکند فایده‌ای ندارد. آقایان اجرای نظام وظیفه برای جنگ داخلی نیست. برای خوابانیدن بی امنیتی‌ها اگر رخ بدهد بسیج عمومی نمی‌کنند که ملت با خودش بجگند اجرای نظام وظیفه فقط و فقط برای جنگ با بیگانه‌است متاًسفانه آنروز هم از دست ما رفت و تصمیم خوبی هم گرفته نشده بود آن کاری هم که انتظار داشتند انجام نگشت برای آینده هم آقایان بنده این را عرض می‌کنم امروز جنگ عمومی سبب شده‌است که تمام دولت‌ها دو صنف بیشتر نیستند با اینکه اینها متحدین آلمان هستند یا متفقین انگستان هر خطری برای ماتصور می‌کنید اگر از طرف دشمنان انگلستان باشد همین دو قشون جلوگیری خواهند کرد اگر از طرف دوستان آنها باشد راجع بخودشان است امروز تصور نشده که اجرای قانون نظام وظیفه برای ما سر سوزنی نفع دارد بلکه اسباب می‌شود که خانواده‌های روستائی بی سرپرست بمانند بلکه اسباب خواهد شد که تمام افکار مضطرب شود این را فقط بنده عرض کردم و تذکر دادم که اجرای نظام وظیفه برای ما در سابق مفید بود و در آتیه هم انشاء الله مفید خواهد شد ولی بنده عقیده دارم مادامی که نیروی بیگانه در کشور ما هست باید دور این قانون نظام وظیفه خط کشیده شود و از اجرای آن صرف نظر شود و فقط یک عده داوطلب برای نگاهداری امنیت در داخل کشور ما تهیه ببینند. عرض دیگری هم ندارم.
- جواب آقای وزیر امور خارجه و تقدیم طرح پیمان سه دولت
۳- جواب آقای وزیر امور خارجه و تقدیم طرح پیمان سه دولت
وزیر امور خارجه(آقای سهیلی) – نماینده محترم بیانات خیلی حرارت آمیز و فرمایشاتی فرمودند که متأسفانه بنده باحال تب و گریپی که دارم شاید نتوانم درست جواب کامل فرمایشات آقا را بدهم ولی وظیفه دارم چند کلمه در اطراف بیانات ایشان توضیح بدهم. آقای نخست وزیر امروز بواسطه کسالت نتوانستن تشریف بیاورند. توضیحاتی که در روز ۲۳ آذر ماه جاری آقای نخست وزیر نسبت بسیاست خارجی کشور در اینجا دادند گمان می‌کنم کاملاَ قضایا را روشن ساختند بنده اضافه می‌کنم که دولت همان طور که آقای دکتر جوان هم درست بیان کردند هیچ سیاستی مخفی و پنهان ندارد و نخواهد هم داشت ما تا حال تا باین ساعتی که در خدمت آقایان هتم هیچ قرار دادی هیچ نامه‌ای هیچ یاداشتی با هیچ دولت بیگانه امضاء و رد و بدل نکرده‌ایم امروز هم که بنده افتخار حضور در مجلس را دارم برای تقدیم یک پیمانی بود که مختصر مقدمه آنرا تقدیم خواهم کرد و تقاضای تصویبش را هم خواهم نمود. اینکه آقای دکتر جوان فرمودند افکار مردم بیدار شده‌است و همه متوجه سیاست هستند و همه گوش برادیوها می‌دهند و اذهان را بیدار می‌کنند بنده هم تصور می‌کنم اگر همینهائی که همین رادیوها را گوش می‌دهند تا از جزئیات مطالب مطلع باشند بنده باید صریحاَ عرض کنم همین رادیوئی هم که گوش می‌دهند متأسفانه حقایق را از نظر مردم دور می‌نمایند بنده در اینجا بنام دولت عرض می‌کنم آنچه که مصالح کشور اقتضا دارد آنرا مقدم بر هر چیز میداند و آنرا در رأس مطالب و در درجه اول قرار می‌دهند و هر چه را مصلحت باشد پیشنهاد می‌کنیم و تقاضای تصویبش را از مجلس شورای ملی مینمائیم. آقای دکتر فرمودند ما از ابتداء بی طرف بودیم و بی طرفی مان را یا باید حفظ کنیم یا خودمان را جزو دول متخاصم درآوریم بنده هم تصدیق می‌کنم که دولت ایران از روزی که جنگ شروع شد رسماَ در همین مجلس بیطرفی خودش را اعلان کرد و همین مطلب را در مجلس تذکر داد ولی باید تصدیق کرد که جریان امور دنیا و جریان جنگ کنونی و اوضاع جهان متأسفانه آنطوری که ما فکر می‌کردیم ادامه پیدا نکرد ما خیال می‌کردیم جنگ از ما دور و ما در حال بیطرفی و بیطرفی خودمان را هم می‌توانیم حقیقت حفظ کنیم ولی متأسفانه همه میدانند که امروز جنگ طوری شدت پیدا کرده که اگر آقای دکتر هم خوب دقت بفرمایند ملاحظه خواهند فرمود که هیچ دولتی امروزه از شرق تا غرب گرفته شما نمی‌توانید پیدا کنید که بگوید که من بمعنای کامل بیطرفم منتهی بیطرفی‌ها یا جزء دول متخاصم شدن یک انواع و اقسامی پیدا کرده‌است. فرمودند دولت سوئد بیطرف است بنده نمیدانم این چه دولت بیطرفی است که اجازه می‌دهد یک دولت اجنبی قشون از خاکش عبور بدهد و بطرف دیگر حمله کند؟ بنابراین ما البته سعی و اهتمام کردیم که بیطرف بمانیم. بنده خوب میدانم و خودتان هم خوب میدانید متأسفانه قضایائی برای ما پیش آمد که بنده لازم بتوضیح نمیدانم و اینجا هم مقتضی نمدانم که دو مرتبه همین مطالب تکرار بشود شرح قضایا همانست که آقای نخست وزیر نخست مشروحاَ توضیح دادند و بنابتوضیحاتی که جلسه سابق داده شده و بمناسبت وقایع جهان و تأثیر آن در مملکت ایران و بمقتضای مصالح کشور از چندی باینطرف موضوع پیمان اتحادی پیش آمد و مذاکراتش بین ما و دولت اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان جریان یافت ما بالاخره امروز طرح همان پیمان را تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنیم که پس از تصویب مجلس شورای ملی امضاء و مبادله شود و ضمناَ علاوه می‌کنم غیر از این پیمان که امروز تقدیم مجلس می‌شود هیچ نوع مراسله یادداشتی نامه محرمانه مادر بین نداریم قبل از اینکه عرایضم تمام شود یک مطالبی هم دارم که در جواب آقای دکتر جوان عرض می‌کنم.
فرمودند راجع باختلاط امور لشکری و کشوری که بنده از آن اینطر استنباط کردم که مقصودشان این بود چرا سه نفر از امرای لشکر ما وارد کابینه شده‌اند اگر این نظر بوده‌است که بنده تصور می‌کنم از همه افراد کشور از هر صنف و طبقه باشند باید استفاده کرد. جناب آقای نخست وزیر هئیت دولت را آوردند و به مجلس معرفی فرمودند باید آن روز یا رأی اعتماد نمی‌دادند یا این ایراد را می‌فرمودند ولی وقتی یک دولتی رأی اعتماد از مجلس شورای ملی گرفت و مشغول کار شد و یک کارهائی کرد و کارهای مهمی هم در پیش دارد که باید انجام بدهد در یک همچو موردی بنظر بنده شایسته نیست از طرف نمایندگان پاره ایرادات به تشکیل هیئت دولت بشود (دکتر جوان - برای آتیه عرض کردم) حالا برای آینده البته آقای نخست وزیر تکلیف خودشانرا بهتر میدانند و شما هم وظیفه خودتان را در آن موقع اعمال کنید بهتر است. راجع بقانون نظام وظیفه هم بیاناتی فرمودند البته این یک موضوعی است که سابقاَ هم بعضی از نمایندگان محترم توضیح دادند و در هیئت دولت سابق هم این موضوع مورد دقت واقع شد فکرهائی هم رویش شد حال هم باز از مدنظر هیئت دولت دور نیست و در این باب بنده زیاده توضیحی عرض نمی‌کنم یعنی باید صبر کرد تا نتیجه مطالعات دولت در این باب بمجلس شورای ملی عرض شود و البته عرض هم خواهد شد. فعلاَ همانطوریکه عرض کردم از موقع استفاده می‌کنم و طرح پیمان اتحاد بین سه دولت را تقدیم مجلس شورای می‌کنم که مطابق معمول البته طبع و توریع شود و بکمیسیون امور خارجه برود و تحت شورقرار گیرد و پس از تصویب مجلس امضاء و مبادله می‌شود.
رئیس - بکمیسیون رجوع خواهد شد.
روحی- دستور دستور
- اظهارات آقای طوسی در اطراف برنامه
۴- اظهارات آقای طوسی در اطراف برنامه
رئیس- آقای طوسی
طوسی – بر حسب فرموده جناب آقای نخست وزیر موضوع برنامه همانطوریکه این جا هم مذاکره شد معهود بود که اگر کسی صحبتی داشته باشد بعد هم حق داشته باشد صحبت بکند چنانکه صحبت هم شده بنده راجع به قسمت اول برنامه با گفته هائی که گفته شد عریضی ندارم ولی یک مسائلی را تصور می‌کنم چون دردست مطالعه و در دست اقدام و تجدید نظر است معتقدم که اگر عرایضی بشود شاید مفید باشد و اینها فقط یک موضوعاتی است که دولت باید متوجه باشد و اگر لازم دید از انها نتیجه بگیرد و آنها را بنده یک بیک تقریباَ از روی برنامه دولت یاداشت کرده‌ام در ماده دوم برنامه دولت: اصلاح و رفع نقص‌های قوانین دادگستری برای تکمییل امنیت قضائی و نیز تجدید نظر در قوانین دیگری که با مقتضیات امروز وفق نمی دهد. چنانچه ملاحظه فرموید جناب آقای نخست وزیر هم میدانند اغلب و تقریباَ تمام قوانین دادگستری ما بطور ماده واحده یا ماده اصلاحی مکرر بمجلس شورای ملی آمده و یا از کمیسیون گذشته آنها آنطور که باید استفاده بجامعه بدهند نداده‌است و بهتر این است همانطور که و عده فرموده‌اند در این قسمتها یک تجدید نظری بشود و نتیجه مطالعات راجع باصلاح قوانین بمجلس شورای ملی بیاید. قسمت دیگر راجع به تجدید نظر در قانون محاکمات ارتش است البته ذهن مبارک آقایان واقف است که به چه طریق آن قانون گذاشت و چون بآن طریق گذشت ناگزیر و مجبورند در آن تجدید نظر نمایند موضوع دیگری قانون نظام وظیفه‌است که الان مطرح و مورد مذاکره بودبنده معتقدم که چون این قانون نظام وظیفه مورد ابتلاء عموم است هر قدر دیرتر درش تجدید نظر بشود ابتلائاتش بیشتر و صدماتش فوق العاده تر است (صحیح است) و هر قدر زود تر درش تجدید نظر بشود البته خیال می‌کنم مفیدتر و بیشتر بنفع جامعه خواهد بود. یکی هم قانون کیفر عمال دولت است که تصور نمی‌کنم باشد اشخاصی که این عرض بنده را توجه و تصدیق نفرمایند که قانون کیفر عمال دولت بدبختانه و بعقیده شخصی بنده و خیلی‌ها بکلی برخلاف آنچه که منظور نظر دولت بود و تا حالا هم عمل شده می‌باشد یعنی باصطلاح و بنا بمثل معروف هرچه سنگ بوده بپای لنک خورده و آن کسی که دارائی...
نیل سمعی – عده برای مذاکره کافی نیست.
طوسی- بسیار خوب. حال که عده کافی نیست صبر می‌کنم (در این موقع عده کافی شد).
جمعی از نمایندگان – ختم جلسه.
طوسی – بلی عرض کردم قانون کیفر عمال دولت بعقیده بنده این قوانین دادگستری و سایر قوانین بفرمایند و تجدید نظر را محتاج میدانند و می‌خواهند عملی بشود بعقیده بنده از اصل چنین قانونی با این شکل باید برداشته شود... (صحیح است)
عده از نمایندگان – برای مذاکرات عده کافی نیست.
امیر تیمور – اجاره میفرمائید بنده هم یک تذکراتی داشتم که می‌خواستم قبل از دستور اگر اجازه بفرمائید عرض کنم؟
رئیس – آقا قبل از جنابعالی یک عده دیگری هستند که اسمشان یادداشت شده و اجازه خواسته‌اند...
یکی از نمایندگان – هنوز نطق آقای طوسی تمام نشده.
(در این موقه عده کافی)
- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
۵- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
جمعی از نمایندگان – ختم جلسه.
رئیس - اگر تصویب بفرمائید جلسه را ختم می‌کنیم.
جلسه آینده روز یکشنبه هفتم دیماه سه ساعت قبل از ظهر
دشتی – حالا که عده کافی شده اجازه بدهید آقای طوسی صحبت شان را بکنند.
امیر تیمور – بلی بفرمائید.
طوسی- این آقایانی که خیلی میل دارند مذاکراتی بشود و تذکراتی داده شود و متصل می‌گویند باید بنفع عامه صحبت بشود متصل از مجلس خارج می‌شوند و عده کافی نمی‌ماند. مگر چقدر پیاپی باید سیگار کشید.
جمعی از نمایندگان – بفرمائید آقا. بفرمائید.
عده از نمایندگان – برای مذاکرات عده کافی نیست.
طوسی – ختم جلسه را آقای رئیس اعلام فرمودند و چون اکثریت هم نیست بقیه عرایضم را میگذارم برای جلسه بعد (مجلس مقارن ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری