مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ آذر ۱۲۸۵ نشست ۱۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۳۰ آذر ۱۲۸۵ نشست ۱۸
مذاکرات دارالشورای ملی شنبه ششم شهر ذی قعده الحرام
آقای امام جمعه – ترتیب بانک و قرارداد آن بکجا رسید.
رئیس- امتیازنامه آن نوشته شده درمجلس قرائت واصلاح کرده داده اند صحه شود و نظامنامه داخلی هم لازمست نوشته شده بصحه برسد.
آقای امام جمعه – خیلی لازم است که در این مطلب همراهی و کمال سعی بشود.
رئیس- برای تنظیم امور مملکتی صرف مال لازم است واین سرمایه ها هم بهدر نمیرود البته این پولهای جزئی که در جائی جمع شود کلی خواهد شد و از این مأخذ امورات کلیه را میتوان اصلاح کرد ولی اگر در یکجا جمع آوری نشود و همانطور که هستند متفرق بماند کاری از او ساخته نخواهد شد.
آقای امام جمعه – یکنفر شخص از او کاری ساخته نمیشود باتحاد و شرکت دیگران همه کار میتواند بکند.
آقا سید حسن تقی زاده – جناب رئیس اذن میخواهم که چند کلمه حرف بزنم. هشت روز است که اینجا حاضر میشوم و گمان میکنم که این مدت برای بدست آوردن موضوع کافی باشد و چون موکلین من حقوقی بر ذمه من دارند که باید ادا کنم و غیر مرتب بودن مجلس برای نگفتن من عذر نخواهد بود زیرا میدانم که اگر این را نگویم خواهند گفت که در خصوص همین عدم انتظار مجلس بایستی حرف بزنی که هر عیبی با گفتن رفع میشود و در گفتن اثری هست که در نگفتن نیست. و اگر در جواب ایشان بگویم که همین نطق بازدر انتظام داخله مجلس است باز موکلین من خواهند گفت که تو بایست بگویی تا تکلیف اسقاط شود لهذا اذن میخواهم که ده دقیقه مساعده نطق بمن بدهید و از همقطاران خودم خواهش میکنم که تا آخر نطق من ساکت باشند و گمان میکنم به ترتیب نوبت نوبت نطق بمن رسیده باشد.
رئیس- بفرمایید.
آقا سید حسن تقی زاده – مجلس ما خیلی ناقص است و بدتر آنکه در راه ترقی و تکمیل هم نیست چه اگر دول و ملل عالم و ترقی و تنزل ایشان را مقیاس قرار داده و تقسیماتی با درجات اعلی و درکات اسفل ثبت کنیم چون از صفر بالا رویم پله پله از درجات ترقی ملل صعود کنیم میرسیم بدون منظمه قانونی چون روس و عثمانی و چون ازآن بالاتر رویم بدول مشروطه اطریش و آلمان و انگلیس و از آن بالاتر بدولت فرانسه و سویس و آمریکا میرسیم که رفته رفته نواقص کمتر میشودو اغلب اصلاح شده در آن درجات اعلی باز میبینیم که نسبت بخودشان نواقصی دارند که پارلمنت‌های ایشان مشغول اصلاح آن هستند ولی چون در عالم وهم از آنها نیز بگذریم و دولتیفرض کنیم که آن نواقص هم در آن رفع شده باشد بالجمله بحد کمال نوع بشری رسیده باشند چون این دولت را معکوس کنیم دولت وملت ما خواهد شد همانطور که از قلب مناره چاه پدید آید . چون این نقائص فوق‌العاده خود را دیدیم باید از راه ملت‌پرستی برفع آنها بگوشیم و باصلاح آنها همت گماریم ونباید غیرت آن معایب را بکشیم بآن معنی که غیرت را در ایران استعمال میکنند که عیب ناگفته بماند و ما غیرت آنرا بکشیم وبر خودمان رجز بخوانیم و خود را گول بزنیم. پس با این همه نواقص ، و قلت وقت، که باید همه را اصلاح کنیم و چشم امید جمیع ایرانیان داخله و خارجه بدین مجلس دوخته شده اصلاح جمیع معایب و رفع جمیع نواقص را از ما میخواهند چون میدانید که پیش از این درصدی نود ملت ما از معایب ایران بکلی غافل بوده و وضع خود را بهترین وضع ها میدانستند چون روستائیان و عوام و درصدی ده عیوب را میدانستند ولی امید گاهی برای رفع آنها در نظر نداشتند و مأیوس و ناامید نشسته بودند بعد از این انقلابات اخیره که این مجلس نتیجه آنها شد گلهای امید در قلوب مردم از دورو نزدیک شکفته گردید و امید گاهی پیدا شد اینست که انظار تمام ملت و ایرانیها بسوی این مجلس معطوف است پس برخلاف کلمه منحوسه (حالا زود است) که در لسان ما معمول است وقت ما پرقیمت و گرانبهاست بحدیکه با کمال جرأت میتوانم بگویم که وقت مجلس مبعوثان، گرانبهاترین اوقات دنیاست و هر دقیقه اش ازقیمت معادل دو سال وقت پارلمنت های فرانسه وانگلیس است ولی با وجود این پرقیمت بودن وقت من نمیدانم که اگر شش ماه از این وقت گرانبها را صرف تکمیل خود مجلس و شرایط اساسیه آن بکنیم که جامع‌الشرایط باشد و نتیجه بخشد و بعقیده من برای آنکه ما اول مجلس خودمانرا مجلس بکنیم و بعد بکارهای دیگر که مجلس باید تصفیه نماید بپردازیم از چهار فقره ناچاریم:
- اولا: اجراء نظامنامه داخله مجلس است که چون در ماده سی و هفت در آن ذکر شده که هر یک از وکلا حق دارد که اگر به ترک فصلی از فصول آن مطلع باشد بر رئیس اخطار کند و من بحکم همان ماده اخطار میکنم که این نظامنامه از سر تا پا متروک است (در این وقت نظامنامه را بیرون آورده انگشت را بالای آن گذاشت) چنانکه وقت انعقاد مجلس معین نیست و ما که از ولایات دور برمیخزیم و باین جا برای این کار می‌آییم حق ما وکلای ولایات در میان تلف میشود زیراکه ممکن است در وقت تشکیل این مجلس شما آقایان عصرها پس از فراغت ار کارها مجالسی تفنناً فراهم بیاورید و حالا اینرا هم مثل آنها حساب میکنید ولی ما نمیتوانیم که از راه دور بواسطه همین کار آمده در اینجا معطل شویم مختصر آنکه باید وقت انعقاد مجلس و حضور وکلا در ساعت سه یا دو یا یک هر کدام باشد معین شود که در آن ساعت و دقیقه تمام وکلا در اطاق انتظار حاضر شده در سر موعد زنگ زده همه یکدفعه در اطاق مجلس داخل شده وهر یک در جای معین خود و صندلی نمره دار خود قرار گیرد ، پس از آن رئیس مجلس افتتاح مذاکرات را اعلان کند و مطلبی را که پیش از وقت در مجالس سابقه معین شده طرح نماید . پس از آن هر وکیلی که در آن مطلب بحثی دارد و نطقی حاضر کرده از جای خود بلند شده و از رئیس اذن بخواهد رئیس هم ده دقیقه یا یک ربع یا هر قدر صلاح بداند بر حسب اقتضا اذن تکلم میدهد آنشخص از جای خود براه افتاده میرود تا روی آن عرشه مخصوص که برای این کار است بحثی برای نطق ناطقین و خطابه خطبا معین است در آنجا قرار میگیرد و در همان مدت مطلب خود را بدون آنکه از آنموضوع خارج بشود میگوید ودر اثناء نطق او کس دیگر حرف نمیزند همه ساکت گوش میدهند بعد از اتمام از جای خودش برگشته دیگران برخاسته در همان موضوع صحبت میکنند تا وقتیکه نتیجه مذاکرات بجائی منجر بشود آنوقت رئیس بعد از گرفتن آراء قطع نامه صادر میکند ولی در تمام آن مباحثات نباید هیچ ناطقی ازآن مطرح خارج بشود ودر ساعت معین اجزاء مجلس برحسب اعلان رئیس پراکنده میشوند و تمام این ترتیبات با جزئیاتش اهمیت زیاد دارد که بی‌وجود یک جزء از آنها کار مختل میشود و مجلس اگر چند سال منعقد باشد نتیجه نمیدهد مثل مجالس سابقه ما که در این شصت سال گذشته مهمل واقع شده و نتیجه جز اغتشاش امور نداد البته میدانید که این وضع اداره این مجلس و این اسمی که برای شکل حکومت ها گذاشته ایم در کتب سابقه ما از قدیم بوده اگرچه شریعت مطهره ما بکلیات عدل وانصاف و مشورت امر فرموده ولی جزئیاتش باین وضع که حالا میخواهیم غیر مببین است ولی میخواهم بگویم که این مشروطیت را در جاهای دیگر دنیا با زحمات چندین ساله اختراع کردند چون هر چیز اختراعی را بخواهیم از مأخذش برداریم باید با تمام جزئیات و آلات آن برداریم و اگر ما ساعت را بخواهیم برای تعیین وقت قبول کنیم ولکن یکی از چرخهای آنرا نگذاریم کار نخواهد کرد و نتیجه که تعیین وقت است بعمل نخواهد آمد و در این موارد عدم به از وجود ناقص است که ضرر مالیه خواهیم داشت.
- دوم : اخطار وکلاء ولایات است که بعد از مرتب شدن نظامنامه مجلس باید در این امر بکوشیم زیرا که حکام که تجدید مدت یک لحظه از دوره استبداد خود را صرفه خویش میدانند در این کار مسامحه کلی و مخالفت باطنی دارند مثل شخصیکه پیش صرافی وجهی داشته باشد و بکس دیگر بدهکار بشود و بخواهد هر قدر ممکن است بطفره و رفع الوقت طلبکار را دفع کند که اقلا یک روز پولش پیش صراف بماند تنزیلش بیشتر باشد، باید حکماً از آنجا مأمورین پیش فرستاده برای ترتیب انتخاب و براه انداختن آنها و منتخبین باید مخارج راه و مواجب آنها معین باشد.
- ثالثاً : که از همه اینها برای استنتاج از مجلس اهم است حضور وزراء و مقابله هیئت قانون با هیئت اجراست وگرنه سؤالات بروی که توجیه بشود و توضیحات از که خواسته شود ما هزاران درد بی درمان داریم امروز میخواهیم بدانیم که هم وطنان ما را با اشد ظلما شهید کردند برای چه و دولت ما در این خصوص چه اقدامات کرده بلی امروز هموطنان ما در آنجا دل خوش اند که بمجرد رسیدن تلگراف این وقعه بطهران وکلای ملت هیجان فوق العاده و اقدامات جدی خواهند کرد و در مجلس خودکشی میکنند و بداد ما میرسند ولی حالا میبینیم که وزیر امور خارجه باحضار مجلس تمکین نکرد و حاضر نشد، جواب کتبی برخلاف قانون اساسی داد. همچنین خیلی از وکلا هزار مطلب مهم اظهار میکنند و داد و فریاد میکنند دادرسی نیست و مطلبشان از میان میرود من محققا میگویم که هیئت قانون و هئیت اجرا پدر و مادر نظم مملکت میباشند چنانچه جمعی مرد در یک اطاق هیچوقت فرزندی عمل نخواهند آورد ، همچنین از اجتماع نسوان چیزی بعمل نمی‌آید، بدون تلقیح هیئت اجرا و هیئت قانون و بدون اجتماع آن ثمری حاصل نخواهد شد و من از بعضی میشنوم که میگویند در هیچ جای عالم وزرا همیشه بمجلس حاضر نمیشوند بلی صحیح است ولی اینرا باید دانست که در آن ممالک کار خیلی کم است وحضور جمع وزراء هر روزه تضیع وقت پرقیمت آنهاست چطور که میبینیم آنها مجلس را هفته و ماهی تعطیل میکنند بکلی وگاهی در ظهور امر مهم فوق العاده اجتماع فوق العاده مینمایند ولی ما که آنقدر کار داریم که بدون همه چیز اگر مجلس خودمان را کامل و مثل مجلس آنها کرده اگر پنجاه سال همه روزه بنشینیم و کار بکنیم باز قطعا میگویم که بمثل یک دولت نیم منظم خواهیم افتاد.
- چهارم : مطالبه قانون اساسی از دولت است که باید متقن شده و بخواهیم که بیش از این تأخیر نیفتد (در این موقع خطاب بوکلا و اصناف نموده گفتند) شما صدا بصدای من بدهیم و متفق شده مطالبه کنید شما که اس اساسی مملکت و صاحب حقیقی این خاک هستید شما که جمیع متنفذین و مشخصین ریزه خوار محصول دست شما هستند شما که اینها پول شما را خورده بالادست شما می‌نشینند و بچشم حقارت بشما مینگرند و از صرف مال شما تحصیل علم کرده افاده عالمی و حقوق دانی بشما میفروشند.
رئیس- کاش فقره چهارم را مقدم میداشتید زیرا که همه نواقص مذکوراز نبودن فقره چهارم است و البته میانید که هر مطلبی یک مدت و ماده لازم دارد هنوز حقوق و حدود بین دولت و ملت معین نشده که مجلس در مقام اجراء آن باشد و دولت هم عذر موجهی دارد شما میخواهید که طفل یکشبه ره صد ساله برود این نخواهد شد.
آقاسید حسن – آنچه شما فرمودید صحیح است که چون این مطالب بسته بنظامنامه اساسی است غیر از مطلب اول که اجراء اساسنامه داخلی باشد که آن دخلی باین نارد و اهمیتش برخلاف ظن شما بیشتر است زیرا که شما میگوئید که ما جمع شده مطالبه قانون اساسی را بکنیم ولی در صورت عدم نظام داخلی چگونه حرف میزنیم تا مطالبه قانون اساسی را بکنیم و اگر پنجاه نفر یکمرتبه صدا بصدا داده مطلبی بگویند خود آن مطلب هم از میان خواهد رفت.
آقای سید عبدالله – این آقا خیلی زحمت کشیده و صحیح میفرمایند حق دارند ولی باید دانست که تعویق این مطلب برای کسالت وجود مبارک اعلیحضرت است با وجود آنهم اظهار مرحمت و عطا فرمودن این عطیه بزرگ بملت نمیتوان حال برای تعجیل در کار خاطر مبارک را ملول کرد حضرت اقدس ولیعهد هم کمال همراهی را اظهار داشتند و فوق التصور در پیشرفت مقاصد این اساس محترم حاضرند.
آقای آقا سید محمد مجتهد – در حقیقت آنچه را که بخاطر نمیگذشت از حضرت ولایت عهد مساعدت و همراهی دیده شده و فعلا که تمام امورات دولت راجع بایشانست امیدواریم آنچه صلاح ملت است اقدام فقرموده و عاجلا در مقام آن اجرای برآیند.
آقای آقا سید عبدالله – فعلا مانع همان کسالت وجود اعلیحضرت است و مرض هم عیب نیست همه انبیا واولیا باین سانحه دچار و گرفتار میشدند البته احترام وجود مبارک ایشان لازم است اگرچه تمام کارها راجع بولایت عهد است ولی ایشانهم مراعات حفظ ادب میفرمایند.
آقا سید محمد مجتهد – حضرت ولیعهد فرمودند که نظامنامه حاضر است ولی عقیده من اینست که در نظامنامه ذکر استثناء مرخصی مجلس در دوره اول لازم نیست خودم نوشته خارج میدهم که در دوره اول این ماده اجرا نشود حال حضرات وکلا آراء خود را در این موضوع اظهار دارند.
محقق الدوله – امروز غرض پیشرفت امر و کار کردن است و تا هر اندازه که بتوانیم پیش برویم باید حاضر باشیم این مسئله جزئی است قابل توجه نیست که او را موجب تاخیر وتعویق کار خود دانسته مجلس را معطل بگذاریم
(بعضی اظهار موافقت با ایشان کردند).
عون الدوله – این مسائل جزئی که بنظر ما قابل اهمیت نیست خیلی اهمیت دارد زیرا بعدها اخلاف ما باید بهمین قانون عمل کنند.
در اینموقع مجیر دیوان از جناب فرمانفرما مکتوبی قرائت کردند. مکتوب مشتمل بود بر اظهار همراهی با مجلس و بانک ملی و مبلغ ده هزار تومان حواله کرده بودند بحاجی امین الضرب که برای شرکت در بانک نقداً پرداخته شود و وعده داده بودند پنجهزار تومان دیگر بعد از عید نوروز پرداخته شود.
آقا سید محمد مجتهد – عقیده من اینست که از جانب هیئت مجلس چند نفر برای انتخاب وکلا بولایات بروند زودتر عمل انتخاب وکلای ولایات صورت بگیرد.
رئیس- هر گاه نظامنامه برسد دیگر لازم باین مطلب نیست و حکام هم دیگر مأیوس شده از ممانعت منصرف میشوند و مردم اقدام مینمایند و انتخاب وکلا زود صورت خواهد گرفت.
در اینموقع تلگرافی که از اصفهان به حاجی امین الضرب مخابره شده بود بمضمون ذیل قرائت شد که:
- تعیین وکیل از جانب تجار اسباب زحمت شد و شما مختارید که هر کس را میدانید در آنجا برای وکالت از طرف تجار اصفهان معین نمایید.
رئیس- مطابق نظامنامه شما نمیتوانید از جانب ایشان وکیل معین نمایید.
حاجی امین الضرب – نه اینست که من تعیین کنم. یعنی کسی را معرفی کنم برای وکالت و خودشان او را معین کنند.
آقای میرزا محمود اصفهانی – در اصفهان مذاکره شد آقایان علما که ملاک هستند میتوانند در طبقه ملاکین هم رای بدهند یا نه.
رئیس- بنظامنامه باید رجوع نموده و از آن قرار رفتار نمایند.
عون الدوله – پریروز گذشته سه مطلب مذاکره شده بود جواب آنها معلوم نشد.
رئیس- مسئله اعلان وزارت بحث نوشته شد ولی هنوز جوابش نرسیده مسئله شاگردان فارغ‌التحصیل هم باید اسامی و درجه تحصیلات و محل تحصیل آنها معلوم و معین شود. بعد شرحی نوشته شود تا جواب برسد.
عون الدوله – خوبست این اشخاص بروند پیش وزیر علوم و امتحان بدهند.
رئیس- باید بیایند در دفتر مجلس رسیدگی بشود بعد اشخاص ایشان با نوشته خدمت صدارت فرستاده شود.
آقا سید محمد مجتهد – امتیازنامه لیانازوف چه شد هنوز جوابش نرسیده؟
رئیس- در این باب شرحی نوشته شد ولی جوابش نرسید و همه این مسامحات برای اینست که مجلس منظم و مرتب نیست و چنین گمان میکنم که هر کسی مسئول مجلس است و مجلس هم میتواند محاکمات خود را اجرا کند ولی اینطور نیست این مطلب بعد از رسیدن نظامنامه خواهد بود.
آقا سید محمد – مگر نظامنامه غیر از این است که بواسطه صحه آن میخواهند اجراء قانون و احکام نمایند .دستخط و فرمان که دارای همه این کلیات است برای ما کافی است نظامنامه فقط تفصیل جزئیات آن کلی است و حق مذاکره در این قرارنامه هم جزو همانست در این صورت چرا تحقیق و رسیدگی نمیشود.
رئیس- دوباره بوزارت خارجه بنویسید و جواب آنرا بخواهید.